Химияны кіріктірілген модульдік оқытудың тұжырымдамасы
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ҚАЗАҚ МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗДАР ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Жаратылыстану факультеті
Химия кафедрасы
Азат Ақерке
Химияны оқытуда кіріктіріп оқыту технологиясын қолдану
ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ
5В011200- Химия мамандығы
Алматы, 2018ж
Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрлігі
Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университеті
Жаратылыстану факультеті
Химия кафедрасы
Қорғауға жіберілсін
Химия кафедрасының
меңгерушісі.
____________Н. О. Мырзахметова
___ _________2018 ж.
ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ
Тақырыбы: Химияны оқытуда кіріктіріп оқыту технологиясын қолдану
5В011200- Химия мамандығы
Орындаған А. Азат
Ғылыми жетекшісі п.ғ.к. қауым. проф. м.а. Ж. Қ. Қуанышева
Алматы, 2018ж
РЕФЕРАТ
Дипломдық жұмыстың құрылымы:
Дипломдық жұмыс 62 беттен, кіріспеден, 2 тараудан, қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Зерттеудің мақсаты: мектеп оқушыларына химияны кіріктіру технологиясы негізінде оқыту әдістемесін жетілдіру.
Зерттеудің міндеттері:
1. Мектеп оқушыларын оқытудағы қиындықтарды жою үшін оқыту әдебиеттерін ақпараттық ізденіс және химия-педагогикалық талдау жасау.
2. Химияны тиімді оқытудың теориялық модель ретінде кіріктірілген модульдік әдістеме құрастыру, кіріктірілген модульдік технологиясын құру және оның ерекшеліктерін белгілеу
3. Кіріктірілген модульдік әдістеменің құрылымы мен мазмұнын негіздеу, оның тиімділігін бақылайтын педагогикалық эксперимент құру.
Теориялық маңызы: химияны оқытуда кіріктірілген модуль әдісінің болашақта саналы және перспективті әдіснама ретінде қажеттілігі анықталды. Кіріктіріп оқытудың жаңа теориялық моделі калыптастырылып, химияны оқытудың пәнаралық мазмұны құрылып, инвариантты (жылжымалы) және вариативті әдістері құрылды.
Практикалық маңызы: химияны кіріктіріп оқытудың әдістемелік негізі - мектеп мұғалімдеріне, мектеп оқушыларына және болашақ химия мамандарына әдістемелік нұсқау ретінде ұсынуға болады.
Кіріспеде зерттеулер мақсаты, міндеттері, зерттеудің ғылыми болжамы баяндалған.
Мектепте химияны кіріктіріп оқытудың теориялық негіздері атты бірінші тарауда мектепте химияны кіріктірілген модульдік әдіспен оқытуды ұйымдастырудың теориялық негізі мен оқытуды іске асырудың мүмкіндіктері қарастырылған. Әдістемелік және ғылыми әдебиеттерге шолу жасалған.
Мектепте химияны кіріктіріп оқыту әдістемесінің тиімділігін эксперименттік тексеру атты екінші тарауда орта мектепте химияны кіріктірілген модульдік әдіспен оқытуды ұйымдастыру түрлері кіріктіріп оқытуға байланысты жүргізілген педагогикалық эксперименттің нәтижесі берілген. Химия сабағын өтудің бірнеше нұсқасы келтірілген және бірнеше әдістері мен жолдары көрсетіліп, талданған.
Қорытынды бөлім: кіріктірілген модуль қолданып оқыту әдісі жеке тұлғаны жан - жақты дамытуға бағытталған тиімді педагогикалық технология, оқушының сабақ үстінде танымдық іс - әрекетін тиімді ұйымдастыру, жеке тұлғаның дамуына және пәнге қызығушылықтарының артуына мүмкіндік береді деген тұжырым келтірілген.
РЕФЕРАТ
Структура дииломной работы:
Степень работы составляет 62 страниц, введение, 2 главы, заключение и список использованной литературы.
Цель исследования: Совершенствование методики преподавания для школьников на основе технологии химической интеграции.
Цели исследования:
1. Информационное исследование и химико-педагогический анализ учебной литературы для устранения трудностей в обучении школьников.
2. Разработка интегрированной модульной методологии как теоретической модели эффективного обучения химии, создания интегрированной модульной технологии и уточнения ее особенностей.
3. Обосновать структуру и содержание встроенного модульного метода, создать педагогический эксперимент для контроля его эффективности.
Теоретическая значимость: дипломной работы состоит в создании методических основ интегративно-модульного обучения химии, разработке концепции и методики интегративно-модульного обучения химии на среднем школе.
Практическая ценность: методологические основы интегрированного обучения химии могут быть представлены как методическое руководство школьным учителям, школьникам и будущим химикам.
Введение описывает цель, задачи и научные результаты исследования.
В первой главе Теоретические основы для комплексного обучения химии в школе школа имеет возможность реализовать теоретическую основу и преподавать интегрированное модульное обучение химии. Проведен обзор методологической и научной литературы.
Вторая глава, озаглавленная Методология экспериментальной химии в школе, обобщает результаты педагогического эксперимента по интеграции модульного метода организации на основе химии. Представлены несколько версий интегративно-модульного обучения химии и проанализированы несколько методов и подходов. Содержание модулей суммируется, и успехи учеников в химии демонстрируются с помощью интегрированных методов обучения.
Вывод: сделан вывод о том, что метод обучения с использованием интегрированного модуля является эффективной педагогической технологией, направленной на всестороннее развитие индивидуальной, эффективной организации учебной деятельности студентов, повышение личной заинтересованности в предмете и развитии.
ABSTRAKT
Structure of dissertation work:
Extent of work makes 63 pages, introduction, 2 chapters, the conclusion and the list of the used literature.
Research objective: Improvement of a technique of teaching for school students on the basis of technology of chemical integration.
Research objectives:
1. Information research and the chemical and pedagogical analysis of educational literature for elimination of difficulties in training of school students.
2. Development of the integrated modular methodology as theoretical model of effective training of chemistry, creation of the integrated modular technology and specification of her features.
3. To prove structure and the maintenance of the built-in modular method, to create a pedagogical experiment for control of its efficiency.
Theoretical importance: the need for the integrated module for training of chemistry as accurately certain and promising methodology. The new theoretical model of in-service education is developed, the cross-disciplinary structure of teaching chemistry, invariant (mobile) and variation methods are created.
Practical value: methodological bases of the integrated training of chemistry can be presented as the methodical management to school teachers, school students and future chemists.
Introduction describes the purpose, tasks and scientific results of a research.
In chapter 1 "Theoretical bases for complex training of chemistry at school" the school has an opportunity to realize a theoretical basis and to teach the integrated modular training of chemistry. The review of methodological and scientific literature is carried out.
Chapter 2, the entitled "Methodology of experimental chemistry of chemistry of chemistry at school", generalizes results of a pedagogical experiment on integration of a modular method of the organization on the basis of chemistry. Several versions of a course of chemistry are submitted, several methods and approaches are analysed and analysed. The maintenance of modules is summarized, and progress of students in chemistry is shown by means of the integrated training methods.
Conclusion: the conclusion is drawn that the training method with use of the integrated module is the effective pedagogical technology aimed at all-round development of the individual, effective organization of educational activity of students, increase in personal interest in a subject and development.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
1 Мектепте химияны кіріктіріп оқытудың ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Мектепте химияны кіріктіріп оқытудың даму тенденциясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
1.2 Мектепте химияны кіріктіріп оқытуды іске асыру мүмкіндіктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18
2 Мектепте химияны кіріктіріп оқыту
әдістемесінің тиімділігін эксперименттік тексеру2.1 Мектепте химияны кіріктіріп оқытуды ұйымдастыру түрлері мен құралдары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..34
2.2 Мектепте химияны кіріктіріп оқытуға байланысты жүргізілген педагогикалық эксперимент және оның нәтижесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...56
3 ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..60
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ..61
Кіріспе
Қазіргі кезде оқыту талабы өте жоғары болғандықтан, оқушыларға тек ғана дайын білім беру емес, оларды әр сала бойынша өзекті мәселелермен таныстыру ең басты мақсат болып табылады. Бұл барлық ғылымдарды интеграциялау, яғни кіріктіру ғана қажетті нәтижеге қол жеткізуі мүмкін.
Мектептегі фундаментальды бір мәселе - оқушыларға қоршаған дүние туралы көзқарастарын қалыптастыру, ондағы болып жатқан глобальды мәселелерді көре, түсіне білуге және де оларды шеше алуларына үйрету.
Интеграция ұғымы латынның integer - бүтін, тұтас деген мағынаны білдіреді, яғни бұрын бөлініп кеткен көптеген компоненттердің бірігуі. Бұл процесс өзіне қарама-қарсы дифференциациямен диалектикалық бірлікте болады. Олай дегеніміз кіріктірілген және жекеленген процестер бір-бірімен бірікпейді және бірінің соңынан бірі ермейді, олар бірінің ішінен бірі немесе бірі арқылы екіншісі шығады. Егер кіріктірілген компоненттер біртекті болса, онда пәнішілік кірігу, ал әртекті болса пәнаралық кірігу болады.
Интеграция идеясы пәнді оқыту әдістемесі мен дидактика саласына 1960-1970 жылдар арасында енгізілді. Көптеген дидактиктер мен әдіскер - химиктер зерттеулерінде оқу пәндері интеграциясының тиімді құралы жүйелік білімді қалыптастыру мен теориялық қорытындылау тәсілі мен механизмі болып саналатын пәнаралық байланыс көрсетілген [1].
Оқытудағы пәнаралық интеграция оқушылардың пәндік материалды қабылдауына байланысты артады. Осы тұста интеграцияның негізгі механизмі мен тәсілі пәнаралық болып саналады. Оларды жүйелі және бағытты түрде қолдану көбінесе оқушылардың материалды түсінуі мен сезінуін қамтамасыз етеді және химияны оқытудың тиімділігін арттырады.
Интеграциялық процеске тән ұстанымдар:
* Объективті алғы шарттар (онтологиялық: бүтін мен бөлшектің, жеке мен жалпының бірлігі, гнесеологиялық, әлеуметтік - практикалық: ғылыми таным - шешімі, пән - практикалық - қолданбалы практикалық есептерді шығарудағы - химия, өндірістік - практикалық - ізгі материалдың химиялық өндірістегі химия және әлеуметтік - химияның ерекшелігіне сай мұғалімнің бірдей жүйелілік әрекеті);
* Бұрынғы бөлінген бір немесе әртүрлі компоненттер;
* Бұрын бөлінген компоненттердің бірігуі;
* Біртұтастық.
Оқытудың өмірмен байланысы - дидактикалық негізгі қағидалардың бірі болып табылады және ол педагогтар мен психологтар еңбектерінде арнайы зерттелген. Психологтар оқушылардың алған білімдерін тәжірибеде қолдана білуін, олардың танымдық және психикалық процестерін дамытатындығын (қабылдау, ойлау, қиял) дәлелдеген болатын.
Сол сияқты зерттеулер көрсеткендей тұлғаның білім, икемділікті меңгеру дәрежесі және оларды әртүрлі практикалық әрекетте қолдануы, олардың әлеуметтік белсенділігінің де маңызды көрсеткіші болып табылады.
Химияны оқыту барысында оқушылар жеке білімдерін практикада қолдана алатындығы, өзін қоршаған дүние туралы ұғымдарды, олардың жүйесін талдай, қорытынды жасай білетіндігі, білімді жаңа жағдайға көшіре алатындығын көрсетті. Бұл химия пәнін оқитын оқушыларда өзіндік және жүйелік ойлаудың қалыптасатындығының дәлелі [2].
Әртүрлі пәндерді оқытуды келістіруден оларды терең өзара кіріктіруге көшу әртүрлі деңгейде жүзеге асырылады:
* Пәнішілік интеграция, пәнаралық интеграция, пәндер мазмұнын жақындастыру, жаңа түзілім пайда болуына әкелетін мүшеленген бөліктердің толық бірігуі ретінде - синтез;
* Бастапқы деңгейі: бір пән бойынша сабақта ұғымдарды, бейнелерді басқа пәндерден алу, яғни басқа аймаққа кіру принципі;
* Тереңірек деңгей: қазіргі жаратылыстану, мәдениеттану, т.б. әдіснамалық негізін құрайтын принциптерді әртүрлі пәндер бойынша сабақтарда қолдану;
* Өз ерекшеліктері бойынша әртүрлі пәндік білімдерді қажет ететін мәселелер мен құбылыстардың кешенін қарастыру.
Интеграцияның мүмкін болатын жолдары:
* Пәндердің бір курсқа толық бірігуі, синтезделген курстарды оқыту - толық интеграция;
* Өзектік бағыттары бойынша жеке пәндердің бірігуі;
* Оқу бағдарларында объектілер бойынша блок құру.
