Авторлық мектептің педагогикалық технологиялары
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Мектепте музыка сабағында жаңа технологияларды пайдаланудың тиімді жолдары
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
1. Мектепте музыка сабағының мұғалімінің жаңа технологияларды қолдануы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
1.1. Музыка мұғалімінің басты қасиеттері және сабақты қалыптастыруы ... 7
1.2. Мектепте музыка сабағында жаңа технология әдіс-тәсілдерін, бағдарламалар түрін қолдану үрдісі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
2. Жаңа технологияларды тәжірибеде тиімді қолдану әдістері мен тәсілдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..33
2.1.Мектеп жағдайында жаңа технологияларды қолданудағы ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .33
2.2. Жаңа инновациялық әдістерді пайдалана отырып, білім сапасын арттыру әдістемелерінің нәтижесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 46
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 57
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 60
Қосымша 1 - Домбыраның жаңа технологиямен үйлесімін табу сабағының үлгісі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .63
Қосымша 2 - Тәжірибеде жеткен дәстижелер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...64
КІРІСПЕ
Тұңғыш Президентіміз Н.Ә.Назарбаев айтқандай, сапалы оқыту Қазақстанның индустрияландыруының негізіне айналуы тиіс. Бұл мәселе мектептерге байланысты айтылып тұрғандығы белгілі. Еліміздің болашағы орта мектептен толық қанды сапалы білім алған, оның бағдарламасын толық меңгерген баладан, яғни оқушыдан шығары анық, өйткені, ертеңгі ел тізгінін ұстар азаматтар бүгінгі мектеп оқушысы [1].
Баланы болашаққа дайындау - бүгінгі күннің ең негізгі мәселесі. ХХІ ғасыр ақпараттандыру ғасыры. Қоғамды ақпараттандыру - мәдениеттің, білім мен ғылымның дамуына ықпал ететін шарттарының бірі.
Бүгінгі таңда қоғамымыздың жаңа қарқынмен дамуы, ғылыми-техникалық прогрестердің жетістіктері, еліміздің өркениетті елдер қатарынан көрінуі оқыту жүйесіне де ықпал етпей қойған жоқ. Оқу жұмысын ұйымдастырудың негізгі түрі - сыныптық сабақ жүйесі екені бәрімізге мәлім.
Инновация деген ұғым латын тілінде жаңарту, жаңалық, басқаріс енгізу деген түсінікті білдіреді. Оның мәні - оқытуге және өздігінен білім алуға негізделген қабілетті дамытады. Заманауи таңда оқушы - ақпаратпен қаруланған, жан-жақты дамыған тұлға. Оның білімдік қабілеттерін дамыту үшін біздер, мұғалімдер жан-жақты қаруланған болуымыз керек. Балаға білім бергенде, алыстан жақынға, таныстан жатқа көшіп, жаңа білімді ескі білімге байлап беру керек-деп Мағжан Жұмабаев айтқандай, Оқыту процесіне жаңа көзқараспен қарау керек. Осы бағыттарда мектептерде музыкадан теориялық және тәжірибелік оқыту жүйесінен біраз тәжірибелер жинақталған, солай бола тұрса да, музыка сабағын жүйелі Оқыту, әсіресе қазақ мектептерінде ұлттық бай музыкалық мұрамызды молынан пайдаланудың жолдары әлі де көрсетіле берсе артық етпейді.
Заманауи таңда жалпы оқыту кешендерінде музыка сабағын жоғарғы дәрежеде өткізу көзделіп отыр. Музыка пәні - шығармашылық пән. Оған көптеген ізденіс, шығармашылық, іскерлік, тапқырлық өте қажет.
Осы күнге дейінгі музыка бағдарламалары әртүрлі құрылымда, түрлі авторлардан туындалып жатса да, барлығының да мақсаты халқымыздың және де басқа ұлт-халық өкілдерінің байырғы сазын терең мазмұнда кейінгі ұрпаққа жеткізу, насихаттау болып табылады.
Осы бағытарда сабақты түрлендіруде ақпараттық технологияларды пайдалана отырып сабақты жаңаша түрде ұйымдастыруды жүзеге асырып келемін. Мысалы: интерактивті тақатмен жұмыс, мультимедиалық көрніспен, жаңаша тапсырмалар арқылы сабақты түрлендіре отырып өткізуді дәстүрге айналдырдым. Жас ұрпаққа эстетикалық тәрбие беріп, олардың бойына туған өлкесіне, халқына деген адамгершілік пен сүйіспеншілік сезімдерін сіңіруде ұлттық музыка мәдениетінің алатын орны ерекше екендігі белгілі.
Халқымыздың осы мақсатын қайта жандандыру мақсатында балаларды қабілетіне қарай, - жыраулық өнерге, терме айтуға, шешендікке тапқырлыққа, айтыс өнеріне үйретуде - ән - саз пәнінің алатын орны орасан зор. Олай болса, Оқытумен тәрбиелеудің ой елігінен өтетін әдіс-тәсілдерін жаңашыл педагогтардың тапқан әдістемелерін біліп қана қою жеткіліксіз, оны әркім өз мүмкіндігінше күнделікті сабақта пайдалану қажет. Сонда ғана сабақ нәтижелі болып білім сапасы арттады. Әр мұғалімнің Оқытуға, үйретудегі өз тұғырнамасы болу қажет.
Әлемдік педагогикалық зерттеулерді саралау, оларды қазақ мектебінің үрдісіне ұтымды қолдану, ұлттық жүйенің ерекшелігін ескере отыра жаңа педагогикалық технологиялар мен иновациялық бағыттарды жұмыс формаларында орынды пайдалану тәрізді мазмұнды жұмыстар түзілуде.
Музыка сабақтарында да электронды оқулықтарды тиімді пайдалануға мүмкіндік бар. Бұл мұғалімнің магнитофон, күйтабақпен жұмысын жеңілдетеді, тақтаға ән мәтінін жазу уақытын үнемдейді. Оқушыларға әр түрлі өлеңдердің әнін тыңдауға, оған басқартулер енгізуге, өздері орындаған өлеңдерді компьютер арқылы тыңдауға мүмкіндік береді.
Электрондық оқулық арқылы түрлі суреттер, видеокөріністер, дыбыс және музыка тыңдатып көрсетуге болады. Бұл, әрине мұғалімнің тақтаға жазып түсіндіргенінен әлдеқайда тиімді, әрі әсерлі. Меңгерілуі қиын сабақтарды компьютердің көмегімен оқушыларға ұғындырса, жаңа тақырыпқа деген баланың құштарлығы оянады деп ойлаймын.
Компьютердің кең мүмкіндіктері музыка пәнінен фонотека, мәліметтер қорын жасақтап, толықтырып отыруға мүмкіндік береді, оларға қол жеткізуді оңтайландырып, сұрыптау мен іріктеу мүмкіндіктерін жетілдіреді.
Осылайша, ақпараттық технологиялар педагогтарға өздерінің жұмысын сапалы тұрғыдан жақсартып, әдістері мен формаларын басқартіп, оқушылардың жеке тұлғалық қабілеттерін толық сақтау мен дамытуға, Оқытудағы пәнаралық байланыстарды нығайтуға, оқу үдерісін ұйымдастыруды үнемі динамикалы жаңғыртуға мүмкіндік беертін құрал болып табылады. Ал басты артықшылығы - дәстүрлі оқу үдерісін түрлендіріп, оған жаңаша көзқарастарды тиімді енгізуге мүмкіндік беріп, оқушылардың білім алуын қызғылықты әрі жеңіл етуге ықпалы.
Музыкалық тәрбие әдістемесі оқыту жүйесіне әрдайым бағынады және музыкалық педагогика үрдісін дамытады. Болашақ ұрпақтың дәстүрлі сазын бойларына сіңірте келе әлемдік саз әлемімен ұштастырып, рухани байлықты жан дүнесіне игереді.
Сондықтан оқу тәрбие үдерісінде үнемі жаңа Оқыту құралдарының мүмкіндіктерін ұтымды пайдаланып, оған білім алушыларымызды үйрету - әр педагогтың басты мақсаты деп білеміз және оны жүзеге асыруға барлық әріптестерімізді шақырамыз.
Зерттеудің мақсаты: мектеп оқушыларына музыка сабағында жаңа технологиялар қолдану арқылы оқыту.
Зерттеу объектісі: жалпы орта білім беретін мектептерінде музыка сабағындағы жаңа оқыту жүйесі.
Зерттеу пәні: мектепте музыка сабағы.
Зерттеудің міндеттері:
Оқушының пәнге деген жеке қызығушылығын арттыру;
Танымдық қабілеттерін қалыптастыру;
Әлеуметтік мәдени тәрбие беру арқылы, қосымша мәліметтер беру;
Жаңа технологияларды тәжірибеде тиімді қолдану әдістері мен тәсілдері.
Зерттеудің әдіснамалық және теориялық негізі: музыкатану қағидалары; жеке тұлғаның бүтін болып қалыптасуы туралы философтар мен психологтардың ережелері; таным теориясы; жеке іс-әрекеті теориясы; дамыта Оқыту теориясы; біртұтас педагогикалық үрдіс теориясы; психологтардың және педагогтардың білім, біліктілік және дағдыларды қалыптастыру туралы еңбектері.
Зерттеудің көздері: ҚР білім және ғылым министрлігінің тұжырымдамалары, бағдарламалары, есептері; педагогтар, музыкатанушылар мен мәдениеттанушылар ғылыми еңбектері, алдыңғы қатарлы озат педагогикалық тәжірибелер мен автордың өзіндік ұстаздық тәжірибесі.
Зерттеу әдістері: зерттеу мәселесіне байланысты педагогикалық, музыкатану, мәдениеттану еңбектерге жаңа техногоиялық талдау жасау, оқушылардың музыкаға қызығушылығын қалыптастыруға арналған ғылыми-әдістемелік оқулықтар мен оқу құралдарын, бағдарламалар, музыка мұғалімдерінің озық тәжірибелерін зерттеп талдау.
Зерттеу базасы: КММ Новолильнов орта мектебі
Диплом жұмысының құрылымы: кіріспеден, негізгі екі бөлімнен және қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1. Мектепте музыка сабағының мұғалімінің жаңа технологияларды қолдануы
1.1. Музыка мұғалімінің басты қасиеттері және сабақты қалыптастыруы
Қоғамның дамуына қарай ғылым мен техникада оның басқару жүйесі де басқаріп отыратыны белгілі, осыған орай маман қызметінің мазмұны жаңарып, жаңа мақсат, жаңа көзқарас, жаңа шешімдер мен жаңа мүмкіншіліктер қажеттігі туындайды. Мұндай бетбұрыстар адамның іс-әрекетін басқартіп қана қоймай оның жеке тұлға ретінде жаңаша қалыптасуын талап етеді. Осымен байланысты жоғары және орта арнаулы оқу орындары мен оқытуде адамның игерген білім, біліктілігін, өз бетімен әрекет жасау мүмкіндігін, өз пәніне қызғушылығын, ғылыми көзқарасын, кәсіби мәдениетін, педагогтік шеберлігін шыңдай түсуге ықпал етеді.
Педагогикалық технология - ғылыми Оқытудың тиімді жолдарын зерттеуші және Оқытуда пайдаланылатын әдістердің, ұстанымдардың жүйесі, сондай-ақ Оқытудың нақты үрдісі ретінде қызмет атқарады.
Сондықтан, әртүрлі Оқыту технологияларын оқу мазмұны мен оқушылардың жас және психологиялық ерекшеліктеріне орай таңдап, тәжірибеде сынап қарауда мұғалім іс-әрекетінің маңызы зор. Заманауи оқыту саласындағы Оқытудың озық технологияларын меңгеру мұғалімнің интеллектуалдық, кәсіптік, адамгершілік, рухани, азаматтық және басқа да көптеген адами келбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие процессін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі [2, 3-4 б.]
Алдымен, осы аталған жаңа педагогикалық технологияларды бастауыш сыныптарда музыка сабағында пайдалану мен теориялық-әдістемелік негіздеріне тоқталып өтеміз. Соңғы уақыттарда әлемдегі зерттеуші-педагогтар Оқытудың ең тиімді әдіс-тәсілдерін іздестіріп, тәжірибеде сынақтан өткізіп, мектептерде мұғалімдер өз пәндерінде қолданып жүр. Осының нәтижесінде Оқытудың көптеген жаңа технологияларын бастауыш сыныптарында да: ынтымақтастық педагогикасы, модульдік Оқыту технологиясы, сын тұрғысынан ойлауды дамыту технологиясы, дамыта Оқыту технологиясы, саралап-деңгейлеп Оқыту технологиясы, тірек белгілер арқылы Оқыту технологиясы, тәй-тәй технологиясы т.б. Сонымен қатар, осы аталған әдіс-тәсілдерді бастауыш сыныптарында музыка сабағында тиімді қолдануда.
Оқушылардың жеке тұлға ретінде қалыптасуына ықпал ету, білім, білік, дағдыларды қалыптастыруды қамтамасыз ету, олардың жеке дара қабілеттерін анықтау және дамыту - бастауыш мектептің негізгі міндеттерінің бірі болып саналады.
Музыка пәні - шығармашылық пән. Музыка пәні көптеген ізденісті, шығармашылықты, іскерлік пен тапқырлықты қажет етеді. Осы күнге дейінгі музыка сабақтары әртүрлі құрылымда жүріп жатыр, бірақ барлығының да мақсаты бастауыш сыныптарда музыка сабағында жаңа педагогикалық технологиялардың әдіс-тәсілдерін тиімді пайдалану.
Бастауыш сыныптарда музыка сабағында жаңа педагогикалық технологияларды қолдану мүмкіндіктері ғылыми-педагогикалық тұрғыдан негізделген, жаңа педагогикалық технологиялардың мазмұны жүйеленген, тиімді әдіс-тәсілдері анықталған, жаңа педагогикалық технологияларды пайдалануда мұғалімнің шығармашылығын дамыту жолдары мен әдістемелік негіздері қамтамасыз етілген, оны сабақ өту барысында тәжірибеде оң нәтижесін көруге болады, өйткені жаңа педагогикалық технологияны тәжірибеде пайдалану білім сапасын арттыруға және оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға ықпал етудің қайнар көзі болып табылады.
Заманауи кезде өмірдің барлық дерлік деңгейі мен саласында болып жатқан динамикалық басқарістердің тубі адамның жағдайын әлеуметтік-экономикалық жағынан жақсартуға бағытталған.
Мектепте оқыту жүйесінде жасалып жатқан басқарістер мен күтіліп отырған 12 жылдық оқыту мәселесі де - қазақстандық жас ұрпақтың болашақ, ел тұтқасын қастерлеп ұстап азамат дәрежесіне жетуіне көмектесетін жақсылық нышаны деп танылып отыр.
Қазақстан Республикасының оқыту саясатының барлық азаматтардың білім алудағы теңдігі, дарынды тұлғаларға деген үкімет тарапынан қамқорлық болуы, оқытудің гуманиетік және дамытушылық сипатта келуі, оқытуді ақпараттандыру сияқты оң бағыттары кеңестік дәуірден қалған догмалық-жаттанды оқытуді біртіндеп ығыстырып бара жатыр.
Заманауи қазақстандық оқыту жүйесінің негізгі міндеті - оқушыны ұлттық және жалпы адамзаттық адамгершілік құндылықтарды игерген жеке тұлға дәрежесіне көтеру, ғылым мен техниқаның жетістіктерінен абетракциялық білім алып қоймай, өзінің өмірінде қолдана білуге дағдыландыру.
Мұндай үлкен міндеттерді шешу үшін, дәстүрлі Оқыту жүйесінен біртіндеп қарқынды даму шеңберіне жеткізе алатын жаңа Оқыту технологияларын қолдану керек және жаңа тұрғыдан Оқыту барысында білім мазмуны ғана негізгі мақсат болмай, адамгершілікпен гуманиетік бағыт басты нысан ретінде ұсталынуы керек.
Жаңа Оқыту технологияларын, көп жағдайда, дәстүрлі Оқыту жүйесіне қарама-қарсы қойып сипаттау әдісі орын алып жур. Бұл дурыс па? Өйткені, "дәстүрлі Оқыту" дегеннің өзі - ғылыми термин болып ғылыми ойлау айналымына енді ме? Ал "жаңа Оқыту технологиясы" дегенде "ескі Оқыту технологиясы" дегеннің орныңа келген жаңа нәрсе тусінілетін сияқты.
"Жаңа Оқыту технологиясы" түралы ізденістерде Коменскийдің, Песталоццидің, Алтынсариннің Оқыту жүйелері сол педагогикалық технологиялардың бастауы сияқты алынып жүргенін көру қиын емес. Ал "дәстүрлі Оқыту жүйесі сынып-сабақтық жүйе" -Коменскийден келе жатқан мұра жолы емес пе?
Сонда "дәстүрлі Оқыту" деп жүргеніміз - Кеңес Оқыту жүйесі екенін анық та ашық айтып, әр мемлекеттің өз қоғамында өмір сүріп отырған мектебіне өзінің сұранысына қажетті қоғам мүшесін даярлауды тапсыратыны түралы неге айтылмайды?
Социалиетік қоғам азаматын тәрбиелеуде жаттанды білімнің қажет болуының өзіндік бір реті бар ғой.
Оны болашақ тарихи тұрғыдан танырмыз. Бірақ "жаңа Оқыту технологияләры" деген ғылыми ұғымды тек дәстүрлімен салыстыру арқылы тану біржақты түсінікке әкетіп бара жатқаның көру қиын емес,
Жаңа Оқыту технологияларын бұрынғы Оқыту әдістемелерінің орныңа келген жаңа түсінік деп те қабылдамау керек.
"Технология" - өндірістен алынған ұғым дейтін болсақ. белгілі бір бұйымды модельдеу, соған қажетті материалды өлшеу, ол материалды нәтиже даярлайтын процеске салу, түпкілікті нәтижені алдың ала болжау арқылы сол нәтижені алуға бағытталған қызмет процесін ұйымдастыруды білдіретін бұл ұғымның оқытумен байланысы тікелей анықталады.
Мектепке келген баланы, Мұқағали Мақатаеетың сөзімен айтар болсақ "Әуендей боп кіресің. Технологиядай болып шығасың" деген идеямен оқытып-тәрбиелеу - Оқыту технологиясын білдіреді. Әуендей балаға "технологиядай" болу мақсаты, мұғаліміне әуендей баланы "тау-дай" қылу мақсаты - күтілетін нәтиже болып қойылады.
Бұл жерде "тары" мен "тау" -антоним ретінде де. біртіндеп өсу барысында қол жеткізетін нәтиже ретінде де көрінеді.
Ендігі міндет - оқушыны тән мен жан түрғысынан қатар дамыту. Ол міндетті шешу үшін, мұғалім оқытудің гуманиетік принциптері деп не танылатының айқын түсінуі керек.
Адамгершілік - адам баласының өзін-өзі түсініп, өз-өзін сыйлауынан, өзін өмірден бага жетпес құндылық деп түсінуінен туындайтын қасиет деп ойлаймыз. Өйткені өзінің. өмірінің. өз тәнінің, өз жаныңын, қасиетін түсінін бағалаған адам ғана басқа адамның да дәл өзіндей құнды екенін тусінуі мүмкін.
Мүмкін біздің бұл ойымыз Сократтың Адам, алдымен сен өзіңді-өзің таны" деген қағидасынан туындаған шығар.
Қалай десек те, оқытудің заманауи кезде жеке бастың қамын ойлауға, жеке басының баюына қажетті білім мазмуның іздеуге, ана тілінен енді ағылшын немесе қытай тілін жоғары қоятын бағыыттарға бет бұрып бара жатқаны гуманиетік идеяның оқыту барысында бел ала алмай отырғаның көрсететін сияқты.
Жаңа Оқыту технологияларымыз заманауи кезде көп түрінің түпкі ұстанатын-концептуалдық негізі, бастауы - адамгершілік философиясы. Оны Г.Селевконың кітабынан да, ресейлік көптеген ғалымдар кітаптарынан да көреміз.
Жаңа Оқыту технологияларының ішінде компьютермен Оқыту технологиясының орны ерекше болады.
Барлық, дерлік Оқыту технологияларының көздеген мақсаты - оқушылардың өз бетімен білім алу. білім іздеу дағдыларының қалыптасуы десек, компьютерлік Оқыту технологиясының талайы осы мақсатқа лайықталғаның көру қиын емес.
Осы компьютерлік Оқыту технологиясының философиялық негіздемесін гуманиетік деп анықтаймыз.
Осы жерде компьютерді сабақта көп қолдану оқушыны басқа адам түгілі, өзінен, өзінің нақты, рсалды өмірінен де алыстатып, виртуалды өмірге әкетеді деген көзқарастар пайда болуы мүмкін.
Бірақ, кибернетика ғылымының негізін қалаған Винер компьютердің қанша дамыған түрі болса да, адамның миына еш жете алмайтының айтқаның есте сақтау керек.
Адам компьютерді келесі адамға қарсы екі түрлі жағдайда қолданады: бірі - компьютердің "тілін" білнегенде, екіншісі -гуманиетік идеядан мулде түсінігі жоқ, адамгершіліктен ада болғанда. Осы айтылғандар компьютерді оқу-тәрбие процесіне қарқынмен енгізудің қажет екенін көрсетеді.
Компьютерді оқу барысында оқушының қолдануы дегеніміз - оқушының жеке басына көп байланысты болатын ерекше психофизиологиялық процестің өтілуі.
Компьютердің жүздеген мүмкіншіліктерін қажетті тетіктер арқылы басып үйренген оқушы, бір жағынан, қәазақ тілінен белгілі бір білім мазмұның игеріп жатады десек, екінші жағыман, жасанды интеллектімен "тіл табысып" жататыны анық.
Ал түпкі мәнінде, мұғалімнің итермелеуі немесе жөнсіз жетелеуіне иек артпай, оқушының өө бетімен жұмыс жасау дағдылары жетіледі.
Компьютермен Оқыту технологиясының тұжырымдамасын былай деп анықтап аламыз.
Компьютермен Оқыту - оқушыны субьект дәрежесіне көтеретін, жеке тұлға ретінде дамытуға игі ықпал ететін, оқушының өз бетімен білім іздеуіне мол мүмкіншіліктер табатым оқыту әрекеті (деятелыносты).
Компьютермен Оқыту технологиясындағы мұғалімнің Оқыту қызметін, негізінен, мынадай деп қарастыруға болады:
- талдау-болжау қызметі;
- жобалау қызметі;
- коммуникатиетік қызметі;
- дидактикалық қызметі;
- бақылау-түзету қызметі;
- психологиялық демеу болу қызметі; ұйымдастырушылық қызметі.
Компьютермен Оқыту техиологиясында оқушының өз бетімен білім іздей алатын болуы - көзделетін негізгі нысан ретінде қойылады. Комльютермен Оқыту барысында білім алудың жасанды сипатын барынша табиғи қылуға жағдай жасалынады.
Сол табиғилықтың өзі компьютермен Оқытудың гуманиетік сипатын көрсетеді.
Компьютермен Оқыту технологиясында үлкен үш кезең анықталады. Ол кезеңдер іштей кіші кезеңдерге бөлінеді. Сол модель сызба түрінде көрсетілді.
Мектептерде компьютерлік технологияны қолданудың негізгі жолдарына баға бере отырып, Жас балаларға компьютердің қанша қажеті бар?деген сұрақты айналып өту еш мүмкінемес.
Осы мәселе бойынша пікірлер алуан түрлі.Бірқатар педагогтер кіші сыныптардағы компьютер тек балалардың назарын басқаға аударады деп санайды. Ал екіншілері компьютерді тұрақты пайдалану бара-бара оқушылардың, егер компьютер қастарында болмаса, екі санды қоса алмайтын, қарапайым мәтінді оқи алмайтын жағдайға жеткізеді деп негізі бір қауіп білдіреді.
Компьютер мектептегі лигафон кабинеттері немесе сыныптағы теледидар сияқты дүниелер, сондықтан да оқыту мен оқу үрдісіне айтарлықтай зияны жоқ деген пікірлер де бар.
Компьютерлерді мектептің Оқыту мазмұнына енгізуге қарсы салмақты аргументтің бірі- ақпараттық технологияның екпіндеп дамуы мектеп бағдарламасының үнемі жаңартылып отырғанына қарамастан оның созылмалы аурудай артта қалуына әкеп соқтырады деп санайды.
Мына бір қауіп пен алаңдаушылыққа да назар аударған жөн:тек компьютермен қарым қатынаста болған балалар гуманитарлық қызмет түрлеріне аса қажет сезімалдық пен мейірбандылықты жоғалтып алып , дәлдік пен қырағылыққа ғана құрылған қарым - қатынасқа бас ұрулары әбден мүмкін .
Біз мектептің ақпараттық ғасырға бейімделуден басқа жолы жоқ , ал есептегіш техникалармен танысу соның бір ғана бөлігі деушілерге толық қосыламыз. Б
асқа авторлардың еңбектерінде көрсетілгенде, информатиканың мынадай: процедура,функция, рекурсия , тармақталу, цикл мәліметтер құрылымы деген сияқты негізгі ұғымдарды меңгеру операциялық деп аталатын заманауи ойлау стилін қалыптастыруға ықпал етеді.
Осының өзі - ақ оқу пәні ретінде информатиканы мектепке енгізудің алғы шарттарын жасады. Сонымен қатар білім алушылардың жас кезеңі жөніндегі мәселелерде көтерілді.
Ойлау стилі балаларда ішкі сыныптарда басталатыны белгілі.Бұл балалардың ойлау қабілетіне ықпал ететін іргелі бірқатар математикалық ұғымдарды бастауыш ектепте меңгертумен түсіндіріледі.
Базалық сапа ретінде қарастырылуы тиіс оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастырылуды сөз етсек , информатиканың негізгі ұғымдарының артықшылығына тағы да көз жетіземіз.
Информатиканың негізгі ұғымдарын ерте бастан Оқытудың қажеттігін мынадан-ақ көруге болады:оқытудің алғашқы кезеңінде информатиканың әдістерін меңгерген оқушы мектептің қалған сатыларындағы білім алуда ( атап айтқанда , түрлі пәндердегі сабақтарда) адам қызметінің түрлі салаларында компьютерді пайдалану дағдысын меңгереді.
Біріншіден, жалпы оқытудің информатиканы Оқытудағы басты мақсаты ойлаудың операциялық стилін қалыптастыру болса, ол орындалды.
Екіншіден, бастауыш мекктепте информатика курсын өткізу көптеген пәндер бойынша мектептің оқу бағдарламасын айтарлықтай басқартуге алып келеді.
Бұл жерде мынаны ұққан жөн:информатика мектеп пәндерінің бірде-бірін алмастыра, мектеп пәндері жалпы жүйесіндегі оқулықтарының бірде - біреуінің ролін атқара, мектептегі гуманитарлық және жаратылыстану пәндерінің ара қатынасын қайта бөліске сала алмайды. Ол тек қана мектепте оқылатын әрбір пәнге жаңа, әрі жетілдірілген сипат беріп, мұғалімнің қолына кілт ұтатады.
Осы кілтті дұрыс пайдалана білген мұғалім оқушыларының алдында өз пәнінің мәнін терең әрі тиімді түрде аша түседі.
Информатиканы ерте жастан Оқытудың үмкіндігі мен мақсаткерлігі әлемдік эксперимент, зерттеу нәтижелерімен де нақтылана түседі. Осыны назарға алған В.Буциктің зерттеулеріндегі ерте жас кезеңіндегі оқушыларға компьютерлік сауаттың алғашқы эксперименттерін беріп қою жеткіліксіз, оларға компьютер негізінен басиауыш білім және түбірлі түсініктер іс-әрекет әдіс тәсілдері жөнінде нақты саут беру жайы айтылады.
Атап айтқанда, кіші мектеп жасындағыларға бастауыш компьютерлік сауат берудің мынадай әдістемесін ұсынады: бірінші және төртінші сынып аралығында сызбалық және мәтіндік редакторлардың көмектері арқылы орындалатын тапсырмаларды біртіндеп күрделендіріп беру, яғни ақпаратты өңдеу, ақпаратты сақтау,ақпаратты беру салаларынан компьютердің мүмкіндіктері жөніндегі түсінік пен сауат қалыптастыру.
Сонымен қатар тұжырымдамаларда мынадай негіздерді енгізе отырып, әдістемелік жүйе ұынады.
1.Мектепте компьютерді қолданудағы басты мақсат дүниетанымдық және
жалпы мәденилік сипатта болуы, баланың тұлғасы мен ойлауын дамытуға бағытталуы тиіс.
2.Оқытудың мазмұны мен әдістемесі оқушылардың теориялық ойлауын дамытуы қажет. Дәстүрлік әдістеме эмпирикалық ойлауды ғана дамытуға бағытталған.
Оқыту үрдісі өзара байланысты және бірін-бірі толытыратын компьютердің екі қызметін:өошеу аспабы және пәндік әлемге ықпал етуші пәндік әлемнің белсенді элементі ретінде пәндік және компьютерлік әлем жөніндегі білім қалыптастыруды үйлестіруі қажет.
Тәжірибелік тұрғыдан қарағанда , ішкі мектеп жасындағыларға түрлі пәндерді Оқытуда компьютерді Оқыту құралы ретінде қосалқы көмек үшін қолданудың мүмкіндіктері қарастырылғаны жөн.
Заманауи уақытта кіші мектеп жасындағыларды Оқыту үшін компьютерді пайдалану жөнінде бірнеше бағытты айтуға болады:
информатика элементтерін Оқыту;
нақты пәнді Оқытуда әдістемелік жүйені түбегейлі басқаріске ұшыратуға соқтырмай, бесаспап құралы ретінде пайдалану;
Кіші мектеп жасындағыларда компьютерлік сауаттың жекелеме элементтерін ғана емес, информатиканың бастауыш білімін, іс әрекетіндегі әдіс тәсілдері жөніндегі негізгі түсініктерді қалыптастыру (компьютер құрал емес, Оқыту арқылы меңгерілетін пән)
Жаңа технологияларды пайдалануда пәнге қызығушылықтарын арттырудың тиімді жолдары:
Осы заманғы оқыту жүйесінсіз әрі алысты барлап, кең ауқымды ойлай білетін осы заманғы мұғалімдерсіз иновациялық экономика құра алмайтындығымыз жайлы еліміздің тұңғыш президенті Н. Ә. Назарбаевтың үстіміздегі жылғы Қазақстан халықтарына арнаған Бәсекеге қабілетті Қазақстан үшін, бәсекеге қабілетті халық үшін, бәсекеге қабілетті ұлт үшін атты Жолдауында ерекше аталып өтіліп, Қазақстанның бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін, экономикалық және қоғамдық жаңару қажеттіліктеріне сай білім керектігіне назар аударылған болатын. Ал бәсекеге қабілетті елдің әрбір азаматы бәсекеге қабілетті болуы тиіс деп есептеймін. Мектеп сынып оқушы тұлғасын қалыптастыру мен дамуының басты баспалдағы.
Бүгінгі таңдағы мектептердің алдында тұрған мәселе оқушыларды дамыта Оқыту, яғни, оқушыны оқу әрекетіне қалыптастыру,олардың оқуға ынтасын ояту, қызығушылығын арттыру. Сондықтан, мұғалімнің алға қойған маңызды міндетінің бірі - талабы технологиядай жеке тұлғаны іздеп табу, оны өсіру. Әр оқушының қабілетін танып біліп, дамытып адам дәрежесіне жеткізу үшін жаңашыл жұмысқа бет бұру керек.
Заманауи педагогика теориясына елеулі басқарістер еніп, жаңа көзқарастар пайда болды. Әрі оқыту құрылымында жаңа технология өмірге келді.
Технология дегеніміз қандай да болсын істегі, шеберлікті, өнердегі адамдардың, ал педагогикалық технология педагогикалық мақсатқа қол жетудегі қолданылатын барлық қисында ілім амалдарымен әдістемелік құралдардың жүйелі жиынтығы- деп түсіндіреді В. Кларин.
Педагогикалық технология тәжірибеде жүзеге асатын педагогикалық жүйенің жобасы.
Ал педагогикалық жүйе - дара тұлғаны қалыптастыруға бағыт алған белгілі бір мақсатқа жету жолындағы арнайы педагогикалық ықпалды ұйымдастыруға қажетті өлшем, байланысқан әдістердің, құралдардың жиынтығы. Олай болса, дәл қазір бізге осы педагогикалық технологияны дамыту, оны практикада пайдалану қажет.
Жаңа технологияларды пайдалануда пәнге қызығушылықтарын арттырудың тиімді жолдары деп аталады. Мақсаты - Оқыту процесінде жаңа технологияларды пайдалана отырып, жеткіншек ұрпақтарды негізгі пәндермен терең де берік қаруландыру, ал меңгерген білімдерін күнделікті өмірде өз деңгейіндегі іскерлікпен қолдана білу. Жаңа технологияны қолдануда:
Музыка мұғалімі нені білу керек?
Жаңа технология көмегімен шешілетін мәселені анықтау.
Жаңа технологияны қолдану арқылы алынатын нәтижелерді.
Жаңа технология мәнінен алынатын нәтижелердің теориялық негізін.
Жаңа технологияда мұғалім қолданылатын әдіс-тәсілдерді білуі керек.
Оқушыларды жаңа технологияда жұмыс істеуге үйрету әдісін таңдауы. (Сызба 1)
Сызба - 1 Оқу модульі
Не істей алу керек ?
Қандай іс-әрекеттерді дұрыс ұйымдастыруы қажет?
Оқыту үрдісінде қолданыс тапқан педагогикалық технологиялар жаңаша сипат алады. Жаңашыл педагог ғалымдар: Ш.А. Аманашвили оқытуді ізгілендіру технологиясында баланың жаны мен жүрегіне жылылық ұялату, танымдық күшін қалыптастыру, дамыту, білімін кеңейту, тереңдетуге жағдай жасау мақсатын көздейді. В.Ф. Шаталовтың белгі және сызба үлгілері негізінде қарқынды Оқыту технологиясының ерекшелігі: материалдар ірілендіріліп, блоктық түрде тірек сызбалар арқылы беріледі. С.Н. Лысенкованың тірек сигналдарын пайдалана отырып, қарқынды жеделдете Оқыту технологиясында оқу материалдарының мазмұнының жүйелілігін сақтау, саралау, тапсырманың әр оқушыға жеткізілуі талап етіледі. М.М. Жанпейісованың модульдық Оқыту технологиясына сүйенсек, Оқытудың мақсатын, мазмұнын, әдістерін ғылыми негізделген теорияға сүйене отырып жобалау, сұлбалау тыңдаушыларға, білім алушыларға оқу үрдісінде хабарланады.
Бүгінгі таңда қазақстандық педагог ғалымдар: Ә. Жүнісбек, Ж.А. Қараев және Жанпейісованың еңбектері оқыту үрдісінде кеңінен қолданады. Педагогика ғылымдарының докторы, профессор Ж.А. Қараевтың деңгейлеп Оқыту педагогикалық технологиясының мақсаты - жан-жақты дамыған тұлғаны қалыптастыру. (кесте 1)
Кесте 1 - Жаңа технологияның топтастырылуы
Жаңа технологияның топтастырылуы:
І. Педагогикалық үрдісте жеке тұлғаның бағыты негізінде педагогикалық технология.
Педагогикалық қарым-қатынас технологисы.
Алтынсариннің педагогикалық технологиясы.
ізгілік технологиясы.
жүйесі.
ІІ. Оқушының іс-әрекетін белсендіру және қарқындату негізіндегі педагогикалық технология.
Ойын технологиясы.
Проблемалық Оқыту технологиясы.
Жан-жақты коммуникативті Оқыту технологисы.
Оқыту материалдарын тірек сызбалар, тірек конспектілері және модельдеу арқылы қарқындатып Оқыту технологиясы.
ІІІ.Оқу үрдісін тиімді ұйымдастыру және басқару негізіндегі педагогикалық технология.
Миға тұтқиылдан шабуыл жасау технологиясы.
Перспективті жылдамдата Оқыту технологиясы.
Деңгейлеп Оқыту технологиясы.
Деңгейлеп диференциялау технологиясы.
Міндетті нәтиже негізінде деңгейлі-диференциялап Оқыту технологиясы.
Бала қызығушылығы арқылы диференциялап оқудың тәрбиелік технологиясы.
Жекелей Оқыту технологисы.
Бағдарламалық Оқыту технологисы.
Ұжымдық Оқыту технологиясы.
Топтық Оқыту технологиясы.
Компьютерлік Оқыту технологиясы.
ІV.Дидактикалық білім көтеру және материалды педагогикалық технологиялар.
Дидактикалық бірліктерді ірілендіру.
Ақыл-ой іс-әрекетін сатылай қалыптастыру теориясын игеру технологиясы.
V.Жеке пәндік педагогикалық технологиялар.
Сауаттылыққа ерте және дамыта Оқыту технологиясы.
Сатылай талдап Оқыту технологиясы.
Бастауыш мектептің жалпы оқу білігін жетілдіру технологиясы.
Бітібаеваның дамыта Оқыту технологиясы
Математикалық есептер шешу негізіндегі педагогикалық технология.
Сабақтың тиімді жүйелік негізіндегі педагогикалық технология.
Жанпейісованың модульдық Оқыту технологисы.
VІ.Альтернативті педагогикалық технология.
Еркін еңбек технологиясы.
Ықтималдық білім технологиясы.
VІІ.Табиғи байқағыштық технологиялар.
Табиғи байқағыштық арқылы сауаттылыққа тәрбиелеу.
Өзіндік дамыту технологиясы.
VІІІ. Дамыта Оқыту технологиялары.
Дамыта Оқыту жүйесі.
Жеке тұлға бағытындағы дамыта Оқыту жүйесі.
Дамыта Оқыту технологиясы.
Өзіндік дамыта Оқыту технологиясы.
ІΧ. Авторлық мектептің педагогикалық технологиялары.
Балалардың таным қабілеттеріне сай төрт деңгейлік тапсырмалар даярлауда жеке тұлғаны жаңалыққа ұмтылуға итермелейтін жаңа қабілеттерін ашуға болатындығы ескеріледі. Егер осы жұмыстарда қарастырылған Оқытудың педагогикалық технологиясын оқу-тәрбие үрдісіне Оқытудың жаңартылған жүйесінің жобасы ретінде енгізетін болсақ, онда білімді демократияландыруға және ізгілендіруге, Оқыту сапасын арттыруға: басқару сапасын жетілдіруге: оқушылардың дамуына бақылау жасауға: соған сәйкес бағалауға болатыны ғылыми негізде дәлелденіп отырғаны ақиқат.
Дамыта оқыту - күрделі құрылымды, біртұтас педагогикалық жүйе. Оның нәтижесінде әр оқушының өзін-өзі басқартуші субъект дәрежесінде көтерілуі көзделіп, оқыту барысында соған лайық жағдайлар жасалады. Дамыта оқытудың дәстүрлі оқытудан айырмашылығы; көздеген мақсатында, мәнінде, мазмұнында, дамытудың негізгі факторларында, мұғалімнің рөлімен атқаратын қызметінде, мазмұнында, дамытудың негізгі факторында, әдіс - тәсілдерінде, оқушының білім алу белсенділігінің түрінде, оқу үрдісінің мүшелерінің әрекеттестік ерекшеліктерінде, олардың қарым-қатынас сипатында, танып- білу үрдісін ұйымдастыру және ондағы коммуникациялық түрлерінде, т.б.
Дамыта оқытуды ұйымдастыру, балаға ақыл-ой әрекетін меңгеруге жағдай жасау, сондай-ақ сабақтағы ерекше ахуал, мұғалім мен оқушы арасындағы қарым-қатынас. Мұғалім бұл жағдайда дайын білімді түсіндіріп қоюшы, бақылаушы, бағалаушы емес, танымдық іс-әрекетті ұйымдастыратын ұжымдық істердің ұйытқысы. Тек осындай оқыту ғана баланың интеллектісі мен шығармашылығын дамытады. Дамыта оқыту жүйесінде қойылатын сұрақтар проблемалы, ойлауды, пайымдауды қажет ететіндей берілуі тиіс.
Оқу-тәрбие үрдісіне жаңа педагогикалық технологияны ендірудің алғышарттары қарастырылмаған, оқу-тәрбие үрдісінде жаңа педагогикалық технологияны енгізуде төмендегідей кемшіліктер орын алуда. Атап айтқанда:
білім сапасының төмендігі;
білім сапасына мемлекет тарапынан реформалар жүргізілгенімен оқыту нәтижесінің болмауы;
директивтік құжаттар көптеп шығарылғанымен оның мардымсыздығы;
оқушылардың өздігінен білім алу дағдысының болмауы;
оқушылар мен мұғалімдердің бірлескен шығармашылық еңбегінің жоқтығы;
инновациялық педагогикалық технологияны пайдалануда мұғалімдердің дайындық кезеңінен аттап өтуі;
жекеленген мұғалімдердің өзіне қолайлы инновациялық педагогикалық технологияны таңдауда, пайдалануда қиындықтарға тап болуы және оны жеңе алмауы;
жаңа педагогикалық технологияны оқу-тәрбие үрдісіне енгізуге мектеп басшыларының енжарлық танытуы;
жаңа педагогикалық технологияны меңгертуге материалдық базаның әлсіздігі;
оқу - тәрбие үрдісіне жаңа педагогикалық технологияны енгізуде мұғалімдерге мектеп әкімшілігі тарапынан моральдық , материалдық көмектің көрсетілуі;
жаңа педагогикалық технология негіздерін болашақ мұғалімдердің жоғары қу орнында меңгермегендіктен, жас мамандардың жаңа педагогикалық технологияның ерекшеліктерін ұға алмауы;
мектептің озат мұғалімдері инновациялық технологияны пайдаланғанымен, ғылыми тұрғыдан негіздей алмауы;
мектептің мұғалімдері қысқа арнайы курстарда оқып келген технологияны өз мектебінің, өз сыныбының, өз оқушыларының, әсіресе, әрбір жеке оқушының даралығын есепке алмай, даярлық кезеңнен өтпей, бірден өз іс - әрекетіне енгізіп, өрескел қателіктер жіберіп, өзін де оқушыларды да ығыр қылуы.
Сондықтан оқу-тәрбие үрдісіне жаңа педагогикалық технологияны енгізудің жетістіктері мен кемшіліктерін саралап, жаңа педагогикалық технологияны енгізудің алғы шарттары мен жолдарын көрсету қажет.
Сонымен қатар бастауыш сыныптарда музыка мұғалімі де өз кезегінде қолайлы түрде жаңа педагогикалық технологияларды пайдалана алады. Ал, жаңа педагогикалық технологияларды пайдалану музыка мұғалімінің шеберлігіне байланысты. Музыка сабағында жаңа педагогикалық сын тұрғысынан ойлау технологиясын қолданса, оқушылардың қызығушылықтары арта түсері анық. Мысалы, бастауыш сыныптарында музыка сабағында оқушы өзiнiң бұрынғы бiлiмдерiн жаңа ақпаратпен толықтыра отырып, кеңейте түседi. Сондықтан да музыка сабағында қарастырғалы тұрған мәселе жайлы оқушы нені бiлуі тиіс. Осы арқылы ойды қозғау, ояту, ми қыртысына тiтiркендiргiш арқылы әсер ету жүзеге асады. Осы кезеңде қызмет ететiн: Ақ сүйек, Жүзік салу, Теңге алу, жұпта талқылау, т.б. деген сияқты ұлттық ойындарды әуендете қолдану және сергіту сәттерінде музыкалық түрде көрсету сынып оқушыларының пәнге деген қызығушылығын арттыра түседі. Оқушыны музыка сабағына қызығушылықты ояту кезеңiнiң тағы бір мақсаты - үйренушiнiң белсендiлiгiн арттыру. Өйткенi үйрену енжарлықтан гөрi белсендiлiктi талап ететiн iс-әрекет екенi даусыз. Оқушы өз бiлетiнiн еске түсiредi, қағазға жазады, көшiрмесiмен бөлiседi, тобында талқылайды. Яғни, айту, бөлiсу, ортаға салу арқылы анық ойы ашылады, тазарады. Осылайша шыңдалған ойлауға бiрте-бiрте қадам жасала бастайды. Оқушы бұл кезеңде жаңа бiлiм жайлы ақпарат жинап, оны байырғы бiлiмiмен ұштастырады. [3]
Ойлау мен үйренуге бағытталған бұл технологияның екінші кезеңі мағынаны тану (түсiне бiлу). Бұл кезеңде оқушы жаңа ақпаратпен танысады, тақырып бойынша жұмыс iстейдi, тапсырмалар орындайды. Олардың өз бетiмен жұмыс жасап, белсендiлiк көрсетулерiне жағдай жасалады.
Оқушылардың тақырып бойынша жұмыс жасауға көмектесетiн стратегиялары бар. Соның бiрi INSEPT. Ол бойынша оқушыға оқу, тақырыппен танысу барысында оқушылардың музыка сабағында әнді әндетіп, нотаны оқуға деген ынта-ықыласының артқандығын, адами жақсы қасиеттердің қалыптасқандығын, мұғалімнің шыдамдылық, төзімділік сияқты сапаларымен қатар оқушылардың басқаны қабылдау, түсіну, сыйлауды үйренгендігімен сипатталады, сонымен бірге музыкалық таным процесі артады. Баланы музыка тыңдауға, тыңдай отыра оны саналы түрде қабылдауға баулу музыкалық тәрбие беру жұмысындағы күрделі міндеттердің бірі.
Музыканы қабылдау - сабақта қолданылатын іс әрекеттердің іргетасы. Ол деген -музыка тыңдау, хормен ән айту, музыкалық білімділігін арттыру, нота сауаты, ырғақ, музыкалық қимылдар, балалар шығармашылығы - осындай күрделі процесс. Шындықтың көркемдік бейнесін, сәулесін сезіну, ести және толғана білу. Музыка тұтас күйінде, өзінің мәнерлік құралдары арқылы әсер етеді. Олар шығармаларды ойнатып көңіл - күйін жеткізеді. Шығармалардың негізгі түйіні өмірдегі құбылыстарме, адамның сезімдерімен байланысып, астасып жатқанының бір белгісі ретінде түсінуге болады.
Міне сондықтан, бастауыш сынып оқушыларымен жаңа Оқыту технологияларында мәселенің толығымен тұтас педагогикалық үдерісте жүзеге асырылатынын көрсетіп берді. Музыка сабағында оқу - тәрбие процесінің негізгі іс - әрекеттерін қамтиды, олар: міндеті, мазмұны және Оқыту әдісі. Ең негізгісі сабақты ұйымдастыра білу. Оқыту технологияларды музыка сабағында пайдалануда оқу үрдісінің ішкі жүйесі ретінде оқушылардың өзіндік шығармашылық, зерттеушілік іс-әрекеті құрамдас бір бөлігі болып табылады. Өздік іс-әрекеттің ең басты қажеттілігі - оқушыны ойға жетелеуінде, ойланта отырып, өзіндік ойының қалыптасуы оны шығармашылық жұмысқа жетелейді. Бүгінгі таңда қоғамымыздың жаңа қарқынмен дамуы, ғылыми-техникалық прогрестердің жетістіктерінің нәтижесі. Нәтижесінде жаңа педагогикалық технологияларды музыка сабағында қолдану барысында оқушылардың бойында жаңа білімдер қалыптасып, өз бетімен зерттеу жүргізе алатын дағдылар пайда болады.
Бастауыш сыныптарда музыка сабағында оқушылардың бойына музыкалық білімді жаңа педагогикалық технологиялар арқылы сабақ өту, мұғалімнің басқа қырынан көрсететін шеберлігіне байланысты. Сол орайда музыка пәні мұғалімінің кәсіби шеберлігі жоғарғы деңгейде болу керек. Ал ол үшін музыка пән мұғалімі заманауи таңда қолданысқа берілген жаңа педагогикалық технология әдіс-тәсілдерін, түрлі бағдарламалар элементтерін дұрыс және ұтымды қолдануы қажет. [4]
Өйткені ең алдымен музыка шығармашылық, өнер сабағы екенін үнемі жадымызда ұстап, берілген тақырып мазмұнын шеберлікпен ашып көрсетіп, жас шәкірттер бойына музыкалық білімді құнарлы сіңіруіміз керек.
Қорытындылай келе, бастауыш сыныптарда музыка сабағында жаңа педагогикалық технологияларды пайдалану негізінде олардың танымдық белсенділіктері оқуға деген қызығушылықтарын арттыруға және жеке тұлға ретінде қалыптасуына жағдай жасайды.
1.2. Мектепте музыка сабағында жаңа технология әдіс-тәсілдерін, бағдарламалар түрін қолдану үрдісі
Музыка пәніндегі оқытудың тиімді жолдары.
Бүгінгі таңда қоғамымыздың жаңа қарқынмен дамуы, ғылыми-техникалық прогрестердің жетістіктері, еліміздің өркениетті елдер қатарынан көрінуі оқыту жүйесіне де ықпал етпей қойған жоқ. Оқу жұмысын ұйымдастырудың негізгі түрі - сыныптық сабақ жүйесі екені бәрімізге мәлім. Осыған орай менің тәжірибемде сабақтың қалыптасқан дәстүрлі түрінен басқа, дәстүрлі емес сабақтар түрлері де пайда болуда. Олар көбінесе Оқытудың жаңаша әдістеріне негізделіп құрылуда. Ондағы мақсатым - әрбір сабақтың оқу - тәрбиелік мүмкіншіліктерін ескере отырып, оны жаңа сапалық сатыға көтеру. Бүгінде Оқыту жұмысын осылай ұйымдастыру мен әдістің жаңалығы басқа ұстаздардың жаңа жағдайға байланысты оқу-тәрбие процесін шығармашылықпен пайдаланудың негізгі өлшеміне айналуда. Оқытудың жаңа инновациялық әдістері мен пәнге байланысты жаңа технологияларды пайдалануға итермелейді.
Инновация деген ұғым латын тілінде жаңарту, жаңалық, басқаріс енгізу деген түсінікті білдіреді. Оның мәні - оқытуге және өздігінен білім алуға негізделген қабілетті дамытады. Заманауи таңда оқушы- ақпаратпен қаруланған, жан-жақты дамыған тұлға. Оның білімдік қабілеттерін дамыту үшін біздер, мұғалімдер жан-жақты қаруланған болуымыз керек. Балаға білім бергенде, алыстан жақынға, таныстан жатқа көшіп, жаңа білімді ескі білімге байлап беру керек-деп Мағжан Жұмабаев айтқандай, Оқыту процесіне жаңа көзқараспен қарау керек. Осы бағыттарда мектептерде музыкадан теориялық және тәжірибелік оқыту жүйесінен біраз тәжірибелер жинақталған, солай бола тұрса да, музыка сабағын жүйелі Оқыту, әсіресе қазақ мектептерінде ұлттық бай музыкалық мұрамызды молынан пайдаланудың жолдары әлі де көрсетіле берсе артық етпейді. Басты міндет-Оқыту мен тәрбиелеу.
Педагог- музыкант тұлғасының кәсіби- педагогикалық қасиеттерін қалыптастыру болашақ мұғалімді даярлауда басты орын алады. Сондықтан музыка мұғалімінің педагогикалық қызметі құрылымына жататын келесі бөліктерді атап кеткеніміз жөн: ұйымдастырушылық, конструктивтік, коммуникативтік.
Музыка мұғалімінің ұйымдастырушылық қызметіне төмендегідей тұтас педагогикалық іскерлік кешенін енгізуге болады:
- өз тәртібін ұйымдастыру (педагогикалық такт);
- өзінің айтатын сөздерін мазмұндау (әңгіме, әңгімелесу және т.б.);
- балалар ұжымын ұйымдастыру (хор, музыкалық үйірмелер және т.б.);
Педагог- музыканттың конструктивтік қызмет негізіне келесі кәсіби- мазмұндық іскерліктер жатады:
- оқу- тәрбие жұмысын жоспарлау
- оқу- тәрбие материалын іріктеу (сабақ барысын алдын-ала жоспарлау, материалды меңгерудегі кездесетін қиыншылықтар);
- оқуды дифференциялау;
- оқушыларды жете білу және жеке даралық әдісті жүзеге асыру;
- сабақтағы іс- әрекетті педагогикалық белсенділікпен ойластыру;
- өзінің педагогикалық тәжірибесін және басқа мұғалімдердің тәжірибелерін қорытындылау;
- оқушылар ұжымы тәрбиесінің және жеке тұлғаларының дамуына әсер ететін арнайы жағдаяттарды болжау.
Көп жағдайда педагогикалық қызметке табыс әкелетін коммуникативтік іскерліктер:
- оқушылармен, ата- аналармен, қоғамдық жұмысты атқарушылармен және әріптестермен дұрыс педагогикалық мақстаттарға жету үшін өзара қарым-қатынасты орнату;
- мектепте, сыныпта ұжымаралық және ұжым ішіндегі қарым- қатынасты реттеу және дұрыс жолға қою;
- балалармен жақсы қарым- қатынасты орнату үшін қажетті және іс- әрекеттік формаларды табу.
Сондай - ақ болашақ мұғалім тәрбиесінде мына төмендегідей қолданбалы іскерліктер де қалыптасады:
- ән салу (таза айту, дикция, дауыс тембрі және т.б.);
- билеу (әр түрлі қозғалыстардың элементтерін- вальс, полька, халық билерін көрсету);
- сурет салу (музыкалық белгілерді бейнелеу- нота, скрипкалық және бас кілттері, мелизмдер, көрнекі құралдар және т.б.);
- музыкалық аспаптарды ойнау (фортепиано, баян, домбыра, шулы аспаптар және т.б.);
- іс- әрекеттің әртістілігі (музыкалық шығарманың характерін көрсету);
- әр түрлі музыкалық ойындарды өткізу (Соқыр теке және т.б).
Жоғарыда айтылған жәйттерді ескере келгенде, педагогикалық іскерлік пен дағдының қалыптасуы - өте күрделі, көпжақты және жеткілікті ұзақ үрдіс. Ол барлық оқу пәндерін оқуда (дәрістік, семинарлық, зертханалық- тәжірибелік және жеке сабақтар) іске асырылады.
Болашақ музыка мұғалімінің педагогтік қызметі кәсіпқойлығының негіздерін қалыптастыруда педагогикалық тәжірибе жұмысы келесі міндеттерді шешуде ұйымдастырылады:
- музыка сабағында және оқушылармен жүргізілетін сыныптан тыс музыкалық жұмыстардың түрлерінде өзінің тәжірибесін жинақтап, оны әрі қарай жемісті де шығармашылық деңгейде дайындап кәсіптік қызметке кіру арқылы таңдап алынған мамандыққа жақсы қарым- қатынастың мәдени технологияларын қалыптастыру;
- ұйымдастырушылық, әдістемелік және зерттеу жұмыстарында шығармашылық тұрғыдан өзін- Ізі жүзеге асырудың дамуы;
- кәсіби деңгейі, педагогикалық рефлексия, өзінің позициясы - жеке тұлғаның кәсіби-мазмұндық қасиеттерін тәрбиелеу.
Педагогтік тәжірибе- әрі оқу- білім жүйесін өндіріске ендіретін кезең, әрі мұғалім тұлғасын қалыптастыратын оқу- тәрбие жүйесінің маңызды буыны.
Бүгінгі таңда музыка мұғалімінің негізгі мақсатының бірі әртүрлі дағдылар мен іскерліктерді пайдалана отырып, орындаушылық шеберлікті игеру болып саналады.
Жалпы білім беретін мектепке арналған музыка сабағының бағдарламасында айтылған: Жалпы педагогикалық дайындықтан басқа ол (музыка мұғалімі) міндетті түрде фортепианода (баянда немесе аккордеонда) ойнай білу, анық және мәнерлі дирижер - хор ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Мектепте музыка сабағында жаңа технологияларды пайдаланудың тиімді жолдары
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
1. Мектепте музыка сабағының мұғалімінің жаңа технологияларды қолдануы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
1.1. Музыка мұғалімінің басты қасиеттері және сабақты қалыптастыруы ... 7
1.2. Мектепте музыка сабағында жаңа технология әдіс-тәсілдерін, бағдарламалар түрін қолдану үрдісі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
2. Жаңа технологияларды тәжірибеде тиімді қолдану әдістері мен тәсілдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..33
2.1.Мектеп жағдайында жаңа технологияларды қолданудағы ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .33
2.2. Жаңа инновациялық әдістерді пайдалана отырып, білім сапасын арттыру әдістемелерінің нәтижесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 46
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 57
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 60
Қосымша 1 - Домбыраның жаңа технологиямен үйлесімін табу сабағының үлгісі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .63
Қосымша 2 - Тәжірибеде жеткен дәстижелер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...64
КІРІСПЕ
Тұңғыш Президентіміз Н.Ә.Назарбаев айтқандай, сапалы оқыту Қазақстанның индустрияландыруының негізіне айналуы тиіс. Бұл мәселе мектептерге байланысты айтылып тұрғандығы белгілі. Еліміздің болашағы орта мектептен толық қанды сапалы білім алған, оның бағдарламасын толық меңгерген баладан, яғни оқушыдан шығары анық, өйткені, ертеңгі ел тізгінін ұстар азаматтар бүгінгі мектеп оқушысы [1].
Баланы болашаққа дайындау - бүгінгі күннің ең негізгі мәселесі. ХХІ ғасыр ақпараттандыру ғасыры. Қоғамды ақпараттандыру - мәдениеттің, білім мен ғылымның дамуына ықпал ететін шарттарының бірі.
Бүгінгі таңда қоғамымыздың жаңа қарқынмен дамуы, ғылыми-техникалық прогрестердің жетістіктері, еліміздің өркениетті елдер қатарынан көрінуі оқыту жүйесіне де ықпал етпей қойған жоқ. Оқу жұмысын ұйымдастырудың негізгі түрі - сыныптық сабақ жүйесі екені бәрімізге мәлім.
Инновация деген ұғым латын тілінде жаңарту, жаңалық, басқаріс енгізу деген түсінікті білдіреді. Оның мәні - оқытуге және өздігінен білім алуға негізделген қабілетті дамытады. Заманауи таңда оқушы - ақпаратпен қаруланған, жан-жақты дамыған тұлға. Оның білімдік қабілеттерін дамыту үшін біздер, мұғалімдер жан-жақты қаруланған болуымыз керек. Балаға білім бергенде, алыстан жақынға, таныстан жатқа көшіп, жаңа білімді ескі білімге байлап беру керек-деп Мағжан Жұмабаев айтқандай, Оқыту процесіне жаңа көзқараспен қарау керек. Осы бағыттарда мектептерде музыкадан теориялық және тәжірибелік оқыту жүйесінен біраз тәжірибелер жинақталған, солай бола тұрса да, музыка сабағын жүйелі Оқыту, әсіресе қазақ мектептерінде ұлттық бай музыкалық мұрамызды молынан пайдаланудың жолдары әлі де көрсетіле берсе артық етпейді.
Заманауи таңда жалпы оқыту кешендерінде музыка сабағын жоғарғы дәрежеде өткізу көзделіп отыр. Музыка пәні - шығармашылық пән. Оған көптеген ізденіс, шығармашылық, іскерлік, тапқырлық өте қажет.
Осы күнге дейінгі музыка бағдарламалары әртүрлі құрылымда, түрлі авторлардан туындалып жатса да, барлығының да мақсаты халқымыздың және де басқа ұлт-халық өкілдерінің байырғы сазын терең мазмұнда кейінгі ұрпаққа жеткізу, насихаттау болып табылады.
Осы бағытарда сабақты түрлендіруде ақпараттық технологияларды пайдалана отырып сабақты жаңаша түрде ұйымдастыруды жүзеге асырып келемін. Мысалы: интерактивті тақатмен жұмыс, мультимедиалық көрніспен, жаңаша тапсырмалар арқылы сабақты түрлендіре отырып өткізуді дәстүрге айналдырдым. Жас ұрпаққа эстетикалық тәрбие беріп, олардың бойына туған өлкесіне, халқына деген адамгершілік пен сүйіспеншілік сезімдерін сіңіруде ұлттық музыка мәдениетінің алатын орны ерекше екендігі белгілі.
Халқымыздың осы мақсатын қайта жандандыру мақсатында балаларды қабілетіне қарай, - жыраулық өнерге, терме айтуға, шешендікке тапқырлыққа, айтыс өнеріне үйретуде - ән - саз пәнінің алатын орны орасан зор. Олай болса, Оқытумен тәрбиелеудің ой елігінен өтетін әдіс-тәсілдерін жаңашыл педагогтардың тапқан әдістемелерін біліп қана қою жеткіліксіз, оны әркім өз мүмкіндігінше күнделікті сабақта пайдалану қажет. Сонда ғана сабақ нәтижелі болып білім сапасы арттады. Әр мұғалімнің Оқытуға, үйретудегі өз тұғырнамасы болу қажет.
Әлемдік педагогикалық зерттеулерді саралау, оларды қазақ мектебінің үрдісіне ұтымды қолдану, ұлттық жүйенің ерекшелігін ескере отыра жаңа педагогикалық технологиялар мен иновациялық бағыттарды жұмыс формаларында орынды пайдалану тәрізді мазмұнды жұмыстар түзілуде.
Музыка сабақтарында да электронды оқулықтарды тиімді пайдалануға мүмкіндік бар. Бұл мұғалімнің магнитофон, күйтабақпен жұмысын жеңілдетеді, тақтаға ән мәтінін жазу уақытын үнемдейді. Оқушыларға әр түрлі өлеңдердің әнін тыңдауға, оған басқартулер енгізуге, өздері орындаған өлеңдерді компьютер арқылы тыңдауға мүмкіндік береді.
Электрондық оқулық арқылы түрлі суреттер, видеокөріністер, дыбыс және музыка тыңдатып көрсетуге болады. Бұл, әрине мұғалімнің тақтаға жазып түсіндіргенінен әлдеқайда тиімді, әрі әсерлі. Меңгерілуі қиын сабақтарды компьютердің көмегімен оқушыларға ұғындырса, жаңа тақырыпқа деген баланың құштарлығы оянады деп ойлаймын.
Компьютердің кең мүмкіндіктері музыка пәнінен фонотека, мәліметтер қорын жасақтап, толықтырып отыруға мүмкіндік береді, оларға қол жеткізуді оңтайландырып, сұрыптау мен іріктеу мүмкіндіктерін жетілдіреді.
Осылайша, ақпараттық технологиялар педагогтарға өздерінің жұмысын сапалы тұрғыдан жақсартып, әдістері мен формаларын басқартіп, оқушылардың жеке тұлғалық қабілеттерін толық сақтау мен дамытуға, Оқытудағы пәнаралық байланыстарды нығайтуға, оқу үдерісін ұйымдастыруды үнемі динамикалы жаңғыртуға мүмкіндік беертін құрал болып табылады. Ал басты артықшылығы - дәстүрлі оқу үдерісін түрлендіріп, оған жаңаша көзқарастарды тиімді енгізуге мүмкіндік беріп, оқушылардың білім алуын қызғылықты әрі жеңіл етуге ықпалы.
Музыкалық тәрбие әдістемесі оқыту жүйесіне әрдайым бағынады және музыкалық педагогика үрдісін дамытады. Болашақ ұрпақтың дәстүрлі сазын бойларына сіңірте келе әлемдік саз әлемімен ұштастырып, рухани байлықты жан дүнесіне игереді.
Сондықтан оқу тәрбие үдерісінде үнемі жаңа Оқыту құралдарының мүмкіндіктерін ұтымды пайдаланып, оған білім алушыларымызды үйрету - әр педагогтың басты мақсаты деп білеміз және оны жүзеге асыруға барлық әріптестерімізді шақырамыз.
Зерттеудің мақсаты: мектеп оқушыларына музыка сабағында жаңа технологиялар қолдану арқылы оқыту.
Зерттеу объектісі: жалпы орта білім беретін мектептерінде музыка сабағындағы жаңа оқыту жүйесі.
Зерттеу пәні: мектепте музыка сабағы.
Зерттеудің міндеттері:
Оқушының пәнге деген жеке қызығушылығын арттыру;
Танымдық қабілеттерін қалыптастыру;
Әлеуметтік мәдени тәрбие беру арқылы, қосымша мәліметтер беру;
Жаңа технологияларды тәжірибеде тиімді қолдану әдістері мен тәсілдері.
Зерттеудің әдіснамалық және теориялық негізі: музыкатану қағидалары; жеке тұлғаның бүтін болып қалыптасуы туралы философтар мен психологтардың ережелері; таным теориясы; жеке іс-әрекеті теориясы; дамыта Оқыту теориясы; біртұтас педагогикалық үрдіс теориясы; психологтардың және педагогтардың білім, біліктілік және дағдыларды қалыптастыру туралы еңбектері.
Зерттеудің көздері: ҚР білім және ғылым министрлігінің тұжырымдамалары, бағдарламалары, есептері; педагогтар, музыкатанушылар мен мәдениеттанушылар ғылыми еңбектері, алдыңғы қатарлы озат педагогикалық тәжірибелер мен автордың өзіндік ұстаздық тәжірибесі.
Зерттеу әдістері: зерттеу мәселесіне байланысты педагогикалық, музыкатану, мәдениеттану еңбектерге жаңа техногоиялық талдау жасау, оқушылардың музыкаға қызығушылығын қалыптастыруға арналған ғылыми-әдістемелік оқулықтар мен оқу құралдарын, бағдарламалар, музыка мұғалімдерінің озық тәжірибелерін зерттеп талдау.
Зерттеу базасы: КММ Новолильнов орта мектебі
Диплом жұмысының құрылымы: кіріспеден, негізгі екі бөлімнен және қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1. Мектепте музыка сабағының мұғалімінің жаңа технологияларды қолдануы
1.1. Музыка мұғалімінің басты қасиеттері және сабақты қалыптастыруы
Қоғамның дамуына қарай ғылым мен техникада оның басқару жүйесі де басқаріп отыратыны белгілі, осыған орай маман қызметінің мазмұны жаңарып, жаңа мақсат, жаңа көзқарас, жаңа шешімдер мен жаңа мүмкіншіліктер қажеттігі туындайды. Мұндай бетбұрыстар адамның іс-әрекетін басқартіп қана қоймай оның жеке тұлға ретінде жаңаша қалыптасуын талап етеді. Осымен байланысты жоғары және орта арнаулы оқу орындары мен оқытуде адамның игерген білім, біліктілігін, өз бетімен әрекет жасау мүмкіндігін, өз пәніне қызғушылығын, ғылыми көзқарасын, кәсіби мәдениетін, педагогтік шеберлігін шыңдай түсуге ықпал етеді.
Педагогикалық технология - ғылыми Оқытудың тиімді жолдарын зерттеуші және Оқытуда пайдаланылатын әдістердің, ұстанымдардың жүйесі, сондай-ақ Оқытудың нақты үрдісі ретінде қызмет атқарады.
Сондықтан, әртүрлі Оқыту технологияларын оқу мазмұны мен оқушылардың жас және психологиялық ерекшеліктеріне орай таңдап, тәжірибеде сынап қарауда мұғалім іс-әрекетінің маңызы зор. Заманауи оқыту саласындағы Оқытудың озық технологияларын меңгеру мұғалімнің интеллектуалдық, кәсіптік, адамгершілік, рухани, азаматтық және басқа да көптеген адами келбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие процессін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі [2, 3-4 б.]
Алдымен, осы аталған жаңа педагогикалық технологияларды бастауыш сыныптарда музыка сабағында пайдалану мен теориялық-әдістемелік негіздеріне тоқталып өтеміз. Соңғы уақыттарда әлемдегі зерттеуші-педагогтар Оқытудың ең тиімді әдіс-тәсілдерін іздестіріп, тәжірибеде сынақтан өткізіп, мектептерде мұғалімдер өз пәндерінде қолданып жүр. Осының нәтижесінде Оқытудың көптеген жаңа технологияларын бастауыш сыныптарында да: ынтымақтастық педагогикасы, модульдік Оқыту технологиясы, сын тұрғысынан ойлауды дамыту технологиясы, дамыта Оқыту технологиясы, саралап-деңгейлеп Оқыту технологиясы, тірек белгілер арқылы Оқыту технологиясы, тәй-тәй технологиясы т.б. Сонымен қатар, осы аталған әдіс-тәсілдерді бастауыш сыныптарында музыка сабағында тиімді қолдануда.
Оқушылардың жеке тұлға ретінде қалыптасуына ықпал ету, білім, білік, дағдыларды қалыптастыруды қамтамасыз ету, олардың жеке дара қабілеттерін анықтау және дамыту - бастауыш мектептің негізгі міндеттерінің бірі болып саналады.
Музыка пәні - шығармашылық пән. Музыка пәні көптеген ізденісті, шығармашылықты, іскерлік пен тапқырлықты қажет етеді. Осы күнге дейінгі музыка сабақтары әртүрлі құрылымда жүріп жатыр, бірақ барлығының да мақсаты бастауыш сыныптарда музыка сабағында жаңа педагогикалық технологиялардың әдіс-тәсілдерін тиімді пайдалану.
Бастауыш сыныптарда музыка сабағында жаңа педагогикалық технологияларды қолдану мүмкіндіктері ғылыми-педагогикалық тұрғыдан негізделген, жаңа педагогикалық технологиялардың мазмұны жүйеленген, тиімді әдіс-тәсілдері анықталған, жаңа педагогикалық технологияларды пайдалануда мұғалімнің шығармашылығын дамыту жолдары мен әдістемелік негіздері қамтамасыз етілген, оны сабақ өту барысында тәжірибеде оң нәтижесін көруге болады, өйткені жаңа педагогикалық технологияны тәжірибеде пайдалану білім сапасын арттыруға және оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға ықпал етудің қайнар көзі болып табылады.
Заманауи кезде өмірдің барлық дерлік деңгейі мен саласында болып жатқан динамикалық басқарістердің тубі адамның жағдайын әлеуметтік-экономикалық жағынан жақсартуға бағытталған.
Мектепте оқыту жүйесінде жасалып жатқан басқарістер мен күтіліп отырған 12 жылдық оқыту мәселесі де - қазақстандық жас ұрпақтың болашақ, ел тұтқасын қастерлеп ұстап азамат дәрежесіне жетуіне көмектесетін жақсылық нышаны деп танылып отыр.
Қазақстан Республикасының оқыту саясатының барлық азаматтардың білім алудағы теңдігі, дарынды тұлғаларға деген үкімет тарапынан қамқорлық болуы, оқытудің гуманиетік және дамытушылық сипатта келуі, оқытуді ақпараттандыру сияқты оң бағыттары кеңестік дәуірден қалған догмалық-жаттанды оқытуді біртіндеп ығыстырып бара жатыр.
Заманауи қазақстандық оқыту жүйесінің негізгі міндеті - оқушыны ұлттық және жалпы адамзаттық адамгершілік құндылықтарды игерген жеке тұлға дәрежесіне көтеру, ғылым мен техниқаның жетістіктерінен абетракциялық білім алып қоймай, өзінің өмірінде қолдана білуге дағдыландыру.
Мұндай үлкен міндеттерді шешу үшін, дәстүрлі Оқыту жүйесінен біртіндеп қарқынды даму шеңберіне жеткізе алатын жаңа Оқыту технологияларын қолдану керек және жаңа тұрғыдан Оқыту барысында білім мазмуны ғана негізгі мақсат болмай, адамгершілікпен гуманиетік бағыт басты нысан ретінде ұсталынуы керек.
Жаңа Оқыту технологияларын, көп жағдайда, дәстүрлі Оқыту жүйесіне қарама-қарсы қойып сипаттау әдісі орын алып жур. Бұл дурыс па? Өйткені, "дәстүрлі Оқыту" дегеннің өзі - ғылыми термин болып ғылыми ойлау айналымына енді ме? Ал "жаңа Оқыту технологиясы" дегенде "ескі Оқыту технологиясы" дегеннің орныңа келген жаңа нәрсе тусінілетін сияқты.
"Жаңа Оқыту технологиясы" түралы ізденістерде Коменскийдің, Песталоццидің, Алтынсариннің Оқыту жүйелері сол педагогикалық технологиялардың бастауы сияқты алынып жүргенін көру қиын емес. Ал "дәстүрлі Оқыту жүйесі сынып-сабақтық жүйе" -Коменскийден келе жатқан мұра жолы емес пе?
Сонда "дәстүрлі Оқыту" деп жүргеніміз - Кеңес Оқыту жүйесі екенін анық та ашық айтып, әр мемлекеттің өз қоғамында өмір сүріп отырған мектебіне өзінің сұранысына қажетті қоғам мүшесін даярлауды тапсыратыны түралы неге айтылмайды?
Социалиетік қоғам азаматын тәрбиелеуде жаттанды білімнің қажет болуының өзіндік бір реті бар ғой.
Оны болашақ тарихи тұрғыдан танырмыз. Бірақ "жаңа Оқыту технологияләры" деген ғылыми ұғымды тек дәстүрлімен салыстыру арқылы тану біржақты түсінікке әкетіп бара жатқаның көру қиын емес,
Жаңа Оқыту технологияларын бұрынғы Оқыту әдістемелерінің орныңа келген жаңа түсінік деп те қабылдамау керек.
"Технология" - өндірістен алынған ұғым дейтін болсақ. белгілі бір бұйымды модельдеу, соған қажетті материалды өлшеу, ол материалды нәтиже даярлайтын процеске салу, түпкілікті нәтижені алдың ала болжау арқылы сол нәтижені алуға бағытталған қызмет процесін ұйымдастыруды білдіретін бұл ұғымның оқытумен байланысы тікелей анықталады.
Мектепке келген баланы, Мұқағали Мақатаеетың сөзімен айтар болсақ "Әуендей боп кіресің. Технологиядай болып шығасың" деген идеямен оқытып-тәрбиелеу - Оқыту технологиясын білдіреді. Әуендей балаға "технологиядай" болу мақсаты, мұғаліміне әуендей баланы "тау-дай" қылу мақсаты - күтілетін нәтиже болып қойылады.
Бұл жерде "тары" мен "тау" -антоним ретінде де. біртіндеп өсу барысында қол жеткізетін нәтиже ретінде де көрінеді.
Ендігі міндет - оқушыны тән мен жан түрғысынан қатар дамыту. Ол міндетті шешу үшін, мұғалім оқытудің гуманиетік принциптері деп не танылатының айқын түсінуі керек.
Адамгершілік - адам баласының өзін-өзі түсініп, өз-өзін сыйлауынан, өзін өмірден бага жетпес құндылық деп түсінуінен туындайтын қасиет деп ойлаймыз. Өйткені өзінің. өмірінің. өз тәнінің, өз жаныңын, қасиетін түсінін бағалаған адам ғана басқа адамның да дәл өзіндей құнды екенін тусінуі мүмкін.
Мүмкін біздің бұл ойымыз Сократтың Адам, алдымен сен өзіңді-өзің таны" деген қағидасынан туындаған шығар.
Қалай десек те, оқытудің заманауи кезде жеке бастың қамын ойлауға, жеке басының баюына қажетті білім мазмуның іздеуге, ана тілінен енді ағылшын немесе қытай тілін жоғары қоятын бағыыттарға бет бұрып бара жатқаны гуманиетік идеяның оқыту барысында бел ала алмай отырғаның көрсететін сияқты.
Жаңа Оқыту технологияларымыз заманауи кезде көп түрінің түпкі ұстанатын-концептуалдық негізі, бастауы - адамгершілік философиясы. Оны Г.Селевконың кітабынан да, ресейлік көптеген ғалымдар кітаптарынан да көреміз.
Жаңа Оқыту технологияларының ішінде компьютермен Оқыту технологиясының орны ерекше болады.
Барлық, дерлік Оқыту технологияларының көздеген мақсаты - оқушылардың өз бетімен білім алу. білім іздеу дағдыларының қалыптасуы десек, компьютерлік Оқыту технологиясының талайы осы мақсатқа лайықталғаның көру қиын емес.
Осы компьютерлік Оқыту технологиясының философиялық негіздемесін гуманиетік деп анықтаймыз.
Осы жерде компьютерді сабақта көп қолдану оқушыны басқа адам түгілі, өзінен, өзінің нақты, рсалды өмірінен де алыстатып, виртуалды өмірге әкетеді деген көзқарастар пайда болуы мүмкін.
Бірақ, кибернетика ғылымының негізін қалаған Винер компьютердің қанша дамыған түрі болса да, адамның миына еш жете алмайтының айтқаның есте сақтау керек.
Адам компьютерді келесі адамға қарсы екі түрлі жағдайда қолданады: бірі - компьютердің "тілін" білнегенде, екіншісі -гуманиетік идеядан мулде түсінігі жоқ, адамгершіліктен ада болғанда. Осы айтылғандар компьютерді оқу-тәрбие процесіне қарқынмен енгізудің қажет екенін көрсетеді.
Компьютерді оқу барысында оқушының қолдануы дегеніміз - оқушының жеке басына көп байланысты болатын ерекше психофизиологиялық процестің өтілуі.
Компьютердің жүздеген мүмкіншіліктерін қажетті тетіктер арқылы басып үйренген оқушы, бір жағынан, қәазақ тілінен белгілі бір білім мазмұның игеріп жатады десек, екінші жағыман, жасанды интеллектімен "тіл табысып" жататыны анық.
Ал түпкі мәнінде, мұғалімнің итермелеуі немесе жөнсіз жетелеуіне иек артпай, оқушының өө бетімен жұмыс жасау дағдылары жетіледі.
Компьютермен Оқыту технологиясының тұжырымдамасын былай деп анықтап аламыз.
Компьютермен Оқыту - оқушыны субьект дәрежесіне көтеретін, жеке тұлға ретінде дамытуға игі ықпал ететін, оқушының өз бетімен білім іздеуіне мол мүмкіншіліктер табатым оқыту әрекеті (деятелыносты).
Компьютермен Оқыту технологиясындағы мұғалімнің Оқыту қызметін, негізінен, мынадай деп қарастыруға болады:
- талдау-болжау қызметі;
- жобалау қызметі;
- коммуникатиетік қызметі;
- дидактикалық қызметі;
- бақылау-түзету қызметі;
- психологиялық демеу болу қызметі; ұйымдастырушылық қызметі.
Компьютермен Оқыту техиологиясында оқушының өз бетімен білім іздей алатын болуы - көзделетін негізгі нысан ретінде қойылады. Комльютермен Оқыту барысында білім алудың жасанды сипатын барынша табиғи қылуға жағдай жасалынады.
Сол табиғилықтың өзі компьютермен Оқытудың гуманиетік сипатын көрсетеді.
Компьютермен Оқыту технологиясында үлкен үш кезең анықталады. Ол кезеңдер іштей кіші кезеңдерге бөлінеді. Сол модель сызба түрінде көрсетілді.
Мектептерде компьютерлік технологияны қолданудың негізгі жолдарына баға бере отырып, Жас балаларға компьютердің қанша қажеті бар?деген сұрақты айналып өту еш мүмкінемес.
Осы мәселе бойынша пікірлер алуан түрлі.Бірқатар педагогтер кіші сыныптардағы компьютер тек балалардың назарын басқаға аударады деп санайды. Ал екіншілері компьютерді тұрақты пайдалану бара-бара оқушылардың, егер компьютер қастарында болмаса, екі санды қоса алмайтын, қарапайым мәтінді оқи алмайтын жағдайға жеткізеді деп негізі бір қауіп білдіреді.
Компьютер мектептегі лигафон кабинеттері немесе сыныптағы теледидар сияқты дүниелер, сондықтан да оқыту мен оқу үрдісіне айтарлықтай зияны жоқ деген пікірлер де бар.
Компьютерлерді мектептің Оқыту мазмұнына енгізуге қарсы салмақты аргументтің бірі- ақпараттық технологияның екпіндеп дамуы мектеп бағдарламасының үнемі жаңартылып отырғанына қарамастан оның созылмалы аурудай артта қалуына әкеп соқтырады деп санайды.
Мына бір қауіп пен алаңдаушылыққа да назар аударған жөн:тек компьютермен қарым қатынаста болған балалар гуманитарлық қызмет түрлеріне аса қажет сезімалдық пен мейірбандылықты жоғалтып алып , дәлдік пен қырағылыққа ғана құрылған қарым - қатынасқа бас ұрулары әбден мүмкін .
Біз мектептің ақпараттық ғасырға бейімделуден басқа жолы жоқ , ал есептегіш техникалармен танысу соның бір ғана бөлігі деушілерге толық қосыламыз. Б
асқа авторлардың еңбектерінде көрсетілгенде, информатиканың мынадай: процедура,функция, рекурсия , тармақталу, цикл мәліметтер құрылымы деген сияқты негізгі ұғымдарды меңгеру операциялық деп аталатын заманауи ойлау стилін қалыптастыруға ықпал етеді.
Осының өзі - ақ оқу пәні ретінде информатиканы мектепке енгізудің алғы шарттарын жасады. Сонымен қатар білім алушылардың жас кезеңі жөніндегі мәселелерде көтерілді.
Ойлау стилі балаларда ішкі сыныптарда басталатыны белгілі.Бұл балалардың ойлау қабілетіне ықпал ететін іргелі бірқатар математикалық ұғымдарды бастауыш ектепте меңгертумен түсіндіріледі.
Базалық сапа ретінде қарастырылуы тиіс оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастырылуды сөз етсек , информатиканың негізгі ұғымдарының артықшылығына тағы да көз жетіземіз.
Информатиканың негізгі ұғымдарын ерте бастан Оқытудың қажеттігін мынадан-ақ көруге болады:оқытудің алғашқы кезеңінде информатиканың әдістерін меңгерген оқушы мектептің қалған сатыларындағы білім алуда ( атап айтқанда , түрлі пәндердегі сабақтарда) адам қызметінің түрлі салаларында компьютерді пайдалану дағдысын меңгереді.
Біріншіден, жалпы оқытудің информатиканы Оқытудағы басты мақсаты ойлаудың операциялық стилін қалыптастыру болса, ол орындалды.
Екіншіден, бастауыш мекктепте информатика курсын өткізу көптеген пәндер бойынша мектептің оқу бағдарламасын айтарлықтай басқартуге алып келеді.
Бұл жерде мынаны ұққан жөн:информатика мектеп пәндерінің бірде-бірін алмастыра, мектеп пәндері жалпы жүйесіндегі оқулықтарының бірде - біреуінің ролін атқара, мектептегі гуманитарлық және жаратылыстану пәндерінің ара қатынасын қайта бөліске сала алмайды. Ол тек қана мектепте оқылатын әрбір пәнге жаңа, әрі жетілдірілген сипат беріп, мұғалімнің қолына кілт ұтатады.
Осы кілтті дұрыс пайдалана білген мұғалім оқушыларының алдында өз пәнінің мәнін терең әрі тиімді түрде аша түседі.
Информатиканы ерте жастан Оқытудың үмкіндігі мен мақсаткерлігі әлемдік эксперимент, зерттеу нәтижелерімен де нақтылана түседі. Осыны назарға алған В.Буциктің зерттеулеріндегі ерте жас кезеңіндегі оқушыларға компьютерлік сауаттың алғашқы эксперименттерін беріп қою жеткіліксіз, оларға компьютер негізінен басиауыш білім және түбірлі түсініктер іс-әрекет әдіс тәсілдері жөнінде нақты саут беру жайы айтылады.
Атап айтқанда, кіші мектеп жасындағыларға бастауыш компьютерлік сауат берудің мынадай әдістемесін ұсынады: бірінші және төртінші сынып аралығында сызбалық және мәтіндік редакторлардың көмектері арқылы орындалатын тапсырмаларды біртіндеп күрделендіріп беру, яғни ақпаратты өңдеу, ақпаратты сақтау,ақпаратты беру салаларынан компьютердің мүмкіндіктері жөніндегі түсінік пен сауат қалыптастыру.
Сонымен қатар тұжырымдамаларда мынадай негіздерді енгізе отырып, әдістемелік жүйе ұынады.
1.Мектепте компьютерді қолданудағы басты мақсат дүниетанымдық және
жалпы мәденилік сипатта болуы, баланың тұлғасы мен ойлауын дамытуға бағытталуы тиіс.
2.Оқытудың мазмұны мен әдістемесі оқушылардың теориялық ойлауын дамытуы қажет. Дәстүрлік әдістеме эмпирикалық ойлауды ғана дамытуға бағытталған.
Оқыту үрдісі өзара байланысты және бірін-бірі толытыратын компьютердің екі қызметін:өошеу аспабы және пәндік әлемге ықпал етуші пәндік әлемнің белсенді элементі ретінде пәндік және компьютерлік әлем жөніндегі білім қалыптастыруды үйлестіруі қажет.
Тәжірибелік тұрғыдан қарағанда , ішкі мектеп жасындағыларға түрлі пәндерді Оқытуда компьютерді Оқыту құралы ретінде қосалқы көмек үшін қолданудың мүмкіндіктері қарастырылғаны жөн.
Заманауи уақытта кіші мектеп жасындағыларды Оқыту үшін компьютерді пайдалану жөнінде бірнеше бағытты айтуға болады:
информатика элементтерін Оқыту;
нақты пәнді Оқытуда әдістемелік жүйені түбегейлі басқаріске ұшыратуға соқтырмай, бесаспап құралы ретінде пайдалану;
Кіші мектеп жасындағыларда компьютерлік сауаттың жекелеме элементтерін ғана емес, информатиканың бастауыш білімін, іс әрекетіндегі әдіс тәсілдері жөніндегі негізгі түсініктерді қалыптастыру (компьютер құрал емес, Оқыту арқылы меңгерілетін пән)
Жаңа технологияларды пайдалануда пәнге қызығушылықтарын арттырудың тиімді жолдары:
Осы заманғы оқыту жүйесінсіз әрі алысты барлап, кең ауқымды ойлай білетін осы заманғы мұғалімдерсіз иновациялық экономика құра алмайтындығымыз жайлы еліміздің тұңғыш президенті Н. Ә. Назарбаевтың үстіміздегі жылғы Қазақстан халықтарына арнаған Бәсекеге қабілетті Қазақстан үшін, бәсекеге қабілетті халық үшін, бәсекеге қабілетті ұлт үшін атты Жолдауында ерекше аталып өтіліп, Қазақстанның бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін, экономикалық және қоғамдық жаңару қажеттіліктеріне сай білім керектігіне назар аударылған болатын. Ал бәсекеге қабілетті елдің әрбір азаматы бәсекеге қабілетті болуы тиіс деп есептеймін. Мектеп сынып оқушы тұлғасын қалыптастыру мен дамуының басты баспалдағы.
Бүгінгі таңдағы мектептердің алдында тұрған мәселе оқушыларды дамыта Оқыту, яғни, оқушыны оқу әрекетіне қалыптастыру,олардың оқуға ынтасын ояту, қызығушылығын арттыру. Сондықтан, мұғалімнің алға қойған маңызды міндетінің бірі - талабы технологиядай жеке тұлғаны іздеп табу, оны өсіру. Әр оқушының қабілетін танып біліп, дамытып адам дәрежесіне жеткізу үшін жаңашыл жұмысқа бет бұру керек.
Заманауи педагогика теориясына елеулі басқарістер еніп, жаңа көзқарастар пайда болды. Әрі оқыту құрылымында жаңа технология өмірге келді.
Технология дегеніміз қандай да болсын істегі, шеберлікті, өнердегі адамдардың, ал педагогикалық технология педагогикалық мақсатқа қол жетудегі қолданылатын барлық қисында ілім амалдарымен әдістемелік құралдардың жүйелі жиынтығы- деп түсіндіреді В. Кларин.
Педагогикалық технология тәжірибеде жүзеге асатын педагогикалық жүйенің жобасы.
Ал педагогикалық жүйе - дара тұлғаны қалыптастыруға бағыт алған белгілі бір мақсатқа жету жолындағы арнайы педагогикалық ықпалды ұйымдастыруға қажетті өлшем, байланысқан әдістердің, құралдардың жиынтығы. Олай болса, дәл қазір бізге осы педагогикалық технологияны дамыту, оны практикада пайдалану қажет.
Жаңа технологияларды пайдалануда пәнге қызығушылықтарын арттырудың тиімді жолдары деп аталады. Мақсаты - Оқыту процесінде жаңа технологияларды пайдалана отырып, жеткіншек ұрпақтарды негізгі пәндермен терең де берік қаруландыру, ал меңгерген білімдерін күнделікті өмірде өз деңгейіндегі іскерлікпен қолдана білу. Жаңа технологияны қолдануда:
Музыка мұғалімі нені білу керек?
Жаңа технология көмегімен шешілетін мәселені анықтау.
Жаңа технологияны қолдану арқылы алынатын нәтижелерді.
Жаңа технология мәнінен алынатын нәтижелердің теориялық негізін.
Жаңа технологияда мұғалім қолданылатын әдіс-тәсілдерді білуі керек.
Оқушыларды жаңа технологияда жұмыс істеуге үйрету әдісін таңдауы. (Сызба 1)
Сызба - 1 Оқу модульі
Не істей алу керек ?
Қандай іс-әрекеттерді дұрыс ұйымдастыруы қажет?
Оқыту үрдісінде қолданыс тапқан педагогикалық технологиялар жаңаша сипат алады. Жаңашыл педагог ғалымдар: Ш.А. Аманашвили оқытуді ізгілендіру технологиясында баланың жаны мен жүрегіне жылылық ұялату, танымдық күшін қалыптастыру, дамыту, білімін кеңейту, тереңдетуге жағдай жасау мақсатын көздейді. В.Ф. Шаталовтың белгі және сызба үлгілері негізінде қарқынды Оқыту технологиясының ерекшелігі: материалдар ірілендіріліп, блоктық түрде тірек сызбалар арқылы беріледі. С.Н. Лысенкованың тірек сигналдарын пайдалана отырып, қарқынды жеделдете Оқыту технологиясында оқу материалдарының мазмұнының жүйелілігін сақтау, саралау, тапсырманың әр оқушыға жеткізілуі талап етіледі. М.М. Жанпейісованың модульдық Оқыту технологиясына сүйенсек, Оқытудың мақсатын, мазмұнын, әдістерін ғылыми негізделген теорияға сүйене отырып жобалау, сұлбалау тыңдаушыларға, білім алушыларға оқу үрдісінде хабарланады.
Бүгінгі таңда қазақстандық педагог ғалымдар: Ә. Жүнісбек, Ж.А. Қараев және Жанпейісованың еңбектері оқыту үрдісінде кеңінен қолданады. Педагогика ғылымдарының докторы, профессор Ж.А. Қараевтың деңгейлеп Оқыту педагогикалық технологиясының мақсаты - жан-жақты дамыған тұлғаны қалыптастыру. (кесте 1)
Кесте 1 - Жаңа технологияның топтастырылуы
Жаңа технологияның топтастырылуы:
І. Педагогикалық үрдісте жеке тұлғаның бағыты негізінде педагогикалық технология.
Педагогикалық қарым-қатынас технологисы.
Алтынсариннің педагогикалық технологиясы.
ізгілік технологиясы.
жүйесі.
ІІ. Оқушының іс-әрекетін белсендіру және қарқындату негізіндегі педагогикалық технология.
Ойын технологиясы.
Проблемалық Оқыту технологиясы.
Жан-жақты коммуникативті Оқыту технологисы.
Оқыту материалдарын тірек сызбалар, тірек конспектілері және модельдеу арқылы қарқындатып Оқыту технологиясы.
ІІІ.Оқу үрдісін тиімді ұйымдастыру және басқару негізіндегі педагогикалық технология.
Миға тұтқиылдан шабуыл жасау технологиясы.
Перспективті жылдамдата Оқыту технологиясы.
Деңгейлеп Оқыту технологиясы.
Деңгейлеп диференциялау технологиясы.
Міндетті нәтиже негізінде деңгейлі-диференциялап Оқыту технологиясы.
Бала қызығушылығы арқылы диференциялап оқудың тәрбиелік технологиясы.
Жекелей Оқыту технологисы.
Бағдарламалық Оқыту технологисы.
Ұжымдық Оқыту технологиясы.
Топтық Оқыту технологиясы.
Компьютерлік Оқыту технологиясы.
ІV.Дидактикалық білім көтеру және материалды педагогикалық технологиялар.
Дидактикалық бірліктерді ірілендіру.
Ақыл-ой іс-әрекетін сатылай қалыптастыру теориясын игеру технологиясы.
V.Жеке пәндік педагогикалық технологиялар.
Сауаттылыққа ерте және дамыта Оқыту технологиясы.
Сатылай талдап Оқыту технологиясы.
Бастауыш мектептің жалпы оқу білігін жетілдіру технологиясы.
Бітібаеваның дамыта Оқыту технологиясы
Математикалық есептер шешу негізіндегі педагогикалық технология.
Сабақтың тиімді жүйелік негізіндегі педагогикалық технология.
Жанпейісованың модульдық Оқыту технологисы.
VІ.Альтернативті педагогикалық технология.
Еркін еңбек технологиясы.
Ықтималдық білім технологиясы.
VІІ.Табиғи байқағыштық технологиялар.
Табиғи байқағыштық арқылы сауаттылыққа тәрбиелеу.
Өзіндік дамыту технологиясы.
VІІІ. Дамыта Оқыту технологиялары.
Дамыта Оқыту жүйесі.
Жеке тұлға бағытындағы дамыта Оқыту жүйесі.
Дамыта Оқыту технологиясы.
Өзіндік дамыта Оқыту технологиясы.
ІΧ. Авторлық мектептің педагогикалық технологиялары.
Балалардың таным қабілеттеріне сай төрт деңгейлік тапсырмалар даярлауда жеке тұлғаны жаңалыққа ұмтылуға итермелейтін жаңа қабілеттерін ашуға болатындығы ескеріледі. Егер осы жұмыстарда қарастырылған Оқытудың педагогикалық технологиясын оқу-тәрбие үрдісіне Оқытудың жаңартылған жүйесінің жобасы ретінде енгізетін болсақ, онда білімді демократияландыруға және ізгілендіруге, Оқыту сапасын арттыруға: басқару сапасын жетілдіруге: оқушылардың дамуына бақылау жасауға: соған сәйкес бағалауға болатыны ғылыми негізде дәлелденіп отырғаны ақиқат.
Дамыта оқыту - күрделі құрылымды, біртұтас педагогикалық жүйе. Оның нәтижесінде әр оқушының өзін-өзі басқартуші субъект дәрежесінде көтерілуі көзделіп, оқыту барысында соған лайық жағдайлар жасалады. Дамыта оқытудың дәстүрлі оқытудан айырмашылығы; көздеген мақсатында, мәнінде, мазмұнында, дамытудың негізгі факторларында, мұғалімнің рөлімен атқаратын қызметінде, мазмұнында, дамытудың негізгі факторында, әдіс - тәсілдерінде, оқушының білім алу белсенділігінің түрінде, оқу үрдісінің мүшелерінің әрекеттестік ерекшеліктерінде, олардың қарым-қатынас сипатында, танып- білу үрдісін ұйымдастыру және ондағы коммуникациялық түрлерінде, т.б.
Дамыта оқытуды ұйымдастыру, балаға ақыл-ой әрекетін меңгеруге жағдай жасау, сондай-ақ сабақтағы ерекше ахуал, мұғалім мен оқушы арасындағы қарым-қатынас. Мұғалім бұл жағдайда дайын білімді түсіндіріп қоюшы, бақылаушы, бағалаушы емес, танымдық іс-әрекетті ұйымдастыратын ұжымдық істердің ұйытқысы. Тек осындай оқыту ғана баланың интеллектісі мен шығармашылығын дамытады. Дамыта оқыту жүйесінде қойылатын сұрақтар проблемалы, ойлауды, пайымдауды қажет ететіндей берілуі тиіс.
Оқу-тәрбие үрдісіне жаңа педагогикалық технологияны ендірудің алғышарттары қарастырылмаған, оқу-тәрбие үрдісінде жаңа педагогикалық технологияны енгізуде төмендегідей кемшіліктер орын алуда. Атап айтқанда:
білім сапасының төмендігі;
білім сапасына мемлекет тарапынан реформалар жүргізілгенімен оқыту нәтижесінің болмауы;
директивтік құжаттар көптеп шығарылғанымен оның мардымсыздығы;
оқушылардың өздігінен білім алу дағдысының болмауы;
оқушылар мен мұғалімдердің бірлескен шығармашылық еңбегінің жоқтығы;
инновациялық педагогикалық технологияны пайдалануда мұғалімдердің дайындық кезеңінен аттап өтуі;
жекеленген мұғалімдердің өзіне қолайлы инновациялық педагогикалық технологияны таңдауда, пайдалануда қиындықтарға тап болуы және оны жеңе алмауы;
жаңа педагогикалық технологияны оқу-тәрбие үрдісіне енгізуге мектеп басшыларының енжарлық танытуы;
жаңа педагогикалық технологияны меңгертуге материалдық базаның әлсіздігі;
оқу - тәрбие үрдісіне жаңа педагогикалық технологияны енгізуде мұғалімдерге мектеп әкімшілігі тарапынан моральдық , материалдық көмектің көрсетілуі;
жаңа педагогикалық технология негіздерін болашақ мұғалімдердің жоғары қу орнында меңгермегендіктен, жас мамандардың жаңа педагогикалық технологияның ерекшеліктерін ұға алмауы;
мектептің озат мұғалімдері инновациялық технологияны пайдаланғанымен, ғылыми тұрғыдан негіздей алмауы;
мектептің мұғалімдері қысқа арнайы курстарда оқып келген технологияны өз мектебінің, өз сыныбының, өз оқушыларының, әсіресе, әрбір жеке оқушының даралығын есепке алмай, даярлық кезеңнен өтпей, бірден өз іс - әрекетіне енгізіп, өрескел қателіктер жіберіп, өзін де оқушыларды да ығыр қылуы.
Сондықтан оқу-тәрбие үрдісіне жаңа педагогикалық технологияны енгізудің жетістіктері мен кемшіліктерін саралап, жаңа педагогикалық технологияны енгізудің алғы шарттары мен жолдарын көрсету қажет.
Сонымен қатар бастауыш сыныптарда музыка мұғалімі де өз кезегінде қолайлы түрде жаңа педагогикалық технологияларды пайдалана алады. Ал, жаңа педагогикалық технологияларды пайдалану музыка мұғалімінің шеберлігіне байланысты. Музыка сабағында жаңа педагогикалық сын тұрғысынан ойлау технологиясын қолданса, оқушылардың қызығушылықтары арта түсері анық. Мысалы, бастауыш сыныптарында музыка сабағында оқушы өзiнiң бұрынғы бiлiмдерiн жаңа ақпаратпен толықтыра отырып, кеңейте түседi. Сондықтан да музыка сабағында қарастырғалы тұрған мәселе жайлы оқушы нені бiлуі тиіс. Осы арқылы ойды қозғау, ояту, ми қыртысына тiтiркендiргiш арқылы әсер ету жүзеге асады. Осы кезеңде қызмет ететiн: Ақ сүйек, Жүзік салу, Теңге алу, жұпта талқылау, т.б. деген сияқты ұлттық ойындарды әуендете қолдану және сергіту сәттерінде музыкалық түрде көрсету сынып оқушыларының пәнге деген қызығушылығын арттыра түседі. Оқушыны музыка сабағына қызығушылықты ояту кезеңiнiң тағы бір мақсаты - үйренушiнiң белсендiлiгiн арттыру. Өйткенi үйрену енжарлықтан гөрi белсендiлiктi талап ететiн iс-әрекет екенi даусыз. Оқушы өз бiлетiнiн еске түсiредi, қағазға жазады, көшiрмесiмен бөлiседi, тобында талқылайды. Яғни, айту, бөлiсу, ортаға салу арқылы анық ойы ашылады, тазарады. Осылайша шыңдалған ойлауға бiрте-бiрте қадам жасала бастайды. Оқушы бұл кезеңде жаңа бiлiм жайлы ақпарат жинап, оны байырғы бiлiмiмен ұштастырады. [3]
Ойлау мен үйренуге бағытталған бұл технологияның екінші кезеңі мағынаны тану (түсiне бiлу). Бұл кезеңде оқушы жаңа ақпаратпен танысады, тақырып бойынша жұмыс iстейдi, тапсырмалар орындайды. Олардың өз бетiмен жұмыс жасап, белсендiлiк көрсетулерiне жағдай жасалады.
Оқушылардың тақырып бойынша жұмыс жасауға көмектесетiн стратегиялары бар. Соның бiрi INSEPT. Ол бойынша оқушыға оқу, тақырыппен танысу барысында оқушылардың музыка сабағында әнді әндетіп, нотаны оқуға деген ынта-ықыласының артқандығын, адами жақсы қасиеттердің қалыптасқандығын, мұғалімнің шыдамдылық, төзімділік сияқты сапаларымен қатар оқушылардың басқаны қабылдау, түсіну, сыйлауды үйренгендігімен сипатталады, сонымен бірге музыкалық таным процесі артады. Баланы музыка тыңдауға, тыңдай отыра оны саналы түрде қабылдауға баулу музыкалық тәрбие беру жұмысындағы күрделі міндеттердің бірі.
Музыканы қабылдау - сабақта қолданылатын іс әрекеттердің іргетасы. Ол деген -музыка тыңдау, хормен ән айту, музыкалық білімділігін арттыру, нота сауаты, ырғақ, музыкалық қимылдар, балалар шығармашылығы - осындай күрделі процесс. Шындықтың көркемдік бейнесін, сәулесін сезіну, ести және толғана білу. Музыка тұтас күйінде, өзінің мәнерлік құралдары арқылы әсер етеді. Олар шығармаларды ойнатып көңіл - күйін жеткізеді. Шығармалардың негізгі түйіні өмірдегі құбылыстарме, адамның сезімдерімен байланысып, астасып жатқанының бір белгісі ретінде түсінуге болады.
Міне сондықтан, бастауыш сынып оқушыларымен жаңа Оқыту технологияларында мәселенің толығымен тұтас педагогикалық үдерісте жүзеге асырылатынын көрсетіп берді. Музыка сабағында оқу - тәрбие процесінің негізгі іс - әрекеттерін қамтиды, олар: міндеті, мазмұны және Оқыту әдісі. Ең негізгісі сабақты ұйымдастыра білу. Оқыту технологияларды музыка сабағында пайдалануда оқу үрдісінің ішкі жүйесі ретінде оқушылардың өзіндік шығармашылық, зерттеушілік іс-әрекеті құрамдас бір бөлігі болып табылады. Өздік іс-әрекеттің ең басты қажеттілігі - оқушыны ойға жетелеуінде, ойланта отырып, өзіндік ойының қалыптасуы оны шығармашылық жұмысқа жетелейді. Бүгінгі таңда қоғамымыздың жаңа қарқынмен дамуы, ғылыми-техникалық прогрестердің жетістіктерінің нәтижесі. Нәтижесінде жаңа педагогикалық технологияларды музыка сабағында қолдану барысында оқушылардың бойында жаңа білімдер қалыптасып, өз бетімен зерттеу жүргізе алатын дағдылар пайда болады.
Бастауыш сыныптарда музыка сабағында оқушылардың бойына музыкалық білімді жаңа педагогикалық технологиялар арқылы сабақ өту, мұғалімнің басқа қырынан көрсететін шеберлігіне байланысты. Сол орайда музыка пәні мұғалімінің кәсіби шеберлігі жоғарғы деңгейде болу керек. Ал ол үшін музыка пән мұғалімі заманауи таңда қолданысқа берілген жаңа педагогикалық технология әдіс-тәсілдерін, түрлі бағдарламалар элементтерін дұрыс және ұтымды қолдануы қажет. [4]
Өйткені ең алдымен музыка шығармашылық, өнер сабағы екенін үнемі жадымызда ұстап, берілген тақырып мазмұнын шеберлікпен ашып көрсетіп, жас шәкірттер бойына музыкалық білімді құнарлы сіңіруіміз керек.
Қорытындылай келе, бастауыш сыныптарда музыка сабағында жаңа педагогикалық технологияларды пайдалану негізінде олардың танымдық белсенділіктері оқуға деген қызығушылықтарын арттыруға және жеке тұлға ретінде қалыптасуына жағдай жасайды.
1.2. Мектепте музыка сабағында жаңа технология әдіс-тәсілдерін, бағдарламалар түрін қолдану үрдісі
Музыка пәніндегі оқытудың тиімді жолдары.
Бүгінгі таңда қоғамымыздың жаңа қарқынмен дамуы, ғылыми-техникалық прогрестердің жетістіктері, еліміздің өркениетті елдер қатарынан көрінуі оқыту жүйесіне де ықпал етпей қойған жоқ. Оқу жұмысын ұйымдастырудың негізгі түрі - сыныптық сабақ жүйесі екені бәрімізге мәлім. Осыған орай менің тәжірибемде сабақтың қалыптасқан дәстүрлі түрінен басқа, дәстүрлі емес сабақтар түрлері де пайда болуда. Олар көбінесе Оқытудың жаңаша әдістеріне негізделіп құрылуда. Ондағы мақсатым - әрбір сабақтың оқу - тәрбиелік мүмкіншіліктерін ескере отырып, оны жаңа сапалық сатыға көтеру. Бүгінде Оқыту жұмысын осылай ұйымдастыру мен әдістің жаңалығы басқа ұстаздардың жаңа жағдайға байланысты оқу-тәрбие процесін шығармашылықпен пайдаланудың негізгі өлшеміне айналуда. Оқытудың жаңа инновациялық әдістері мен пәнге байланысты жаңа технологияларды пайдалануға итермелейді.
Инновация деген ұғым латын тілінде жаңарту, жаңалық, басқаріс енгізу деген түсінікті білдіреді. Оның мәні - оқытуге және өздігінен білім алуға негізделген қабілетті дамытады. Заманауи таңда оқушы- ақпаратпен қаруланған, жан-жақты дамыған тұлға. Оның білімдік қабілеттерін дамыту үшін біздер, мұғалімдер жан-жақты қаруланған болуымыз керек. Балаға білім бергенде, алыстан жақынға, таныстан жатқа көшіп, жаңа білімді ескі білімге байлап беру керек-деп Мағжан Жұмабаев айтқандай, Оқыту процесіне жаңа көзқараспен қарау керек. Осы бағыттарда мектептерде музыкадан теориялық және тәжірибелік оқыту жүйесінен біраз тәжірибелер жинақталған, солай бола тұрса да, музыка сабағын жүйелі Оқыту, әсіресе қазақ мектептерінде ұлттық бай музыкалық мұрамызды молынан пайдаланудың жолдары әлі де көрсетіле берсе артық етпейді. Басты міндет-Оқыту мен тәрбиелеу.
Педагог- музыкант тұлғасының кәсіби- педагогикалық қасиеттерін қалыптастыру болашақ мұғалімді даярлауда басты орын алады. Сондықтан музыка мұғалімінің педагогикалық қызметі құрылымына жататын келесі бөліктерді атап кеткеніміз жөн: ұйымдастырушылық, конструктивтік, коммуникативтік.
Музыка мұғалімінің ұйымдастырушылық қызметіне төмендегідей тұтас педагогикалық іскерлік кешенін енгізуге болады:
- өз тәртібін ұйымдастыру (педагогикалық такт);
- өзінің айтатын сөздерін мазмұндау (әңгіме, әңгімелесу және т.б.);
- балалар ұжымын ұйымдастыру (хор, музыкалық үйірмелер және т.б.);
Педагог- музыканттың конструктивтік қызмет негізіне келесі кәсіби- мазмұндық іскерліктер жатады:
- оқу- тәрбие жұмысын жоспарлау
- оқу- тәрбие материалын іріктеу (сабақ барысын алдын-ала жоспарлау, материалды меңгерудегі кездесетін қиыншылықтар);
- оқуды дифференциялау;
- оқушыларды жете білу және жеке даралық әдісті жүзеге асыру;
- сабақтағы іс- әрекетті педагогикалық белсенділікпен ойластыру;
- өзінің педагогикалық тәжірибесін және басқа мұғалімдердің тәжірибелерін қорытындылау;
- оқушылар ұжымы тәрбиесінің және жеке тұлғаларының дамуына әсер ететін арнайы жағдаяттарды болжау.
Көп жағдайда педагогикалық қызметке табыс әкелетін коммуникативтік іскерліктер:
- оқушылармен, ата- аналармен, қоғамдық жұмысты атқарушылармен және әріптестермен дұрыс педагогикалық мақстаттарға жету үшін өзара қарым-қатынасты орнату;
- мектепте, сыныпта ұжымаралық және ұжым ішіндегі қарым- қатынасты реттеу және дұрыс жолға қою;
- балалармен жақсы қарым- қатынасты орнату үшін қажетті және іс- әрекеттік формаларды табу.
Сондай - ақ болашақ мұғалім тәрбиесінде мына төмендегідей қолданбалы іскерліктер де қалыптасады:
- ән салу (таза айту, дикция, дауыс тембрі және т.б.);
- билеу (әр түрлі қозғалыстардың элементтерін- вальс, полька, халық билерін көрсету);
- сурет салу (музыкалық белгілерді бейнелеу- нота, скрипкалық және бас кілттері, мелизмдер, көрнекі құралдар және т.б.);
- музыкалық аспаптарды ойнау (фортепиано, баян, домбыра, шулы аспаптар және т.б.);
- іс- әрекеттің әртістілігі (музыкалық шығарманың характерін көрсету);
- әр түрлі музыкалық ойындарды өткізу (Соқыр теке және т.б).
Жоғарыда айтылған жәйттерді ескере келгенде, педагогикалық іскерлік пен дағдының қалыптасуы - өте күрделі, көпжақты және жеткілікті ұзақ үрдіс. Ол барлық оқу пәндерін оқуда (дәрістік, семинарлық, зертханалық- тәжірибелік және жеке сабақтар) іске асырылады.
Болашақ музыка мұғалімінің педагогтік қызметі кәсіпқойлығының негіздерін қалыптастыруда педагогикалық тәжірибе жұмысы келесі міндеттерді шешуде ұйымдастырылады:
- музыка сабағында және оқушылармен жүргізілетін сыныптан тыс музыкалық жұмыстардың түрлерінде өзінің тәжірибесін жинақтап, оны әрі қарай жемісті де шығармашылық деңгейде дайындап кәсіптік қызметке кіру арқылы таңдап алынған мамандыққа жақсы қарым- қатынастың мәдени технологияларын қалыптастыру;
- ұйымдастырушылық, әдістемелік және зерттеу жұмыстарында шығармашылық тұрғыдан өзін- Ізі жүзеге асырудың дамуы;
- кәсіби деңгейі, педагогикалық рефлексия, өзінің позициясы - жеке тұлғаның кәсіби-мазмұндық қасиеттерін тәрбиелеу.
Педагогтік тәжірибе- әрі оқу- білім жүйесін өндіріске ендіретін кезең, әрі мұғалім тұлғасын қалыптастыратын оқу- тәрбие жүйесінің маңызды буыны.
Бүгінгі таңда музыка мұғалімінің негізгі мақсатының бірі әртүрлі дағдылар мен іскерліктерді пайдалана отырып, орындаушылық шеберлікті игеру болып саналады.
Жалпы білім беретін мектепке арналған музыка сабағының бағдарламасында айтылған: Жалпы педагогикалық дайындықтан басқа ол (музыка мұғалімі) міндетті түрде фортепианода (баянда немесе аккордеонда) ойнай білу, анық және мәнерлі дирижер - хор ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz