ТӘУЕЛСІЗДІК КЕЗЕҢІНДЕГІ ҚАЗАҚ ЖАСТАР ПОЭЗИЯСЫНЫҢ ДАМУ ҮРДІСІ

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 47 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі . Қазақ әдебиетінің тарихында еліміздің тәуелсіздік арнасына түскеннен кейінгі кезеңі өзіндік даму бағытымен, көркемдік ізденістерімен ерекшеленеді. Тәуелсіздік әкелген өзгерістерді, рухани әлеміміздегі желісі үзілмеген тарихи сабақтастықты, азат сана тудырған айшықты оралымдарды осы кезеңдегі ақындар шығармашылығынан айқын аңғарамыз. Тың тыныс, соны серпінді байқаймыз. Әрине, ұзақ жылдарға созылған азаттық таңын аңсау мен оған жету жолындағы қоғамдық күрестердің һәм олар туындатқан тарихи оқиғалардың төл поэзиямызға тигізген әсері ерекше екендігі сөзсіз.

Диплом жұмысында тәуелсіздік жылдарындағы қазақ жастар поэзиясының даму үрдістері, қазіргі поэзияның көркемдік тұтастығы мен бейнелеу құралдары, идеялық-мазмұндық ізденістері жан-жақты талдау нысанына айналған. Тәуелсіздігімізді алған жылдардан бастап, жастардың поэзияға деген көзқарасына өзгерістер ене бастады. Еркіндік келгелі еркін өлеңдер жазылды. Мемлекет тарихында поэзия тарихының мол қолданылған кезі XX- ғасырдың соңы мен үстіміздегі ғасырдың басы. Оған дейінгі ақындардың жырларында партиоттық рух басым болып, Тәуелсіздікті аңсаудан туған жырлары үстемдік құрды. Бәрібір де елде бостандық болмаған соң жыр жазуда ақындар қысылды. Ал Тәуелсіздік Мемлекеттің маңдайына тағылғалы бері жас ақындар постмодернизмдік бағыттар ұстанып, тарихта мүлде болмаған еркін, шынайы, жүрекке жетер жырлар дүниеге келді. Ақындар ешкімнен, ештеңкеден тайсалмастан міз бақпай ғажап жырлар жазды. Сәйкесінше жырға іңкәр жандар шөлін қандырды. Ақындар саны да көбейе түсті. Басшылыққа алған әлеуметтік тақырыптары да өзгеше болды.

Зерттеу жұмысының өзектілігін Тәуелсіздік жылдарындағы жастардың поэзиялық туындыларын жан-жақты талдап қарастырылуымен сипаттап көрсетуге болады.

Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері .

Жұмыстың басты мақсаты - Тәуелсіздікке дейінгі қазақ поэзиясы мен Тәуелсіздік жылдарындағы қазақ поэзиясының көркемдік сипаты мен жанрлық поэтикалық-мәтіндік ерекшеліктеріне жан-жақты салыстырмалы зерттеу жүргізу. Тәуелсіздік жылдарындағы жастардың поэзиялық шығармалардың поэтикалық ерекшеліктерін пайымдау, жекелеген ақындар шығармашылығының қазақ әдебиеті тарихынан алар орнын анықтау. Осы мақсатқа сәйкес төмендегідей міндеттер алға қойылды: дәстүр дегеніміз бір ұрпақтан келесі ұрпаққа ұдайы ауысып отыратын, тарихи тұрғыдан қалыптасқан әлеуметтік нормалар мен іс-әрекеттірінің рухани негізі болып табылады. Мұның өзі көркемдік дәстүр жалғастығына да тікелей қатысты болып келеді. Өйткені әрбір ұрпақ өзінен бұрын ғұмыр кешкен барлық ұрпақтар жасаған рухани мұраны игеріп, оны жаңа қоғамдық-тарихи жағдайға сәйкес жетілдіріп отыруы тиіс. Сонда ғана қоғам дамуының рухани мүмкіндіктері объективті түрде жүзеге асады.

Зерттеудің мақсаттары мен міндеттері :

Біріншіден, қазақтың өз атымен аталатын жазба әдебиеті поэзиясының ажырамас бөлігі, ұлттық болмысты асқақтатар жырлардың табиғи жалғасы, солардың кейінгі кезеңдерге жетілген жаңа үлгілері, тарихи даму нәтижесінде көтерілген асқар биігі екенін дәлелдеу.

Екіншіден, сақтар мен ғұндар дәуіріндегі ерлік дастандары және сонау Түрік қағанаты (VІІІ-ғасыр) тұсында тасқа қашап жазылған Күлтегін батыр, Білге қаған және Тоныкөк жөніндегі жырлар мен қазақтың батырлық жырлары арасында ғасырлар бойы үзілмей, жалғасып келе жатқан байланыс бар екенін ашып көрсету.

Үшіншіден, Жүсіп Баласағұн, Ахмет Иүгінеки, Ахмет Яссауи, Құтб сияқты шайырлар шығармасына өзек болған ислам дінінің гуманистік, адамгершілік идеялары, мораль, этика саласындағы ой-пікірлері бертін келе қазақ жастар поэзиясынан өз көрінісін тапқанын, әрі тарихи жағдайда одан әрі дами түскенін әдеби деректер негізінде талдап айту.

Төртіншіден, қазақ поэзиясының мазмұн мен форма, жанр мен стиль жағынан жетіле түсуіне едәуір ықпал еткен назира дәстүрін, осы дәстүрде жазылған бірқатар дастандарды талдап, көркем сөз өнерінің осы проблемасы бойынша өзіндік пікір айтуды мақсат еткен.

Зерттеудің нысаны: Тәуелсіздік тудырған ақындардың туындылары, Отан саған жыр өрімін ұсынам атты жыр-жинақ, баспасөзде жарияланған ауыз әдебиеті үлгілері.

Зерттеудің міндеттері: Өткен ғасырға қарағанда жаңағасырлықтардың туындыларының өзгешеліктерін айқындау;

Тәуелсіздік жырлары дүниеге келген жырлар әдеби үлгінің ең озығы екендігін аңдату;

Тәуелсіздік кезеңіндегі жас ақындардың шығармашылығын тәуелсіздік кезеңіне дейінгі ақындардың шығармашылығымен салыстыру.

Зерттеудің әдістері: Зерттеу мәселесіне байланысты поэзиялық туындыларға тақырып бойынша теориялық талдау жасау, талдау жұмысын ұйымдастыру және нәтижесіне баға беру, қорыту.

Жұмыстың құрылымы. Зерттеу жұмысы кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан, әдебиеттер тізімінен және қосымшадан тұрады.

1. ТӘУЕЛСІЗДІК КЕЗЕҢІНДЕГІ ҚАЗАҚ ЖАСТАР ПОЭЗИЯСЫНЫҢ ДАМУ ҮРДІСІ

Тәуелсіздік кезеңіндегі қазақ жастар поэзиясындағы ұлттық болмыс

ХХ ғасыр қазақ қоғамы үшін алуан түрлі өзгерістерге толы болды. Абай, Мәшһүр Жүсіп, Шәкәрімді тудырған екі ғасыр тоғысын қазақ әдебиетінде алғашқылардың бірі болып терең зерттеп, толғана жазған ақындар легі " ХХ ғасырдың орта кезі, екінші жартысында Абай кезінде болған жағдайларды білу үшін сол кездегі жалпы Қазақстанның тарихи хәлін еске алу керек", - деп жазды. Бұл кезең - қазақ жұртшылығының Ресей империясының бодандығына біржолата босаған кезі еді. Осы кезде қазақтың дәстүрлі дүниетанымы сыни көзқарастың нысынына айналды. Қазақ қоғамының дәстүрлі құндылықтарының сынға ұшырауы ХХ ғасырдың екінші жартысы мен XXI ғасырдың басында өмір сүрген қазақ әдебиетінің ірі өкілдерінің шығармашылығында анық көрініс тапты.
Қазіргі күнде жалпы жұртқа қол жетімді өткен ғасырлық қазақ әдебиеті үлгілерінің мол мұрасы жетерлік. Әдебиетті дүниеге әкелушілердің өмірі мен жазған еңбектері жас толқынға ғұмырлық сабақ, мәңгілік мұра.

Иә, поэзия - жанның емі, жүректің тазалығы десек, әлі кірбің түсіп үлгермеген көңілдерді мөлдір өлеңмен мұнтаздай қалпында сақтап келе жатқан әр ақынға құрметім шексіз. Біздің ғасырымызда жырға іңкәр жандарға үлкен құрметпен қарауға тиістіміз. Өйткені ғасырымыз рухани құндылықтарға атүсті қарайтын адамдарға толы. Бұл жағдай қоғамымызды қатігездендіріп барады. Құлақ естіп, көз көрмеген сұмдықтардың куәсі болып, жүректер мен жүйкелерге күн санап емес, сағат санап салмақтар түсуде. Міне, осындай мезгілде поэзия мен өмір сүрудің маңызы айтпасақ та түсінікті. Поэзия - адам жанын ізгілікке, тазалыққа бастайтын ғылым екенін ескерсек, қазіргі сәтте жыр жазатын жастарды қоғам болып қолдауға тиістіміз. Поэзия - ақынға берген құдайдың сыйы. Құдайдың берген сыйын кім кие тұтса, сол нағыз ақынға айналады. Ал кие тұтпаса, жай қатардағы өлеңшінің бірі болады. ХХ ғасырдың басында орталық Қазақстанда туып, ұлтының туелсіздігі үшін күрескен қазақ зиялылары - Ə. Бөкейханов, Н. Нұрмақов, Ж. Сәдуақасов, Ж. Ақбаев, тағы басқалардың еңбегінде қазақ халқының тәуелсіздігі, жерінің азаттығы, азаматтық құқығының жоқ болуы туралы ой-пікірлер, ұсыныстар, азаттыққа жету жолдары туралы терең тұжырымдар жасалған еді. Ендігі кезекте Тәуелсіздік орнағаннан кейін қазақ поэзиясы қандай арнаға бұрылды, Қандай тың өзгерістер алып келді деген сұрақтар жанды қажайды.
Қазақ лирикасының жаңашылдығы сөз болып, қазіргі лириканың жай-күйі, ұлттық рухтың, қазіргі ақындардың поэзиядағы азаматтық ұстанымдары жайлы айтылады. Қазіргі қазақ лирикасындағы жаңашыл бағыттар сараланып, қаламгерлер шығармашылығы ғылыми, әдеби-теориялық тұрғыдан зерттелінді. Дәстүр мен жаңашылдықтың жаңа дәуірдегі көрінісіне талдау жасалынды. Дипломдық жұмысты жазу барысында қазіргі қазақ лирикасындағы жаңашыл бағыттар сараланып, қаламгерлер шығармашылығы ғылыми, әдеби-теориялық тұрғыдан зерттелінді. Дәстүр мен жаңашылдықтың жаңа дәуірдегі көрінісіне талдау жасалынды. Дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты - қазіргі қазақ лирикасындағы көрнекті қаламгер шығармашылығының бет-бейнесін ашу, жаңашылдықты анықтау, қазіргі лириканың өзіндік ерекшеліктерін тану, туындылардың қазақ әдебиеті тарихындағы орнын белгілеу болып табылады. Дипломдық жұмыста қазіргі қазақ лирикасының жаңашылдығы сөз бола отырып, тәуелсіздік алған тұстан бері қазақ поэзиясына өзіндік қолтаңбамен, үнмен келген ақындар легінің шығармашылығына ден қойып, қазіргі белгілі ақындарымыз Бауыржан Бабажанұлы, Жарас Сәрсек, Әділ Ботпанов, Маралтай Райымбекұлы Әмірхан Балқыбек, сынды ақындардың үнімен шығармалары талданады. Қазіргі қазақ лирикасындағы жаңашылдықты зерттеуге бағытталған бұл жұмысты жоғары және арнайы оқу орындарында, мектептерде, жекеленген ақындар шығармашылығымен таныстыруда қосымша материал ретінде пайдалануға әбден болады.

Қазақ әдебиетінің тәуелсіздік дәуірі өзінің даму арнасымен, бағытымен ерекшеленетін, өз дәуіріне сай үні бар қаламгерлерді тудырған ғажап дәуір. Бұл дәуір әдебиеті азаттық таңының әсем шуағына шомылып, шаттығына кеңеліп, тәуелсіздік деген ұлы ұғымның шырқау шыңына шыққан асқақ бейнесін сомдайтын, айқын көрсететін туындылар толқынының бейбіт шеруі іспеттес десем артық айтқаным емес-ау, сірә?! Қаламгерлер шығармашылығы тек өз дәуірінің ғана емес, өзіне дейінгі дәуір әдебиетімен сусындап, солардан нәр алып, жаңа дәуірге сай шығарма жазып, қазақ әдебиетінің алтын қазынасын толықтыра түскені байқалады.

Әдебиет -дүниенің дүрмегін қабылдаудың ең көркем жүйесі десек, адам әдебиетті жасаушы. Өз қоғамының айқын бейнесін, дәуірінің бет алысын жүрегімен қабылдап, жанымен жыр жазатын адамды әдебиетте ақын дейді. Сол себептен де «Әр дәуірде болмай ма бір әпенді?!» деп ақындар жырлағандай әр дәуірдің өзіне тән әдебиеті болады. Әдебиет үнемі дамып, жаңаша күйге түсіп отырады. Қазақ әдебиеті тарихының әр дәуіріндегі поэзиясының өзіндік үні болды. Сонау түркі заманынан бастау алатын қазақ поэзиясы өз заманында тақырыптық-идеялық, көркемдік жағынан сүзгіден өткізіліп, жаңартылып, сараланды, толықтырылды. Дәстүрлі поэзия өкілдерінің өнегелі өлең үлгісі кейінгі ақындар поэзиясында көрініс тауып, сонымен қатар жаңа өлең үлгілері туды. Поэзияда дәстүр жалғасып, жаңашыл өріс те кеңінен ашылды. Осылайша қазақ поэзиясы қоржыны толыса берді.

Қазақ әдебиеті қай кезеңде болмасын өзіне дейінгі ұлттық әдебиетіміздің бар асылын, үлгілі дәстүрін ала отыра дәуірге сай жаңа көркемдік мүмкіндіктерді ашты. Әсіресе, мұндағы жыраулар әдебиеті мен зар заман әдебиетінің, асқарлы Абай өнегесінің құнарлы болғанын айтқан дұрысырақ. Әдебиеттің әр кезеңінің табалдырығын шығармашылық талаппен аттаған жас ақын-жазушылардың қай-қайсысы да осынау бір ұлт әдебиетінің қайнар көздерінен нәр алып барып түрлі ізденістерге бой ұрды. Дәстүрлі жалғастыру мен жаңашылдыққа ден қою ой-сана тұтастығына, идеялық-көркемдік бірлікке алып келді. Бәрін біріктірген ортақ ұлы мақсат - ұлттық сананы оятып, азаттыққа қол жеткізу болатын.

Белгілі бір дәуірде өмір сүрген суреткерлер шығармаларында болжалды идея үнемі бірыңғай күйде көрініс таппай, сан-салалы көркемдік шешімдер арқылы бой көрсететіні ақиқат. Әрбір әдеби бағыттың, көркемдік әдістің өз шеңбер шегі, шектеулі мүмкіндіктері бар. Әрбір үлкен суреткердің айқындалған бағыты бар, ол сол өзі ұстанған бағыт жолында еңбек етеді. Бұл бағыттарды біріктіретін бір-ақ ұстаным бар, ол - ұлттық болмыс [] .

Ұлттық рух, болмыс жолындағы күрес белгілі бір дәуірде идеяға айналады. Барлық адамзаттың күш-жігері мен мүмкіндік-қабілеттері сол идея айналасында қызмет етеді. Осылардың ішінде әдебиет өкілдері идеяны жүзеге асыратын бірден-бір «күш иелері» болып табылады. Әдебиет те, әдебиет тарихы да, әдебиет өкілдері де қоғаммен тығыз байланыста өмір сүреді.

Біз шығармашылығын сөз етіп отырған ақындар тәуелсіздік дәуірінің, ата-бабамыз аңсап кеткен азаттыққа қол жеткен күнде ғұмыр кешіп жатқан ұрпақтары. Сондықтан Тәуілсіздік тұсындағы жастар поэзиясының- тәуелсіздікті сақтау, құрметтеу, бағалау идеясымен астасып жатыр. Негізінен тәуелсіздік идеясы сонау көне түріктер заманынан бастау алып, күні кеше қол жеткен нағыз тәуелсіздік дәуіріне дейін жалғасып келді. Біз үшін ұлттық жетістігіміздің ең қымбаты да осы - тәуелсіздікке қол жеткені.

Ақындар өздерін қоршаған ортадан бөлектеніп кете алмайды. Әйтсе де олар өздерін жалғыздықта сезінетіні рас. Олардың болмысы бөлек болғанмен, жан дүниесі мына әлеммен астасып жатады. Жырына арқау, жанына жылу болар қажеттісін бәрібір біз бен сіз өмір сүріп отырған аппақ әлемнен іздейді. Ондағы әлеуметтік, саяси, қоғамдық қала берді махаббат мәселелерінен сырт қалу - ақынға жат құбылыс. Әуел бастан ақынның бір қызметі - халықтың жоғын жоқтау болатын. Сондықтан заман бейнесін, сіз бен біздің осы замани бейнемізді, тіршілігімізді «өлең» өрнектейді.

Жаңа ғасыр поэзиясындағы қазақ қоғамындағы ең үлкен тарихи оқиғаның бірі тәуелсіздік алуымыз болғандықтан ақындардың поэзияға деген көзқарастары да өзгере бастады. Ендеше осы нағыз тәуелсіздікті жырға қосу осы дәуір поэзия өкілдеріне бұйырған бақыт қана емес тақырыпта еді. Бұған дейін еркіндікке, азаттыққа аңсарымыз ауған болса, енді соған жеттік, енді соны бағалау жолдарын қарастыруымыз, тәуелсіздіктің тарихын, бағасын ұрпақ санасына сіңіруіміз керек деген ұстаным ақындар шығармашылығынан ауық-ауық көрініп тұрды. Тәуелсіздік қазақ поэзиясында ең көп жырланған тақырып десек те, оны еркін де тәуелсіз жырлау осы кезеңнің жемісі болып отыр. Өйткені қазақ елі соғыстан, бодандықтан құтылған бейбіт ел ретінде өмір сүріп отырғаны енді ғана. Жетпіс жыл бодандықтың қамытын киген тұстағы поэзияда, әрине, бұл тақырып жырланған еді, алайда «тәуелсізбін, биікпін» деп айқайлайтындай қауқарлы емес едік. Тек қазақтың даласын, қазақты жырладық, әлденеге көңіл толмай, еркіндікті сағындық. Ал нағыз тәуелсіздік қазақ жастар поэзияның пәрменді тақырыбына енді айналды. Бүгінде ақындарымыз ешкімге жалтақтап, қорықпайды. Көңілге түйгенің, жүректің дегенің жырлайды. Өйткені бұрынғыдай сұсты семсерлі цензура жоқ. Ешкім жағаға жармасып тұрған жоқ.

Сонымен тәуелсіздік тұсындағы жастар поэзиясындағы ұлттық болмыс

Светқали Нұржановтың сәулелі жырларынан туындады.

«Бәріне еркін барып, еркін келем,

Жанымнан тәтті үміттің дертін көрем.

Мен жазар жырды теңдеп жетті бір күн,

Бура-бұлт шудалары желкілдеген.

Елімнің еркіндігі жауды маған,

Шашу ғып қайта шашты тауды далам…

Бақыты сыйлап кеткен бабалардың,

Қалқаның жанарынан жаудыраған»[1, б. 9] деген жолдарда ұлттық болмыс «еркіндік» сөзімен ауыстырылып, лирикалық жанр мен патриоттықтың қосарлануы арқылы туындаған.

Ал Есенғали Раушанов туған жерге деген риясыз сезімін мынандай жыр жолдарымен жеткізген.

«Менің ата мекенім - менің жаным,

Жаныма жара түссе, көңіл жарым.

Жеткізіп бір кісідей айта алмадым

Білсем де мың кісідей оның зарын. . »[2, б. 9]

Соңғы жолдарындағы «Білсем де мың кісідей оның зарын» деген жолдарда қанша қайғы, қан мен тер, дерттің жатқанын дереу сезіне қоясың. Өлеңнің мықтылығы да осында.

Ал Тәуелсіздік жылдарындағы ақын қыздардан Марфуға Айтхожина ұлттық болмысты лирикалық жанрда жеткізуде оқ бойы озық тұрды.

«Сенен өзге -
Жақынды мен таппадым,
Содан болар шаужайыңа қақпадым.
Сұлу аттай сүзілдіріп жалынды,
Ертелі-кеш бір өзіңді баптадым»[3, б. 10] - деген өлең жолдарында ер-азаматтың бейнесі секілденіп, бостандықты, еркіндікті, азаттық таңың жырлап тұр. Оқырманға бірдей майдай жағатын, жүрекке жылу сыйлайтын жақсы жыр.

Ал Тәуелсіздік жылдарының екінші он жылдығында поэзияға қалам тербеп, ақын деген арлы аты бүкіл елге тараған ақын Қалқаман Сарин ұлттық болмысты жырға былай қосты.

«Еркіндігім. Қасиеттім. Қастерлім.

Өзің барда өзегімде жоқ шер мұң!

Кеше сенің келбетіңді арман ғып,

Боданына бұғауландық басқа елдің.

Бабалардың басын тігіп бәйгеге,

Аналардың жанарына жас бердің!

Уа, Еркіндік,

қош келдің!»[4, б. 10] -

деген жыр жолдары Қалқаманның шексіз бақытты екенін көрсетсе, ал Әлібек Шегебайдың «Қабірден хат» өлеңі тәуелсіздіктің өзің аласапыран күш ретінде көріп, рухына тағзым етеді.

Тәуелсіздік - Қазақ үшін ғажап құт,

Ғажап құтқа жүрмейді енді мазақ түк.

Бөрі мінез Бабалардың арманы -

Айналайын, алтын қанат - Азаттық![5, б. 10] -деп монолог түрінде жазған.

Өзіңнің отты һәм түсініксіздеу жырларымен халық арасына танымал болған Ақберен Елгезектің өзі жырларына ұлттық болмысты, еркіндікті, бостандықты қоспай тұра алмады.

«Қан төгілді, қызыл жалау құлады,

Қатып қалды жас өркеннің бұлағы.

Құрбандығың қабыл болды, қазағым,

Жалп-жалп еткен сөнбесінші шырағың!»[6, б. 10] десе кейінгілерден Алмас Темірбай есімді жас ақын «Желтоқсанда ай туады солынан» деп табиғи құбылыстың өзіне өзгеріс енгізу арқылы, еліне, жеріне, Отанына деген ыстық сезімін суреттейді. Ардың өзің жылатып, ұятты ұялтып, намысты бір бұрышқа тұрғызып қояды. Айдың оңынан тууы жолында бәріне баруға даяр қазақ елінің ұлтжанды азаматтары туралы төмендегідей жыр жолдарын дүниеге әкеліп, поэзия есімді бойжеткенге бас игізеді.

«Айға қарап

Ар жылайды, жыласын,

Жұмыр басты жұдырықтап ұрасың!

Жер қозғалса, қозғалмайтын мінезім,

Ел қозғалса, енді қалай шыдасын?!

. . . Жылап тұрып, Жақсылыққа жорығам:

«Алты Алашым адаспағай жолынан!».

. . . Жылдың соңы . . . Кімнің соры?

Сақтай гөр!

Желтоқсанда Ай туады солынан . . . »[7, б. 11]

Жалпы Желтоқсан оқиғасының ащы шындығын білу, ол оқиғаның тарихтағы орнын бүкпесіз, боямасыз беру мәселесі осы күнге дейін ел тарихындағы ең ауыр трагедиялы проблематиканың қатарына жатады. Әйткенмен дәл соның шынайы бағасын біліп, Тәуелсіздік құрбандарын, ер жүректі батырларының ерліктерін дәріптеу - кешегі және бүгінгі жастарды ұлтжандылыққа, саналылыққа, өжет рухқа ие болуға тәрбиелейтіні бесенеден белгілі. Әдебиеттің бірден-бір тұнып тұрған тәрбиелік қуатын осындайда пайдаланамыз. Бұл өткенге қарап, ескіні қозғап, іріткі іздену емес, тарихи шындықты жоққа шығармау, сақтау.

Тегеуріні темір үзердей жырлары бар алтынкөпірліктердің алғы шебінде тұрған Темірғали ақынның ұлттық болмыс деп айқай сап тұратын жырлары қай қазақты болсын емірентпей қоймайды. Оның өлеңдеріне ертеңгі күнге деген үміт, бүгінгі күнге деген шүкіршілікпен қатар, өткен күнімізге деген орны толмас өкіні, жанын жеген уайымы, кеудесін қажаған сұмдығы бар. Мәселен, «Сахна» өлеңі сол бір жылдардағы Тәуелсіздік алаңын сахнағып айтып тұрғандай.

Сахнаға қарап едім биіктен,

Күлкің қайда, құтылмадым күйіктен.

Мен емес ем шаттығынан безінген,

Күлсем болды, қан тамады көзімнен, [8, б. 11] -

дейді. Неге ақынның көзінен жас емес, қан тамады? Себебі, сол заматта ұлттың басынан өткен озбырлық көзден қан тамызбай қоймайды. Бұл биологиялық жағынан бұзылу емес, Мемлекеттік бұзылудың айқын көрінісі. «Мына біздің заманда,

Жақсы да бар, жаман да.

Көргеніміз - көркіміз,

Шүкіршілік әманда, [9, б. 11] -

деген ақын, келесі бір өлеңінде қуанышын жасыра алмай, Тәуелсіздіктен кейінгі күнге шүкір етіп, жақсы мен жаманды, ақ пен қараны қоғамның болуы тиіс болған ұлттық болмысы ретінде ғана қабылдап жыр жазады. Бұл өлең де мағына мен қатар мәннің ең үлкені жатыр. Сондықтан да өлең «мән» деп аталады.

«Мен кеше,

Бір сәбиді жұбаттым, Қолына

Күлше беріп қуанттым. Өйткені ол адам ғой, [10, б. 11] -деп басталатын өлеңнің болмыс-бітімінде мазасы қашқан, жылаған халықты бала образында суреттеп, «Күлше беріп қуанту» еркіндік, бостандықпен сүйеншілеу деген сөздердің баламасы. Екі мағынада да әсерлі әрі сүйкімді. Қалай түсінем десеңіз, өз еркіңіз.

Міне осылай, уақыт, Қанатында самғаймын, Өзімді өзім жұбатып, Өзімді өзім алдаймын. Өйткені мен де адаммын, -деп аяқталады. Иә, расында біреуге жақсылық жасасақ қайтарымын күтпей, оның адамдық борышымыз екенін есте ұстағынымыз абзалырақ секілді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.