Интеграциялық процестер жүру барысында интеграциялану механизмін анықтап алған жөн. Интеграциялану механизмі деп бұрын бөлініп кеткен көптеген компоненттердің біртұтастыққа белгілі бір логикалық буындардың бірінен кейін бірінің бірігу жүйесін айтады. Бұлай кіріктіру көп сатылы болады [3].
Кіріктірілуге дейінгі сатылар:
* Оқу пәндерінің мазмұны мен оның компоненттерін - дидактикалық жолмен сараптау;
* Оқу материалдарындағы функционалды, дидактикалық және кәсіби байланысқан компоненттерді жалпылап қорыту;
Кіріктіру сатысы:
* Құрылымы реттелген, бірақ бөлініп кеткен оқу материалдарын абстракциялау;
* Функционалды байланысқан компоненттерді одан әрі жалпы қорытындылау;
* Компоненттерді пәнаралық, конгломерат және синтез түрінде біріктіру (интеграциялау);
* Интеграцияланған компоненттер мазмұнын жүйелеу.
Кіріктірілгеннен кейінгі сатыда жүзеге асырылуы керек:
* Оқу материалының кіріктірілген құрылымын құру;
* Жоғары деңгейде құрылымы реттелген кіріктірілген оқу материалының болуы;
Білім берудің интеграциялану мазмұны әлеуметтік және дидактикалық факторлармен қамтамасыз етіледі:
* Әлеуметтік тапсырысты іске асыру;
* Ғылымда, білімде, техникада, технологияда және өндірістік экономикада кіріктірілген процестерді бейнелеу;
* Мектеп курсындағы химияның озық идеяларын іске асыру;
* Дидактикалық және кәсіби пәнаралық маңызды нысандарды оқу;
* Әрекеттің тұтас жүйелігін іске асыру;
* Ғылымаралық жаһандық проблемаларды бейнелеу;
* Дидактиканың озық заңдылықтары мен принциптерін іске асыру.
Кіріктірілген үрдістер дидактикалық шарттарға байланысты әртүрлі болады:
* Компоненттердің мазмұнына (фактілер, ұғымдар, теориялар, әдістер, заңдар, проблемалар және т.б.) жалпылау дәрежесіне;
* Пән мазмұнының көлеміне (пәнішілік кіріктірілу, пәнаралық кіріктірілу, категориялық синтез);
* Кіріктірілген процестердің аяқталу дәрежесіне;
* Кірітірілетін пәндердің басымдылығына (гуманитаризациялау; фундаментализациялау; техникаландыру; технологияландыру; экологияландыру).
Қолдану деңгейіне қарамастан интеграциялық процестердің жалпы құрылымы бар және жалпы әдістеме бойынша көпсалалы механизм түрінде іске асады.
Кіріктірілген технологияны іске асыруда инновациялық тәжірбелердің елеулі маңызы бар. Бұл технологияны ары дамыту арқылы білім берудің жаңа сатысына шығаруға болатынын алдын - ала болжауға нақты сенім бар.
Көптеген ғалымдардың зерттеу жұмыстарында химияны оқыту әдістемесінің мазмұны баяндалған. Мектепте химияны оқыту мазмұны құрылымында көптеген авторлар жалпы химия, органикалық химия және бейорганикалық химия деп бөліп оқыту тәсілін колданған. Мектепке арналған химия пәнінің кітапшаларында химиялық есептерді шығару тәсілдеріне көбірек мән берілген, себебі химиялық есептерді оқушылардың шығара алуы олардың пәнді қаншалықты игергенінің көрсеткіші болып табылады [4].
А.А. Макареня, П.М. Завлин өз зерттеу жұмыстарында мектеп оқушыларының химия пәнін оқытуда әдістемелік-теориялық негіздеріне көп мән берген периодтық жүйе, химиялық құрылым теориясы, т.б. Білім беру жүйесінде химия пәнін оқытудың сабақтастығы мен үздіксіздігін жоғалтпау үшін химияны пәнаралық кіріктіру барысында теория-концептуалдық негізінде мектеп пен ЖОО ортақ әдістеме арқылы оқыту.
Мектеп оқушыларын дайындаудың басты мақсатына сәйкес ЖОО оқу пәндеріне ұқсас ғылыми-әдістемелік негіздер калыптастырылған (Н.С. Ахметов, А.М. Рахманкина). Әдістемелік жұмыстың үш түрлі аспектілері айқындалып көрсетілген: ғылыми-теориялық (мазмұны мен деңгейі бойынша оқушыға не және қалай түсіндірілуі керектігі), ғылыми-әдістемелік (түсіндірудің мөлшері, нысаны және тәртібі бойынша), оқу-педагогикалық (оқушылардың берілген материалды меңгеруін арттыру тәсілдері).
Мектеп оқушыларының ЖОО орнына түсудің неғұрлым маңызды ғылыми-әдістемелік негіздемесін В.П. Гаркунов зерттеген. Ғалымның тұжырымы жалпы орта мектептердің және ЖОО түсер кезде тапсырылатын емтиханға дайындық ретінде ең бірінші оқушылардың химия пәнінен оқып кеткен материалды есіне түсіру арқылы дайындық жасауға көп көңіл бөлу керек.
В.П. Гаркунов оқушыға қойылатын негізгі талаптарды атап өтті, химияны оқыту әдістемесінінің спецификасын ашу арқылы химияны оқыту курсынын маңызды бөлігін ашып көрсетті. Мектепте химияны оқытудың тек әдістемелік ғана емес, сонымен қатар әдіснамалық қиындықтарын ең алғаш В.П. Гаркунов өз зерттеулерінде жақсы көрсеткен. Ғалымның әдістемелік ұсынымдары химиялық нысандардың тек субстанциялық құрылымдық, энергетикалық және кинетикалық жайғасымын ашуда ғана еместігін көрсетті [5].
Мектепте химияны оқытудың көп жылдық тәжірибесінде Э.Г. Злотников химияны оқытудың мазмұнын құрылымдаудың блоктық-модульдік тәсілін іске асырды. Мазмұн құрылымында ғалым жеке дара іске асатын 4 түрлі модульді атап көрсетті: химияның теориялық негізі, химиялық элементтер, органикалық химия, химиялық есептердің шешімі.
Химияны оқыту технологиясында қолданылып жүрген әдістермен қатар, әсіресе қорыту әдістерін жүйелеу және интеграциялау да кең түрде пайдаланылып жүр.
Химияны оқыту тәжірибесі мен теориясында осы пәнді үйретудің кіріктіру-модульдік оқытудың теориялық-әдістемелік негіздерін әзірлеудің алғышарттары ұсынылған. Химия оқыту әдіснамасында кіріктірілген модульдік тәсілін химия пәнін даярлауда қолданылмауы тек әлі де шешілмеген теория-әдістемелік негіздің қаланбауына қатысты қиындықтарға байланысты:
1. Кіріктіріп оқытудың мазмұны мен құрылымының химияны оқытуда анықталмауы.
2. Оқушының химияны кіріктіріп оқытқанда білімі мен икемділігін анықтайтын қорыту, жүйелеу әдістерінің және кіріктіру әдістерінің жоқтығы.
3. Химияны оқытуда кіріктірілген модульдік технологияның жоқтығы және оның іске асырылмауы.
4. Химияны оқытудың кіріктірілген модульдік технологиясында нәтижені бақылау және бағалаудың жоқтығы.
Химияны оқытудың теориясы мен әдістемесінде колда бар алғышарттардың барына қарамастан әдістемелік негіз және кіріктірілген модульдік оқыту технологиясын - ғылыми мақсат ретінде танылмағандығы.
Химияны оқытудың жеке компоненттері баяу түрде жетілдірілуі немесе кіріктіру технологиясы негізінде мүлдем өзгерілуі мүмкін. Тек жетілдірудің жаңа екінші түрін тек кіріктіру технологиясы ғана оқушының білім алу қажеттілігін өзінің талабы мен қызығушылығына сәйкес іске асыра алады. Тек кіріктіру технологиясы бойынша мектеп оқушысы дербес және өз бетімен алдында ұғынған, материалды толық меңгерген, оқудың химиялық және кәсіби маңыздылығын түсіне отырып, өзін интеллекті түрде дамыта алады. Сонымен катар, бұл технология оқушының білімін мұғалім тексеру арқылы оқуды субьектіліктен - тепе-тең субьектіге, өзін жеке тұлға ретінде дамыту, іс әрекетін логикалық нақты- кіріктіру ойлау тәсілі негізінде дамыта алатындығы анықталды [6].
Бұл зерттеудің өзектілігі - химия сабағын өткенде кіріктірілген оқыту технологиясын қолдану қиындықтары тек ғылыми тұрғыда ғана емес сонымен қатар әлеуметтік (мұғалімнің мамандығын саналы түрде өзінің оқу материалын таңдауы) тұрғыда да байқалатындығы.
Зерттеу келесі карама-қайшылықтарды шешу үшін:
* әлеуметтік қажеттілікке дейін мектеп оқушысының маман болғанға дейін жеке тұлға құзіреттілігіне сай дамуы;
* химия пәнінің дәстүрлі тұрақты мазмұны мен бейімделудің қажеттілігін және оқушының жеке білім талабы мен мүмкіншіліктерін қамтамасыз ету;
* химияны дәстүрлі оқыту әдістемесі мен білім берудің үздіксіздігін, сабақтастығын, жаңартылған кіріктіру технологиясын іске асырудың қажеттілігі;
* білім алушының сабақты қабылдауының жеке қарқыны мен жалпы әдістемесі;
Химияны оқыту әдістемесінің жоғарыда көрсетілген - өзектілігі, теория мен әдістемесінде шешілмеген химиялық мақсаттармен қарама-қайшылықтар осы зерттеу жұмысында анықталды.
Зерттеу мақсаты - мектеп оқушыларына химияны кіріктіру технологиясы негізінде оқыту әдістемесін жетілдіру.
Зерттеу нысаны - орта мектептің химия пәнін кіріктіру технологиясы негізінде оқыту үрдісі.
Зерттеу мақсатына сай келесі гипотеза ұсынылды: химияны мектепте оқыту үрдісі арқылы білім алу кіріктіру технологиясына негізделсе оқушыға тиімді болады.
Жетекші принциптері - үздіксіздік, бағыттылық, сабақтастық, кіріктірілген және модульділік.
Зерттеудің мақсаты мен гипотезасына сай зерттеудің міндеттері айқындалды:
1. Мектеп оқушыларын оқытудағы қиындықтарды жою үшін оқыту әдебиеттеріне ақпараттық ізденіс және химия-педагогикалық талдау жасау.
2. Химияны тиімді оқытудың теориялық модель ретінде кіріктірілген модульдік әдістеме құрастыру, кіріктірілген модульдік технологиясын құру және оның ерекшеліктерін белгілеу.
3. Кіріктірілген модульдік әдістеменің құрылымы мен мазмұнын негіздеу, оның тиімділігін бақылайтын педагогикалық эксперимент құру.
Химияны кіріктіріп оқыту әдістемесі ғылымы дидактиканың заңдары мен ұстанымдарына сәйкес дамиды. Химияны оқыту әдістемесінің жүйесі мен оған қойылатын талаптар оқыту әдістерінің дидактикалық сипатталуымен тығыз байланысты. Ол психология мен физиология ғылымдарымен де байланысты, өйткені, оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес, нақты материалдарға байланысты білім дамытылып отырады. Бұл мәселелерді шешу үшін химияны оқыту әдісі педагогикалық зерттеулерде кеңінен қолданылатын мына әдістерді пайдаланады: бақылау, жорамал жасау, педагогикалық эксперимент, оқу-тәрбие құжаттарын, оқушылардың жазбаша, графикалық, техникалық және т.б. жұмыстарын талдау, мұғаліммен және оқушымен әңгімелесу, анкета алу т.б. Химияны оқыту барысында сан алуан өзгерістер болып тұрады.
Алға қойылған міндеттерді жүзеге асыру үшін келесі әдістемелік зерттеулер пайдаланылды: нормативті құжаттар мен химия әдебиеттеріне философиялық, психолого-педагогикалық, әдістемелік талдау жасау; химияны кіріктіріп оқыту әдістемесін модельдеу және жобалау; теориялық және эксперименттік зерттеудің талдауы; бақылау; салыстыру; сабақтастыру; пікір анықтау; жауаптардың сандық және сапалық талдауы; педагогикалық тәжірибе; тәжірибе нәтижесінің статистикалық талдауы және әдістемелік түсіндірілуі [7].
Теориялық маңыздылығы - мектепте кіріктіріп оқытудың әдістемелік негізін құру (жетекші принциптері, теориялық моделі, әдіснама), әдістемесі мен тұжырымдамасын құру. Химияны оқытуда кіріктіріп оқытудың болашақта саналы және перспективті әдіснама ретінде қажеттілігі анықталды. Нормативті құжаттарды теориялық талдаудың нәтижесінен соң қазіргі заманға сай ғылыми міндеттер мен мақсаттар қойылды. Химияның білім мазмұны инвариантты (жылжымайтын) және вариативті (жылжымалы) бөліктен кұралады. Инвариантты бөліктің мазмұны мемлекеттік стандартқа сай анықталады. Мұндағы оқу материалы химиялық білімнің іргелі міндеттерін іске асырады. Вариативті (жылжымалы) мазмұны оқушылардың қызығушылығы мен қабілетін, сұранысын, химия ғылымының соңғы жетістіктерін, республиканың аймақтық ерекшеліктерін ескереді. Жылжымалы бөліктің мазмұнын әзірлеу және анықтау білім мекемесінің құзырлығына жатады. Кіріктіріп оқытудың жаңа теориялық моделі калыптастырылып, химияны оқытудың пәнаралық мазмұны құрылып, инвариантты (жылжымалы) және кәсіби маңызды блоктарын қамтитын нәтижесін бағалау әдістемесі құрылды.
Практикалық маңыздылығы :
+ Мұғалім мен оқушылардың әрекеті және бұл үрдістің сапасын басқару, химияны оқыту үрдісінің тиімділік жүйесі жасалды.
+ Химияны кіріктіріп оқытудың әдістемелік негізі - мектеп мұғалімдеріне, мектеп оқушыларына және болашақ химия мамандарына әдістемелік нұсқау ретінде ұсынуға болады [8].
1 Мектепте химияны кіріктіріп оқытудың ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Мектепте химияны кіріктіріп оқытудың даму тенденциясы
Қазіргі уақытта біздің елімізде жалпы дүниежүзілік даму тенденциясын ескере отырып, отандық білімді модернизациялау жолдарын іздестіруге қызығушылық танытуда. Қоғамдағы өзгерістермен байланысты әлеуметтік экономикалық өзгерістер және нарықтық қатынасқа өту. Содан туындайтын орта мектептердегі өзгерістер тұлғаның үйлесімді дамуына бағытталған мәселелік, әңгімелесу, ынтымақтастық белсенді іске асатын пәндік оқытудың жаңа инновациялық қажеттілігін тудыруда. Бұл өкінішке орай, жаратылыстану пәндерінің уақытының қысқартылған кезеңінде болып жатыр.
Модернизациялау стратегиясы аясында ұсынылған химиялық білім беру мазмұнын өзгерту және оқыту үрдісін қайта ұйымдастыру бұл қайшылықты жоя алмайды. Бұл қайшылықты жоюға бағытталған әдістердің бірі пәндік оқыту мен оны әдістемелік қамтамасыз етуді тиімді деп санаймыз. Жаратылыстану-ғылыми циклдері пәндерінің алдына қойған жалпы ортақ мақсатты іске асыру (дүниенің бірыңғай жаратылыстану-ғылыми келбетін, экологиялық мәдениетін, кең көлемді ойлану және т.б. қалыптастыру), бұл пәндерді бірдей блокқа - жаратылыстану білім беру саласына біріктіруге және оларды кіріктіру механизмін іздеуді талап етеді [9].
Бұл блоктың құрамында кейбір кіріктірілген пәндердің (табиғаттану, жаратылыстану, экология және т.б.) болуы базалық пәндерді (физика, химия, биология) оқыту уақытын қысқартып жіберді. Жаратылыстану білім беру алдына қойылған гуманизация, экологияландыру, мәдениеттендіру сияқты маңызды міндеттерді қиындатты.
Модернизациялау стратегиясындағы жаратылыстану ғылыми білім беруді кіріктіру үрдісі оның дамуының маңызды тенденциясы ретінде сәйкес жағдайда тиімділік жүйесінің компоненті болуы мүмкін. Осылайша, тиімділік химиялық білім берудің маңызды факторы болып саналады.
Ал тиімділік қатынас жобалау және пәндік оқытудың әдістер жүйесін практика жүзінде іске асыру бұл зерттеудің маңызды әдіснамасы болып табылады.
Біздің пікірімізше, білім берудегі кіріктіру ұғымының бар тұжырымдамаларын үш топқа бөлуге болады:
1. Кіріктіру ұғымын дидактикалық ұстаным ретінде. Соңғы кезде кіріктіруді әдіснамалық және дидактикалық ұстаным ретінде қарастыру А. Я. Данилюктің, К.Ю. Колесинаның еңбектерінде кездесіп жүр. Н.В. Груздеваның пікірінше бұл ұстаным шынайылықты түсінудің әртүрінің өзара толықтыруы және дүниенің тұлғалық-көп өлшемділігін қалыптастыруға жағдай жасап және осы дүниеде өз орнын түсінуге негізделген. Жоғарыда көрсетілген педагогтар білім берудегі кіріктіру жалпы әдіснамалық сипаты бар жаңа ұстаным деп түсінеді. Оқытудың пәндік жүйесінде бұл ұстаным кіріктірудің механизмі ретінде қарастырылатын пәнаралық байланыс арқылы іске асады.
2. Кіріктіру ұғымы оқу үрідісі мен білім беру мазмұнын ұйымдастыру түрі. Мысалы, Г.А. Монахова кіріктіруді табиғат заңының бірлігі негізіндегі білім беру мазмұнын ұйымдастырудың жетекші түрі деп атайды. Бұл топқа американдық педагогтардың да пікірін енгізуге болады: білім берудегі кіріктендіру - оқушы мектепте алған білімдері мен дағдыларын шынайы өмірлік жағдаятта қолдана алуға мүмкіндік беретін таным үрдісін ұйымдастыру түрі. Дж. Макдональд пәнаралық кіріктіруді әртүрлі пәндерден алған білімге негізделген әртүрлі әрекет барысында ортақ тақырыпты зерттеу іске асырылатын оқу үрдісін ұйымдастырудың түрі деп атайды.
3. Үшінші топқа біз шартты түрде білім берудегі кіріктіру ұғымына берілген жеке авторлардың көзқарасын жинастырдық. И.А. Колесникова пәнаралық кіріктіруді ноосфера ілімі аясында қарастырады. М.Н. Берулава кіріктірудің педагогикалық феномені туралы айтады.
Біздің ойымызша химияны замануи түрде оқыту тек кана модульдік-кіріктіру әдістемесі арқылы оқыту тиімді және әсерлі болып табылады.
Модульді-кіріктіріп оқыту - біртекті және әртекті бытыраңқы ақпараттық-функционалдық оқыту тәсілінің бірігуі мен өзара қарым-қатынас әдіснамасы [10].
Кейбір зерттеушілер кіріктіру мен пәнаралық байланысты бір-бірінен сапалық түрде айырмасы бар құбылыс деп қарайды. Бұл жағдайда кіріктіру мен координация ұғымдарының айырмашылығын білу керек. Координация оқытылатын ұғымдарды, құбылыстарды, үрдістерді жалпылау үшін туыс пәндердің оқу бағдарламаларын, өту уақытын сәйкестендіру, яғни білімді кіріктендіруге әсер ететін оқу пәндерінің өзара байланысын құру. Кіріктендіру сабақтастықты қамтамасыз етеді. Сабақтастық педагогикалық үрдістің бүтінділігі мен үздіксіздігі және олардың нәтижесі, оқытудың дискретті сипаты арасындағы қарама-қайшылықтарды шешуі керек. Пәнаралық байланыс пен өзара байланысты пән арасында горизонтальды қатынастармен шектелген болса, сабақтастық білім беру сатысымен вертикальды байланысты. Бірақ біздің ойымызша педагогикалық кіріктендірудің шегі жоқ. Кіріктіруге оқу-тәрбие үрдісінің әртүрлі элементтері, білім берудің өзі де ұшырауы мүмкін, сондықтан кіріктіруді ерекше дүниетану деп атайды.
Қазіргі кезеңде оқушыларды химиялық әзірлеудің жоғары деңгейіне қол жеткізу үшін химиялық білім беруді дамытуда айқындалған жалпы әлемдік тенденцияларға барынша сүйенген жөн:
- инварианты бөлігін анықтай отырып, теория мен практиканың байланысын күшейту;
- кіріктіру үрдістерін күшейту, жүйелілік, оқушылардың жұмысын шағын топтарда ұйымдастыру;
Кіріктіру - химияны оқыту үрдісін құрылымдау, инвариантты және вариативті бөлімдерді, химияны оқыту модульдерін таңдауда, оқытушының ұйымдастыру, басқару қызметін іске асыруда, химияны оқытудың кәсіби бағытын, заманауи оқыту технологияларын біріктіру мен синтездеуде, білім нәтижесін бағалауда жетекшілікке алынатын негізгі арнайы принцип.
Модульділік - оқыту мазмұнын ұсынатын және аяқталған дидактикалық ақпараттық-функционалды модульдер арқылы іске асатын химияны оқытуда жетекшілікке алынатын маңызды, арнайы ұстанымы.
Модуль - дидактикалық кіріктіру мақсатына жету құралы. Ақпараттық-функционалдық құрылымының элементтерінің арасында тағы төрт элемент бар; алғашқы санымен берілген бақылаушы - кіріс элементі модульдің мақсаты мен мазмұнын ашатын элемент, келесі кіріктіру элемент модульде берілген ақпаратты түйіндеу және жалпылауға арналған, ең соңғы шығыс элементі модульден кейін оқушының білімін қорыту оқу элементі болып табылады.
Модуль - тек қана толықтырылған дидактикалық - ақпараттық түйін емес сонымен қатар озара іске асатын әдістемелік бағдарлама. Модульдің - негізгі мағынасы ол толықтырылған дидактикалық ақпараттық түйін бірақ бұл жұмыста бұл термин мәтіннің мағынасына қарай пайдаланылған.
Модульдік оқыту мен кіріктірілген модульдік оқыту ерекшелігіне оқу мазмұнын жеке элементтерге бөлу, оқушылардың алған білімін жоғары деңгейде көрсете алуы, мұғалімнің жан-жақтылығының арқасында оқушыға нұсқау бере алатындығы болып табылады. Аталған ерекше принциптердің - өзара келісушілік пен өзара түсінушіліктің арқасында модульдік-кіріктілік оқыту қалыптасады.
Кіріктірілген модульдік оқыту ─ субъектінің қойылған дидактикалық мақсатқа жету технологиясы мен ақпараттық аяқталған блок түрінде іске асатын оқыту.
Химиялық білім беруді оңтайландыру жететін жетістіктерге, критерийлер, жағдайлар сәйкес кіріктірілген модульдік оқыту технологиясын қолдану кезінде тиімді.
Білім беруді қазіргі кезеңге сәйкес өзгерту әрбір оқушыға белгілі бір білім жиынтығын меңгертуге ғана бағытталмай, сонымен қатар жеке адамның танымдық және жасампаздық қабілеттерін дамытуды ойластыруы тиіс [11].
Химияны кіріктірілген модульдік оқытудың тұжырымдамасы. Әлемдік әдістеме тарихында оқытуды ұйымдастырудың бірнеше жүйесі мәлім. ХХ ғасырдың аса маңызды ұғымы ретінде ұйымдастыру сөзі танылса, ХХІ - ғасырда қолданбалы құралға айналмақ. Бұл айтылған тезисті терең түсініп, дұрыс жолға қоймайынша, тіпті адамзат қауымының үндесе жетілген өркенін көз алдына елестету қиын. Өйткені, әрбір жеке тұлғаның іс-әрекеттерінен бастап, мемлекеттің басқару жүйелеріне дейін, тіпті келешекте дүниенің тұтқасы болмақ ғылым мен білімнің жемістілігіне, тек дұрыс ұйымдастыру шеберлігін жете игергенде ғана қолымыз жетпек. Ендеше, бүгінгі таңда пәнді оқытудың жаңа технологиясын іздестіріп жатқан кезде мынадай мәселелерді қайта қараудың мезгілі жетті деуге болады: алдымен пәннің мазмұны мен құрылымын ғылыми тұрғыда сұрыптау және сабақты оқытуды ұтымды ұйымдастыру.
Әлемдік модульдік оқыту тәжірибесінде оқытудың мынадай жүйелері қолданылуда: алгоритмдік, оқытуда өзін-өзі басқару, аудио-визуальды, автоматталған басқару және бағдарламалық.
Кіріктірілген модульдік оқытуда ең бастысы, субъект-субъектілік мұғалім мен оқушының өзара әрекеті. Олар бірігіп қазіргі уақытта біздің елімізде жалпы дүниежүзілік даму тенденциясын ескере отырып, отандық білімді модернизациялау жолдарын іздестіруге қызығушылық танытуда. Қоғамдағы өзгерістермен байланысты әлеуметтік экономикалық өзгерістер және нарықтық қатынасқа өту. Содан туындайтын орта мектептердегі өзгерістер тұлғаның үйлесімді дамуына бағытталған мәселелік, әңгімелесу, ынтымақтастық белсенді іске асатын пәндік оқытудың жаңа инновациялық қажеттілігін тудыруда. Бұл өкінішке орай, жаратылыстану пәндерінің уақытының қысқартылған кезеңінде болып жатыр [12].
Модернизациялау стратегиясы аясында ұсынылған химиялық білім беру мазмұнын өзгерту және оқыту үрдісін қайта ұйымдастыру бұл қайшылықты жоя алмайды. Бұл қайшылықты жоюға бағытталған әдістердің бірі пәндік оқыту мен оны әдістемелік қамтамасыз етуді тиімді ету деп санаймыз. Жаратылыстану-ғылыми циклдері пәндерінің алдына қойған жалпы ортақ мақсатты іске асыру (дүниенің бірыңғай жаратылыстану-ғылыми келбетін, экологиялық мәдениетін, кең көлемді ойлану және т.б. қалыптастыру), бұл пәндерді бірдей блокқа - Жаратылыстану білім беру саласына біріктіруге және оларды интеграциялау механизмін іздеуге талап етеді.
Бұл блоктың құрамында кейбір интегративті пәндердің (табиғаттану, жаратылыстану, экология және т.б.) болуы базалық пәндерді (физика, химия, биология) оқыту уақытын қысқартып жіберді. Жаратылыстану білім беру алдына қойылған гуманизация, экологияландыру, мәдениеттендіру сияқты маңызды міндеттерді қиындатты.
Модернизациялау стратегиясындағы Жаратылыстану ғылыми білім беруді интеграциялау үрдісі оның дамуының маңызды тенденциясы ретінде сәйкес жағдайда тиімділік жүйесіннің компоненті болуы мүмкін. Осылайша, тиімділік химиялық білім берудің маңызды факторы болып саналады.
Ал тиімділік қатынас жобалау және пәндік оқытудың әдістер жүйесін практика жүзінде іске асыру бұл зерттеудің маңызды әдіснамасы болып табылады [13-14].
Қазіргі уақытта біздің елімізде жалпы дүниежүзілік даму тенденциясын ескере отырып, отандық білімді моденизациялау жолдарын іздестіруге қызығушылық танытуда. Қоғамдағы өзгерістермен байланысты әлеуметтік экономикалық өзгерістер және нарықтық қатынасқа өту. Содан туындайтын орта мектептердегі өзгерістер тұлғаның үйлесімді дамуына бағытталған мәселелік, әңгімелесу, ынтымақтастық белсенді іске асатын пәндік оқытудың жаңа инновациялық қажеттілігін тудыруда. Бұл өкінішке орай, жаратылыстану пәндерінің уақытының қысқартылған кезеңінде болып жатыр.
Кіріктірілген-модульдік оқытудың аралас жүйесін құрайды. Модульдік оқытудың осы аралас жүйесіне қосымша ретінде жоғарыда аталған оқыту жүйелері енуі тиіс, себебі модульдік оқыту мазмұны жеке блоктардан тұратын модуль болып табылады. Сондықтан химия пәнін модульдік оқытуды ұйымдастыруда мұғалімнің рөлі қандай болса, оқушының да рөлі сондай болмақ.
Сонымен жоғарыда айтылғандардан - кіріктіре отырып модульдік жүйемен оқыту дегеніміз - мұғалім мен оқушының екі жақты біртұтас белсенді әрекетінен тұратын және модуль бойынша оқыту жүйелерімен тығыз байланысқан, оқытудың жаңа технологиясына бейімделген оқытудың ұтымды жолы деп түсінеміз. Оның негізгі құралы - оқытуда мұғалім мен оқушылардың арасындағы субъект-субъектілік қатынасты жүзеге асыруға қажет белгілі білім, білік көлемін өзіндік және белсенді түрде меңгеруге мүмкіндік беретін модуль.
Химия пәнін модульдік оқытудың сапалануы мұғалімнің оқыту әдістерін ұтымды тұжырымдауы, кіріктірілетін пәндерді оқыту әдістерін таңдау және қолданылу процесін қажет етеді.
Кіріктірілген модульдік жүйе арқылы оқытуда нақты модульдің мазмұнын меңгеру үшін қолданылатын әдістер кешені болуы керек. Мұндай оқытудың тиімділігі модульдік бағдарламаның сапасы мен сауатты құрастырылған ұйымдастыру жүйесіне байланысты [15].
1.2 Мектепте химияны кіріктіріп оқытуды іске асыру мүмкіндіктері
Химия пәнін оқытуда сапаландыру міндеті - жоғарыда аталған барлық мәлім әдістердің бүкіл аспектілерін өзінің бойына сіңірген бір-бірін толықтыратын әдістердің жиынтығын жасау, әр модульде берілетін өзгеріп отыратын оқу жұмысының әр қыры мен жағдайын ескере отырып, белгілі модульдің мақсаты мен міндетін ұтымды шешуді қамтамасыз ететін әдісті немесе әдістер жүйесін таңдау деген сөз. Жаратылыстану пәндерін кіріктіре отырып модульдік технология арқылы оқытудың міндеттері мен жолдарын айқындап, модульдік бағдарлама құру ұстанымдарын басшылыққа ала отырып, 9-сыныпқа арналған химия пәнінен модульдік бағдарлама даярланды. Модульдік бағдарламада модуль мазмұны оқушылардың алдын-ала білімі, өз бетінше игеретін жұмысы, модульдік сабақтарда қолданылатын интерактивті әдістер жазылды. Бағдарлама мазмұнында оқушылардың осы модульге игерілетін білім мазмұны көрсетілді. Мұнда қарастырылған тақырыптар өзара үндестігіне сай сабақтастықпен біріктіріледі. Оқушылардың алдын-ала білімі мен білігіне сүйене отырып, жаңа модульді оқытса, ұғымдарды игеру дәйекті, білімі терең және тиянақты болып қалыптасады, іс-әрекеттері толықтырылады, оқушылардың ақыл-ойы дамытылады [16].
Кіріктірілген модульдік бағдарламаның үшінші бағанасында оқушылардың өз бетінше игеретін білімі мен білігі, яғни оқушылардың модульді игеру барысында жүргізілетін жұмыс түрі: зертханалық тәжірибе, оқулықпен жұмыс, деңгейлік үлестірме тапсырмаларды орындау, эксперименттік есептер шығару, тірек-сызбамен жұмыс істеу, қосымша материалдар дайындау және т.б. жұмыс түрлері берілді.
Модульдік оқыту технологиясы бойынша өткізілген сабақтарда қолданылатын интерактивті (белсенді) оқыту әдістері: әңгімелесу, баяндау, оқытуды өзіндік ұйымдастыру, объектіні зерттеу, салыстыру, өзара оқыту, практикалық, индукция, дедукция және т.б. берілді. Мысалы: әңгімелесу - екі жақты баяндауға жатады. Әдістің ұстанымы - мұғалім - сұрақтар қояды да, оқушылар жауап қайтарады. Баяндалып отырған материалдың кейбір мәселелері оқушыларға таныс болғанда қолданылады. Мұғалім мен оқушы іс-әрекетінің сипаты және мақсатына қарай бұл әдіс хабарлама, эвристикалық және бақылау, қорытынды әңгімелесу әдістері деп жіктеледі. Ол мұғалімнің шеберлігін және сезімталдығын қажет ететін күрделі әдіс, оған қойылатын талаптар: әңгімелесудің мақсатын, негізгі міндетін оқушыларға жеткізу, белсенді қатысуға ынталандыру; әңгімелесудің мазмұнын анықтайтын сұрақтарды белгілеу және жіктеу, қойылу ретін және тұжырымдалуын ойластыру; негізгі және қосымша сұрақтардың ара қатынасын анықтау; әңгімелесудің нәтижесін жинақтап, қорытынды жасау. Оқулықпен өзіндік жұмыс - қазіргі педагогиканың және мектеп реформасының негізгі талабы - оқушыларды оқи білуге үйрету, оларда оқу еңбегінің жалпы және әр пән үшін арнайы біліктері мен дағдыларын қалыптастыру. Осындай оқу біліктерінің ішіндегі ең маңыздысы - кітаппен жұмыс істей білу. Оқулықпен жұмыс істеу әдісі жаңа материалды игеру, алынған білімді бекіту, қолдану және тексеру үшін пайдаланады. Оқулықпен өздігінен істелетін жұмыстардың түрлері: қарапайым мәтінді жеке бөліктерге бөлу, әр бөлігіне ат қою; мәтіндегі материалдың баяндалу жоспарын жасау, ғылыми білім жүйесінің құрылым элементтерін, яғни ғылыми деректер, ұғымдар, заңдар, теориялар, зерттеу әдістері және қолданбалы білімді табу оны сызбанұсқа түрінде өрнектей білу. Элементтер және олардың қосылыстарының табиғатта таралуы және қолданылуы тәрізді деректі материалдарды оқулықпен өзіндік жұмыс жасау арқылы жақсы үйренуге болады. Практикалық сабақ кезіндегі байқауларды оқулықтан теориялық тақырыптарды оқып, тапсырмаға сәйкес оқушылар белсенді жұмыс істейді. Оқушылардың эксперименті бұл, сарамандық іс-әрекеті тиімді ұйымдастыру болып табылады. Мұнда заттар мен химиялық реакцияларды танып біледі және ол арқылы заттардың құрылысы мен қасиеттерінің арасындағы тәуелділікті, заттардың генетикалық байланысын, химиялық құбылыстардың мәнісін түсінеді, сарамандық біліктер мен дағдылар алады. Зерттеу әдісінде қойылған мәселені шешкенде оқушылардың дәйектілігі арта түседі. Үлестіріліп берілетін материалдар мен жұмысты, химиялық тәжірибелерді өздігінен орындайды, құралдар құрастырады, модельдер жасайды; графикалық жұмыстар және т.б. орындайды [17].
Кіріктірілген модульдік бағдарламада білімді жүйеге келтіру және қорытындылауда рөлдік ойын, сынақ түріндегі өткізілетін сабақтарда қарастырылған. Оқушылардың білімін, білігін және дағдысын қорытынды тексеру сынақ түрінде белгіленген сұрақтар бойынша жауап береді немесе эксперимент және сан есептерін шығарады. Оқушыларды толық қамту үшін жартылай жазбаша (химиялық диктант, бақылау жұмысы), жартылай әңгімелесу түрінде өткізілуі мүмкін. Химияны кіріктіріп, модульдік оқытуда мектеп бағдарламасы бойынша өткізілген сабақтар санымен салыстырғанда сағат саны ұтымды пайдаланылады. Оқушының танымдық іс-әрекеті тиімді ұйымдастырылады. Ұсынылған оқу материалын оқушылар толық игеруге мүмкіндігі болады.
Модульдік бағдарлама бойынша 1 кестеге сәйкес 9 - сынып химия пәнінен кіріктірілген модуль арқылы өткізген сабақтар мұғалім оқушылардың өзіндік жұмыстарын ұйымдастырушы, бірлескен іздену іс-әрекетінің мүшесі қызметін ғана атқарады. Модуль арқылы өткізілген сабақтар құрылымын ойластырғанда оның барлық бөлімдері арасындағы сабақтастық пен оған бөлінетін уақыттың сәйкестігін ескерген жөн. Орындалатын жұмыстарға уақытты тиімді бөлу - педагогикалық еңбектің ең негізгі элементі [18].
Үнемделген сағаттарды теориялық білімді пайдалана отырып, эксперименттік есептер шығаруға жіберіледі.
Оқушылардың модуль оқу мазмұнын толық игергендігін білу үшін деңгейлік тапсырмалар орындалады, бұл кезде әр оқушы өз білімінің осал жақтары анықталынып, түзету, толықтыру мүмкіндігі болады [19].
Оқушылардың материалды толық игеруге:
oo ондағы материалды бірнеше рет салыстырмалы түрде қайталануынан;
oo әр сабақта барлық оқушыдан кіріктірілген пәндер бойынша іс-әрекет кезінде еске түсіру мүмкіндігінің болуынан;
oo эксперименттік есептер шығару арқылы теориялық материалдарды қайталау мүмкіндігінің болуынан барлық жағдай жасалған;
Сондықтан да мұндай жағдайда мұғалім алдына қойған мақсатқа толық жете алды деп айта аламыз.
Бұл кезде 1 - кестеде көрсетілгендей мұғалім модульге оқушы қандай біліктілікпен кіретіндігі және модульден екінші модульге қандай білікпен шығатындығы да көрсетіледі. Мақсаттың анық болуы, білік пен дағдының көрсетілуі, оқушыға да өз бетінше білім алу ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ҚАЗАҚ МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗДАР ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Жаратылыстану факультеті
Химия кафедрасы
Азат Ақерке
Химияны оқытуда кіріктіріп оқыту технологиясын қолдану
ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ
5В011200- Химия мамандығы
Алматы, 2018ж
Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрлігі
Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университеті
Жаратылыстану факультеті
Химия кафедрасы
Қорғауға жіберілсін
Химия кафедрасының
меңгерушісі.
____________Н. О. Мырзахметова
___ _________2018 ж.
ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ
Тақырыбы: Химияны оқытуда кіріктіріп оқыту технологиясын қолдану
5В011200- Химия мамандығы
Орындаған А. Азат
Ғылыми жетекшісі п.ғ.к. қауым. проф. м.а. Ж. Қ. Қуанышева
Алматы, 2018ж
РЕФЕРАТ
Дипломдық жұмыстың құрылымы:
Дипломдық жұмыс 62 беттен, кіріспеден, 2 тараудан, қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Зерттеудің мақсаты: мектеп оқушыларына химияны кіріктіру технологиясы негізінде оқыту әдістемесін жетілдіру.
Зерттеудің міндеттері:
1. Мектеп оқушыларын оқытудағы қиындықтарды жою үшін оқыту әдебиеттерін ақпараттық ізденіс және химия-педагогикалық талдау жасау.
2. Химияны тиімді оқытудың теориялық модель ретінде кіріктірілген модульдік әдістеме құрастыру, кіріктірілген модульдік технологиясын құру және оның ерекшеліктерін белгілеу
3. Кіріктірілген модульдік әдістеменің құрылымы мен мазмұнын негіздеу, оның тиімділігін бақылайтын педагогикалық эксперимент құру.
Теориялық маңызы: химияны оқытуда кіріктірілген модуль әдісінің болашақта саналы және перспективті әдіснама ретінде қажеттілігі анықталды. Кіріктіріп оқытудың жаңа теориялық моделі калыптастырылып, химияны оқытудың пәнаралық мазмұны құрылып, инвариантты (жылжымалы) және вариативті әдістері құрылды.
Практикалық маңызы: химияны кіріктіріп оқытудың әдістемелік негізі - мектеп мұғалімдеріне, мектеп оқушыларына және болашақ химия мамандарына әдістемелік нұсқау ретінде ұсынуға болады.
Кіріспеде зерттеулер мақсаты, міндеттері, зерттеудің ғылыми болжамы баяндалған.
Мектепте химияны кіріктіріп оқытудың теориялық негіздері атты бірінші тарауда мектепте химияны кіріктірілген модульдік әдіспен оқытуды ұйымдастырудың теориялық негізі мен оқытуды іске асырудың мүмкіндіктері қарастырылған. Әдістемелік және ғылыми әдебиеттерге шолу жасалған.
Мектепте химияны кіріктіріп оқыту әдістемесінің тиімділігін эксперименттік тексеру атты екінші тарауда орта мектепте химияны кіріктірілген модульдік әдіспен оқытуды ұйымдастыру түрлері кіріктіріп оқытуға байланысты жүргізілген педагогикалық эксперименттің нәтижесі берілген. Химия сабағын өтудің бірнеше нұсқасы келтірілген және бірнеше әдістері мен жолдары көрсетіліп, талданған.
Қорытынды бөлім: кіріктірілген модуль қолданып оқыту әдісі жеке тұлғаны жан - жақты дамытуға бағытталған тиімді педагогикалық технология, оқушының сабақ үстінде танымдық іс - әрекетін тиімді ұйымдастыру, жеке тұлғаның дамуына және пәнге қызығушылықтарының артуына мүмкіндік береді деген тұжырым келтірілген.
РЕФЕРАТ
Структура дииломной работы:
Степень работы составляет 62 страниц, введение, 2 главы, заключение и список использованной литературы.
Цель исследования: Совершенствование методики преподавания для школьников на основе технологии химической интеграции.
Цели исследования:
1. Информационное исследование и химико-педагогический анализ учебной литературы для устранения трудностей в обучении школьников.
2. Разработка интегрированной модульной методологии как теоретической модели эффективного обучения химии, создания интегрированной модульной технологии и уточнения ее особенностей.
3. Обосновать структуру и содержание встроенного модульного метода, создать педагогический эксперимент для контроля его эффективности.
Теоретическая значимость: дипломной работы состоит в создании методических основ интегративно-модульного обучения химии, разработке концепции и методики интегративно-модульного обучения химии на среднем школе.
Практическая ценность: методологические основы интегрированного обучения химии могут быть представлены как методическое руководство школьным учителям, школьникам и будущим химикам.
Введение описывает цель, задачи и научные результаты исследования.
В первой главе Теоретические основы для комплексного обучения химии в школе школа имеет возможность реализовать теоретическую основу и преподавать интегрированное модульное обучение химии. Проведен обзор методологической и научной литературы.
Вторая глава, озаглавленная Методология экспериментальной химии в школе, обобщает результаты педагогического эксперимента по интеграции модульного метода организации на основе химии. Представлены несколько версий интегративно-модульного обучения химии и проанализированы несколько методов и подходов. Содержание модулей суммируется, и успехи учеников в химии демонстрируются с помощью интегрированных методов обучения.
Вывод: сделан вывод о том, что метод обучения с использованием интегрированного модуля является эффективной педагогической технологией, направленной на всестороннее развитие индивидуальной, эффективной организации учебной деятельности студентов, повышение личной заинтересованности в предмете и развитии.
ABSTRAKT
Structure of dissertation work:
Extent of work makes 63 pages, introduction, 2 chapters, the conclusion and the list of the used literature.
Research objective: Improvement of a technique of teaching for school students on the basis of technology of chemical integration.
Research objectives:
1. Information research and the chemical and pedagogical analysis of educational literature for elimination of difficulties in training of school students.
2. Development of the integrated modular methodology as theoretical model of effective training of chemistry, creation of the integrated modular technology and specification of her features.
3. To prove structure and the maintenance of the built-in modular method, to create a pedagogical experiment for control of its efficiency.
Theoretical importance: the need for the integrated module for training of chemistry as accurately certain and promising methodology. The new theoretical model of in-service education is developed, the cross-disciplinary structure of teaching chemistry, invariant (mobile) and variation methods are created.
Practical value: methodological bases of the integrated training of chemistry can be presented as the methodical management to school teachers, school students and future chemists.
Introduction describes the purpose, tasks and scientific results of a research.
In chapter 1 "Theoretical bases for complex training of chemistry at school" the school has an opportunity to realize a theoretical basis and to teach the integrated modular training of chemistry. The review of methodological and scientific literature is carried out.
Chapter 2, the entitled "Methodology of experimental chemistry of chemistry of chemistry at school", generalizes results of a pedagogical experiment on integration of a modular method of the organization on the basis of chemistry. Several versions of a course of chemistry are submitted, several methods and approaches are analysed and analysed. The maintenance of modules is summarized, and progress of students in chemistry is shown by means of the integrated training methods.
Conclusion: the conclusion is drawn that the training method with use of the integrated module is the effective pedagogical technology aimed at all-round development of the individual, effective organization of educational activity of students, increase in personal interest in a subject and development.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
1 Мектепте химияны кіріктіріп оқытудың ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Мектепте химияны кіріктіріп оқытудың даму тенденциясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
1.2 Мектепте химияны кіріктіріп оқытуды іске асыру мүмкіндіктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18
2 Мектепте химияны кіріктіріп оқыту
әдістемесінің тиімділігін эксперименттік тексеру2.1 Мектепте химияны кіріктіріп оқытуды ұйымдастыру түрлері мен құралдары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..34
2.2 Мектепте химияны кіріктіріп оқытуға байланысты жүргізілген педагогикалық эксперимент және оның нәтижесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...56
3 ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..60
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ..61
Кіріспе
Қазіргі кезде оқыту талабы өте жоғары болғандықтан, оқушыларға тек ғана дайын білім беру емес, оларды әр сала бойынша өзекті мәселелермен таныстыру ең басты мақсат болып табылады. Бұл барлық ғылымдарды интеграциялау, яғни кіріктіру ғана қажетті нәтижеге қол жеткізуі мүмкін.
Мектептегі фундаментальды бір мәселе - оқушыларға қоршаған дүние туралы көзқарастарын қалыптастыру, ондағы болып жатқан глобальды мәселелерді көре, түсіне білуге және де оларды шеше алуларына үйрету.
Интеграция ұғымы латынның integer - бүтін, тұтас деген мағынаны білдіреді, яғни бұрын бөлініп кеткен көптеген компоненттердің бірігуі. Бұл процесс өзіне қарама-қарсы дифференциациямен диалектикалық бірлікте болады. Олай дегеніміз кіріктірілген және жекеленген процестер бір-бірімен бірікпейді және бірінің соңынан бірі ермейді, олар бірінің ішінен бірі немесе бірі арқылы екіншісі шығады. Егер кіріктірілген компоненттер біртекті болса, онда пәнішілік кірігу, ал әртекті болса пәнаралық кірігу болады.
Интеграция идеясы пәнді оқыту әдістемесі мен дидактика саласына 1960-1970 жылдар арасында енгізілді. Көптеген дидактиктер мен әдіскер - химиктер зерттеулерінде оқу пәндері интеграциясының тиімді құралы жүйелік білімді қалыптастыру мен теориялық қорытындылау тәсілі мен механизмі болып саналатын пәнаралық байланыс көрсетілген [1].
Оқытудағы пәнаралық интеграция оқушылардың пәндік материалды қабылдауына байланысты артады. Осы тұста интеграцияның негізгі механизмі мен тәсілі пәнаралық болып саналады. Оларды жүйелі және бағытты түрде қолдану көбінесе оқушылардың материалды түсінуі мен сезінуін қамтамасыз етеді және химияны оқытудың тиімділігін арттырады.
Интеграциялық процеске тән ұстанымдар:
* Объективті алғы шарттар (онтологиялық: бүтін мен бөлшектің, жеке мен жалпының бірлігі, гнесеологиялық, әлеуметтік - практикалық: ғылыми таным - шешімі, пән - практикалық - қолданбалы практикалық есептерді шығарудағы - химия, өндірістік - практикалық - ізгі материалдың химиялық өндірістегі химия және әлеуметтік - химияның ерекшелігіне сай мұғалімнің бірдей жүйелілік әрекеті);
* Бұрынғы бөлінген бір немесе әртүрлі компоненттер;
* Бұрын бөлінген компоненттердің бірігуі;
* Біртұтастық.
Оқытудың өмірмен байланысы - дидактикалық негізгі қағидалардың бірі болып табылады және ол педагогтар мен психологтар еңбектерінде арнайы зерттелген. Психологтар оқушылардың алған білімдерін тәжірибеде қолдана білуін, олардың танымдық және психикалық процестерін дамытатындығын (қабылдау, ойлау, қиял) дәлелдеген болатын.
Сол сияқты зерттеулер көрсеткендей тұлғаның білім, икемділікті меңгеру дәрежесі және оларды әртүрлі практикалық әрекетте қолдануы, олардың әлеуметтік белсенділігінің де маңызды көрсеткіші болып табылады.
Химияны оқыту барысында оқушылар жеке білімдерін практикада қолдана алатындығы, өзін қоршаған дүние туралы ұғымдарды, олардың жүйесін талдай, қорытынды жасай білетіндігі, білімді жаңа жағдайға көшіре алатындығын көрсетті. Бұл химия пәнін оқитын оқушыларда өзіндік және жүйелік ойлаудың қалыптасатындығының дәлелі [2].
Әртүрлі пәндерді оқытуды келістіруден оларды терең өзара кіріктіруге көшу әртүрлі деңгейде жүзеге асырылады:
* Пәнішілік интеграция, пәнаралық интеграция, пәндер мазмұнын жақындастыру, жаңа түзілім пайда болуына әкелетін мүшеленген бөліктердің толық бірігуі ретінде - синтез;
* Бастапқы деңгейі: бір пән бойынша сабақта ұғымдарды, бейнелерді басқа пәндерден алу, яғни басқа аймаққа кіру принципі;
* Тереңірек деңгей: қазіргі жаратылыстану, мәдениеттану, т.б. әдіснамалық негізін құрайтын принциптерді әртүрлі пәндер бойынша сабақтарда қолдану;
* Өз ерекшеліктері бойынша әртүрлі пәндік білімдерді қажет ететін мәселелер мен құбылыстардың кешенін қарастыру.
Интеграцияның мүмкін болатын жолдары:
* Пәндердің бір курсқа толық бірігуі, синтезделген курстарды оқыту - толық интеграция;
* Өзектік бағыттары бойынша жеке пәндердің бірігуі;
* Оқу бағдарларында объектілер бойынша блок құру.
Интеграциялық процестер жүру барысында интеграциялану механизмін анықтап алған жөн. Интеграциялану механизмі деп бұрын бөлініп кеткен көптеген компоненттердің біртұтастыққа белгілі бір логикалық буындардың бірінен кейін бірінің бірігу жүйесін айтады. Бұлай кіріктіру көп сатылы болады [3].
Кіріктірілуге дейінгі сатылар:
* Оқу пәндерінің мазмұны мен оның компоненттерін - дидактикалық жолмен сараптау;
* Оқу материалдарындағы функционалды, дидактикалық және кәсіби байланысқан компоненттерді жалпылап қорыту;
Кіріктіру сатысы:
* Құрылымы реттелген, бірақ бөлініп кеткен оқу материалдарын абстракциялау;
* Функционалды байланысқан компоненттерді одан әрі жалпы қорытындылау;
* Компоненттерді пәнаралық, конгломерат және синтез түрінде біріктіру (интеграциялау);
* Интеграцияланған компоненттер мазмұнын жүйелеу.
Кіріктірілгеннен кейінгі сатыда жүзеге асырылуы керек:
* Оқу материалының кіріктірілген құрылымын құру;
* Жоғары деңгейде құрылымы реттелген кіріктірілген оқу материалының болуы;
Білім берудің интеграциялану мазмұны әлеуметтік және дидактикалық факторлармен қамтамасыз етіледі:
* Әлеуметтік тапсырысты іске асыру;
* Ғылымда, білімде, техникада, технологияда және өндірістік экономикада кіріктірілген процестерді бейнелеу;
* Мектеп курсындағы химияның озық идеяларын іске асыру;
* Дидактикалық және кәсіби пәнаралық маңызды нысандарды оқу;
* Әрекеттің тұтас жүйелігін іске асыру;
* Ғылымаралық жаһандық проблемаларды бейнелеу;
* Дидактиканың озық заңдылықтары мен принциптерін іске асыру.
Кіріктірілген үрдістер дидактикалық шарттарға байланысты әртүрлі болады:
* Компоненттердің мазмұнына (фактілер, ұғымдар, теориялар, әдістер, заңдар, проблемалар және т.б.) жалпылау дәрежесіне;
* Пән мазмұнының көлеміне (пәнішілік кіріктірілу, пәнаралық кіріктірілу, категориялық синтез);
* Кіріктірілген процестердің аяқталу дәрежесіне;
* Кірітірілетін пәндердің басымдылығына (гуманитаризациялау; фундаментализациялау; техникаландыру; технологияландыру; экологияландыру).
Қолдану деңгейіне қарамастан интеграциялық процестердің жалпы құрылымы бар және жалпы әдістеме бойынша көпсалалы механизм түрінде іске асады.
Кіріктірілген технологияны іске асыруда инновациялық тәжірбелердің елеулі маңызы бар. Бұл технологияны ары дамыту арқылы білім берудің жаңа сатысына шығаруға болатынын алдын - ала болжауға нақты сенім бар.
Көптеген ғалымдардың зерттеу жұмыстарында химияны оқыту әдістемесінің мазмұны баяндалған. Мектепте химияны оқыту мазмұны құрылымында көптеген авторлар жалпы химия, органикалық химия және бейорганикалық химия деп бөліп оқыту тәсілін колданған. Мектепке арналған химия пәнінің кітапшаларында химиялық есептерді шығару тәсілдеріне көбірек мән берілген, себебі химиялық есептерді оқушылардың шығара алуы олардың пәнді қаншалықты игергенінің көрсеткіші болып табылады [4].
А.А. Макареня, П.М. Завлин өз зерттеу жұмыстарында мектеп оқушыларының химия пәнін оқытуда әдістемелік-теориялық негіздеріне көп мән берген периодтық жүйе, химиялық құрылым теориясы, т.б. Білім беру жүйесінде химия пәнін оқытудың сабақтастығы мен үздіксіздігін жоғалтпау үшін химияны пәнаралық кіріктіру барысында теория-концептуалдық негізінде мектеп пен ЖОО ортақ әдістеме арқылы оқыту.
Мектеп оқушыларын дайындаудың басты мақсатына сәйкес ЖОО оқу пәндеріне ұқсас ғылыми-әдістемелік негіздер калыптастырылған (Н.С. Ахметов, А.М. Рахманкина). Әдістемелік жұмыстың үш түрлі аспектілері айқындалып көрсетілген: ғылыми-теориялық (мазмұны мен деңгейі бойынша оқушыға не және қалай түсіндірілуі керектігі), ғылыми-әдістемелік (түсіндірудің мөлшері, нысаны және тәртібі бойынша), оқу-педагогикалық (оқушылардың берілген материалды меңгеруін арттыру тәсілдері).
Мектеп оқушыларының ЖОО орнына түсудің неғұрлым маңызды ғылыми-әдістемелік негіздемесін В.П. Гаркунов зерттеген. Ғалымның тұжырымы жалпы орта мектептердің және ЖОО түсер кезде тапсырылатын емтиханға дайындық ретінде ең бірінші оқушылардың химия пәнінен оқып кеткен материалды есіне түсіру арқылы дайындық жасауға көп көңіл бөлу керек.
В.П. Гаркунов оқушыға қойылатын негізгі талаптарды атап өтті, химияны оқыту әдістемесінінің спецификасын ашу арқылы химияны оқыту курсынын маңызды бөлігін ашып көрсетті. Мектепте химияны оқытудың тек әдістемелік ғана емес, сонымен қатар әдіснамалық қиындықтарын ең алғаш В.П. Гаркунов өз зерттеулерінде жақсы көрсеткен. Ғалымның әдістемелік ұсынымдары химиялық нысандардың тек субстанциялық құрылымдық, энергетикалық және кинетикалық жайғасымын ашуда ғана еместігін көрсетті [5].
Мектепте химияны оқытудың көп жылдық тәжірибесінде Э.Г. Злотников химияны оқытудың мазмұнын құрылымдаудың блоктық-модульдік тәсілін іске асырды. Мазмұн құрылымында ғалым жеке дара іске асатын 4 түрлі модульді атап көрсетті: химияның теориялық негізі, химиялық элементтер, органикалық химия, химиялық есептердің шешімі.
Химияны оқыту технологиясында қолданылып жүрген әдістермен қатар, әсіресе қорыту әдістерін жүйелеу және интеграциялау да кең түрде пайдаланылып жүр.
Химияны оқыту тәжірибесі мен теориясында осы пәнді үйретудің кіріктіру-модульдік оқытудың теориялық-әдістемелік негіздерін әзірлеудің алғышарттары ұсынылған. Химия оқыту әдіснамасында кіріктірілген модульдік тәсілін химия пәнін даярлауда қолданылмауы тек әлі де шешілмеген теория-әдістемелік негіздің қаланбауына қатысты қиындықтарға байланысты:
1. Кіріктіріп оқытудың мазмұны мен құрылымының химияны оқытуда анықталмауы.
2. Оқушының химияны кіріктіріп оқытқанда білімі мен икемділігін анықтайтын қорыту, жүйелеу әдістерінің және кіріктіру әдістерінің жоқтығы.
3. Химияны оқытуда кіріктірілген модульдік технологияның жоқтығы және оның іске асырылмауы.
4. Химияны оқытудың кіріктірілген модульдік технологиясында нәтижені бақылау және бағалаудың жоқтығы.
Химияны оқытудың теориясы мен әдістемесінде колда бар алғышарттардың барына қарамастан әдістемелік негіз және кіріктірілген модульдік оқыту технологиясын - ғылыми мақсат ретінде танылмағандығы.
Химияны оқытудың жеке компоненттері баяу түрде жетілдірілуі немесе кіріктіру технологиясы негізінде мүлдем өзгерілуі мүмкін. Тек жетілдірудің жаңа екінші түрін тек кіріктіру технологиясы ғана оқушының білім алу қажеттілігін өзінің талабы мен қызығушылығына сәйкес іске асыра алады. Тек кіріктіру технологиясы бойынша мектеп оқушысы дербес және өз бетімен алдында ұғынған, материалды толық меңгерген, оқудың химиялық және кәсіби маңыздылығын түсіне отырып, өзін интеллекті түрде дамыта алады. Сонымен катар, бұл технология оқушының білімін мұғалім тексеру арқылы оқуды субьектіліктен - тепе-тең субьектіге, өзін жеке тұлға ретінде дамыту, іс әрекетін логикалық нақты- кіріктіру ойлау тәсілі негізінде дамыта алатындығы анықталды [6].
Бұл зерттеудің өзектілігі - химия сабағын өткенде кіріктірілген оқыту технологиясын қолдану қиындықтары тек ғылыми тұрғыда ғана емес сонымен қатар әлеуметтік (мұғалімнің мамандығын саналы түрде өзінің оқу материалын таңдауы) тұрғыда да байқалатындығы.
Зерттеу келесі карама-қайшылықтарды шешу үшін:
* әлеуметтік қажеттілікке дейін мектеп оқушысының маман болғанға дейін жеке тұлға құзіреттілігіне сай дамуы;
* химия пәнінің дәстүрлі тұрақты мазмұны мен бейімделудің қажеттілігін және оқушының жеке білім талабы мен мүмкіншіліктерін қамтамасыз ету;
* химияны дәстүрлі оқыту әдістемесі мен білім берудің үздіксіздігін, сабақтастығын, жаңартылған кіріктіру технологиясын іске асырудың қажеттілігі;
* білім алушының сабақты қабылдауының жеке қарқыны мен жалпы әдістемесі;
Химияны оқыту әдістемесінің жоғарыда көрсетілген - өзектілігі, теория мен әдістемесінде шешілмеген химиялық мақсаттармен қарама-қайшылықтар осы зерттеу жұмысында анықталды.
Зерттеу мақсаты - мектеп оқушыларына химияны кіріктіру технологиясы негізінде оқыту әдістемесін жетілдіру.
Зерттеу нысаны - орта мектептің химия пәнін кіріктіру технологиясы негізінде оқыту үрдісі.
Зерттеу мақсатына сай келесі гипотеза ұсынылды: химияны мектепте оқыту үрдісі арқылы білім алу кіріктіру технологиясына негізделсе оқушыға тиімді болады.
Жетекші принциптері - үздіксіздік, бағыттылық, сабақтастық, кіріктірілген және модульділік.
Зерттеудің мақсаты мен гипотезасына сай зерттеудің міндеттері айқындалды:
1. Мектеп оқушыларын оқытудағы қиындықтарды жою үшін оқыту әдебиеттеріне ақпараттық ізденіс және химия-педагогикалық талдау жасау.
2. Химияны тиімді оқытудың теориялық модель ретінде кіріктірілген модульдік әдістеме құрастыру, кіріктірілген модульдік технологиясын құру және оның ерекшеліктерін белгілеу.
3. Кіріктірілген модульдік әдістеменің құрылымы мен мазмұнын негіздеу, оның тиімділігін бақылайтын педагогикалық эксперимент құру.
Химияны кіріктіріп оқыту әдістемесі ғылымы дидактиканың заңдары мен ұстанымдарына сәйкес дамиды. Химияны оқыту әдістемесінің жүйесі мен оған қойылатын талаптар оқыту әдістерінің дидактикалық сипатталуымен тығыз байланысты. Ол психология мен физиология ғылымдарымен де байланысты, өйткені, оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес, нақты материалдарға байланысты білім дамытылып отырады. Бұл мәселелерді шешу үшін химияны оқыту әдісі педагогикалық зерттеулерде кеңінен қолданылатын мына әдістерді пайдаланады: бақылау, жорамал жасау, педагогикалық эксперимент, оқу-тәрбие құжаттарын, оқушылардың жазбаша, графикалық, техникалық және т.б. жұмыстарын талдау, мұғаліммен және оқушымен әңгімелесу, анкета алу т.б. Химияны оқыту барысында сан алуан өзгерістер болып тұрады.
Алға қойылған міндеттерді жүзеге асыру үшін келесі әдістемелік зерттеулер пайдаланылды: нормативті құжаттар мен химия әдебиеттеріне философиялық, психолого-педагогикалық, әдістемелік талдау жасау; химияны кіріктіріп оқыту әдістемесін модельдеу және жобалау; теориялық және эксперименттік зерттеудің талдауы; бақылау; салыстыру; сабақтастыру; пікір анықтау; жауаптардың сандық және сапалық талдауы; педагогикалық тәжірибе; тәжірибе нәтижесінің статистикалық талдауы және әдістемелік түсіндірілуі [7].
Теориялық маңыздылығы - мектепте кіріктіріп оқытудың әдістемелік негізін құру (жетекші принциптері, теориялық моделі, әдіснама), әдістемесі мен тұжырымдамасын құру. Химияны оқытуда кіріктіріп оқытудың болашақта саналы және перспективті әдіснама ретінде қажеттілігі анықталды. Нормативті құжаттарды теориялық талдаудың нәтижесінен соң қазіргі заманға сай ғылыми міндеттер мен мақсаттар қойылды. Химияның білім мазмұны инвариантты (жылжымайтын) және вариативті (жылжымалы) бөліктен кұралады. Инвариантты бөліктің мазмұны мемлекеттік стандартқа сай анықталады. Мұндағы оқу материалы химиялық білімнің іргелі міндеттерін іске асырады. Вариативті (жылжымалы) мазмұны оқушылардың қызығушылығы мен қабілетін, сұранысын, химия ғылымының соңғы жетістіктерін, республиканың аймақтық ерекшеліктерін ескереді. Жылжымалы бөліктің мазмұнын әзірлеу және анықтау білім мекемесінің құзырлығына жатады. Кіріктіріп оқытудың жаңа теориялық моделі калыптастырылып, химияны оқытудың пәнаралық мазмұны құрылып, инвариантты (жылжымалы) және кәсіби маңызды блоктарын қамтитын нәтижесін бағалау әдістемесі құрылды.
Практикалық маңыздылығы :
+ Мұғалім мен оқушылардың әрекеті және бұл үрдістің сапасын басқару, химияны оқыту үрдісінің тиімділік жүйесі жасалды.
+ Химияны кіріктіріп оқытудың әдістемелік негізі - мектеп мұғалімдеріне, мектеп оқушыларына және болашақ химия мамандарына әдістемелік нұсқау ретінде ұсынуға болады [8].
1 Мектепте химияны кіріктіріп оқытудың ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Мектепте химияны кіріктіріп оқытудың даму тенденциясы
Қазіргі уақытта біздің елімізде жалпы дүниежүзілік даму тенденциясын ескере отырып, отандық білімді модернизациялау жолдарын іздестіруге қызығушылық танытуда. Қоғамдағы өзгерістермен байланысты әлеуметтік экономикалық өзгерістер және нарықтық қатынасқа өту. Содан туындайтын орта мектептердегі өзгерістер тұлғаның үйлесімді дамуына бағытталған мәселелік, әңгімелесу, ынтымақтастық белсенді іске асатын пәндік оқытудың жаңа инновациялық қажеттілігін тудыруда. Бұл өкінішке орай, жаратылыстану пәндерінің уақытының қысқартылған кезеңінде болып жатыр.
Модернизациялау стратегиясы аясында ұсынылған химиялық білім беру мазмұнын өзгерту және оқыту үрдісін қайта ұйымдастыру бұл қайшылықты жоя алмайды. Бұл қайшылықты жоюға бағытталған әдістердің бірі пәндік оқыту мен оны әдістемелік қамтамасыз етуді тиімді деп санаймыз. Жаратылыстану-ғылыми циклдері пәндерінің алдына қойған жалпы ортақ мақсатты іске асыру (дүниенің бірыңғай жаратылыстану-ғылыми келбетін, экологиялық мәдениетін, кең көлемді ойлану және т.б. қалыптастыру), бұл пәндерді бірдей блокқа - жаратылыстану білім беру саласына біріктіруге және оларды кіріктіру механизмін іздеуді талап етеді [9].
Бұл блоктың құрамында кейбір кіріктірілген пәндердің (табиғаттану, жаратылыстану, экология және т.б.) болуы базалық пәндерді (физика, химия, биология) оқыту уақытын қысқартып жіберді. Жаратылыстану білім беру алдына қойылған гуманизация, экологияландыру, мәдениеттендіру сияқты маңызды міндеттерді қиындатты.
Модернизациялау стратегиясындағы жаратылыстану ғылыми білім беруді кіріктіру үрдісі оның дамуының маңызды тенденциясы ретінде сәйкес жағдайда тиімділік жүйесінің компоненті болуы мүмкін. Осылайша, тиімділік химиялық білім берудің маңызды факторы болып саналады.
Ал тиімділік қатынас жобалау және пәндік оқытудың әдістер жүйесін практика жүзінде іске асыру бұл зерттеудің маңызды әдіснамасы болып табылады.
Біздің пікірімізше, білім берудегі кіріктіру ұғымының бар тұжырымдамаларын үш топқа бөлуге болады:
1. Кіріктіру ұғымын дидактикалық ұстаным ретінде. Соңғы кезде кіріктіруді әдіснамалық және дидактикалық ұстаным ретінде қарастыру А. Я. Данилюктің, К.Ю. Колесинаның еңбектерінде кездесіп жүр. Н.В. Груздеваның пікірінше бұл ұстаным шынайылықты түсінудің әртүрінің өзара толықтыруы және дүниенің тұлғалық-көп өлшемділігін қалыптастыруға жағдай жасап және осы дүниеде өз орнын түсінуге негізделген. Жоғарыда көрсетілген педагогтар білім берудегі кіріктіру жалпы әдіснамалық сипаты бар жаңа ұстаным деп түсінеді. Оқытудың пәндік жүйесінде бұл ұстаным кіріктірудің механизмі ретінде қарастырылатын пәнаралық байланыс арқылы іске асады.
2. Кіріктіру ұғымы оқу үрідісі мен білім беру мазмұнын ұйымдастыру түрі. Мысалы, Г.А. Монахова кіріктіруді табиғат заңының бірлігі негізіндегі білім беру мазмұнын ұйымдастырудың жетекші түрі деп атайды. Бұл топқа американдық педагогтардың да пікірін енгізуге болады: білім берудегі кіріктендіру - оқушы мектепте алған білімдері мен дағдыларын шынайы өмірлік жағдаятта қолдана алуға мүмкіндік беретін таным үрдісін ұйымдастыру түрі. Дж. Макдональд пәнаралық кіріктіруді әртүрлі пәндерден алған білімге негізделген әртүрлі әрекет барысында ортақ тақырыпты зерттеу іске асырылатын оқу үрдісін ұйымдастырудың түрі деп атайды.
3. Үшінші топқа біз шартты түрде білім берудегі кіріктіру ұғымына берілген жеке авторлардың көзқарасын жинастырдық. И.А. Колесникова пәнаралық кіріктіруді ноосфера ілімі аясында қарастырады. М.Н. Берулава кіріктірудің педагогикалық феномені туралы айтады.
Біздің ойымызша химияны замануи түрде оқыту тек кана модульдік-кіріктіру әдістемесі арқылы оқыту тиімді және әсерлі болып табылады.
Модульді-кіріктіріп оқыту - біртекті және әртекті бытыраңқы ақпараттық-функционалдық оқыту тәсілінің бірігуі мен өзара қарым-қатынас әдіснамасы [10].
Кейбір зерттеушілер кіріктіру мен пәнаралық байланысты бір-бірінен сапалық түрде айырмасы бар құбылыс деп қарайды. Бұл жағдайда кіріктіру мен координация ұғымдарының айырмашылығын білу керек. Координация оқытылатын ұғымдарды, құбылыстарды, үрдістерді жалпылау үшін туыс пәндердің оқу бағдарламаларын, өту уақытын сәйкестендіру, яғни білімді кіріктендіруге әсер ететін оқу пәндерінің өзара байланысын құру. Кіріктендіру сабақтастықты қамтамасыз етеді. Сабақтастық педагогикалық үрдістің бүтінділігі мен үздіксіздігі және олардың нәтижесі, оқытудың дискретті сипаты арасындағы қарама-қайшылықтарды шешуі керек. Пәнаралық байланыс пен өзара байланысты пән арасында горизонтальды қатынастармен шектелген болса, сабақтастық білім беру сатысымен вертикальды байланысты. Бірақ біздің ойымызша педагогикалық кіріктендірудің шегі жоқ. Кіріктіруге оқу-тәрбие үрдісінің әртүрлі элементтері, білім берудің өзі де ұшырауы мүмкін, сондықтан кіріктіруді ерекше дүниетану деп атайды.
Қазіргі кезеңде оқушыларды химиялық әзірлеудің жоғары деңгейіне қол жеткізу үшін химиялық білім беруді дамытуда айқындалған жалпы әлемдік тенденцияларға барынша сүйенген жөн:
- инварианты бөлігін анықтай отырып, теория мен практиканың байланысын күшейту;
- кіріктіру үрдістерін күшейту, жүйелілік, оқушылардың жұмысын шағын топтарда ұйымдастыру;
Кіріктіру - химияны оқыту үрдісін құрылымдау, инвариантты және вариативті бөлімдерді, химияны оқыту модульдерін таңдауда, оқытушының ұйымдастыру, басқару қызметін іске асыруда, химияны оқытудың кәсіби бағытын, заманауи оқыту технологияларын біріктіру мен синтездеуде, білім нәтижесін бағалауда жетекшілікке алынатын негізгі арнайы принцип.
Модульділік - оқыту мазмұнын ұсынатын және аяқталған дидактикалық ақпараттық-функционалды модульдер арқылы іске асатын химияны оқытуда жетекшілікке алынатын маңызды, арнайы ұстанымы.
Модуль - дидактикалық кіріктіру мақсатына жету құралы. Ақпараттық-функционалдық құрылымының элементтерінің арасында тағы төрт элемент бар; алғашқы санымен берілген бақылаушы - кіріс элементі модульдің мақсаты мен мазмұнын ашатын элемент, келесі кіріктіру элемент модульде берілген ақпаратты түйіндеу және жалпылауға арналған, ең соңғы шығыс элементі модульден кейін оқушының білімін қорыту оқу элементі болып табылады.
Модуль - тек қана толықтырылған дидактикалық - ақпараттық түйін емес сонымен қатар озара іске асатын әдістемелік бағдарлама. Модульдің - негізгі мағынасы ол толықтырылған дидактикалық ақпараттық түйін бірақ бұл жұмыста бұл термин мәтіннің мағынасына қарай пайдаланылған.
Модульдік оқыту мен кіріктірілген модульдік оқыту ерекшелігіне оқу мазмұнын жеке элементтерге бөлу, оқушылардың алған білімін жоғары деңгейде көрсете алуы, мұғалімнің жан-жақтылығының арқасында оқушыға нұсқау бере алатындығы болып табылады. Аталған ерекше принциптердің - өзара келісушілік пен өзара түсінушіліктің арқасында модульдік-кіріктілік оқыту қалыптасады.
Кіріктірілген модульдік оқыту ─ субъектінің қойылған дидактикалық мақсатқа жету технологиясы мен ақпараттық аяқталған блок түрінде іске асатын оқыту.
Химиялық білім беруді оңтайландыру жететін жетістіктерге, критерийлер, жағдайлар сәйкес кіріктірілген модульдік оқыту технологиясын қолдану кезінде тиімді.
Білім беруді қазіргі кезеңге сәйкес өзгерту әрбір оқушыға белгілі бір білім жиынтығын меңгертуге ғана бағытталмай, сонымен қатар жеке адамның танымдық және жасампаздық қабілеттерін дамытуды ойластыруы тиіс [11].
Химияны кіріктірілген модульдік оқытудың тұжырымдамасы. Әлемдік әдістеме тарихында оқытуды ұйымдастырудың бірнеше жүйесі мәлім. ХХ ғасырдың аса маңызды ұғымы ретінде ұйымдастыру сөзі танылса, ХХІ - ғасырда қолданбалы құралға айналмақ. Бұл айтылған тезисті терең түсініп, дұрыс жолға қоймайынша, тіпті адамзат қауымының үндесе жетілген өркенін көз алдына елестету қиын. Өйткені, әрбір жеке тұлғаның іс-әрекеттерінен бастап, мемлекеттің басқару жүйелеріне дейін, тіпті келешекте дүниенің тұтқасы болмақ ғылым мен білімнің жемістілігіне, тек дұрыс ұйымдастыру шеберлігін жете игергенде ғана қолымыз жетпек. Ендеше, бүгінгі таңда пәнді оқытудың жаңа технологиясын іздестіріп жатқан кезде мынадай мәселелерді қайта қараудың мезгілі жетті деуге болады: алдымен пәннің мазмұны мен құрылымын ғылыми тұрғыда сұрыптау және сабақты оқытуды ұтымды ұйымдастыру.
Әлемдік модульдік оқыту тәжірибесінде оқытудың мынадай жүйелері қолданылуда: алгоритмдік, оқытуда өзін-өзі басқару, аудио-визуальды, автоматталған басқару және бағдарламалық.
Кіріктірілген модульдік оқытуда ең бастысы, субъект-субъектілік мұғалім мен оқушының өзара әрекеті. Олар бірігіп қазіргі уақытта біздің елімізде жалпы дүниежүзілік даму тенденциясын ескере отырып, отандық білімді модернизациялау жолдарын іздестіруге қызығушылық танытуда. Қоғамдағы өзгерістермен байланысты әлеуметтік экономикалық өзгерістер және нарықтық қатынасқа өту. Содан туындайтын орта мектептердегі өзгерістер тұлғаның үйлесімді дамуына бағытталған мәселелік, әңгімелесу, ынтымақтастық белсенді іске асатын пәндік оқытудың жаңа инновациялық қажеттілігін тудыруда. Бұл өкінішке орай, жаратылыстану пәндерінің уақытының қысқартылған кезеңінде болып жатыр [12].
Модернизациялау стратегиясы аясында ұсынылған химиялық білім беру мазмұнын өзгерту және оқыту үрдісін қайта ұйымдастыру бұл қайшылықты жоя алмайды. Бұл қайшылықты жоюға бағытталған әдістердің бірі пәндік оқыту мен оны әдістемелік қамтамасыз етуді тиімді ету деп санаймыз. Жаратылыстану-ғылыми циклдері пәндерінің алдына қойған жалпы ортақ мақсатты іске асыру (дүниенің бірыңғай жаратылыстану-ғылыми келбетін, экологиялық мәдениетін, кең көлемді ойлану және т.б. қалыптастыру), бұл пәндерді бірдей блокқа - Жаратылыстану білім беру саласына біріктіруге және оларды интеграциялау механизмін іздеуге талап етеді.
Бұл блоктың құрамында кейбір интегративті пәндердің (табиғаттану, жаратылыстану, экология және т.б.) болуы базалық пәндерді (физика, химия, биология) оқыту уақытын қысқартып жіберді. Жаратылыстану білім беру алдына қойылған гуманизация, экологияландыру, мәдениеттендіру сияқты маңызды міндеттерді қиындатты.
Модернизациялау стратегиясындағы Жаратылыстану ғылыми білім беруді интеграциялау үрдісі оның дамуының маңызды тенденциясы ретінде сәйкес жағдайда тиімділік жүйесіннің компоненті болуы мүмкін. Осылайша, тиімділік химиялық білім берудің маңызды факторы болып саналады.
Ал тиімділік қатынас жобалау және пәндік оқытудың әдістер жүйесін практика жүзінде іске асыру бұл зерттеудің маңызды әдіснамасы болып табылады [13-14].
Қазіргі уақытта біздің елімізде жалпы дүниежүзілік даму тенденциясын ескере отырып, отандық білімді моденизациялау жолдарын іздестіруге қызығушылық танытуда. Қоғамдағы өзгерістермен байланысты әлеуметтік экономикалық өзгерістер және нарықтық қатынасқа өту. Содан туындайтын орта мектептердегі өзгерістер тұлғаның үйлесімді дамуына бағытталған мәселелік, әңгімелесу, ынтымақтастық белсенді іске асатын пәндік оқытудың жаңа инновациялық қажеттілігін тудыруда. Бұл өкінішке орай, жаратылыстану пәндерінің уақытының қысқартылған кезеңінде болып жатыр.
Кіріктірілген-модульдік оқытудың аралас жүйесін құрайды. Модульдік оқытудың осы аралас жүйесіне қосымша ретінде жоғарыда аталған оқыту жүйелері енуі тиіс, себебі модульдік оқыту мазмұны жеке блоктардан тұратын модуль болып табылады. Сондықтан химия пәнін модульдік оқытуды ұйымдастыруда мұғалімнің рөлі қандай болса, оқушының да рөлі сондай болмақ.
Сонымен жоғарыда айтылғандардан - кіріктіре отырып модульдік жүйемен оқыту дегеніміз - мұғалім мен оқушының екі жақты біртұтас белсенді әрекетінен тұратын және модуль бойынша оқыту жүйелерімен тығыз байланысқан, оқытудың жаңа технологиясына бейімделген оқытудың ұтымды жолы деп түсінеміз. Оның негізгі құралы - оқытуда мұғалім мен оқушылардың арасындағы субъект-субъектілік қатынасты жүзеге асыруға қажет белгілі білім, білік көлемін өзіндік және белсенді түрде меңгеруге мүмкіндік беретін модуль.
Химия пәнін модульдік оқытудың сапалануы мұғалімнің оқыту әдістерін ұтымды тұжырымдауы, кіріктірілетін пәндерді оқыту әдістерін таңдау және қолданылу процесін қажет етеді.
Кіріктірілген модульдік жүйе арқылы оқытуда нақты модульдің мазмұнын меңгеру үшін қолданылатын әдістер кешені болуы керек. Мұндай оқытудың тиімділігі модульдік бағдарламаның сапасы мен сауатты құрастырылған ұйымдастыру жүйесіне байланысты [15].
1.2 Мектепте химияны кіріктіріп оқытуды іске асыру мүмкіндіктері
Химия пәнін оқытуда сапаландыру міндеті - жоғарыда аталған барлық мәлім әдістердің бүкіл аспектілерін өзінің бойына сіңірген бір-бірін толықтыратын әдістердің жиынтығын жасау, әр модульде берілетін өзгеріп отыратын оқу жұмысының әр қыры мен жағдайын ескере отырып, белгілі модульдің мақсаты мен міндетін ұтымды шешуді қамтамасыз ететін әдісті немесе әдістер жүйесін таңдау деген сөз. Жаратылыстану пәндерін кіріктіре отырып модульдік технология арқылы оқытудың міндеттері мен жолдарын айқындап, модульдік бағдарлама құру ұстанымдарын басшылыққа ала отырып, 9-сыныпқа арналған химия пәнінен модульдік бағдарлама даярланды. Модульдік бағдарламада модуль мазмұны оқушылардың алдын-ала білімі, өз бетінше игеретін жұмысы, модульдік сабақтарда қолданылатын интерактивті әдістер жазылды. Бағдарлама мазмұнында оқушылардың осы модульге игерілетін білім мазмұны көрсетілді. Мұнда қарастырылған тақырыптар өзара үндестігіне сай сабақтастықпен біріктіріледі. Оқушылардың алдын-ала білімі мен білігіне сүйене отырып, жаңа модульді оқытса, ұғымдарды игеру дәйекті, білімі терең және тиянақты болып қалыптасады, іс-әрекеттері толықтырылады, оқушылардың ақыл-ойы дамытылады [16].
Кіріктірілген модульдік бағдарламаның үшінші бағанасында оқушылардың өз бетінше игеретін білімі мен білігі, яғни оқушылардың модульді игеру барысында жүргізілетін жұмыс түрі: зертханалық тәжірибе, оқулықпен жұмыс, деңгейлік үлестірме тапсырмаларды орындау, эксперименттік есептер шығару, тірек-сызбамен жұмыс істеу, қосымша материалдар дайындау және т.б. жұмыс түрлері берілді.
Модульдік оқыту технологиясы бойынша өткізілген сабақтарда қолданылатын интерактивті (белсенді) оқыту әдістері: әңгімелесу, баяндау, оқытуды өзіндік ұйымдастыру, объектіні зерттеу, салыстыру, өзара оқыту, практикалық, индукция, дедукция және т.б. берілді. Мысалы: әңгімелесу - екі жақты баяндауға жатады. Әдістің ұстанымы - мұғалім - сұрақтар қояды да, оқушылар жауап қайтарады. Баяндалып отырған материалдың кейбір мәселелері оқушыларға таныс болғанда қолданылады. Мұғалім мен оқушы іс-әрекетінің сипаты және мақсатына қарай бұл әдіс хабарлама, эвристикалық және бақылау, қорытынды әңгімелесу әдістері деп жіктеледі. Ол мұғалімнің шеберлігін және сезімталдығын қажет ететін күрделі әдіс, оған қойылатын талаптар: әңгімелесудің мақсатын, негізгі міндетін оқушыларға жеткізу, белсенді қатысуға ынталандыру; әңгімелесудің мазмұнын анықтайтын сұрақтарды белгілеу және жіктеу, қойылу ретін және тұжырымдалуын ойластыру; негізгі және қосымша сұрақтардың ара қатынасын анықтау; әңгімелесудің нәтижесін жинақтап, қорытынды жасау. Оқулықпен өзіндік жұмыс - қазіргі педагогиканың және мектеп реформасының негізгі талабы - оқушыларды оқи білуге үйрету, оларда оқу еңбегінің жалпы және әр пән үшін арнайы біліктері мен дағдыларын қалыптастыру. Осындай оқу біліктерінің ішіндегі ең маңыздысы - кітаппен жұмыс істей білу. Оқулықпен жұмыс істеу әдісі жаңа материалды игеру, алынған білімді бекіту, қолдану және тексеру үшін пайдаланады. Оқулықпен өздігінен істелетін жұмыстардың түрлері: қарапайым мәтінді жеке бөліктерге бөлу, әр бөлігіне ат қою; мәтіндегі материалдың баяндалу жоспарын жасау, ғылыми білім жүйесінің құрылым элементтерін, яғни ғылыми деректер, ұғымдар, заңдар, теориялар, зерттеу әдістері және қолданбалы білімді табу оны сызбанұсқа түрінде өрнектей білу. Элементтер және олардың қосылыстарының табиғатта таралуы және қолданылуы тәрізді деректі материалдарды оқулықпен өзіндік жұмыс жасау арқылы жақсы үйренуге болады. Практикалық сабақ кезіндегі байқауларды оқулықтан теориялық тақырыптарды оқып, тапсырмаға сәйкес оқушылар белсенді жұмыс істейді. Оқушылардың эксперименті бұл, сарамандық іс-әрекеті тиімді ұйымдастыру болып табылады. Мұнда заттар мен химиялық реакцияларды танып біледі және ол арқылы заттардың құрылысы мен қасиеттерінің арасындағы тәуелділікті, заттардың генетикалық байланысын, химиялық құбылыстардың мәнісін түсінеді, сарамандық біліктер мен дағдылар алады. Зерттеу әдісінде қойылған мәселені шешкенде оқушылардың дәйектілігі арта түседі. Үлестіріліп берілетін материалдар мен жұмысты, химиялық тәжірибелерді өздігінен орындайды, құралдар құрастырады, модельдер жасайды; графикалық жұмыстар және т.б. орындайды [17].
Кіріктірілген модульдік бағдарламада білімді жүйеге келтіру және қорытындылауда рөлдік ойын, сынақ түріндегі өткізілетін сабақтарда қарастырылған. Оқушылардың білімін, білігін және дағдысын қорытынды тексеру сынақ түрінде белгіленген сұрақтар бойынша жауап береді немесе эксперимент және сан есептерін шығарады. Оқушыларды толық қамту үшін жартылай жазбаша (химиялық диктант, бақылау жұмысы), жартылай әңгімелесу түрінде өткізілуі мүмкін. Химияны кіріктіріп, модульдік оқытуда мектеп бағдарламасы бойынша өткізілген сабақтар санымен салыстырғанда сағат саны ұтымды пайдаланылады. Оқушының танымдық іс-әрекеті тиімді ұйымдастырылады. Ұсынылған оқу материалын оқушылар толық игеруге мүмкіндігі болады.
Модульдік бағдарлама бойынша 1 кестеге сәйкес 9 - сынып химия пәнінен кіріктірілген модуль арқылы өткізген сабақтар мұғалім оқушылардың өзіндік жұмыстарын ұйымдастырушы, бірлескен іздену іс-әрекетінің мүшесі қызметін ғана атқарады. Модуль арқылы өткізілген сабақтар құрылымын ойластырғанда оның барлық бөлімдері арасындағы сабақтастық пен оған бөлінетін уақыттың сәйкестігін ескерген жөн. Орындалатын жұмыстарға уақытты тиімді бөлу - педагогикалық еңбектің ең негізгі элементі [18].
Үнемделген сағаттарды теориялық білімді пайдалана отырып, эксперименттік есептер шығаруға жіберіледі.
Оқушылардың модуль оқу мазмұнын толық игергендігін білу үшін деңгейлік тапсырмалар орындалады, бұл кезде әр оқушы өз білімінің осал жақтары анықталынып, түзету, толықтыру мүмкіндігі болады [19].
Оқушылардың материалды толық игеруге:
oo ондағы материалды бірнеше рет салыстырмалы түрде қайталануынан;
oo әр сабақта барлық оқушыдан кіріктірілген пәндер бойынша іс-әрекет кезінде еске түсіру мүмкіндігінің болуынан;
oo эксперименттік есептер шығару арқылы теориялық материалдарды қайталау мүмкіндігінің болуынан барлық жағдай жасалған;
Сондықтан да мұндай жағдайда мұғалім алдына қойған мақсатқа толық жете алды деп айта аламыз.
Бұл кезде 1 - кестеде көрсетілгендей мұғалім модульге оқушы қандай біліктілікпен кіретіндігі және модульден екінші модульге қандай білікпен шығатындығы да көрсетіледі. Мақсаттың анық болуы, білік пен дағдының көрсетілуі, оқушыға да өз бетінше білім алу ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz