Активтердің құнсыздануынан түсетін шығыстар
Тақырыбы: Мемлекеттік сектор ұйымдарындағы есеп және ішкі аудит ерекшеліктері
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1
МЕМЛЕКЕТТІК СЕКТОР ҰЙЫМДАРЫНДА БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕПТІ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ ӘДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗДЕРІ
1.1
МЕМЛЕКЕТТІК СЕКТОР ҰЙЫМДАРЫНДА БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕПТІ ҰЙЫМДАСТЫРУ
1.2
МЕМЛЕКЕТТІК СЕКТОР ҰЙЫМДАРЫНДАҒЫ АКТИВТЕР МЕН МІНДЕТТЕМЕЛЕР ЕСЕБІНІҢ ҰЙЫМДАСТЫРЫЛУЫ
1.3
МЕМЛЕКЕТТІК СЕКТОР ҰЙЫМДАРЫНДАҒЫ КІРІСТЕР МЕН ШЫҒЫСТАРДЫ ЕСЕПКЕ АЛУ ТӘРТІБІ
2
ТҰРҒЫН ҮЙ - КОММУНАЛДЫҚ ШАРУАШЫЛЫҚ БӨЛІМІ МЕМЛЕКЕТТІК ҰЙЫМЫНЫҢ ЕСЕПТІЛІК ЖҮЙЕСІН ТАЛДАУ
2.1
МЕМЛЕКЕТТІК СЕКТОР ҰЙЫМДАРЫНДА ҚАРЖЫЛЫҚ ЕСЕПТІЛІКТІ ЖАСАУ ЖӘНЕ ҰСЫНУ ТӘРТІБІ
2.2
ТҰРҒЫН ҮЙ - КОММУНАЛДЫҚ ШАРУАШЫЛЫҚ БӨЛІМІ МЕМЛЕКЕТТІК ҰЙЫМЫНЫҢ ТЕХНИКО ЭКОНОМИКАЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРІН ТАЛДАУ
2.3
ТҰРҒЫН ҮЙ - КОММУНАЛДЫҚ ШАРУАШЫЛЫҚ БӨЛІМІ МЕМЛЕКЕТТІК ҰЙЫМЫНЫҢ ҚАРЖЫ ШАРУАШЫЛЫҚ ҚЫЗМЕТІН ТАЛДАУ
3
МЕМЛЕКЕТТІК СЕКТОР ҰЙЫМДАРЫНДАҒЫ ЕСЕП ПЕН ІШКІ АУДИТ ЖҮЙЕСІН ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
3.1
МЕМЛЕКЕТТІК СЕКТОР ҰЙЫМДАРЫНДАҒЫ ІШКІ АУДИТТІ ҰЙЫМДАСТЫРУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
3.2
МЕМЛЕКЕТТІК СЕКТОР ҰЙЫМДАРЫНДАҒЫ ЕСЕП ПЕН АУДИТТІ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ТІРКЕМЕЛЕР
КІРІСПЕ
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазақстандық экономиканың қазіргі заманғы даму кезеңіндегі қаржыны басқару саласындағы бақылауды жақсарту дер кезіндегі талдауды және тиімді мемлекеттік саясатты талап ететіндей ауқымды өзгерістермен орындалады. Нәтижесінде елдің жалпы әлеуметтік-экономикалық дамуының шешуші факторы болып қалады. Ал аталған мәселелерді шешуде мемлекеттік қаржылық және есептік саясат ерекше роль атқарады.
Қазақстанның алдында тұрған негізгі мәселелердің ішінде қаржыны басқару үрдістері маңыздысы болып саналады. Себебі, олар экономикалық өсудің қарқыны мен үлесіне айтарлықтай әсерін тигізеді. Мемлекеттік әлеуметтік және есеп саясатын реформалау тек қана қаржылық-экономикалық іс-шараларды жүзеге асыруды ғана емес, қабылданған шешімдердің әлеуметтік салдарларын толық есепке алу, соның ішінде бухгалтерлік есеп-қисап пен экономикалық талдау арқылы қоғамды мүмкіндігінше үйлесімді жағдайға жақындататын қадамдардың жүйесін білдіреді.
Аймақтардың өзін-өзі басқару деңгейлерінің өсуі мен өкілеттіліктерді шектемеу тенденциясының ныгаюы жергілікті әкімдердің жауапкершілігін және еңбек нарықтарын басқару мен реттеуді жүзеге асыратын институттардың жуапкершілігін жоғарылатты. Осыған байланысты жергілікті қаржы нарығының динамикасын ғылыми тұрғыда жүйелі зерттеудің тәжірибелік мәні аса зор. Себебі, олар жергілікті қаржыны дамытудың стратегиялық мәселелері мен басқарушылық шешімдерін жасауға мүмкіндік береді. Осының барлығы мемлекеттік мекемелер кызметіндегі бухгалтерлік есепті, экономикалық талдауды және аудитті ұйымдастырудағы мәселелерді көбейтіп, еліміздің жеке аймақтарындагы қаржы нарығының теңгермешілігіне кедергілер келтіреді. Аталған мәселелер мен қалыптасқан жағдайларды талдаулардың нәтижелері өзінің өзектілігін ұзақ уақыт бойы сақтайды.
Сонымен қатар, зерттеулердің өзектілігі экономикалық процесстерді басқаруда аймақтардың өзін-өзі басқаруы жағдайында аймақтық деңгейдегі қаржы мәселелерін зерттеудің айтарлықтай мәнге ие болатындығымен негізделеді. Мемлекеттік мекемелерде шығындар сметасының орындалуы жөніндегі ақпараттар тек бюджеттік жіктемелердің баптары бойынша ғана емес, халықты жұмыспен қамту іс-шараларына байланысты шығындардың нәтижелілігін анықтау үшін де қалыптастырылуы тиіс. Бұл мемлекеттік мекемелердегі бухгалтерлік және шұғыл есеп жүйесін жетілдірудің қажеттілігін талап етеді.
Қарастырылып отырған мәселенің әлеуметтік-экономикалық мәнділігінің жоғарылығы, мемлекеттік мекемелердің қызметіндегі бірқатар аспектілердің жеткіліксіз зерттелгендігі, қаржы нарығының мақсатты мәселелері және бухгалтерлік есеп пен экономикалық талдауды жетілдірудің өте қажеттілігі дипломдық жұмыстың зерттеу тақырыбының өзектілігі мен мақсатқа сәйкестігін және олардың нәтижелерінің тәжірибелік құндылығын анықтайды.
Дипломдық жұмыс тақырыбының зерттелу деңгейі. Жалпы қаржы нарығы, ондагы іс-әрекетті ұйымдастыру мен қызмет нәтижелерінің жалпы ережелері, бухгалтерлік есеп пен есептіліктің теориялық негіздері мен негізгі мәселелері келесі шет елдік және ресейлік авторлардың еңбектерінде қарастырылады: А.Смит, Л.Пигу, А.Маршалл, Дж.М.Кейнс, П.Самуэльсон, К.Р.Макконнелл, Г.Беккер, Р.Эренберг, Р.Смит, Р.К.Филер, Д.С.Хамернеш, Л.Роббинс, Ф.Кэне, У.Петти, Д.Рикардо, Э.Бернштейн, Д.Робинсон, С.Л.Брю, Белов А.Н., Кондраков Н.П, Маркина Е.В. және т.б.
Бұл мәселелер бір қатар қазақстандық авторлардың еңбектеріндеде қарастырылған, олар: А.Қ. Шәріпов, Б.С. Мырзалиев, Ә.А. Асанова, Ж.С. Толпаков, Р.С. Әбдішүкіров, Ө.Қ. Шеденов, Б.М. Дандаева, Р.И. Ерманкулова, Қ.К. Кеулімжаев, Н.А. Құдайбергенов, Қ.С. Сыздық, М.А Мұзрапов, Ш.А Данбай, С.С Әбдішүкіров, Ө.Ж Жамшаев, А.А. Адамов, Д.О Абленов, Д.Д Әбле, Д.Д Смағұлов, Д.Д Абленова Д.А Абленова, Б.Ж Бодыбаева, М.А Кулбаева, А.А Сапарова, А.Р. Қалымбетова, Т.А Абдрашитова, А.А Сатмурзаев, С.Т Миржакыпова, А.К Абитов, А.К Канабекова, Л.З Бейсенова, М.А Молдашева, Н.Ж Шайтова, С. Жақыпбеков, К.Ш Дүйсембаев, В.П Проскурина, Р.К Айтманбетова, Г.Н Аппақова, Б.Ж Акимова, С.С Сапарбаева, Б.Л Аленова, Н.Е Аханова, Л.А Попова, Д.Р Әбдішүкіров және т.б.
Мемлекеттік бюджеттік мекемелерінде бухгалтерлік есепті, экономикалық талдауды және аудитті ұйымдастыру мен жетілдірудегі көптеген маңызды мәселелер әлі де жеткілікті зерттелмеген және осы мекемелерге қатысты кейбір арнайы зерттеулер мүлдем жүргізілмеген. Осы айтылғандар дипломдық жұмыстың мақсаты мен мәселелерін таңдауды анықтайды.
1 МЕМЛЕКЕТТІК СЕКТОР ҰЙЫМДАРЫНДА БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕПТІ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ ӘДІСТЕМЕЛК НЕГІЗДЕРІ
1.1 МЕМЛЕКЕТТІК СЕКТОР ҰЙЫМДАРЫНДА БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕПТІ ҰЙЫМДАСТЫРУ
Мемлекеттік сектор ұйымдардына бухгалтерлік есепті ұйымдастырудың Республикалық және жергілікті бюджеттердің көзінен бөлінетін мемлекеттік ұйымдарды және де жекелеген мемлекеттік мекемелер бойынша орталықтандырылған есепке алу міндеттемелер мен төлемдер бойынша жеке жоспарларды, тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) сатудан түскен ақша қаражатын түсімдер мен жұмсау, Мемлекеттік мекемелердің тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) өткізуден түскен ақша қаражатын есепке алу және олардың есебінен жұмсау, Қазақстан Республикасының заң актілеріне сәйкес мемлекеттік мекемелерге демеушілік, қайырымдылық көмектен түскен ақша қаражаты есебінен есепке алу мен жұмсау жоспарларын құрайды. Қазақстан Республикасының заңнамалық актілеріне сәйкес жеке және заңды тұлғалар оларды өтеу немесе белгілі бір шарттарда тиісті бюджетке немесе үшінші тұлғаларға аудару шартымен мемлекеттік мекемеге берген ақша қаражатын шетел валютасындағы операциялар үшін шетел валютасындағы шотқа және республикалық бюджетте тауарлардың (жұмыстардың, қызметтердің) құны және оларды жұмсау түрінде бюджеттік инвестициялық жобаның арнайы шотына аударуға байланысты операцияларды есепке алады.
Мемлекеттік сектор ұйымдары дегеніміз бұл ұйымды қаржыландыру барысында бюджеттен бөлінетін қаражаттар есебінен жүзеге асырылатын мемлекеттік мекемелер. Осы мемлекеттік мекемелер мемлекет атынан заңды құқықтық қатынастардың тарабы болуы қажет. Мемлекеттік мекемелердегі бухгалтерлік есеп мемлекеттік мекемелерде толық әрі нақты және шынайы ақпараттармен қамтамасыз етуі тиіс. Бұл ақпарат Қазақстан Республикасы заңнамасына сәйкес қаржыландыру жоспарының орындалуына, мемлекеттік мекемелермен есептесуді сонымен қатар, ақша қаражатының, материалдық құндылықтардың сақталуын бақылауды қамтамасыз етеді. [17]
Мемлекеттік сектор ұйымының басшысы бухгалтерлік есепті дұрыс жүргізу үшін жағдайлар жасайды, есепке қатысы бар мемлекеттік сектор ұйымдарының барлық бөлімшелерінің және қызметкерлерінің құжаттар мен мәліметтерді есепке алу үшін рәсімдеу мен ұсынудың тәртібіне қатысты талаптардың мүлтіксіз орындауын қамтамасыз етеді.
Мемлекеттік сектор ұйымдарында бухгалтерлік есепті оның дербес құрылымдық бөлімшесі болып табылатын мемлекеттік мекеменің бухгалтерлік қызметі немесе бас бухгалтер басқаратын орталықтандырылған бухгалтериясы жүзеге асырады.
Мемлекеттік бағдарламалардың әкімшілері бюджетті атқару жөніндегі орталық уәкілетті органмен келісім бойынша өз жүйесінің мемлекеттік мекемелерінде олардың қызметінің ерекшелігін ескере отырып және мемлекеттік мекемелерде бухгалтерлік есеп жүргізуді және есеп саясатын сақтай отырып, бухгалтерлік есеп жөніндегі жалпы ережелерді қолдану тәртібі туралы нұсқаулар беруі мүмкін.
Бухгалтерлік қызметтердің басшылары өз жұмыстарында Қазақстан Республикасының Бюджет кодексін, мемлекеттік мекемелердегі бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік жөніндегі нормативтік құқықтық актілерді және бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілікті қалыптастыру басқармалары (бөлімдері) туралы ережелерді басшылыққа алады.
Бюджеттік мекеменің бас бухгалтері лауазымына басшы тағайындайды және босатады және мемлекеттік мекеменің басшысына тікелей бағынады. Бюджеттік мекеменің бас бухгалтері барлық жүзеге асырылатын шаруашылық операцияларының бухгалтерлік есеп шотында көрінуі мен бақылануын, шұғыл операцияның ұсынылуын, қаржы есептілігінің белгіленген мерзімде жасалуын қамтамасыз етеді [1].
Бас бухгалтер мемлекеттік ұйым басшысымен бірлесіп, банктік құжаттар мен олардың негізінде материалдық құндылықтар мен ақша қаражатын, сондай-ақ қаржылық міндеттемелер мен мемлекеттік сатып алу туралы шарт.
Бас бухгалтерді атқаратын қызметінен босатқан кезде (жұмыстан босатылған, басқа лауазымға тағайындалған) бас бухгалтер Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасына сәйкес қызметке, ал соңғысы болмаған жағдайда-мемлекеттік сектордағы ұйым басшысының бұйрығымен тағайындалған қызметкерге тапсырылады.
Бас бухгалтер мемлекеттік мекеме басшысымен бірлесіп банк құжаттарына және материалдық құндылықтарды және ақша қаражатын қабылдау мен беруге негіз болатын құжаттарға, сондай-ақ қаржы міндеттемелеріне қол қояды. Мемлекеттік мекеменің басшысы бас бухгалтердің ұсынымы бойынша банк құжаттары мен бухгалтерлік құжаттарға қол қою құқығын уәкілетті тұлғаларға беріледі. Осы өкілеттіктер мемлекеттік мекеме басшысының бұйрықтары негізінде беріледі. Бас бухгалтердің немесе оны алмастыратын тұлғаның қолтаңбасыз құжаттар жарамсыз болып есептеледі және орындалуға қабылданбайды.[19]
Бас бухгалтер мен істі алатын қызметкердің істерді беруі және қабылдауы мемлекеттік мекеме төрағасының бұйрығы негізінде жүзеге асырылады. Қосымша бухгалтерлік қызметті жеткізу мерзімін қабылдайды және анықтайды, бірақ екі аптадан аспайды; клиент пен сатып алушыға төлем. Тапсырыс сіз істі қабылдаған және орналастырған кезде және сатып алушыға қол қою құқығы тіркелгенге дейін қол қоюға кімнің құқығы бар екенін көрсетеді, құжаттар сатып алушының бақылауымен келісілуі және істің салымшысы қол қоюы тиіс.
Істерді ұсыну процесінде мемлекеттік сектор ұйымындағы бухгалтерлік есеп пен есептіліктің жай-күйі туралы деректердің дұрыстығы анықталады, ал істерді қабылдау мен беру сатып алушының жауапкершілігін шектеуге қатысатын жұмыстардардың барлығына акт түзіледі.
Бухгалтерлік бөлімге істерді тапсыру ең соңғы берілген баланс негізінде жүзеге асырылады. Іс-әрекеттерді беру және қабылдау, қайтару туралы талап-арыздарды қолданудың күні болуы қажет.
Жұмысты қабылдау және тапсыру істің жай - күйін тіркеу кезінде тексеріледі.(Ағымдағы қолма-қол ақша мәртебеге және бухгалтерлік жазбаларға, чек кітапшаларына, іске сақталатын басқа мәндерге сәйкес чектердің нөмірлері болуы). Кассадағы ақша қаражатының қалдығын тексеру (ерекшеліктерді, номерлерді және түпкілікті шығыстар мен келу тапсырыстарын көрсете отырып, ақша қаражатының қалдық сомасы көрсетелуі қажет) және бухгалтерлік қызметтерді жеткізетін және қабылдайтын тұлға және қолма-қол ақша немесе кассалық операция үшін жауапты тұлға қол қояды. Істерді алу және тапсыру кезінде операциялардың жай-күйі, кассалық есебі, бухгалтерлік шот-фактурасы, есеп айырысу баптары, баланстың ағымдағы жай-күйі (борыштардың және дебиторлық берешектің қолданылу мерзімі, актив, берешек, өндіріп алудың мүмкін еместігі, қылмыскерлердің болуы, іс-әрекеттерді тексеру, есеп айырысу, аударылған сомалардың, бюджеттің уақтылы болмауы) және мемлекеттік сектор ұйымдарының қаржылық есептілігін дайындау (бухгалтерлік тәртіп сақталуы, ұсынылатын есептің сапасы) тексеріледі.
Бұдан басқа, қабылдау және беру әрекеті:
oo бухгалтерлік есепте бухгалтерлік ұйымның болуы (персонал, штат,
міндеттерді бөлу, жұмыс орындарын анықтау, бухгалтерлік есеп және есептілік бойынша басшы материалдардың болуы, кітаптарды ұсыну, есеп және есептілік нысандары), бухгалтерлік есеп жүйесін қалыптастыру;
oo бастапқы бухгалтерлік құжаттардың жағдайы, қаржылық есептілігі;
oo бухгалтерлік есеп пен қаржылық есепті ұйымдастыру үшін қажетті
іс-шаралар;
oo құжаттарды тіркеу мен сақтаудың дәлдігін, мұрағаттың мәртебесін
көрсетеді.
Мемлекеттік сектор ұйымдарында бухгалтерлік қызметтер көрсетуді, мемлекеттік ұйымдардың бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептіліктің жай-күйіне, мемлекеттік мекемелерді қаржыландыруды іске асыру жоспарының, ұйымдардың, мемлекеттік ұйымдар мен жеке тұлғалардың толық және дұрыс ақпарат үшін Қазақстан Республикасының заңнаманың сақталуын, ақша қаражаты мен материалдық құндылықтарының сақталуына бақылау жүргізу үшін ақпаратпен қамтамасыз етуге тиіс.
Мемлекеттік сектор ұйымдар үшін бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілікті жүргізу үшін басшылық құжаттарды ұсынуды бюджеттік бағдарламаларға жауапты тұлғалар жүзеге асырады.
Есептілік - бұл бухгалтерлік есеп әдісінің қорытынды элементі. Бухгалтерлік есепті дайындау - бұл тек қана бухгалтерия емес, кәсіпорынның басқа экономикалық және техникалық қызметтерінің де шаруасы, өйткені есептілікті түзу кезінде жұмыстар қорытындыланып, кәсіпорын қызметінің барлық аспектілері бағаланады. Есептілік ағымдағы есептің барлық; бухгалтерлік, статистикалық, шұғыл-техникалық түрлерінің негізінде түзетіледі.[21]
Мемлекеттік ұйым бухгалтерлік есептің мемориалды-ордерлік нысаны бойынша бухгалтерлік есепті жүзеге асырады.
Бухгалтерлік тіркемелердегі жазбаларды, операцияларды көрсету негізі транзакциялар мен оқиғалардың шынайылығын құрайтын бастапқы құжаттар болып табылады. Бастапқы құжаттар транзакциялар немесе оқиғалар кезінде дайындалуы тиіс, егер бұл мүмкін емес болған дағдай, транзакциялар мен оқиғалар, операциялар аяқталғаннан кейін бірден жасалуы тиіс. Бастапқы құжаттардағы жазбалар ұзақ уақыт бойы жазбалардың қауіпсіздігін қамтамасыз ететін құралдар арқылы ғана орындалады.
Бастапқы құжаттарда мынадай міндетті мәліметтердің болуы тиіс:
* құжаттың атауы (нысаны);
* дайындық күні;
* ұйымның атауы, оның ішінде құжаттың кімге тиесілі сол тұлғаның аты-жөні;
* операцияның мазмұны;
* операцияның немесе оқиғаның өлшем бірлігі (сандық және ақша-кредит);
* транзакцияның дәлдігі (оқиғаны растау) және оның жасалуына жауапты тұлғалардың, аты-жөні және қолы.
Бастапқы құжаттың электрондық нысаны қағазда көрсетілген бастапқы құжат секілді күшке ие. Электрондық қол қою электрондық қолдарды пайдалануға және қол жеткізу құқығына байланысты қажетті шаралар мен басқару элементтерін айқындайды.
Мемлекеттік сектор ұйымдары операцияны орындау кезінде басқа тұлғалар үшін негізгі, бастапқы құжаттарды және бухгалтерлік есеп жазбаларын электронды түрде дайындайды, мұндай құжаттардың көшірмелерін қағаз жүзінде де жасалуы қажет. Бастапқы құжатта мынадай қосымша мәліметтер көрсетілуі мүмкін: құжаттың нөмірі, мемлекеттік сектор ұйымының мекен-жайы, құжатталған транзакцияға негіздеме, құжатталған транзакциялардың сипатымен анықталатын басқа да мәліметтер.
Материалдық құндылықтарды сатып алу туралы құжаттарға осы құндылықтарды алуға жауапты материалдық тұлғаның түбіртегі, сондай-ақ атқарылған жұмыс туралы құжаттарға жауапты тұлғалардың жұмысты тануын растауды енгізуге тиіс.
Мәтіндік және сандық деректерде келісілмеген түзетулер мен өшірулер бастапқы құжаттарда рұқсат етілмейді.
Бастапқы құжаттардағы қателер дұрыс емес мәтінді, соманы жіберу сызып тастап, дұрыс мәтінді немесе соманы қайта жазу арқылы түзетіледі. Сызып тастау бұрын жазылған мәліметті оқи алатындай етіп жіңішке сызықпен сызылады. Бастапқы құжаттағы қатені түзету Түзетілген деген жазбамен ескертілуі және құжатқа жауаптылардың қолдарымен расталған жазумен көрсетуге және түзету уақытын көрсетуге тиіс. Бастапқы, кассалық және банктік құжаттарды түзетуге жол берілмейді.
Шоттардағы жазбалардың негізін құрайтын құжаттар бухгалтер жасаған және мемлекеттік сектор ұйымының басшысымен бекітілген есеп қызметіне ауыстырылады.
Материалдық жауапты тұлғалар Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Қазынашылық департаментінің 1998 жылғы 1 желтоқсандағы № 548 бұйрығымен бекітілген мемлекеттік мекемелер үшін бухгалтерлік құжаттама нысандарының 442 альбомы түрінде құжаттарды беру тізіліміне түскен кезде тауар-материалдық құндылықтардың түсуі және тұтынылуы туралы бастапқы құжаттарды екі данада ұсынады (келіп түсетін және шығыс құжаттары бойынша жеке толтырылады), олар екі данада жасалады. Материалдық жауапты тұлғаның қатысуында ұсынылған алғашқы құжаттардың рәсімделуінің дұрыстығы өткізілгеннен кейін тізілімнің бір данасы бас бухгалтердің қолымен материалдық жауапты тұлғаға қайтарылады, екінші дана бухгалтерлік қызмет істерінде қалады. Активтер мен тауарлы материалдық құндылықтардың сақталуына жауапты тұлғалармен Нысандар альбомының 321-нысаны бойынша материалдық жауапкершілік туралы жазбаша келісім шарт жасалады.
Бухгалтерлік есеп қызметі саналатын бастапқы құжаттар нысаныда (бастапқы құжаттардың бүтіндігі мен дәлдігі, қосымшалардың толтырылуы), сондай-ақ мазмұныда (құжатталған транзакциялардың заңдылығы, жекелеген көрсеткіштердің қисынды комбинациясы) тексеруге жатады.
Операциялар тарихы бойынша құжаттарды тексеру және жүйелеу келесі тұрақты нөмірлерге тағайындалған Нысандар, Нысандар альбомдары үшін жинақтаушы тізімдер жазылған және орындалған.:
1-мемориалды ордер - Нысандар альбомының 381 нысанды кассалық операциялар бойынша жинақтау ведомосі;
2-мемориалды ордер - Нысандар альбомының 381 нысанды мемлекеттік мекемелердің кодтарындағы қаражаттың қозғалысы жөнінде жинақтау ведомосі;
3-мемориалды ордер - Нысандар альбомының 381 нысанды ақылы қызметтердің қолма-қол ақшаны бақылау шоты (бұдан әрі - ҚБШ), демеушілік, қайырымдылық көмектің ҚБШ, ақша қаражатын уақытша орналастыру ҚБШ, шетел валютасындағы шоттағы және сыртқы қарыздар мен гранттар бойынша бюджеттік инвестициялық жобаның арнайы шоттарындағы ақша қаражатын есепке алу жөніндегі жинақтау ведомосі;
5-мемориалды ордер - Нысандар альбомының 405 нысанды еңбекақы мен стипендиялар бойынша есептеу ведомостерінің жиынтығы;
6-мемориалды ордер - Нысандар альбомының 408 нысанды ұйымдармен есеп айырысу бойынша жинақтау ведомосі;
7-мемориалды ордер - Нысандар альбомының 408 нысанды аванстық төлемдер тәртібіндегі есеп айырысу бойынша жинақтау ведомосі;
8-мемориалды ордер - Нысандар альбомының 386 нысанды есеп беруге жауапты тұлғалармен есеп айырысу бойынша жинақтау ведомосі;
9-мемориалды ордер - Нысандар альбомының 438 нысанды ұзақ мерзімді активтердің шығып қалуы мен орын ауысуы бойынша жинақтау ведомосі;
10-мемориалды ордер - Нысандар альбомының 438 нысанды арнайы киім- кешекті және жеке пайдаланудағы басқа да заттардың шығып қалуы мен орын ауысуы бойынша жинақтау ведомосі;
11-мемориалды ордер - Нысандар альбомының 398 нысанды тамақ өнімдерінің кірісі бойынша жинақтау ведомостерінің жиынтығы;
12-мемориалды ордер - Нысандар альбомының 411 нысанды тамақ өнімдерінің шығысы бойынша жинақтау ведомостерінің жиынтығы;
13-мемориалды ордер - Нысандар альбомының 396 нысанды материалдардың шығысы бойынша жинақтау ведомосі; 1
4-мемориалды ордер - Нысандар альбомының 406 нысанды балаларды қамсыздандыру үшін ата-аналармен есеп айырысу бойынша жинақтау ведомостерінің жиынтығы;
15-мемориалды ордер- Нысандар альбомының 409 нысанды айырбасталмайтын операциялардан кірістерді есептеудің жинақтау ведомосі;
16-мемориалды ордер - Нысандар альбомының 409-а нысанды тауарларды (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) сатудан кірістерді есептеудің жинақтау ведомосі;
17-мемориалды ордер - Нысандар альбомының 409-б нысанды активтерді басқарудан түсетін кірістерді есептеудің жинақтау ведомосі;
18-мемориалды ордер - Нысандар альбомының 409-в нысанды өзге операциялар бойынша кірістерді есептеудің жинақтау ведомосі;
19-мемориалды ордер - Нысандар альбомының 458 нысанды операциялық шығыстарды есептеудің жинақтау ведомосі;
20-мемориалды ордер - Нысандар альбомының 458-а нысанды бюджеттік төлемдер бойынша шығыстарды есептеудің жинақтау ведомосі;
21-мемориалды ордер - Нысандар альбомының 458-б нысанды активтерді басқару бойынша шығыстарды есептеудің жинақтау ведомосі;
22-мемориалды ордер - Нысандар альбомының 458-в нысанды өзге операциялар бойынша шығыстарды есептеудің жинақтау ведомосі.
Қалған операциялар және Сторно операциялары бойынша Нысандар альбомының 274 нысанды жеке мемориалды ордерлер жасалады, олар әр ай үшін 23-тен бастап жеке нөмірленеді.
Операцияны орындау кезінде жеке атаулы тапсырыстар дайындайды,бірақ келесі күннен бастап (бірінші құжатты алғаннан кейін) жеке құжаттар негізінде де, біртекті құжаттар тобының негізінде да дайындайды. Субстандарт есептік жазбаларының хат алмасуы номиналды тәртіпте субстандарт шотын қарызға алуға және басқа субстандарт шоты немесе субстандарт шоты қарыз алуға және несие сипатына немесе субстандарт шоты операцияларына байланысты бірнеше субстандарт есептік жазбаларды қарызға алуға немесе керісінше жасалады [7].
Мемориалдық бұйрықтарға бас бухгалтер мен көмекші және мердігер қол қояды.
Барлық естелік тапсырыстар 308 альбомының негізгі нысаны болып табылатын журналдар кітабына жазылады. Журнал кітабындағы бухгалтерлік есеп, әдетте, есептерде жасалады.
Home-journal book алдыңғы жылдың соңғы балансына сәйкес жыл басындағы сома қалдықтарының жазбаларымен ашылады. Жазбалар мемориалдық ордерлер дайындалған және естелік ордерлердің кумулятивтік өрнектері айына бір рет жасалған жағдайда жүргізіледі. Номиналды тапсырыстың сомасы алдымен тапсырыс сомасының бағанына, содан кейін борышқа және тиісті еншілес шоттардың кредитіне жазылады. Бір айдағы цикл сомасы барлық есептеулер үшін қарыздағы да, кредиттік тәртіппен де соманың жалпы бағанына тең болуы тиіс. Ай сайынғы айналымнан кейін екінші жол келесі айдың басында әрбір еншілес есептік жазба үшін балансты көрсетеді.
Аналитика бухгалтерлік жазбаларда (кітаптар, карталар, жинақ кестелері және басқа да бухгалтерлік жазбалар) сақталады.
Әрбір кітап мемлекеттік мекеменің, орталық бухгалтерлік есеп бөлімінің атауын және кітаптың ашылған жылын қамтиды. Кітап ашық еншілес есептік жазбалардың мазмұнын қамтуы тиіс. Жазбаларды басқа бетке көшірген кезде, осы еншілес есептік жазбаның мазмұнындағы жаңа беттерді көрсете отырып, жазбаларды көшіру туралы жазба жасалады.
Бухгалтерлік кітаптарды келесі жылдың транзакцияларын тіркеу үшін пайдалануға болады, егер тегін беттер жылдан кейін. Бұл жағдайда кітаптар әр екі жыл сайын мұрағатталады.
Карталар жауапты тұлғаларға есеп айырысуға бөлінген файлдарда сақталады, ал бухгалтерлік есептің орталық бөлімдері де мемлекеттік мекемелерге қызмет етеді.
Тігілген нысандағы материалдар жазбалары карталардың, жазбалардың және басқа да бухгалтерлік құжаттардың жазбаларымен бірге жыл сайын немесе әрбір екі жыл сайын берілетін болады. Қалған активтер шотының карталары бір жыл ішінде мұрағатқа сол шарттармен жеткізіледі.
Бухгалтерлік жазбалардағы жазбалар бастапқы құжаттардан жасалған, олар түбіртектен кейінгі келесі күннен кешіктірмей жасалады. Айналым нәтижелері Талдамалық бухгалтерлік жазбаларда әр ай аяқталғаннан кейін есептеледі, ал қосалқы шоттардағы қалдықтар көрсетіледі.
Соңғы жылдағы бухгалтерлік жазбаларда анықталған қателерді түзету мынадай тәртіппен орындалады:
1) осы атаулы тапсырыстың деректерінде өзгерістерді талап етпейтін балансты ұсынғанға дейін осы есеп беру кезеңінде анықталған қате бұрмаланады және мәтіннің немесе санның жіңішке дұрыс сызығын кесіп өтіп, бұрмаланған мәтін мен санға түзетіледі. Сонымен қатар, жолда бас бухгалтердің қолымен байланысты жолға қарсы түзетілген ескертпе жасалады;
2) сыныпталған тәртіппен қате туындаған балансты ұсынғанға дейін табылған қате қосымша мемориалдық тапсырыс немесе red storno әдісі арқылы түзетілді; кез келген жағдайда баланс ұсынылған есептілік кезеңіндегі бухгалтерлік жазбаларда қателер бірдей түзетіледі. Бухгалтерлік есептің қосымша жазбалары, қателерді түзету, және тапсырыстарды жіберу арқылы түзетулер әдеттегі бөлшектерге қосымша анықтама бөлмелерінде жасалған мемориал беріледі, бұл сырғанау ескерткіші мен жаднаманы жазу тарихы.
Жаңа қаржы жылының бухгалтерлік жазбаларында синтетикалық және талдамалық шоттарға арналған бухгалтерлік жазбаларда өткен жылдың соңғы теңгеріміне және бухгалтерлік тіркеліміне толық сәйкес жыл басындағы қалдықтар жазылды.
Егер бюджеттік бағдарламалардың менеджері қорытынды баланста қаржылық есептілікті қабылдау кезінде түзетілсе, бұл түзетулер тиісті жазбаша тапсырыс негізінде алдыңғы қаржы жылының бухгалтерлік жазбаларында (бухгалтерлік жазбаны түзетумен), сондай-ақ ағымдағы жылдың Бухгалтерлік жазбаларында (кірістің қалған бөлігін өзгертумен) орындалады.
Есеп берудің әрбір айының соңында барлық мемориалдық тапсырыстар, мемориалдық тапсырыстар мен жинақ мәлімдемелері тиісті құжаттармен бірге таңдап алынуы және хронологиялық тәртіппен түптелуі тиіс. Құжаттар саны аз үш ай ішінде пакетте байланыстырғышты жасауға жол беріледі. Мұқабада: мемлекеттік мекеменің аты немесе орталық есебі; істің аты және сериялық нөмірі, пакеті; жыл мен ай есептілік кезеңі; естелік тапсырыстардың бірінші және соңғы сандары; жағдайда беттердің саны жазылған.
Ұлттық мұрағат қоры мен мұрағаттар Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген кезеңде мемлекеттік мекемелер негізгі құжаттарға, қағаздарға және электрондық бұқаралық ақпарат құралдарына, қаржылық есептілікке, есептік жазбалары бар Бухгалтерлік деректерді өңдеудің электрондық бағдарламасына сәйкес келетін болады.
Бастапқы құжаттардың қауіпсіздігін, бухгалтерлік жазбаларды, қаржылық есептерді, өзінің жазбалары мен мұрағатын жеткізетін мемлекеттік мекеменің бас бухгалтері қамтамасыз етеді.
Бастапқы құжаттар, бухгалтерлік жазбалар, қаржылық есептер берілгенге дейін Бухгалтерлік есеп бөлімінде бухгалтердің Құзыретті тұлғаларының жауапкершілігімен жеке бөлмелерде немесе шкафтарда сақталуы тиіс.
Іс Мемлекеттік мекеменің бухгалтерлік мұрағатында жағдайлардың номенклатурасы жолымен белгіленген белгілі бір уақыт кезеңі ішінде сақталады. Істің сақталу мерзімінің соңында тиісті мемлекеттік мұрағат ұсынылады. Мұрағаттағы жағдайдың тіркелуін растайтын құжаттар бухгалтерлік қызметте тұрақты сақталады [2].
Бастапқы құжаттар жоғалған немесе жойылған кезде мемлекеттік органның басшысы тергеу органдары өкілдерінің қатысуымен күзеттің және мемлекеттік өртке қарсы бақылаудың бұйрығы бойынша жоғалу немесе жойылу себептерін тексеру жөнінде комиссия тағайындайды.
Комиссия жұмысының нәтижелері Комиссия мүшелері қол қойған және мемлекеттік органның Президенті мақұлдаған заңмен (кез келген нысанда) орындалады.
1,1 Меншік иелігінің кез-келген түрлері, нарықтық әрекетке түсуші заңды тұлгалар,ұйымдар мен мекемелердің барлығында бухгалтерлік есеп жүргізіледі. Меншігінде қаражаттары мен мүліктері, қорлары мен капиталы, алған міндеттемелері, өндірілген дайын өнімдері, тауарлы материалдық құндылықтары, негізгі құралдар мен айналым қаражаттары, сатып алу мен сату өрісі, шаруашылық жүргізу үрдісі бар шаруашылық жүргізу үдерісі бар шаруашылық ұйымдарда бухгалтерлік есеп жүргізу жүйесі экономикалық қатынастардың басты мәселесіне жатады. Экономикалық қатынастардың барлығы да есепке алыну керектігі бухгалтерлік есепке тән мән мен мағына, алғы шарт және міндетті түрде орындалуға нақтылы үрдіс болып табылады.[3]
1,1 Қазақстанның бухгалтерлік есепке алу саласының негізгі проблемасы - білікті кадрлардың жетіспеушілігі, қалыптасқан салт-дәстүрі, мықты кәсіби қауымдастығы, мамандандырылған білімді жинақтайтын және тарататын қалыптасқан жүйесі, көпшілік мақұлдаған сертификаттары бар дамыған бухгалтерия институының болмауы. [5]
1,1 Баланс жайлы: Баланс шаруашылық құралдар мен олардың пайда болу көздерінің жағдайын көрсетеді. Олар әрдайым өзгеріп отырып, қозғалыста жүреді. Осы қозғалыстар шоттардың көмегімен екіжақты жазбада тіркеледі.[24]
1.2 МЕМЛЕКЕТТІК СЕКТОР ҰЙЫМДАРЫНДАҒЫ АКТИВТЕР МЕН МІНДЕТТЕМЕЛЕР ЕСЕБІНІҢ ҰЙЫМДАСТЫРЫЛУЫ
1,2 АКТИВ: Ақша қаражаттары - әр түрлі төлемдер жасау үшін қажет болады. Бұл қаржылар жәрдемімен кәсіпорынның жеткізушілерімен есеп айырасады, қызметкерлерге еңбекақысын төлейді, әртүрлі жарналар мен мемлекеттің табысы есебіне аударулар жасайды.[9]
1,2 АКТИВ: Актив деп кәсіпорынның ақшаға бағаланатын игіліктері мен құқықтарын, мүліктерін айтады. Олар ұйымның өткен уақыттардағы қызметінің нәтижесі болып есептеледі. Кәсіпорындар мен ұйымдар өзінің меншігіндегі активтерін сол кәсіпорынды басқару, өнім өндіру, басқадай заңды және жеке тұлғаларға қызмет көрсету, яғни ұйымның алдағы уақыттарда табыс табуы үшін пайдаланады[8]
Активтер өткен оқиғалар, күтілетін болашақ экономикалық пайда немесе қызмет көрсету мүмкіндіктері нәтижесінде мемлекеттік орган бақылайтын ресурстарды қамтиды. Ақша активтері, қорлар,жылжымайтын мүлік, құрылыстар мен жабдықтар, материалдық емес активтер және басқа да активтер.
Бөлімнің кассалық үстелдерінің көмегімен қолма-қол ақшаны сатып алу Бас бухгалтер немесе қорытынды квитанциямен және кассирдің мөрімен (мөртабан) мақұлданған, касса аппараты уәкілеттік берген тұлға қол қойған кредиттік ақша нұсқаларына сәйкес жүргізіледі.
Қолма-қол ақшаны алғаннан немесе бергеннен кейін әрбір тапсырыс үшін кассир бірден кассалық кітапқа кіреді. Күн сайын, жұмыс күнінің соңында кассир күн ішіндегі операциялардың нәтижелерін есептейді, келесі күнгі ақша үстеліндегі ақша балансын көрсетеді және оны кассирдің есебі ретінде бухгалтерлік бөлімге жібереді. алшақтықтың екінші беті (бір күн ішінде касса кітабындағы жазбалардың көшірмелері) кірістер мен шығыстар туралы құжаттармен қатар, сондай-ақ кассирдің қолма-қол ақша балансының ақша үстеліндегі шын мәнінде ақша үстеліндегі балансын тексереді.
Ақша (құрылыс, қызмет көрсету) үшін тауарларды сатуға тиесілі" активтер" деген осы бөлімде барлық бюджет қаражаты, демеушілік, валюталық және сыртқы кредиттер, сондай-ақ ғимараттарды қоса алғанда, жеңілдіктер, нақты құны бойынша өндіріс, яғни олар сатып алған нақты шығындармен жалға алынған инвестициялық жобаның жеке шоттарының көмегімен алынған шоттың негізгі капиталы кіреді. Активтердің бастапқы құнын өзгерту қосымша капитал салымдары немесе ішінара таратылған жағдайда ғана, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімдеріне сәйкес активтерді бағалау кезінде жүзеге асырылады.
"Қорлар" бөлімінде құрылыс материалдары, жабдықтар, материалдар, Тамақ өнімдері, отын мен отын, машиналар мен жабдықтарға, өнімдер мен фермаларға арналған қосалқы бөлшектер, MTS sadarna оқу, зерттеу және басқа материалдар және берік және зертханалық сынақтарға арналған материалдар департаментіне тиесілі активтер теңгерімінің "қорлар" бөлімінде. "Төмен мән" және "заттарды алып жүру" бөлімінде баланстық активте мәні төмен және алып жүру (RPA) бар барлық заттар, оның ішінде бөлімнің сатып алу құнындағы қоймада тұрған заттар көрсетіледі.
Запасы. Нақты болуын қолданыстағы активтермен, қорлармен, ақшамен, есептік деректермен нақты салыстыра отырып, есептіліктің және оларды бақылаудың қатаң беттерін анықтау;
Пайдаланылмайтын материалдың мәнін анықтау;
Байлық пен ақшаны сақтау ережелері мен ережелерін сақтау;
Материалдық құндылықтарды, Департамент офистеріндегі бюджеттік шоттардағы тауарларды сатудан түскен кірістер және тиісті болжамдардан, демеушілік пен ұйымдардағы және шығыстарда қайырымдылық көмектен түскен кірістер, талап ету бойынша немесе ішінара немесе толық кез келген уақытта алдын ала анықталған сыйлықақымен немесе онсыз, қаражатты, дебиторлық берешекті және дебиторлық берешекті және басқа да баланстық пункттерді есепке алудың дәлдігін тексеру жолымен, Департамент офистеріндегі бюджеттік шоттардағы тауарларды сатудан түскен кірістер және тиісті, , тікелей жеке немесе заңды тұлғаға берілгеніне қарамастан, ол атаулы немесе нақты болуы мүмкін.
"Негізгі құралдарды қабылдау-беру (ауыстыру) актісі" нысанында, мемлекеттік органның басшысы мақұлдаған негізгі құралдарды беру туралы қабылданған заң дайындалды. Ұйым үшін негізгі құралдар ретінде белгілі объектілер пайдалануға тікелей экономикалық пайда әкелмейді, бірақ қауіпсіздік пен қоршаған ортаны қорғауды қамтамасыз ету үшін басқа объектілер сатып алған негізгі құралдарды пайдаланудан пайда алу үшін қажет. Қосымша қосалқы бөлшектер қосалқы ұсыныстар, ол пайдаланылатын болады, бірнеше уақыт кезеңдерін, қосалқы бөлшектер мен көмекші жабдықтар, олар ғана пайдаланылуы мүмкін байланысты негізгі құралдардың танылуы және ретінде ескеріледі. Инфрақұрылым объектілері мынадай қасиеттердің бірі немесе бірнешеуі болған кезде меншік, жабдық және жабдық болып есептеледі:
* жүйе немесе желі бөлігі;
* ол ерекше сипатқа ие және балама емес;
* жылжымайтын мүлік; инфрақұрылым объектілері-бұл болатты, жол желілерін, кәріз жүйелерін, сумен жабдықтау және электрмен жабдықтау жүйелерін және байланыс желілерін сатуға шектеулер. Активтер меншігі болып саналады, объектісі және құрал-жабдықтармен қамтамасыз ету үшін қауіпсіздік және қоршаған ортаны қорғауға емес, тікелей экономикалық пайданы ұлғайтады, бірақ қажетті ақпарат алу үшін пайда басқа да объектілерді, объектілер мен жабдықтар. Бұл бөлімнің ережелері жылжымайтын мүлік ретінде одан әрі пайдалану үшін қалпына келтірілген инвестициялық тауарларды есепке алуға қолданылатын болады. Құрылыс немесе қайта жаңарту аяқталған кезде жылжымайтын мүлік инвестициялық меншік болып табылады, ал мемлекеттік мекеме осы Қағидалардың "инвестициялық меншікті есепке алу рәсімі" бөлімінің ережелерін қолданады. Негізгі құралдарды есепке алу, мемлекеттік мекемеде өз қозғалыстарын қабылдау және кәдеге жарату есебі сенімді құжаттарды жазуға және өз жазбаларында уақтылы көрініс беруге, сондай-ақ әрбір объектінің (объектінің, жиынтықтың) қауіпсіздігі мен дұрыс пайдаланылуын бақылауға мүмкіндік береді.
Материалдық емес активтердің бухгалтерлік операциялары. Үшін бизнес сәйкес материалдық емес активтің анықтамасына, ол болуы тиіс материалдық емес активті тану өлшемдеріне, яғни сәйкестендіру ресурстар, басқару және болуы болашақ экономикалық пайда. Егер материалдық емес актив: оны ұйымнан бөлуге, яғни егер ұйым жеке немесе сонымен бірге активпен немесе келісім-шарт бойынша міндеттемелермен тығыз байланысты болса, сатуға, жалдауға немесе өзгертуге құқығы бар болса; немесе бұл мемлекеттік мекемелерден немесе басқа құқықтардан және міндеттемелерден тұрады. Бақылау құралдары: материалдық емес активті және оның белсенді әлеуетін пайдаланудан болашақ экономикалық пайда алу құқығы. (құқық-патент, заңды құжаттармен берілген лицензия); материалдық емес активті пайдаланудан басқа пайданы пайдалануды шектеу мүмкіндігі. Материалдық емес активтерді есепке алу ұйымдағы кіріс жазбаларында және кәдеге жаратуда дұрыс құжаттаманы және уақтылы көрсетуді, сондай-ақ әрбір материалдық емес активтің қауіпсіздігі мен дұрыс пайдаланылуын қамтамасыз етуі тиіс [10].
Материалдық емес активтер мыналарды қамтиды::
* әлеует болашақ экономикалық табыстар және қызметтер үшін активті пайдалану келуге ұйымдастыру және
* активтің құны сенімді өлшенеді.
2.2 БЮДЖЕТТІК ҰЙЫМДАРДАҒЫ МІНДЕТТЕМЕЛЕР ЕСЕБІ
2,1 Міндеттемелер дегеніміз - белгілі бір тұлғаның басқа бір тұлғаның, яғни кредитордың пйдасына белгілі бір іс әрекет жасау міндеттемесі. Мысалы, мүлікті беру, жұмысты атқару, ақша төлеу және басқалар. Міндеттемелер кәсіпорынға жасалынған әр түрлі келісімдердің нәтижесінде пайда болады және алынған тауарлы материалдық қорлардың немесе пайдаланылған қызметтер үшін келешекте жасалынатын төлемдердің заңды негізі болып табылады.
Міндеттемелер төмендегідей 3 белгі арқылы анықталады:
1. Кәсіпорынға міндеттемені туындатушы оқиға орын алуға тиіс деп есептегенде;
2. Активті немесе қызметтерді басқа кәсіпорынға аудару жолымен реттеледі;
3. Міндеттеме анық болуға тиіс.
Міндеттемелер орындалу мерзіміне байланысты екі түрге бөлінеді:
1. Ағымдағы міндеттемелер
2. Ұзақ мерзімді міндеттемелер
Есепті кезең ішінде, яғни 1 жыл ішінде қайтарылатын қарыздарды ағымдағы міндеттемелер деп атайды[4]
Қызметкерлермен есеп айырысу тәртібі. Активтер мен міндеттемелерді есепке алу критерийлері сақталған кезде ұйымның дебиторлық берешегі мен кредиторлық берешегі актив немесе міндеттемелер болып есептеледі. Келесі Есептік жазбалар персоналмен орналастырылған жерлердегі операцияларды есепке алуға арналған: - 1360 - "қызметкерлердің қысқа мерзімді шоттары"; - 240 "қызметкерлерге төленуге жататын қысқа мерзімді шоттар". Оларға корпоративтік төлем карталарын қабылдамайтын субстандарт сомалары "1153 жылдың қысқа мерзімді шоттарын алатын қызметкерлермен"есеп айырысуды жақсартуға жауапты тұлғамен жол жүруге арналған бизнес-шығыстарда жарияланған ақша төлемдері мен шоттарға сәйкес бюджет қаражаты есебінен жасалған шығыстарды төлейді. Есеп бойынша аванстық төлем тек басшының бұйрығы бойынша осы мемлекеттік мекемеде жұмыс істейтін тұлғаларға беріледі. Бухгалтерлік қызмет өз қызметкерлерінің хабарландыруларында соманы ұсынғанда, ол өткен оқиғалар туралы есептілікке жауапты тұлғаның борышы жоқ екенін көрсетеді.
Қызметкер аванстық есепті жұмыс сапарынан оралғаннан кейін бес жұмыс күні ішінде ұсынуға міндетті. Аванстық төлемнің пайдаланылмаған балансын жауапты тұлға аванстық есепті алғаннан кейін үш жұмыс күнінен кешіктірмей қайтарады. жаңа жақсартулар субсидияланатын тұлғаға аванстық төлемді қайтару кезінде ғана жасалуы мүмкін.
Корпоративтік төлем картасында ағымдағы шоттан қаражаттың пайдаланылғаны туралы хабарлайтын тұлғалар корпоративтік төлем картасын пайдалана отырып, төлемдерді растайтын көшірмелерімен бірге аванстық есеп беретін болады.
Бухгалтерлік қызметте аванстық есептер арифметикамен тексеріледі, сондай-ақ құжаттардың дәлдігі мен құралдарға арналған мақсатты шығыстар тексеріледі. Бақыланатын аванстық есептерді мемлекеттік басқару Президенті мақұлдады.
Жауапты тұлғаларға берілген сомаға:
DT 1261 " қызметкерлердің шоттары бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешек";
Kt шот диаграммасының ақша және ақша бөлімшелерінің тиісті есептері [20];
Аванстық төлем сомасының және шегеру сомасының қайтарылатын баланстары;
Dt 1010" Cash жанынан", 7070" жол шығыстары", 7140" Өзге операциялық шығыстар", 1310"материалдар".
CT 1261 "қызметкерлерден қысқа мерзімді дебиторлық берешекке жауапты сомалар".
Аванстық төлемдердің пайдаланылмаған қалдықтарын шегере отырып немесе төлем қабілетсіздігімен аванстық сомалардың шығысы туралы болжанатын аванстық есептер болмаған жағдайда, ұйым бұл борышты Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасында белгіленген шарттарға сәйкес аванстық төлем алатын тұлғалардың жалақысынан шегеруге құқылы.
Төлеу мерзімінің соңында кассир есеп айырысу мен төлемдерде пакеттерді алмайтын адамдарды штампылау немесе "депозиттік" қол қою және енгізілген соманы жазу керек. Өтініштің соңында, кассир іс жүзінде төленген сома жазбасын жасауға және алынған алымдар, төлем және есеп айырысулар мен төлем өтініштер сомасы үшін жалпы алғанда оларды тексеруге және жазбаны өз қолдарында бекітуге тиіс. Егер ақшаны басқа тұлға емес, кассир берсе, беттегі қосымша жазба" ақша бетінде көрсетілген позиция, қол қою, қолды түсіндіру"болады. Шот-фактуралар мен төлем кестелері мен кассирдің берілген квитанция нөмірінің жазбалары мен енгізілген сомалар ұйғарылған тәртіппен есепке алынып, квитанция мен шығыстардың кассалық тапсырыстарына есептелгеннен кейін, есептелген алымдардың сомасы ақшалай тапсырыстың шотына жүргізіледі. Төлем және есеп айырысу кестелерінде кассалық үстелде ақша жазылған шоттағы ақша қаражатына тапсырыс беру күні мен саны жазылады.
Еңбекақы бойынша депонантталған соманың есебі Нысандар альбомының 441 нысанды депонантталған еңбекақы мен стипендияның талдамалы есебі кітабында жүргізіледі. Кітаптағы жазу әр депонент бойынша жүргізіледі [8].
Ай соңында Нысандар альбомының 441 нысанды кітабында Кредит пен Дебет бағандары бойынша қорытынды саналады және келесі айдың басына кредиттік қалдық шығарылады.
Қызметкердің өткен кезеңдердегі жалақысы туралы мәліметтер алу үшін Нысандар альбомының 417 нысанды карточка-анықтамасы (жеке шот) жүргізіледі. Онда қызметкер туралы жалпы мәліметтерден басқа ай сайын есептелген жалақы сомасы түрлері бойынша көрсетіледі.
Ұйымға келіп түсетін алимент өндіріп алу туралы орындау парақтарын және басқа құжаттарды тіркеу және есепке алу, сондай-ақ ұсталынатын мөлшерді есепке алу үшін нысандар альбомының 437 нысанды алимент өндіріп алу туралы орындау парақтарын есепке алу кітабы жүргізіледі.
Уақытша еңбекке жарамсыздық бойынша әлеуметтік жәрдемақыны есептеу және төлеу жөніндегі есеп айырысуларды есепке алуды мемлекеттік мекеме Нысандар альбомының 283 нысанды көп бағанды карточкаларында жүргізіледі. Жеке тұлғаның (қызметкердің) аударылған міндетті зейнетақы жарналары туралы толық мәлімет алу үшин мемлекеттік мекеме жинақтаушы зейнетақы қорларына төленетін міндетті зейнетақы жарналарын есепке алу Нысандар альбомының 451 нысанды карточкасын толтырады, оның көшірмесін жылына бір рет еке туғаға (қызметкерге) береді.
Кредпирлық және дебиторлық берешегі туралы есепті жасау және беру тәртібі. Кредиторлық және дебиторлық берешек есептерде өткен жылдардың берешегі және ағымдағы жылдың берешегі болып бөлінеді.
Өткен жылдардың берешегі - ұйымның ағымдағы жылдың алдындағы жылдары пайда болған берешегі. Көрсетілген есептерде ағымдағы жылдың басындағы өткен жылдардың кредиторлық берешегінің және оның бір бөлігі ағымдағы жылы өтелген жағдайда, осы берешектің есепті күнгі қалдығының жай-күйі тіркеледі [5].
Дебиторлық берешек туралы есептерде ағымдағы жылдың басындағы өткен жылдардың дебиторлық берешегінің және оның бір бөлігін ағымдағы қаржы жылына өндіріп алған жағдайда, есепті күнгі осы берешек қалдығының мән- жайы көрсетіледі.
Ағымдағы жылғы берешек - ағымдағы жылы пайда болған және есепті күні қалыптасқан мемлекеттік мекемеге берешек.
Кредиторлық және дебиторлық берешек туралы есептер есепті күнге арналған талдамалы бюджет есебінің деректеріне негізделеді. Есептер кіші бағдарлама, бағдарлама, мемлекеттік мекеме, бюджеттік бағдарламалардың әкімшісі бойынша және тұтастай тиісті бюджет бойынша аралық қорытындыны қамтуы тиіс.
Есепте барлық құндық көрсеткіштер мың теңгемен көрсетіледі. Есептің бөлшек бөлігінің көрсеткіштері бір ондық белгіге дейін дәлдікпен көрсетіледі және ол бүтін бөліктен үтірмен бөлінеді.
Мемлекеттік мекеменің активтеріне, материалдық қорларына, ақшасына, есептемелері мен баланстың басқа баптарына түгендеу жүргізілгеннен және бюджетті атқару жөніндегі орталық уәкілетті орган белгілеген тәртіппен түгендеу актісін жасалғаннан кейін көрсетілген берешек есепке енгізіледі.
Борыштық шоттар және ай сайынғы дебиторлық берешек туралы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1
МЕМЛЕКЕТТІК СЕКТОР ҰЙЫМДАРЫНДА БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕПТІ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ ӘДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗДЕРІ
1.1
МЕМЛЕКЕТТІК СЕКТОР ҰЙЫМДАРЫНДА БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕПТІ ҰЙЫМДАСТЫРУ
1.2
МЕМЛЕКЕТТІК СЕКТОР ҰЙЫМДАРЫНДАҒЫ АКТИВТЕР МЕН МІНДЕТТЕМЕЛЕР ЕСЕБІНІҢ ҰЙЫМДАСТЫРЫЛУЫ
1.3
МЕМЛЕКЕТТІК СЕКТОР ҰЙЫМДАРЫНДАҒЫ КІРІСТЕР МЕН ШЫҒЫСТАРДЫ ЕСЕПКЕ АЛУ ТӘРТІБІ
2
ТҰРҒЫН ҮЙ - КОММУНАЛДЫҚ ШАРУАШЫЛЫҚ БӨЛІМІ МЕМЛЕКЕТТІК ҰЙЫМЫНЫҢ ЕСЕПТІЛІК ЖҮЙЕСІН ТАЛДАУ
2.1
МЕМЛЕКЕТТІК СЕКТОР ҰЙЫМДАРЫНДА ҚАРЖЫЛЫҚ ЕСЕПТІЛІКТІ ЖАСАУ ЖӘНЕ ҰСЫНУ ТӘРТІБІ
2.2
ТҰРҒЫН ҮЙ - КОММУНАЛДЫҚ ШАРУАШЫЛЫҚ БӨЛІМІ МЕМЛЕКЕТТІК ҰЙЫМЫНЫҢ ТЕХНИКО ЭКОНОМИКАЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРІН ТАЛДАУ
2.3
ТҰРҒЫН ҮЙ - КОММУНАЛДЫҚ ШАРУАШЫЛЫҚ БӨЛІМІ МЕМЛЕКЕТТІК ҰЙЫМЫНЫҢ ҚАРЖЫ ШАРУАШЫЛЫҚ ҚЫЗМЕТІН ТАЛДАУ
3
МЕМЛЕКЕТТІК СЕКТОР ҰЙЫМДАРЫНДАҒЫ ЕСЕП ПЕН ІШКІ АУДИТ ЖҮЙЕСІН ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
3.1
МЕМЛЕКЕТТІК СЕКТОР ҰЙЫМДАРЫНДАҒЫ ІШКІ АУДИТТІ ҰЙЫМДАСТЫРУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
3.2
МЕМЛЕКЕТТІК СЕКТОР ҰЙЫМДАРЫНДАҒЫ ЕСЕП ПЕН АУДИТТІ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ТІРКЕМЕЛЕР
КІРІСПЕ
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазақстандық экономиканың қазіргі заманғы даму кезеңіндегі қаржыны басқару саласындағы бақылауды жақсарту дер кезіндегі талдауды және тиімді мемлекеттік саясатты талап ететіндей ауқымды өзгерістермен орындалады. Нәтижесінде елдің жалпы әлеуметтік-экономикалық дамуының шешуші факторы болып қалады. Ал аталған мәселелерді шешуде мемлекеттік қаржылық және есептік саясат ерекше роль атқарады.
Қазақстанның алдында тұрған негізгі мәселелердің ішінде қаржыны басқару үрдістері маңыздысы болып саналады. Себебі, олар экономикалық өсудің қарқыны мен үлесіне айтарлықтай әсерін тигізеді. Мемлекеттік әлеуметтік және есеп саясатын реформалау тек қана қаржылық-экономикалық іс-шараларды жүзеге асыруды ғана емес, қабылданған шешімдердің әлеуметтік салдарларын толық есепке алу, соның ішінде бухгалтерлік есеп-қисап пен экономикалық талдау арқылы қоғамды мүмкіндігінше үйлесімді жағдайға жақындататын қадамдардың жүйесін білдіреді.
Аймақтардың өзін-өзі басқару деңгейлерінің өсуі мен өкілеттіліктерді шектемеу тенденциясының ныгаюы жергілікті әкімдердің жауапкершілігін және еңбек нарықтарын басқару мен реттеуді жүзеге асыратын институттардың жуапкершілігін жоғарылатты. Осыған байланысты жергілікті қаржы нарығының динамикасын ғылыми тұрғыда жүйелі зерттеудің тәжірибелік мәні аса зор. Себебі, олар жергілікті қаржыны дамытудың стратегиялық мәселелері мен басқарушылық шешімдерін жасауға мүмкіндік береді. Осының барлығы мемлекеттік мекемелер кызметіндегі бухгалтерлік есепті, экономикалық талдауды және аудитті ұйымдастырудағы мәселелерді көбейтіп, еліміздің жеке аймақтарындагы қаржы нарығының теңгермешілігіне кедергілер келтіреді. Аталған мәселелер мен қалыптасқан жағдайларды талдаулардың нәтижелері өзінің өзектілігін ұзақ уақыт бойы сақтайды.
Сонымен қатар, зерттеулердің өзектілігі экономикалық процесстерді басқаруда аймақтардың өзін-өзі басқаруы жағдайында аймақтық деңгейдегі қаржы мәселелерін зерттеудің айтарлықтай мәнге ие болатындығымен негізделеді. Мемлекеттік мекемелерде шығындар сметасының орындалуы жөніндегі ақпараттар тек бюджеттік жіктемелердің баптары бойынша ғана емес, халықты жұмыспен қамту іс-шараларына байланысты шығындардың нәтижелілігін анықтау үшін де қалыптастырылуы тиіс. Бұл мемлекеттік мекемелердегі бухгалтерлік және шұғыл есеп жүйесін жетілдірудің қажеттілігін талап етеді.
Қарастырылып отырған мәселенің әлеуметтік-экономикалық мәнділігінің жоғарылығы, мемлекеттік мекемелердің қызметіндегі бірқатар аспектілердің жеткіліксіз зерттелгендігі, қаржы нарығының мақсатты мәселелері және бухгалтерлік есеп пен экономикалық талдауды жетілдірудің өте қажеттілігі дипломдық жұмыстың зерттеу тақырыбының өзектілігі мен мақсатқа сәйкестігін және олардың нәтижелерінің тәжірибелік құндылығын анықтайды.
Дипломдық жұмыс тақырыбының зерттелу деңгейі. Жалпы қаржы нарығы, ондагы іс-әрекетті ұйымдастыру мен қызмет нәтижелерінің жалпы ережелері, бухгалтерлік есеп пен есептіліктің теориялық негіздері мен негізгі мәселелері келесі шет елдік және ресейлік авторлардың еңбектерінде қарастырылады: А.Смит, Л.Пигу, А.Маршалл, Дж.М.Кейнс, П.Самуэльсон, К.Р.Макконнелл, Г.Беккер, Р.Эренберг, Р.Смит, Р.К.Филер, Д.С.Хамернеш, Л.Роббинс, Ф.Кэне, У.Петти, Д.Рикардо, Э.Бернштейн, Д.Робинсон, С.Л.Брю, Белов А.Н., Кондраков Н.П, Маркина Е.В. және т.б.
Бұл мәселелер бір қатар қазақстандық авторлардың еңбектеріндеде қарастырылған, олар: А.Қ. Шәріпов, Б.С. Мырзалиев, Ә.А. Асанова, Ж.С. Толпаков, Р.С. Әбдішүкіров, Ө.Қ. Шеденов, Б.М. Дандаева, Р.И. Ерманкулова, Қ.К. Кеулімжаев, Н.А. Құдайбергенов, Қ.С. Сыздық, М.А Мұзрапов, Ш.А Данбай, С.С Әбдішүкіров, Ө.Ж Жамшаев, А.А. Адамов, Д.О Абленов, Д.Д Әбле, Д.Д Смағұлов, Д.Д Абленова Д.А Абленова, Б.Ж Бодыбаева, М.А Кулбаева, А.А Сапарова, А.Р. Қалымбетова, Т.А Абдрашитова, А.А Сатмурзаев, С.Т Миржакыпова, А.К Абитов, А.К Канабекова, Л.З Бейсенова, М.А Молдашева, Н.Ж Шайтова, С. Жақыпбеков, К.Ш Дүйсембаев, В.П Проскурина, Р.К Айтманбетова, Г.Н Аппақова, Б.Ж Акимова, С.С Сапарбаева, Б.Л Аленова, Н.Е Аханова, Л.А Попова, Д.Р Әбдішүкіров және т.б.
Мемлекеттік бюджеттік мекемелерінде бухгалтерлік есепті, экономикалық талдауды және аудитті ұйымдастыру мен жетілдірудегі көптеген маңызды мәселелер әлі де жеткілікті зерттелмеген және осы мекемелерге қатысты кейбір арнайы зерттеулер мүлдем жүргізілмеген. Осы айтылғандар дипломдық жұмыстың мақсаты мен мәселелерін таңдауды анықтайды.
1 МЕМЛЕКЕТТІК СЕКТОР ҰЙЫМДАРЫНДА БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕПТІ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ ӘДІСТЕМЕЛК НЕГІЗДЕРІ
1.1 МЕМЛЕКЕТТІК СЕКТОР ҰЙЫМДАРЫНДА БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕПТІ ҰЙЫМДАСТЫРУ
Мемлекеттік сектор ұйымдардына бухгалтерлік есепті ұйымдастырудың Республикалық және жергілікті бюджеттердің көзінен бөлінетін мемлекеттік ұйымдарды және де жекелеген мемлекеттік мекемелер бойынша орталықтандырылған есепке алу міндеттемелер мен төлемдер бойынша жеке жоспарларды, тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) сатудан түскен ақша қаражатын түсімдер мен жұмсау, Мемлекеттік мекемелердің тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) өткізуден түскен ақша қаражатын есепке алу және олардың есебінен жұмсау, Қазақстан Республикасының заң актілеріне сәйкес мемлекеттік мекемелерге демеушілік, қайырымдылық көмектен түскен ақша қаражаты есебінен есепке алу мен жұмсау жоспарларын құрайды. Қазақстан Республикасының заңнамалық актілеріне сәйкес жеке және заңды тұлғалар оларды өтеу немесе белгілі бір шарттарда тиісті бюджетке немесе үшінші тұлғаларға аудару шартымен мемлекеттік мекемеге берген ақша қаражатын шетел валютасындағы операциялар үшін шетел валютасындағы шотқа және республикалық бюджетте тауарлардың (жұмыстардың, қызметтердің) құны және оларды жұмсау түрінде бюджеттік инвестициялық жобаның арнайы шотына аударуға байланысты операцияларды есепке алады.
Мемлекеттік сектор ұйымдары дегеніміз бұл ұйымды қаржыландыру барысында бюджеттен бөлінетін қаражаттар есебінен жүзеге асырылатын мемлекеттік мекемелер. Осы мемлекеттік мекемелер мемлекет атынан заңды құқықтық қатынастардың тарабы болуы қажет. Мемлекеттік мекемелердегі бухгалтерлік есеп мемлекеттік мекемелерде толық әрі нақты және шынайы ақпараттармен қамтамасыз етуі тиіс. Бұл ақпарат Қазақстан Республикасы заңнамасына сәйкес қаржыландыру жоспарының орындалуына, мемлекеттік мекемелермен есептесуді сонымен қатар, ақша қаражатының, материалдық құндылықтардың сақталуын бақылауды қамтамасыз етеді. [17]
Мемлекеттік сектор ұйымының басшысы бухгалтерлік есепті дұрыс жүргізу үшін жағдайлар жасайды, есепке қатысы бар мемлекеттік сектор ұйымдарының барлық бөлімшелерінің және қызметкерлерінің құжаттар мен мәліметтерді есепке алу үшін рәсімдеу мен ұсынудың тәртібіне қатысты талаптардың мүлтіксіз орындауын қамтамасыз етеді.
Мемлекеттік сектор ұйымдарында бухгалтерлік есепті оның дербес құрылымдық бөлімшесі болып табылатын мемлекеттік мекеменің бухгалтерлік қызметі немесе бас бухгалтер басқаратын орталықтандырылған бухгалтериясы жүзеге асырады.
Мемлекеттік бағдарламалардың әкімшілері бюджетті атқару жөніндегі орталық уәкілетті органмен келісім бойынша өз жүйесінің мемлекеттік мекемелерінде олардың қызметінің ерекшелігін ескере отырып және мемлекеттік мекемелерде бухгалтерлік есеп жүргізуді және есеп саясатын сақтай отырып, бухгалтерлік есеп жөніндегі жалпы ережелерді қолдану тәртібі туралы нұсқаулар беруі мүмкін.
Бухгалтерлік қызметтердің басшылары өз жұмыстарында Қазақстан Республикасының Бюджет кодексін, мемлекеттік мекемелердегі бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік жөніндегі нормативтік құқықтық актілерді және бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілікті қалыптастыру басқармалары (бөлімдері) туралы ережелерді басшылыққа алады.
Бюджеттік мекеменің бас бухгалтері лауазымына басшы тағайындайды және босатады және мемлекеттік мекеменің басшысына тікелей бағынады. Бюджеттік мекеменің бас бухгалтері барлық жүзеге асырылатын шаруашылық операцияларының бухгалтерлік есеп шотында көрінуі мен бақылануын, шұғыл операцияның ұсынылуын, қаржы есептілігінің белгіленген мерзімде жасалуын қамтамасыз етеді [1].
Бас бухгалтер мемлекеттік ұйым басшысымен бірлесіп, банктік құжаттар мен олардың негізінде материалдық құндылықтар мен ақша қаражатын, сондай-ақ қаржылық міндеттемелер мен мемлекеттік сатып алу туралы шарт.
Бас бухгалтерді атқаратын қызметінен босатқан кезде (жұмыстан босатылған, басқа лауазымға тағайындалған) бас бухгалтер Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасына сәйкес қызметке, ал соңғысы болмаған жағдайда-мемлекеттік сектордағы ұйым басшысының бұйрығымен тағайындалған қызметкерге тапсырылады.
Бас бухгалтер мемлекеттік мекеме басшысымен бірлесіп банк құжаттарына және материалдық құндылықтарды және ақша қаражатын қабылдау мен беруге негіз болатын құжаттарға, сондай-ақ қаржы міндеттемелеріне қол қояды. Мемлекеттік мекеменің басшысы бас бухгалтердің ұсынымы бойынша банк құжаттары мен бухгалтерлік құжаттарға қол қою құқығын уәкілетті тұлғаларға беріледі. Осы өкілеттіктер мемлекеттік мекеме басшысының бұйрықтары негізінде беріледі. Бас бухгалтердің немесе оны алмастыратын тұлғаның қолтаңбасыз құжаттар жарамсыз болып есептеледі және орындалуға қабылданбайды.[19]
Бас бухгалтер мен істі алатын қызметкердің істерді беруі және қабылдауы мемлекеттік мекеме төрағасының бұйрығы негізінде жүзеге асырылады. Қосымша бухгалтерлік қызметті жеткізу мерзімін қабылдайды және анықтайды, бірақ екі аптадан аспайды; клиент пен сатып алушыға төлем. Тапсырыс сіз істі қабылдаған және орналастырған кезде және сатып алушыға қол қою құқығы тіркелгенге дейін қол қоюға кімнің құқығы бар екенін көрсетеді, құжаттар сатып алушының бақылауымен келісілуі және істің салымшысы қол қоюы тиіс.
Істерді ұсыну процесінде мемлекеттік сектор ұйымындағы бухгалтерлік есеп пен есептіліктің жай-күйі туралы деректердің дұрыстығы анықталады, ал істерді қабылдау мен беру сатып алушының жауапкершілігін шектеуге қатысатын жұмыстардардың барлығына акт түзіледі.
Бухгалтерлік бөлімге істерді тапсыру ең соңғы берілген баланс негізінде жүзеге асырылады. Іс-әрекеттерді беру және қабылдау, қайтару туралы талап-арыздарды қолданудың күні болуы қажет.
Жұмысты қабылдау және тапсыру істің жай - күйін тіркеу кезінде тексеріледі.(Ағымдағы қолма-қол ақша мәртебеге және бухгалтерлік жазбаларға, чек кітапшаларына, іске сақталатын басқа мәндерге сәйкес чектердің нөмірлері болуы). Кассадағы ақша қаражатының қалдығын тексеру (ерекшеліктерді, номерлерді және түпкілікті шығыстар мен келу тапсырыстарын көрсете отырып, ақша қаражатының қалдық сомасы көрсетелуі қажет) және бухгалтерлік қызметтерді жеткізетін және қабылдайтын тұлға және қолма-қол ақша немесе кассалық операция үшін жауапты тұлға қол қояды. Істерді алу және тапсыру кезінде операциялардың жай-күйі, кассалық есебі, бухгалтерлік шот-фактурасы, есеп айырысу баптары, баланстың ағымдағы жай-күйі (борыштардың және дебиторлық берешектің қолданылу мерзімі, актив, берешек, өндіріп алудың мүмкін еместігі, қылмыскерлердің болуы, іс-әрекеттерді тексеру, есеп айырысу, аударылған сомалардың, бюджеттің уақтылы болмауы) және мемлекеттік сектор ұйымдарының қаржылық есептілігін дайындау (бухгалтерлік тәртіп сақталуы, ұсынылатын есептің сапасы) тексеріледі.
Бұдан басқа, қабылдау және беру әрекеті:
oo бухгалтерлік есепте бухгалтерлік ұйымның болуы (персонал, штат,
міндеттерді бөлу, жұмыс орындарын анықтау, бухгалтерлік есеп және есептілік бойынша басшы материалдардың болуы, кітаптарды ұсыну, есеп және есептілік нысандары), бухгалтерлік есеп жүйесін қалыптастыру;
oo бастапқы бухгалтерлік құжаттардың жағдайы, қаржылық есептілігі;
oo бухгалтерлік есеп пен қаржылық есепті ұйымдастыру үшін қажетті
іс-шаралар;
oo құжаттарды тіркеу мен сақтаудың дәлдігін, мұрағаттың мәртебесін
көрсетеді.
Мемлекеттік сектор ұйымдарында бухгалтерлік қызметтер көрсетуді, мемлекеттік ұйымдардың бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептіліктің жай-күйіне, мемлекеттік мекемелерді қаржыландыруды іске асыру жоспарының, ұйымдардың, мемлекеттік ұйымдар мен жеке тұлғалардың толық және дұрыс ақпарат үшін Қазақстан Республикасының заңнаманың сақталуын, ақша қаражаты мен материалдық құндылықтарының сақталуына бақылау жүргізу үшін ақпаратпен қамтамасыз етуге тиіс.
Мемлекеттік сектор ұйымдар үшін бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілікті жүргізу үшін басшылық құжаттарды ұсынуды бюджеттік бағдарламаларға жауапты тұлғалар жүзеге асырады.
Есептілік - бұл бухгалтерлік есеп әдісінің қорытынды элементі. Бухгалтерлік есепті дайындау - бұл тек қана бухгалтерия емес, кәсіпорынның басқа экономикалық және техникалық қызметтерінің де шаруасы, өйткені есептілікті түзу кезінде жұмыстар қорытындыланып, кәсіпорын қызметінің барлық аспектілері бағаланады. Есептілік ағымдағы есептің барлық; бухгалтерлік, статистикалық, шұғыл-техникалық түрлерінің негізінде түзетіледі.[21]
Мемлекеттік ұйым бухгалтерлік есептің мемориалды-ордерлік нысаны бойынша бухгалтерлік есепті жүзеге асырады.
Бухгалтерлік тіркемелердегі жазбаларды, операцияларды көрсету негізі транзакциялар мен оқиғалардың шынайылығын құрайтын бастапқы құжаттар болып табылады. Бастапқы құжаттар транзакциялар немесе оқиғалар кезінде дайындалуы тиіс, егер бұл мүмкін емес болған дағдай, транзакциялар мен оқиғалар, операциялар аяқталғаннан кейін бірден жасалуы тиіс. Бастапқы құжаттардағы жазбалар ұзақ уақыт бойы жазбалардың қауіпсіздігін қамтамасыз ететін құралдар арқылы ғана орындалады.
Бастапқы құжаттарда мынадай міндетті мәліметтердің болуы тиіс:
* құжаттың атауы (нысаны);
* дайындық күні;
* ұйымның атауы, оның ішінде құжаттың кімге тиесілі сол тұлғаның аты-жөні;
* операцияның мазмұны;
* операцияның немесе оқиғаның өлшем бірлігі (сандық және ақша-кредит);
* транзакцияның дәлдігі (оқиғаны растау) және оның жасалуына жауапты тұлғалардың, аты-жөні және қолы.
Бастапқы құжаттың электрондық нысаны қағазда көрсетілген бастапқы құжат секілді күшке ие. Электрондық қол қою электрондық қолдарды пайдалануға және қол жеткізу құқығына байланысты қажетті шаралар мен басқару элементтерін айқындайды.
Мемлекеттік сектор ұйымдары операцияны орындау кезінде басқа тұлғалар үшін негізгі, бастапқы құжаттарды және бухгалтерлік есеп жазбаларын электронды түрде дайындайды, мұндай құжаттардың көшірмелерін қағаз жүзінде де жасалуы қажет. Бастапқы құжатта мынадай қосымша мәліметтер көрсетілуі мүмкін: құжаттың нөмірі, мемлекеттік сектор ұйымының мекен-жайы, құжатталған транзакцияға негіздеме, құжатталған транзакциялардың сипатымен анықталатын басқа да мәліметтер.
Материалдық құндылықтарды сатып алу туралы құжаттарға осы құндылықтарды алуға жауапты материалдық тұлғаның түбіртегі, сондай-ақ атқарылған жұмыс туралы құжаттарға жауапты тұлғалардың жұмысты тануын растауды енгізуге тиіс.
Мәтіндік және сандық деректерде келісілмеген түзетулер мен өшірулер бастапқы құжаттарда рұқсат етілмейді.
Бастапқы құжаттардағы қателер дұрыс емес мәтінді, соманы жіберу сызып тастап, дұрыс мәтінді немесе соманы қайта жазу арқылы түзетіледі. Сызып тастау бұрын жазылған мәліметті оқи алатындай етіп жіңішке сызықпен сызылады. Бастапқы құжаттағы қатені түзету Түзетілген деген жазбамен ескертілуі және құжатқа жауаптылардың қолдарымен расталған жазумен көрсетуге және түзету уақытын көрсетуге тиіс. Бастапқы, кассалық және банктік құжаттарды түзетуге жол берілмейді.
Шоттардағы жазбалардың негізін құрайтын құжаттар бухгалтер жасаған және мемлекеттік сектор ұйымының басшысымен бекітілген есеп қызметіне ауыстырылады.
Материалдық жауапты тұлғалар Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Қазынашылық департаментінің 1998 жылғы 1 желтоқсандағы № 548 бұйрығымен бекітілген мемлекеттік мекемелер үшін бухгалтерлік құжаттама нысандарының 442 альбомы түрінде құжаттарды беру тізіліміне түскен кезде тауар-материалдық құндылықтардың түсуі және тұтынылуы туралы бастапқы құжаттарды екі данада ұсынады (келіп түсетін және шығыс құжаттары бойынша жеке толтырылады), олар екі данада жасалады. Материалдық жауапты тұлғаның қатысуында ұсынылған алғашқы құжаттардың рәсімделуінің дұрыстығы өткізілгеннен кейін тізілімнің бір данасы бас бухгалтердің қолымен материалдық жауапты тұлғаға қайтарылады, екінші дана бухгалтерлік қызмет істерінде қалады. Активтер мен тауарлы материалдық құндылықтардың сақталуына жауапты тұлғалармен Нысандар альбомының 321-нысаны бойынша материалдық жауапкершілік туралы жазбаша келісім шарт жасалады.
Бухгалтерлік есеп қызметі саналатын бастапқы құжаттар нысаныда (бастапқы құжаттардың бүтіндігі мен дәлдігі, қосымшалардың толтырылуы), сондай-ақ мазмұныда (құжатталған транзакциялардың заңдылығы, жекелеген көрсеткіштердің қисынды комбинациясы) тексеруге жатады.
Операциялар тарихы бойынша құжаттарды тексеру және жүйелеу келесі тұрақты нөмірлерге тағайындалған Нысандар, Нысандар альбомдары үшін жинақтаушы тізімдер жазылған және орындалған.:
1-мемориалды ордер - Нысандар альбомының 381 нысанды кассалық операциялар бойынша жинақтау ведомосі;
2-мемориалды ордер - Нысандар альбомының 381 нысанды мемлекеттік мекемелердің кодтарындағы қаражаттың қозғалысы жөнінде жинақтау ведомосі;
3-мемориалды ордер - Нысандар альбомының 381 нысанды ақылы қызметтердің қолма-қол ақшаны бақылау шоты (бұдан әрі - ҚБШ), демеушілік, қайырымдылық көмектің ҚБШ, ақша қаражатын уақытша орналастыру ҚБШ, шетел валютасындағы шоттағы және сыртқы қарыздар мен гранттар бойынша бюджеттік инвестициялық жобаның арнайы шоттарындағы ақша қаражатын есепке алу жөніндегі жинақтау ведомосі;
5-мемориалды ордер - Нысандар альбомының 405 нысанды еңбекақы мен стипендиялар бойынша есептеу ведомостерінің жиынтығы;
6-мемориалды ордер - Нысандар альбомының 408 нысанды ұйымдармен есеп айырысу бойынша жинақтау ведомосі;
7-мемориалды ордер - Нысандар альбомының 408 нысанды аванстық төлемдер тәртібіндегі есеп айырысу бойынша жинақтау ведомосі;
8-мемориалды ордер - Нысандар альбомының 386 нысанды есеп беруге жауапты тұлғалармен есеп айырысу бойынша жинақтау ведомосі;
9-мемориалды ордер - Нысандар альбомының 438 нысанды ұзақ мерзімді активтердің шығып қалуы мен орын ауысуы бойынша жинақтау ведомосі;
10-мемориалды ордер - Нысандар альбомының 438 нысанды арнайы киім- кешекті және жеке пайдаланудағы басқа да заттардың шығып қалуы мен орын ауысуы бойынша жинақтау ведомосі;
11-мемориалды ордер - Нысандар альбомының 398 нысанды тамақ өнімдерінің кірісі бойынша жинақтау ведомостерінің жиынтығы;
12-мемориалды ордер - Нысандар альбомының 411 нысанды тамақ өнімдерінің шығысы бойынша жинақтау ведомостерінің жиынтығы;
13-мемориалды ордер - Нысандар альбомының 396 нысанды материалдардың шығысы бойынша жинақтау ведомосі; 1
4-мемориалды ордер - Нысандар альбомының 406 нысанды балаларды қамсыздандыру үшін ата-аналармен есеп айырысу бойынша жинақтау ведомостерінің жиынтығы;
15-мемориалды ордер- Нысандар альбомының 409 нысанды айырбасталмайтын операциялардан кірістерді есептеудің жинақтау ведомосі;
16-мемориалды ордер - Нысандар альбомының 409-а нысанды тауарларды (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) сатудан кірістерді есептеудің жинақтау ведомосі;
17-мемориалды ордер - Нысандар альбомының 409-б нысанды активтерді басқарудан түсетін кірістерді есептеудің жинақтау ведомосі;
18-мемориалды ордер - Нысандар альбомының 409-в нысанды өзге операциялар бойынша кірістерді есептеудің жинақтау ведомосі;
19-мемориалды ордер - Нысандар альбомының 458 нысанды операциялық шығыстарды есептеудің жинақтау ведомосі;
20-мемориалды ордер - Нысандар альбомының 458-а нысанды бюджеттік төлемдер бойынша шығыстарды есептеудің жинақтау ведомосі;
21-мемориалды ордер - Нысандар альбомының 458-б нысанды активтерді басқару бойынша шығыстарды есептеудің жинақтау ведомосі;
22-мемориалды ордер - Нысандар альбомының 458-в нысанды өзге операциялар бойынша шығыстарды есептеудің жинақтау ведомосі.
Қалған операциялар және Сторно операциялары бойынша Нысандар альбомының 274 нысанды жеке мемориалды ордерлер жасалады, олар әр ай үшін 23-тен бастап жеке нөмірленеді.
Операцияны орындау кезінде жеке атаулы тапсырыстар дайындайды,бірақ келесі күннен бастап (бірінші құжатты алғаннан кейін) жеке құжаттар негізінде де, біртекті құжаттар тобының негізінде да дайындайды. Субстандарт есептік жазбаларының хат алмасуы номиналды тәртіпте субстандарт шотын қарызға алуға және басқа субстандарт шоты немесе субстандарт шоты қарыз алуға және несие сипатына немесе субстандарт шоты операцияларына байланысты бірнеше субстандарт есептік жазбаларды қарызға алуға немесе керісінше жасалады [7].
Мемориалдық бұйрықтарға бас бухгалтер мен көмекші және мердігер қол қояды.
Барлық естелік тапсырыстар 308 альбомының негізгі нысаны болып табылатын журналдар кітабына жазылады. Журнал кітабындағы бухгалтерлік есеп, әдетте, есептерде жасалады.
Home-journal book алдыңғы жылдың соңғы балансына сәйкес жыл басындағы сома қалдықтарының жазбаларымен ашылады. Жазбалар мемориалдық ордерлер дайындалған және естелік ордерлердің кумулятивтік өрнектері айына бір рет жасалған жағдайда жүргізіледі. Номиналды тапсырыстың сомасы алдымен тапсырыс сомасының бағанына, содан кейін борышқа және тиісті еншілес шоттардың кредитіне жазылады. Бір айдағы цикл сомасы барлық есептеулер үшін қарыздағы да, кредиттік тәртіппен де соманың жалпы бағанына тең болуы тиіс. Ай сайынғы айналымнан кейін екінші жол келесі айдың басында әрбір еншілес есептік жазба үшін балансты көрсетеді.
Аналитика бухгалтерлік жазбаларда (кітаптар, карталар, жинақ кестелері және басқа да бухгалтерлік жазбалар) сақталады.
Әрбір кітап мемлекеттік мекеменің, орталық бухгалтерлік есеп бөлімінің атауын және кітаптың ашылған жылын қамтиды. Кітап ашық еншілес есептік жазбалардың мазмұнын қамтуы тиіс. Жазбаларды басқа бетке көшірген кезде, осы еншілес есептік жазбаның мазмұнындағы жаңа беттерді көрсете отырып, жазбаларды көшіру туралы жазба жасалады.
Бухгалтерлік кітаптарды келесі жылдың транзакцияларын тіркеу үшін пайдалануға болады, егер тегін беттер жылдан кейін. Бұл жағдайда кітаптар әр екі жыл сайын мұрағатталады.
Карталар жауапты тұлғаларға есеп айырысуға бөлінген файлдарда сақталады, ал бухгалтерлік есептің орталық бөлімдері де мемлекеттік мекемелерге қызмет етеді.
Тігілген нысандағы материалдар жазбалары карталардың, жазбалардың және басқа да бухгалтерлік құжаттардың жазбаларымен бірге жыл сайын немесе әрбір екі жыл сайын берілетін болады. Қалған активтер шотының карталары бір жыл ішінде мұрағатқа сол шарттармен жеткізіледі.
Бухгалтерлік жазбалардағы жазбалар бастапқы құжаттардан жасалған, олар түбіртектен кейінгі келесі күннен кешіктірмей жасалады. Айналым нәтижелері Талдамалық бухгалтерлік жазбаларда әр ай аяқталғаннан кейін есептеледі, ал қосалқы шоттардағы қалдықтар көрсетіледі.
Соңғы жылдағы бухгалтерлік жазбаларда анықталған қателерді түзету мынадай тәртіппен орындалады:
1) осы атаулы тапсырыстың деректерінде өзгерістерді талап етпейтін балансты ұсынғанға дейін осы есеп беру кезеңінде анықталған қате бұрмаланады және мәтіннің немесе санның жіңішке дұрыс сызығын кесіп өтіп, бұрмаланған мәтін мен санға түзетіледі. Сонымен қатар, жолда бас бухгалтердің қолымен байланысты жолға қарсы түзетілген ескертпе жасалады;
2) сыныпталған тәртіппен қате туындаған балансты ұсынғанға дейін табылған қате қосымша мемориалдық тапсырыс немесе red storno әдісі арқылы түзетілді; кез келген жағдайда баланс ұсынылған есептілік кезеңіндегі бухгалтерлік жазбаларда қателер бірдей түзетіледі. Бухгалтерлік есептің қосымша жазбалары, қателерді түзету, және тапсырыстарды жіберу арқылы түзетулер әдеттегі бөлшектерге қосымша анықтама бөлмелерінде жасалған мемориал беріледі, бұл сырғанау ескерткіші мен жаднаманы жазу тарихы.
Жаңа қаржы жылының бухгалтерлік жазбаларында синтетикалық және талдамалық шоттарға арналған бухгалтерлік жазбаларда өткен жылдың соңғы теңгеріміне және бухгалтерлік тіркеліміне толық сәйкес жыл басындағы қалдықтар жазылды.
Егер бюджеттік бағдарламалардың менеджері қорытынды баланста қаржылық есептілікті қабылдау кезінде түзетілсе, бұл түзетулер тиісті жазбаша тапсырыс негізінде алдыңғы қаржы жылының бухгалтерлік жазбаларында (бухгалтерлік жазбаны түзетумен), сондай-ақ ағымдағы жылдың Бухгалтерлік жазбаларында (кірістің қалған бөлігін өзгертумен) орындалады.
Есеп берудің әрбір айының соңында барлық мемориалдық тапсырыстар, мемориалдық тапсырыстар мен жинақ мәлімдемелері тиісті құжаттармен бірге таңдап алынуы және хронологиялық тәртіппен түптелуі тиіс. Құжаттар саны аз үш ай ішінде пакетте байланыстырғышты жасауға жол беріледі. Мұқабада: мемлекеттік мекеменің аты немесе орталық есебі; істің аты және сериялық нөмірі, пакеті; жыл мен ай есептілік кезеңі; естелік тапсырыстардың бірінші және соңғы сандары; жағдайда беттердің саны жазылған.
Ұлттық мұрағат қоры мен мұрағаттар Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген кезеңде мемлекеттік мекемелер негізгі құжаттарға, қағаздарға және электрондық бұқаралық ақпарат құралдарына, қаржылық есептілікке, есептік жазбалары бар Бухгалтерлік деректерді өңдеудің электрондық бағдарламасына сәйкес келетін болады.
Бастапқы құжаттардың қауіпсіздігін, бухгалтерлік жазбаларды, қаржылық есептерді, өзінің жазбалары мен мұрағатын жеткізетін мемлекеттік мекеменің бас бухгалтері қамтамасыз етеді.
Бастапқы құжаттар, бухгалтерлік жазбалар, қаржылық есептер берілгенге дейін Бухгалтерлік есеп бөлімінде бухгалтердің Құзыретті тұлғаларының жауапкершілігімен жеке бөлмелерде немесе шкафтарда сақталуы тиіс.
Іс Мемлекеттік мекеменің бухгалтерлік мұрағатында жағдайлардың номенклатурасы жолымен белгіленген белгілі бір уақыт кезеңі ішінде сақталады. Істің сақталу мерзімінің соңында тиісті мемлекеттік мұрағат ұсынылады. Мұрағаттағы жағдайдың тіркелуін растайтын құжаттар бухгалтерлік қызметте тұрақты сақталады [2].
Бастапқы құжаттар жоғалған немесе жойылған кезде мемлекеттік органның басшысы тергеу органдары өкілдерінің қатысуымен күзеттің және мемлекеттік өртке қарсы бақылаудың бұйрығы бойынша жоғалу немесе жойылу себептерін тексеру жөнінде комиссия тағайындайды.
Комиссия жұмысының нәтижелері Комиссия мүшелері қол қойған және мемлекеттік органның Президенті мақұлдаған заңмен (кез келген нысанда) орындалады.
1,1 Меншік иелігінің кез-келген түрлері, нарықтық әрекетке түсуші заңды тұлгалар,ұйымдар мен мекемелердің барлығында бухгалтерлік есеп жүргізіледі. Меншігінде қаражаттары мен мүліктері, қорлары мен капиталы, алған міндеттемелері, өндірілген дайын өнімдері, тауарлы материалдық құндылықтары, негізгі құралдар мен айналым қаражаттары, сатып алу мен сату өрісі, шаруашылық жүргізу үрдісі бар шаруашылық жүргізу үдерісі бар шаруашылық ұйымдарда бухгалтерлік есеп жүргізу жүйесі экономикалық қатынастардың басты мәселесіне жатады. Экономикалық қатынастардың барлығы да есепке алыну керектігі бухгалтерлік есепке тән мән мен мағына, алғы шарт және міндетті түрде орындалуға нақтылы үрдіс болып табылады.[3]
1,1 Қазақстанның бухгалтерлік есепке алу саласының негізгі проблемасы - білікті кадрлардың жетіспеушілігі, қалыптасқан салт-дәстүрі, мықты кәсіби қауымдастығы, мамандандырылған білімді жинақтайтын және тарататын қалыптасқан жүйесі, көпшілік мақұлдаған сертификаттары бар дамыған бухгалтерия институының болмауы. [5]
1,1 Баланс жайлы: Баланс шаруашылық құралдар мен олардың пайда болу көздерінің жағдайын көрсетеді. Олар әрдайым өзгеріп отырып, қозғалыста жүреді. Осы қозғалыстар шоттардың көмегімен екіжақты жазбада тіркеледі.[24]
1.2 МЕМЛЕКЕТТІК СЕКТОР ҰЙЫМДАРЫНДАҒЫ АКТИВТЕР МЕН МІНДЕТТЕМЕЛЕР ЕСЕБІНІҢ ҰЙЫМДАСТЫРЫЛУЫ
1,2 АКТИВ: Ақша қаражаттары - әр түрлі төлемдер жасау үшін қажет болады. Бұл қаржылар жәрдемімен кәсіпорынның жеткізушілерімен есеп айырасады, қызметкерлерге еңбекақысын төлейді, әртүрлі жарналар мен мемлекеттің табысы есебіне аударулар жасайды.[9]
1,2 АКТИВ: Актив деп кәсіпорынның ақшаға бағаланатын игіліктері мен құқықтарын, мүліктерін айтады. Олар ұйымның өткен уақыттардағы қызметінің нәтижесі болып есептеледі. Кәсіпорындар мен ұйымдар өзінің меншігіндегі активтерін сол кәсіпорынды басқару, өнім өндіру, басқадай заңды және жеке тұлғаларға қызмет көрсету, яғни ұйымның алдағы уақыттарда табыс табуы үшін пайдаланады[8]
Активтер өткен оқиғалар, күтілетін болашақ экономикалық пайда немесе қызмет көрсету мүмкіндіктері нәтижесінде мемлекеттік орган бақылайтын ресурстарды қамтиды. Ақша активтері, қорлар,жылжымайтын мүлік, құрылыстар мен жабдықтар, материалдық емес активтер және басқа да активтер.
Бөлімнің кассалық үстелдерінің көмегімен қолма-қол ақшаны сатып алу Бас бухгалтер немесе қорытынды квитанциямен және кассирдің мөрімен (мөртабан) мақұлданған, касса аппараты уәкілеттік берген тұлға қол қойған кредиттік ақша нұсқаларына сәйкес жүргізіледі.
Қолма-қол ақшаны алғаннан немесе бергеннен кейін әрбір тапсырыс үшін кассир бірден кассалық кітапқа кіреді. Күн сайын, жұмыс күнінің соңында кассир күн ішіндегі операциялардың нәтижелерін есептейді, келесі күнгі ақша үстеліндегі ақша балансын көрсетеді және оны кассирдің есебі ретінде бухгалтерлік бөлімге жібереді. алшақтықтың екінші беті (бір күн ішінде касса кітабындағы жазбалардың көшірмелері) кірістер мен шығыстар туралы құжаттармен қатар, сондай-ақ кассирдің қолма-қол ақша балансының ақша үстеліндегі шын мәнінде ақша үстеліндегі балансын тексереді.
Ақша (құрылыс, қызмет көрсету) үшін тауарларды сатуға тиесілі" активтер" деген осы бөлімде барлық бюджет қаражаты, демеушілік, валюталық және сыртқы кредиттер, сондай-ақ ғимараттарды қоса алғанда, жеңілдіктер, нақты құны бойынша өндіріс, яғни олар сатып алған нақты шығындармен жалға алынған инвестициялық жобаның жеке шоттарының көмегімен алынған шоттың негізгі капиталы кіреді. Активтердің бастапқы құнын өзгерту қосымша капитал салымдары немесе ішінара таратылған жағдайда ғана, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімдеріне сәйкес активтерді бағалау кезінде жүзеге асырылады.
"Қорлар" бөлімінде құрылыс материалдары, жабдықтар, материалдар, Тамақ өнімдері, отын мен отын, машиналар мен жабдықтарға, өнімдер мен фермаларға арналған қосалқы бөлшектер, MTS sadarna оқу, зерттеу және басқа материалдар және берік және зертханалық сынақтарға арналған материалдар департаментіне тиесілі активтер теңгерімінің "қорлар" бөлімінде. "Төмен мән" және "заттарды алып жүру" бөлімінде баланстық активте мәні төмен және алып жүру (RPA) бар барлық заттар, оның ішінде бөлімнің сатып алу құнындағы қоймада тұрған заттар көрсетіледі.
Запасы. Нақты болуын қолданыстағы активтермен, қорлармен, ақшамен, есептік деректермен нақты салыстыра отырып, есептіліктің және оларды бақылаудың қатаң беттерін анықтау;
Пайдаланылмайтын материалдың мәнін анықтау;
Байлық пен ақшаны сақтау ережелері мен ережелерін сақтау;
Материалдық құндылықтарды, Департамент офистеріндегі бюджеттік шоттардағы тауарларды сатудан түскен кірістер және тиісті болжамдардан, демеушілік пен ұйымдардағы және шығыстарда қайырымдылық көмектен түскен кірістер, талап ету бойынша немесе ішінара немесе толық кез келген уақытта алдын ала анықталған сыйлықақымен немесе онсыз, қаражатты, дебиторлық берешекті және дебиторлық берешекті және басқа да баланстық пункттерді есепке алудың дәлдігін тексеру жолымен, Департамент офистеріндегі бюджеттік шоттардағы тауарларды сатудан түскен кірістер және тиісті, , тікелей жеке немесе заңды тұлғаға берілгеніне қарамастан, ол атаулы немесе нақты болуы мүмкін.
"Негізгі құралдарды қабылдау-беру (ауыстыру) актісі" нысанында, мемлекеттік органның басшысы мақұлдаған негізгі құралдарды беру туралы қабылданған заң дайындалды. Ұйым үшін негізгі құралдар ретінде белгілі объектілер пайдалануға тікелей экономикалық пайда әкелмейді, бірақ қауіпсіздік пен қоршаған ортаны қорғауды қамтамасыз ету үшін басқа объектілер сатып алған негізгі құралдарды пайдаланудан пайда алу үшін қажет. Қосымша қосалқы бөлшектер қосалқы ұсыныстар, ол пайдаланылатын болады, бірнеше уақыт кезеңдерін, қосалқы бөлшектер мен көмекші жабдықтар, олар ғана пайдаланылуы мүмкін байланысты негізгі құралдардың танылуы және ретінде ескеріледі. Инфрақұрылым объектілері мынадай қасиеттердің бірі немесе бірнешеуі болған кезде меншік, жабдық және жабдық болып есептеледі:
* жүйе немесе желі бөлігі;
* ол ерекше сипатқа ие және балама емес;
* жылжымайтын мүлік; инфрақұрылым объектілері-бұл болатты, жол желілерін, кәріз жүйелерін, сумен жабдықтау және электрмен жабдықтау жүйелерін және байланыс желілерін сатуға шектеулер. Активтер меншігі болып саналады, объектісі және құрал-жабдықтармен қамтамасыз ету үшін қауіпсіздік және қоршаған ортаны қорғауға емес, тікелей экономикалық пайданы ұлғайтады, бірақ қажетті ақпарат алу үшін пайда басқа да объектілерді, объектілер мен жабдықтар. Бұл бөлімнің ережелері жылжымайтын мүлік ретінде одан әрі пайдалану үшін қалпына келтірілген инвестициялық тауарларды есепке алуға қолданылатын болады. Құрылыс немесе қайта жаңарту аяқталған кезде жылжымайтын мүлік инвестициялық меншік болып табылады, ал мемлекеттік мекеме осы Қағидалардың "инвестициялық меншікті есепке алу рәсімі" бөлімінің ережелерін қолданады. Негізгі құралдарды есепке алу, мемлекеттік мекемеде өз қозғалыстарын қабылдау және кәдеге жарату есебі сенімді құжаттарды жазуға және өз жазбаларында уақтылы көрініс беруге, сондай-ақ әрбір объектінің (объектінің, жиынтықтың) қауіпсіздігі мен дұрыс пайдаланылуын бақылауға мүмкіндік береді.
Материалдық емес активтердің бухгалтерлік операциялары. Үшін бизнес сәйкес материалдық емес активтің анықтамасына, ол болуы тиіс материалдық емес активті тану өлшемдеріне, яғни сәйкестендіру ресурстар, басқару және болуы болашақ экономикалық пайда. Егер материалдық емес актив: оны ұйымнан бөлуге, яғни егер ұйым жеке немесе сонымен бірге активпен немесе келісім-шарт бойынша міндеттемелермен тығыз байланысты болса, сатуға, жалдауға немесе өзгертуге құқығы бар болса; немесе бұл мемлекеттік мекемелерден немесе басқа құқықтардан және міндеттемелерден тұрады. Бақылау құралдары: материалдық емес активті және оның белсенді әлеуетін пайдаланудан болашақ экономикалық пайда алу құқығы. (құқық-патент, заңды құжаттармен берілген лицензия); материалдық емес активті пайдаланудан басқа пайданы пайдалануды шектеу мүмкіндігі. Материалдық емес активтерді есепке алу ұйымдағы кіріс жазбаларында және кәдеге жаратуда дұрыс құжаттаманы және уақтылы көрсетуді, сондай-ақ әрбір материалдық емес активтің қауіпсіздігі мен дұрыс пайдаланылуын қамтамасыз етуі тиіс [10].
Материалдық емес активтер мыналарды қамтиды::
* әлеует болашақ экономикалық табыстар және қызметтер үшін активті пайдалану келуге ұйымдастыру және
* активтің құны сенімді өлшенеді.
2.2 БЮДЖЕТТІК ҰЙЫМДАРДАҒЫ МІНДЕТТЕМЕЛЕР ЕСЕБІ
2,1 Міндеттемелер дегеніміз - белгілі бір тұлғаның басқа бір тұлғаның, яғни кредитордың пйдасына белгілі бір іс әрекет жасау міндеттемесі. Мысалы, мүлікті беру, жұмысты атқару, ақша төлеу және басқалар. Міндеттемелер кәсіпорынға жасалынған әр түрлі келісімдердің нәтижесінде пайда болады және алынған тауарлы материалдық қорлардың немесе пайдаланылған қызметтер үшін келешекте жасалынатын төлемдердің заңды негізі болып табылады.
Міндеттемелер төмендегідей 3 белгі арқылы анықталады:
1. Кәсіпорынға міндеттемені туындатушы оқиға орын алуға тиіс деп есептегенде;
2. Активті немесе қызметтерді басқа кәсіпорынға аудару жолымен реттеледі;
3. Міндеттеме анық болуға тиіс.
Міндеттемелер орындалу мерзіміне байланысты екі түрге бөлінеді:
1. Ағымдағы міндеттемелер
2. Ұзақ мерзімді міндеттемелер
Есепті кезең ішінде, яғни 1 жыл ішінде қайтарылатын қарыздарды ағымдағы міндеттемелер деп атайды[4]
Қызметкерлермен есеп айырысу тәртібі. Активтер мен міндеттемелерді есепке алу критерийлері сақталған кезде ұйымның дебиторлық берешегі мен кредиторлық берешегі актив немесе міндеттемелер болып есептеледі. Келесі Есептік жазбалар персоналмен орналастырылған жерлердегі операцияларды есепке алуға арналған: - 1360 - "қызметкерлердің қысқа мерзімді шоттары"; - 240 "қызметкерлерге төленуге жататын қысқа мерзімді шоттар". Оларға корпоративтік төлем карталарын қабылдамайтын субстандарт сомалары "1153 жылдың қысқа мерзімді шоттарын алатын қызметкерлермен"есеп айырысуды жақсартуға жауапты тұлғамен жол жүруге арналған бизнес-шығыстарда жарияланған ақша төлемдері мен шоттарға сәйкес бюджет қаражаты есебінен жасалған шығыстарды төлейді. Есеп бойынша аванстық төлем тек басшының бұйрығы бойынша осы мемлекеттік мекемеде жұмыс істейтін тұлғаларға беріледі. Бухгалтерлік қызмет өз қызметкерлерінің хабарландыруларында соманы ұсынғанда, ол өткен оқиғалар туралы есептілікке жауапты тұлғаның борышы жоқ екенін көрсетеді.
Қызметкер аванстық есепті жұмыс сапарынан оралғаннан кейін бес жұмыс күні ішінде ұсынуға міндетті. Аванстық төлемнің пайдаланылмаған балансын жауапты тұлға аванстық есепті алғаннан кейін үш жұмыс күнінен кешіктірмей қайтарады. жаңа жақсартулар субсидияланатын тұлғаға аванстық төлемді қайтару кезінде ғана жасалуы мүмкін.
Корпоративтік төлем картасында ағымдағы шоттан қаражаттың пайдаланылғаны туралы хабарлайтын тұлғалар корпоративтік төлем картасын пайдалана отырып, төлемдерді растайтын көшірмелерімен бірге аванстық есеп беретін болады.
Бухгалтерлік қызметте аванстық есептер арифметикамен тексеріледі, сондай-ақ құжаттардың дәлдігі мен құралдарға арналған мақсатты шығыстар тексеріледі. Бақыланатын аванстық есептерді мемлекеттік басқару Президенті мақұлдады.
Жауапты тұлғаларға берілген сомаға:
DT 1261 " қызметкерлердің шоттары бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешек";
Kt шот диаграммасының ақша және ақша бөлімшелерінің тиісті есептері [20];
Аванстық төлем сомасының және шегеру сомасының қайтарылатын баланстары;
Dt 1010" Cash жанынан", 7070" жол шығыстары", 7140" Өзге операциялық шығыстар", 1310"материалдар".
CT 1261 "қызметкерлерден қысқа мерзімді дебиторлық берешекке жауапты сомалар".
Аванстық төлемдердің пайдаланылмаған қалдықтарын шегере отырып немесе төлем қабілетсіздігімен аванстық сомалардың шығысы туралы болжанатын аванстық есептер болмаған жағдайда, ұйым бұл борышты Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасында белгіленген шарттарға сәйкес аванстық төлем алатын тұлғалардың жалақысынан шегеруге құқылы.
Төлеу мерзімінің соңында кассир есеп айырысу мен төлемдерде пакеттерді алмайтын адамдарды штампылау немесе "депозиттік" қол қою және енгізілген соманы жазу керек. Өтініштің соңында, кассир іс жүзінде төленген сома жазбасын жасауға және алынған алымдар, төлем және есеп айырысулар мен төлем өтініштер сомасы үшін жалпы алғанда оларды тексеруге және жазбаны өз қолдарында бекітуге тиіс. Егер ақшаны басқа тұлға емес, кассир берсе, беттегі қосымша жазба" ақша бетінде көрсетілген позиция, қол қою, қолды түсіндіру"болады. Шот-фактуралар мен төлем кестелері мен кассирдің берілген квитанция нөмірінің жазбалары мен енгізілген сомалар ұйғарылған тәртіппен есепке алынып, квитанция мен шығыстардың кассалық тапсырыстарына есептелгеннен кейін, есептелген алымдардың сомасы ақшалай тапсырыстың шотына жүргізіледі. Төлем және есеп айырысу кестелерінде кассалық үстелде ақша жазылған шоттағы ақша қаражатына тапсырыс беру күні мен саны жазылады.
Еңбекақы бойынша депонантталған соманың есебі Нысандар альбомының 441 нысанды депонантталған еңбекақы мен стипендияның талдамалы есебі кітабында жүргізіледі. Кітаптағы жазу әр депонент бойынша жүргізіледі [8].
Ай соңында Нысандар альбомының 441 нысанды кітабында Кредит пен Дебет бағандары бойынша қорытынды саналады және келесі айдың басына кредиттік қалдық шығарылады.
Қызметкердің өткен кезеңдердегі жалақысы туралы мәліметтер алу үшін Нысандар альбомының 417 нысанды карточка-анықтамасы (жеке шот) жүргізіледі. Онда қызметкер туралы жалпы мәліметтерден басқа ай сайын есептелген жалақы сомасы түрлері бойынша көрсетіледі.
Ұйымға келіп түсетін алимент өндіріп алу туралы орындау парақтарын және басқа құжаттарды тіркеу және есепке алу, сондай-ақ ұсталынатын мөлшерді есепке алу үшін нысандар альбомының 437 нысанды алимент өндіріп алу туралы орындау парақтарын есепке алу кітабы жүргізіледі.
Уақытша еңбекке жарамсыздық бойынша әлеуметтік жәрдемақыны есептеу және төлеу жөніндегі есеп айырысуларды есепке алуды мемлекеттік мекеме Нысандар альбомының 283 нысанды көп бағанды карточкаларында жүргізіледі. Жеке тұлғаның (қызметкердің) аударылған міндетті зейнетақы жарналары туралы толық мәлімет алу үшин мемлекеттік мекеме жинақтаушы зейнетақы қорларына төленетін міндетті зейнетақы жарналарын есепке алу Нысандар альбомының 451 нысанды карточкасын толтырады, оның көшірмесін жылына бір рет еке туғаға (қызметкерге) береді.
Кредпирлық және дебиторлық берешегі туралы есепті жасау және беру тәртібі. Кредиторлық және дебиторлық берешек есептерде өткен жылдардың берешегі және ағымдағы жылдың берешегі болып бөлінеді.
Өткен жылдардың берешегі - ұйымның ағымдағы жылдың алдындағы жылдары пайда болған берешегі. Көрсетілген есептерде ағымдағы жылдың басындағы өткен жылдардың кредиторлық берешегінің және оның бір бөлігі ағымдағы жылы өтелген жағдайда, осы берешектің есепті күнгі қалдығының жай-күйі тіркеледі [5].
Дебиторлық берешек туралы есептерде ағымдағы жылдың басындағы өткен жылдардың дебиторлық берешегінің және оның бір бөлігін ағымдағы қаржы жылына өндіріп алған жағдайда, есепті күнгі осы берешек қалдығының мән- жайы көрсетіледі.
Ағымдағы жылғы берешек - ағымдағы жылы пайда болған және есепті күні қалыптасқан мемлекеттік мекемеге берешек.
Кредиторлық және дебиторлық берешек туралы есептер есепті күнге арналған талдамалы бюджет есебінің деректеріне негізделеді. Есептер кіші бағдарлама, бағдарлама, мемлекеттік мекеме, бюджеттік бағдарламалардың әкімшісі бойынша және тұтастай тиісті бюджет бойынша аралық қорытындыны қамтуы тиіс.
Есепте барлық құндық көрсеткіштер мың теңгемен көрсетіледі. Есептің бөлшек бөлігінің көрсеткіштері бір ондық белгіге дейін дәлдікпен көрсетіледі және ол бүтін бөліктен үтірмен бөлінеді.
Мемлекеттік мекеменің активтеріне, материалдық қорларына, ақшасына, есептемелері мен баланстың басқа баптарына түгендеу жүргізілгеннен және бюджетті атқару жөніндегі орталық уәкілетті орган белгілеген тәртіппен түгендеу актісін жасалғаннан кейін көрсетілген берешек есепке енгізіледі.
Борыштық шоттар және ай сайынғы дебиторлық берешек туралы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz