ЛАТЫН ӘЛІПБИІНІҢ АҒЫЛШЫН ТІЛІН ҮЙРЕНУГЕ ЫҚПАЛЫ
Мазмұны
1
I-бөлім. Цифрлық Қазақстан бағдарламасы: алғышарттары, барысы, бағыттары
1.1
"Цифрлы Қазақстан" бағдарламасының мүмкіндіктері, енгізілуі
1.2
Цифрлық технологиялар мен латын әліпбиіне көшудің отандық білім беру жүйесіндегі маңызы
1.3
2
II-бөлім. ҚАЗАҚ ГРАФИКАСЫН ЛАТЫН ӘЛІПБИІНЕ АУЫСТЫРУ ЖҰМЫСТАРЫ
2.1
Қазақстан Республикасы тіл саясаты аясында латындандыру мәселесі
2.2
ЛАТЫН ӘЛІПБИІНІҢ АҒЫЛШЫН ТІЛІН ҮЙРЕНУГЕ ЫҚПАЛЫ
2.3
Латын әліпбиіне көшудің әлеуметтік, психолингвистикалық жағдаяттары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1 https:aikyn.kz2018062257580.h tml
транслитерация- бір жазба таңбаларын басқа жазба таңбаларымен дәл беру.
Киберқауіпсіздік - электрондық нысандағы ақпараттың және оның өңдеу, сақтау, беру (электрондық ақпараттық ресурстарды, ақпараттық жүйелер мен ақпараттықкоммуникациялық инфрақұрылымды) ортасының сыртқы және ішкі қауіп-қатерлерден қорғалу жағдайы.
Кіріспе
Диплом жұмысының басты сипаты. Қазіргі уақытта заманауи ақпараттық-технологиялардың мүмкіндігі зор. Мамандардың айтуынша, оның ең сапалысы цифрлы технология. Қай салада болмасын,бұл технология жұмысты жеңілдетуге ықпалын тигізіп отыр.Көптеген елдерде цифрландыру дамудың стратегиялық кілті болып табылады. Әлемдік сарапшылардың болжамдарына сәйкес, 2020 жылға дейін әлемдік экономиканың төрттен бір бөлігі цифрлық жүйеде болады және де мемлекетке, бизнеске, қоғамға тиімді өзара әрекеттесуге мүмкіндік береді. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2017 жылғы 12 желтоқсандағы № 827 қаулысымен бекітілген Цифрлық Қазақстан мемлекеттік бағдарламасының басымдықтарының бірі қоғам өміріндегі барлық салаларға цифрлы қызметті кеңінен енгізуге негізделген. Бағдарламаны жүзеге асыру цифр - лы технологияларды қолдану арқылы халықтың өмір сапасын арттыруға жол ашады, сондай-ақ Қазақстан эконо - мика - сы - ның принципті түрде жаңа траек - тория - мен дамуға көшуіне қажетті жағ - дай - ларды туғызады. Цифрлық трансформациялау идеясын әлемдік тренд деуге де болады. Елімізде жаңа технология - ларды жетік меңгеру үшін қабыл - дан - ған Цифрлы Қа - зақстан бағ - - дарламасы 4 бағыт бойынша жү - зеге асырылады. Бірінші бағыт - ауыл-аймақты кең жолақты интернетпен қамтамасыз етіп, Қазақстанның транзиттік әлеуетін арттыру. Екінші бағыт - көлік және ло - гистика, денсаулық сақтау, білім беру, ауыл шаруашылығы және электронды сауда эконо - миканың салаларына цифрлы технологияны ендіру. Үшіншісі - мемлекеттік органдар жұмысының сапасын арттыру және төртінші бағыт - IT мамандарды даярлау. Қазақстанда мобильді бан - кинг, онлайн сауда және цифр - лы қызмет түрлерін дамыту қарқын алуда. Алдағы уақытта коммуникацияның дамуына, IT технологияларды жетілдіруге де күш жұмсалмақ. Бұл істе өзге мемлекеттердің табысты тәжіри - белерін назарда ұстаған жөн. Елімізде автоматтандыру жүйесі бұрыннан бар екені бел - гілі. Ал цифрлы технология енді-енді тұрмысқа ене бастады. Қазіргі кезде адамдар жұмысын жеңілдету үшін барлық жағ - дай жасалып жатыр. Қыз - мет көрсету құрылғылары жетіл - діріліп, жаңартылу үстін - де. Ірі компанияларда, шаруашы - лық - тарда ақылды роботтар жұмыс істей бастады [1].
Қазақ тілін латын графикасына көшіру Қазақстан қоғамының әртүрлі әлеуметтік топтары арасында қарама-қайшы әсер тудыратын, күрделі үрдіс болып табылады. Осындай қиындықтарына қарамастан, Қазақстан үшін жазу-сызуды реформалау орта және ұзақ мерзімде оның келешегі пайдалы әрі нәтижелі болатыны күмән тудырмайды. Себебі 2012 жылдан бері қарай халық талқысына түскен латын әліпбиін қолдаушылар қатары көбейіп келеді. Қазақ тілін латын графикасына көшіру нығайып келе жатқан тәуелсіз Қазақстанды жаңа заманауи мемлекет ретінде танытудың жолы болмақ. Бұрынғы кезде қазақ тілінің жазу-сызуын халық сыртқы күштердің, сыртқы мәдениет пен саясаттың ықпалы арқылы қабылдаған болатын. Қазір қазақ тілінің жазу формасы үшін латын әліпбиін таңдау саналы түрде, еркін жүргізіліп отыр.
Зерттеудің өзектілігі. 2017 жылдың 12 сәуірінде Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру атты мақаласы жарияланды. Елбасының мақсаты - ұлттың ұлы мұраты. Ол - Ұлы Дала елінің бойында белгілі тарихи себептермен қалғып кеткен прагматизмді ояту арқылы ұлттық, қоғамдық ойға, іске сілкініс әкелу, тәуелсіз елдің санасы мен ағзасын отаршылдық, кембағалдық, бойкүйездік комплекстерінен тұтастай арылту. Осы саяси мәні бар мақаланы түсінген халық Латын қарпіне көшу де - еліміз үшін Ұлы көшке ілесудегі батыл бастама екенін мойындағандай болды. Себебі 2017 жылы латынға көшуге қарсылық болған жоқ десе де болады. Жаңа әліпбиге ауысу, төл тіліміздің рухани жаңғыруын қалайтын, қазақ тілінің сапалы қарқынды тілдік қолданысын аңсайтындар қатары көбейгені байқалды. Елбасы Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру атты мақаласында латын әліпбиіне көшудің терең логикасы бар екенін, сол орайда бұл істі тезірек қолға алуды тапсырған болатын. Сол уақыттан бері латын әліпбиіне көшудің мәні қоғамда қызу талқыланып, түрлі жобалар да дайындалды. Латын әліпбиіне негізделген қазақ жазуы қазаққа керек пе, жоқ па? Көше қалсақ, бізге не береді? Бүкіл қазақ халқының көкейіндегі сұрақ осы. Ұтамыз ба, ұтыламыз ба? Шыққан қаражат орны тола ма, әлде толмай ма? Ең бастысы, өзін ғана емес, елін де, ұлтын да ойлайтын зияткерлік ұлтты қалыптастыруға бұл әліпбидің титімдей болса да септігі тие ме? Міне, осы сұрақтар туындап, оған жауап іздеген телебағдарламалар да басты тақырыпқа латын әліпбиіне оңтайлы көшу мәселесін қойды. Телебағдарламаларда сұхбат берген Институт ғалымдарының пікірлері толықтай көрсетілді. Бұнымен қоса, елдің латынға көшуге қатысты шынайы пікірлері де берілді. Соларға сараптама жасай келгенде, 2012 жылғы латынға көшу пікірлері мен 2017 жылғы пікірлердің арасында айтарлықтай айырмашылық бар. 2017 жылғы көпшілік қауым қазақ тілінің ұлттық негізде жаңғыруына жаңа әліпбидің қажет екенін, жаһандану дәуірінде көштен қалмай, озық технология лебіне ілесу керек екенін сезінгені байқалады.
Елбасымыз Н.Ә. Назарбаев Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру атты бағдарламалық мақаласында 2025 қарай латын әліпбиі қолданысқа енетіндігн, ісқағаздары, оқу құралдары, мерзімді баспасөз де латын қаріптерімен шығарыла бастайдындығын жеткізді. Латын әліпбиіне көшу қазақ тілін қазіргі заманғы ттехнологияларға бейімдеп қана қоймай, болашақта ақпараттарға қолжетімділіктерімізді арттырып, кеңістігімізді ұлғайтып, көкжиегіміздің кеңеюіне жол ашады.
Зерттеушілердің дәлелдеуіне қарағанда, бүкіл дүниежүзіндегі ғаламтор материалдарының 80 пайызы латын жазуымен жарияланады екен, ендеше бұл жазу дүниежүзілік деңгейде негізгі байланыс құралына айналып отырған ғаламтордың арқа сүйейтін негізгі әліпбиі. Латын әліпбиіне көшудің терең логикасы бар. Бұл қазіргі заманғы технологиялық ортаның , коммуникацияның, сондай-ақ XXI ғасырдағы ғылым және білім беру үрдісінің ерекшеліктеріне байланысты,- деп Елбасымыз айтқандай, латын әліпбиіне көшу заман талабы. Еліміздің латын әліпбиіне көшуі ұлтымыз үшін жасалған маңызды қадамдардың бірі, түркі және жаһандық әлемімен ықпалдасуға, ұлттық санамыздың қайта жаңғыртады.
Латын әліпбиіне көшу - қазақ халқының алға жылжуына, жаңа заман талабына сай өсіп-өркендеуіне, болашақта еліміздің жан-жақты дамуына үлкен үлес қосып, жемісі мен жеңісін әкелері сөзсіз. Біз латын әліпбиіне көше отырып, өркениетті елдердің қатарына қосылып, тіліміздегі дыбыстық жүйелерді нақ анықтап, қазақ тілінің жазылуы мен дыбысталу кезінде сөздер қолданысындағы артық кірме сөздерден арыламыз. Сондықтан латын әліпбиіне көшу біз үшін, болашақ үшін әлдеқайда маңыздырақ.
Диплом жұмысының нысаны. Қазақстанда Цифрлық Қазақстан бағдарламасының жүзеге асырылуы мен латын әліпбиіне көшудің маңыздылығы мен мәселелері.
Диплом жұмысының пәні.
Диплом жұмысының мақсаты.
Осы мақсат негізінде келесі зерттеу міндеттері туындайды:
- Цифрлық Қазақстан мемлекеттік бағдарламасының маңызын, енгізілу барысын, күтілетін нәтижені анықтау
- Тіл біліміндегі Цифрлық Қазақстан бағдарламасының негізгі көрсеткіштері
- Латын графикасына енгізудегі цифрлық технологиялардың рөлін айқындау
- Латын графикасына біртіндеп енгізу барысын анықтау
-
Зерттеу материалдары ретінде. Цифрлық Қазақстан бағдарламасы мен латын әліпбиіне көшу мәселесіне арналған Н. Ә. Назарбаев жолдаулары, мақалалары, Н. Әміржанова, А.Фазылжанова, А. Шәріпбай еңбектері талдау әдісімен жинақталды.
Диплом жұмысының құрылымы. Диплом жұмысы кіріспе, негізгі екі бөлім, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімі және қосымшалардан тұрады.
1 Цифрлық Қазақстан бағдарламасы: алғышарттары, барысы, бағыттары
1.1 Цифрлы Қазақстан бағдарламасының мүмкіндіктері, енгізілуі
Цифрлық технология ғаламшардағы миллиардтаған жанның әдеттегі өмірін адам танымастай өзгертті. Әрі бұл тек байланыс пен ақпарат алмасудың үлкен мүмкіндіктері туралы ғана емес. Мемлекеттік басқару жүйесіндегі цифрландыру мәңгілік дерт саналатын бюрократия мен сыбайлас жемқорлық мәселесін шешуге мүмкіндік береді. Цифрлық жүйелер мен технологияларды мемлекеттік органдарға қарқынды енгізе бастаған елдер экономикалық және әлеуметтік дамудың бірқатар артықшылыққа тез арада жетті. Халық пен бизнестің мемлекеттік қызметтерге жылдам қол жеткізуі, әртүрлі мемлекеттік органдар арасында ақпарат алмасуды жылдамдату, барлық өзгерістерді автоматты түрде жазатын дерекқорларды қалыптастыру, әрбір шенеунікті және олардың шешімдерін толық бақылауға мүмкіндік туды. Мұның бәрі мемлекеттік аппарат жұмысының сапасын ғана емес, мемлекеттік менеджерлердің қызмет ету ортасын, шешім қабылдау үшін жағдайлар, мемлекеттік бағдарламалардың өзгеруінің жылдамдығы мен тиімділігін өзгертті. Мемлекеттік басқару үшін цифрлық шешімдерінің пайда болуы халыққа мемлекеттік қызметтерді алу, бизнесті жүргізу және қажетті әкімшілік мәселелерді шешуде жаңа мүмкіндіктердің бергенін айтудың қажеті жоқ. Кең мағынасында экономиканың дамуы мен өсу мүмкіндіктері өзгереді - ол жаңа цифрлық технологиялардың көмегімен ашық және тиімді мемлекеттік механизм түріндегі қуатты ынталандыруға ие болады.
Елбасы Н.Ә.Назарбаев бизнестің тиімді жұмыс істеуі және мемлекеттің әрбір азаматына сапалы қызмет көрсетілуі үшін Цифрлы Қазақстан бағдарламасының бастамашысы болды. Цифрлық Қазақстан мемлекеттік бағдарламасының басты мақсаты - тұрақты экономикалық өсімге қол жеткізу, экономиканың, жалпы халықтың және әрбір адамның бәсекеге қабілеттілігін арттыру болып табылады. Әрине халықтың өмір сапасын жақсарту да басты мақсат. [https:fcis.kztsifrly-alemge-zho l-qazaqstanda-ne-ozgeredi]
Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев өзінің Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері Жолдауында цифрлы экономика құру және еліміздің кәсіпорындарын цифрландыру, интеллектуалды көлік жүйесін және агроөнеркәсіпте ақылды технологияларды енгізу, цифрлы білім беру ресурстарын дамыту бойынша бірқатар міндеттер қойған болатын.
Заманауи цифрлық технологиялар алға қарай жылдам қадам басқаны соншалықты, бұрын тек қашықтықта дыбысты беру үшін құрылғы ғана болса, бүгінгі күні байланыс құралы ғана емес, сонымен бірге әмиян, кілт, журнал, фотоаппарат, бейнеплеер және т.б. түрінде қолданылады. Қарқынды ілгері даму арқасында принтерлерде құжаттардың парақтарын басып шығарумен қатар ір түрлі салаларда - тамақ өнеркәсібі мен медицинадан бастап ғимараттың құрылысында пайдаланылатын 3D принтерлері арқылы күрделі үш өлшемді проекциялық үлгілерді құру мүмкіндігі пайда болды.
Цифрландыру қазіргі таңда ақпараттандыруды, автоматтандыруды, роботтандыруды және жасанды ақылды қоғамға енгізудің үздіксіз түрленетін, динамикалық өзгерістерге ұшырайтын, масштабталатын және ықпалдасуға бейімделетін қасиетімен ерекшеленеді. [https:www.inform.kzkzelbasy-ci frlyk-kazakstan-maksatty-bagdarlama syn-naktylady-galym_a3031281]
Қазіргі уақытта заманауи цифрлық технологиялар біз қалай өнімдерді шығаруды және қызметтерді көрсетуді ғана емес, сонымен бірге қалай жұмыс істеуді және бос уақытымыз өткізуді, өз азаматтық құқығымызды іске асыруды, балаларымызды тәрбиелеуді айтарлықтай өзгертуде.
Біздің еліміздегі цифрлық технологиялардың дамуы әлем нарығындағы ақпараттық-коммуникативтік қызметтер рөлінің нығаюы мен ақпараттық индустрияның бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін ақпараттық қызметтерді өндіретін және эскпортты жүзеге асыратын біздің еліміздің экономикасын жаңғыртуды жүргізетін отандық кәсіпорындар мен компанияларға қолдау көрсету сияқты осындай шарттар және факторлармен айқындалады. Қазақстанның үкіметі мен мемлекеттік органдары қоғамды ақпараттандыру және ұзақ мерзімді экономикалық өсуді айқындаудағы цифрлық технологияларды дамыту маңыздылығын сезіне отырып, мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттарының бірі ретінде аталған саланың дамуында белсенді қатысады.
Бағдарламаның басты мақсаты Қазақстандықтардың өмір сапасын арттырып, ұлттық экономиканы цифрландыру. Құжаттарды жүзеге асыру шеңберінде 2020 жылға дейін ғаламтор қолданушыларының санын 80 пайызға дейін арттырып, ел тұрғындарының 95 пайызын цифрлық хабар таратумен қамтамасыз ету, азаматтардың цифрлық сауаттылығын 80 пайызға дейін жеткізу.[ http:adilet.zan.kzkazdocsP1700 000827]
Елбасымыз өзі себеп-салдарлық байланысын көрсеткендей - ең алдымен азаматтардың әлеуметтік әлеуетінің артуы. Қатардағы тұрмыс кешіп жатқан жанның шенеуніктерден мейлінше оқшауланып, бюрократиялық, тіпті кей тұстарда - коррупциялық келеңсіздіктерге тап болмауы. Әрі, тіркеу қағазынан бастап, анықтамаларға дейін әп-сәтте алудың ең болмаса уақыт шығыны тұрғысынан пайдасы шаш-етектен. [https:baribar.kz61876tsifrly-q azaqstan-baghdarlamasynynh-tiimdili gi-men-mumkindikteri-qandaj]
Бағдарлама негізгі 5 бағыттан тұрады:
1. Цифрлық Жібек жолы - ауылдық елді мекендерде интернетке кең жолақты қолжетімділікті жүргізу арқылы жоғары технологиялық цифрлық инфрақұрылымды құру; телекоммуникациялық хабты дамыту; ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету; деректерді өңдеу орталықтарын салу және т.б.
2022 жылға қарай не өзгереді:
oo Қазақстан халқын 4G-мобильдік байланысымен сапалы, үздіксіз қамту
oo Жеке адамдар мен компаниялардың ғаламдық деректер жіберу желілеріне барлық жерден және жоғарғы жылдамдықтағы қолжетімділігі
oo АКТ дамыту деңгейі озат елдердің отыздығы деңгейіне жетеді
oo Киберқауіпсіздікті күшейту үшін Big Data, зиянды код және киберинциденттерді талдауға арналған инновациялық институттар құрылатын болады
Халық интернетке кең жолақты қолжетімділікпен, сапалы мобильді байланыспен, сондай-ақ цифрлық телерадио хабарларын таратумен қалай қамтамасыз етіледі:
1- кесте: Цифрлық телерадио хабарларын тарату жоспары
2018
Интернетке КЖҚ-мен 55 ауылдық елді-мекендердің 100 мыңнан астам тұрғынын қамту.
2019
Интернетке КЖҚ-мен 887 ауылдық елді-мекеннің 1,2 миллионнан астам тұрғынын қамту.
2020
Интернетке КЖҚ-мен 741 ауылдық елді-мекеннің 800 мыңнан астам тұрғынын қамту.
2023
KazSat-2R ғарыштық байланыс жүйесін пайдалануға енгізу.
Қазақстан Республикасының саяси бағдарламалары мен қаулыларын орындау, мысалы киберқауіпсіздік концепциясының бекітілуінің өзі бұл саланың қаншалықты маңызды екенін білдіреді. Киберқауіпсіздік - бұл құрылымдар, стратегиялар, қауіпсіздікті қамтамасыз ету қағидалары, қауіпсіздік кепілдігі, тәуекелді басқаруға қадам, әрекет, кәсіби дайындық, практикалық тәжірибе, сақтандыру, яғни киберортаны, ұйым өнімдерін және қолданушыларды қорғау үшін пайдалануы үшін мүмкін технологиялар. Ұйым өнімдері мен қолданушы іштей жалғанған компьютер құрылғыларын, инфрақұрылым, қосымшалар, шарттар, электробайланыс жүйелері және киберортадағы сәйкес ұауіпсіздік қатеріне қарсы бағытталған жетістікке талпыныстан және ұйым ресурстарының сәйкес қауіпсіздік қатеріне қарсы бағытталған жетістікке талпыныстан және ұйым ресурстарының немесе қолданушының қауіпсіздігін сақтау қасиетінен тұрады. Қауіпсіздікті қамтамасыз ету тапсырмасына мыналар жатады:
oo қолжетімділік
oo түпнұсқалылық және тұрақтылықты қосуы мүмкін жинақтылық
oo құпиялылық
Бұл анықтама АКТ қолдануда сенімділік пен қауіпсіздікті бекітумен байланысты қолданылады. IT саласында қауіпсіздікті оқытудың кілттік бағыты төмендегідей болуы керек:
oo ақпараттық қауіпсіздік бойынша дайындық облысында тұжырымдамалық негізді кеңейту және тереңдету;
oo жоғары оқу орындарындағы студенттерге ақпараттық қауіпсіздікті оқытудың әдістемелік жүйесі түсінігін дәлелдеу және дамыту;
oo жоғарғы оқу орындарындағы студенттердің ақпараттық мәдениет үрдісінің негізін қалытастыруды ашатын ақпаратты қорғауды оқытудың әдістемелік жүйесі моделін әзірлеу
Киберқауіпсіздік бойынша университет бастамасымен Стратегиялық план әзірленіп жатыр. Әзірленетін курстар ҚазҰУ-дың онлайн курстарының ішінде ұлттық платформада онлайн режимде ашық қолжетімділікпен қойылады.
Курстың мазмұнына теориялық және пратикалық құрамдас бөліктер, дипломдық жұмысқа, магистрлік және PhD диссертациясына дайындыққа мүмкіндік беретін ақпаратты криптографиялық қорғау, криптология, бағдарламалау бойынша логикалық интегралдық схемаларды әзірлеу тәсілдері, ақпаратты өңдеу және қорғау құрылымдары кіреді. Мұның барлығы университеттің АҚ аймағындағы және халықаралық қатыенастың дамуында жетекші университет болуына қолдау көрсетеді. 136 бет
Цифрлық Қазақстан бағдарламасы аясында жүргізілетін жобаларда ақпарат қауіпсіздігі маңызды орынға ие. Цифрлық технологиялардың дамуы біздің елімізде келесідей факторлармен байланысты: ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың әлемдік нарықта рөлінің күшеюі және ақпараттық индустрияның бәсекеге қабілеттілігін арттыруға арналған ақпараттық қызметтерді өндіретін және экспорттайтын отандық компанияларға, кәсіпорындарға қолдау көрсету, сонымен қоса еліміздің экономикасын модернизациялау. Осыған орай қаржы-экономикалық салада, білім саласында, тіпті мемлекеттің саясаттың негізгі бағыттарында қолданылатын ақпараттық технологиялардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету аса маңызды тапсырма болып табылады. Заманауи талаптарға сай цифрлық технорлогиялар: үлкен деректер қорлары, желілер мен жүйелердің, мобильді технологиялардың және басқа да технологиялардың қауіпсіздігін қамтамасыз ете отырып мемлекеттің маңызды деректерін қауіпсіздікпен қамтамасыз ету мүмкіндігі туады. Осы мақсатта қауіпсіздікті қамтамасыз ететін білікті мамандарды даярлау үшін арнайы оқу бағдарламаларын қолдану үлкен септігін тигізеді.
Компьютерлік жүйелер желілердің қауіпсіздігі бойынша мамандықтарды игерген мамандар жауап бере алатын кейбір компетенциялар мен қабілеттерге тоқталып кетсек:
oo Операциялық жүйелердегі ақпаратты қорғаудың бағдарламалық-ақпараттық құралдарына қызмет көрсету;
oo Операциялық жүйелердегі ақпаратты қорғаудың ішкі жүйелерін администрациялау ;
oo Компьютерлік жүйелер мен желілердің қауіпсіздік саясатын құру және қорғау бойынша талаптарды жасау;
oo Қолданушылардың есеп жазбасын басқару, сонымен қоса паролдардың ауысуын, генерациялануын және қайта қалпына келуін басқару;
oo Ақпаратты қорғау құралдарының жұмысқа қабілеттілігінің апатты қалпына келуін және резервті көшуді орындау;
oo Компьютерлік желілерде желіаралық экрандарды орнату;
oo Берілген талаптарға сай желіаралық экрандарды баптау;
oo Ақпаратты қорғаудың бағдарламалық-ақпараттық құралдары мен әдістері;
Жоба тапсырмасына мансап орталықтары жұмыстарын белсенді ету кіреді, себебі мансап орталығы түлектердің жұмыспен қамтылуының жоғарылауына әсер етеді және университеттің кәсіпорындарымен серіктестігін дамытады. Сонымен қатар, жобаны жүзеге асыру барысында, яғни студенттерге, магистранттарға және мамандарға онлайн курстарды жасау жобаның танымалдылығының артуына себеп болады. 137 бет
2. Креативті қоғам - халықтың цифрлық сауатын көтеру арқылы адами капиталды дамыту, инфокоммуникация технология саласындағы мамандардың біліктілігін көтеру, креативті тұрғыдан ойлауды дамыту. Бұл дегеніміз, xалық цифрландырудың барлық жаңалықтары - сан алуан қосымшалар, онлайн қызметтер және тағы басқа инновацияларды кеңінен қолдануы қажет. Ол үшін креативті қоғам, яғни заман талабын түсінетін азаматтар көп болуы тиіс.
Цифрлық экономика халықта оның жемістерін пайдалануға мүмкіндік беретін цифрлық дағдылардың болуын талап етеді. Бұл ретте, қазіргі кезде халықтың компьютерлік (цифрлық) сауаттылығының деңгейі 76,2% құрайды, және алдағы жылдарда оның өсуі қажет. Қазіргі сәтте Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі бірқатар бастамаларды енгізуде:
1) 3-4 сыныптарда оқуда және күнделікті өмірде ақпараттық технологияларды тиімді пайдалану үшін заманауи ақпараттық технологиялармен жұмыс істеудің жалпы базалық білімдерін қалыптастыратын "Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар" пәні енгізілді;
2) робототехника шеңберінде бағдарламалаудың жалпы негіздеріне үйрететін робототехника бойынша 372 үйірме жұмыс істеуде.
Сонымен қатар, жас ұрпаққа жаңа талаптарды ескере отырып, креативті ойлау мен техникалық дағдыларын дамыту арқылы орта білімнің мазмұнын қайта қарау қажеттілігі туындап отыр.
Техникалық және кәсіби, жоғары, жоғары оқу орнынан кейінгі білімде Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің деректері бойынша:
1) 3 мамандық базасында студенттерде таңдаған мамандық шеңберінде іс жүзінде АКТ пайдаланудың базалық білімдерін қалыптастыратын "Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар" пәні енгізілді;
2) техникалық және кәсіби, жоғары, жоғары оқу орнынан кейінгі білімде білім беру бағдарламалары үшін негізгі база болатын кәсіби стандарттар әзірленуде.[ http:adilet.zan.kzkazdocsP1700 000827]
Цифрлық мәліметтердің көлемінің артуы, Интернет желісінің кеңеюі, мемлекеттік басқару және өнеркәсіптік бөлім үдерісіне АКТ енуі, қоғамның барлық саласында АКТ саласы пайда болуына байланысты - электронды ақпараттық қорларды, ақпараттық жүйелер және желі телекоммуникациясын қорғау мәселесі, ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолданудың қауіпсіздігін қамтамасыз ету үлкен өзектілікке ие.
3. Экономика салаларындағы цифрлық қайта құру - елдің көлік-логистикалық жүйесін автоматтандыру арқылы цифрлық индустрияны дамыту; ауыл шаруашылығы, өнеркәсіп саласына цифрлық технологияларды енгізу; энергия үнемдеу және энергия тиімділік саласына талдау жүйесін енгізу; электронды сауданы дамыту; минералдық ресурстарды есепке алу жүйесін жақсарту; геологиялық цифрлық ақпараттың сақталуын және қолжетімділігін қамтамасыз ету; ақылды қалаларды құру үшін технологияларды іске асыру.
2022 жылға қарай не өзгереді:
oo Экономикадағы еңбек өнімділігінің деңгейі Әлем елдерінің озық отыздығы деңгейіне дейін артады
oo Басым салаларда бәсекеге қабілетті экспорт өндірістері пайда болады
oo Қазақстанның ірі компанияларын капиталдандыру өтеді, онысымен негізінен жаңа деңгейге шығуды мүмкін етеді
oo Жергілікті электрондық сауда көлемі артады
oo Көлеңкелі экономика үлесі Әлемнің озық отыздығы деңгейіне дейін төмендейді[https:digitalkz.kzcif rovizaciya-otraslei-economiki]
4. Белсенді мемлекет - электрондық және мобильді үкіметті одан әрі дамыту арқылы цифрлық үкіметті құру; электронды түрде ұсынылатын мемлекеттік қызметтерді көбейту; ашық үкіметті қалыптастыру; кеңістік деректерінің ұлттық инфрақұрылымын дамытy болып табылады.
2022 жылға қарай не өзгереді:
oo Электрондық түрде алынған мемқызметтер үлесі 80%-ға дейін артады
oo Әкімшілік іс жүргізу толықтай және қылмыстық іс жүргізу ішінара электрондық форматқа өтеді
oo Қазақстанның ірі қалалары Smart City тұжырымдамасына өтеді
Цифрлық технологияларды енгізу азаматтарға электрондық форматтағы мемлекеттік қызметтерді жылдам әрі дербес алуды мүмкін етеді. Көптеген мемлекеттік органдар, азаматтардың қажеттіліктерін біле отырып, оларға мекемелерге бармай-ақ қызмет көрсету үшін алдын ала байланыса алатын болады.[ https:digitalkz.kzperechod-na-ci frovoe-gosudarstvo ]
Цифрлық трансформациялану деректер негізіндегі проактивті деп аталатын қызметті қоса алғанда, жаңа бизнес-моделдердің туындауына әкеп соғады. Провайдер өз клиенттері туралы неғұрлым көп білсе, олар соғұрлым клиенттер қажеттіліктеріне барынша сәйкес келетін және клиенттердің өздері де білмейтін қажеттіліктерден асып түсетін қызметтерді ұсына отыра, одан әрі дербестелген ұсыныстарды жасауы мүмкін. Бұл транзакциялар талдауын ескере отырып, белгілі бір қызметте қажеттілікті болжамдап, азаматтар мен кәсіпкерлерге қызметтер ұсынуға мүмкіндік береді.
Бағдарлама Қазақстан жолы - 2050: бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ атты Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауына, 100 қадам қысқа мерзімді дағдарысқа қарсы стратегиясына, Нұрлы жол инфрақұрылымдарды дамыту бағдарламасына, Электрондық құжат және электрондық цифрлық қолтаңба туралы, Байланыс туралы, Ақпараттандыру туралы Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес әзірленген. Осы құжаттарға сәйкес азаматтардың өмір сүру сапасын көтеру, қоғам өмірінің экономикалық, әлеуметтік-саяси және мәдени саласын дамыту, сондай-ақ мемлекеттік басқару жүйесін жетілдіру осы Бағдарлама ұсынатын цифрлық қайта құрудың негізгі қағидаттары мен дамыту векторлары болып табылады.
Жолдауда қойылған мәселе басқару жүйесіне, сонымен бірге, барлық бағытта: экономиканы реттеуде, ауылшаруашылығын дамытуда, білім беруде, әлеуметтік мәселелерде, қандай жағынан болсын жаңа технологияларыды және сандық кеңістікті Қазақстанда одан әрі қарай дамытып, орнықтыруды қолға алу айқындалған. Осы мәселелерді тыянақты іске асыру, қандай жағдайда жалаң ұрандатудан кету, тек қана тапсырманы шұғыл да тез, шолақ белсенділік принциптерімен әйтеуір орындап, оның орындалғаны туралы жыл көлемінде есеп беріп, тағы да алда қандай мақсат бар деп қарастыру емес. Тақырып аясында, қойылған мәселені екі жақты қарастыру жөн. Адами құндылықты дамыту, адами капиталды пайдаланудың кепілі ретінде, сонымен қатарғ сандық біліммен жаңа технологиялар жағдайында мамандандырылған білім берудің кейбір мәселелері бойынша.152 бет
Экономикалық дағдарыс шарттарын ескере отырып, көпшілік жобалардың мемлекеттік бюджетке түсіретін жүктемесін төмендету мақсатында осы Бағдарлама шеңберінде халықаралық қаржы ұйымдары мен даму институттарының қарыздарын тарту арқылы жеке инвестицияларды іске асыру жоспарлануда. Бағдарламаны іске асыру бойынша халықаралық серіктестердің бірі Дүниежүзілік банк болып табылады, ол Бағдарламаны іске асыру кезінде техникалық қолдау көрсетеді, сондай-ақ зонттық инвестор ретінде қатыса отырып инвестицияларды жұмылдыруда жәрдем көрсетеді. Сондай-ақ ақпараттандырудың сервистік үлгісі сияқты қаржыландырудың қазіргі заманғы тетіктері және отандық өндірушілерді белсенді тарта отырып, мемлекеттік-жеке меншік әріптестіктің құралдары қолданылады.
Бағдарламаны басқару тетігі бағдарламаны басқару саласындағы ең үздік әлемдік практикаға және Дүниежүзілік банк сарапшыларының ұсыныстарына сәйкес инфокоммуникациялық технология саласындағы Ұлттық даму институты базасында Бағдарламаны басқару кеңсесі арқылы жүзеге асырылатын болады.
Бағдарламаны іске асыру нәтижесінде азаматтық қоғам үшін заманауи инфокоммуникациялық инфрақұрылымға қолжетімділік пайда болады, ол мемлекеттік қызметтерді сапалы және шексіз алуға; ашық деректерді қолдануға; елдің өміріне белсенді қатысуға; электронды сауда мүмкіндіктерін пайдалана отырып, қызметтер мен тауарларды ғаламтор арқылы тапсырыс беруге мүмкіндік береді. Сондай-ақ бағдарлама халықтың цифрлық технология арқылы білім мен денсаулық сақтауға кең және кедергісіз қолжетімділік беру арқылы өмір сүру сапасын жақсарту мүмкіндігін береді, мамандарды даярлауға және қайта даярлауға, сондай-ақ еңбек нарығында жаңа жұмыс орындары мен жұмыспен қамту түрлерінің пайда болуына жағдай тудырады.
Бүгінде цифрландыру процесі әлемдегі барлық елдерге әсер етеді. Сонымен қатар әрбір ел цифрлық дамудың басымдықтарын өзі айқындайды. Әлемдегі 15-тен астам мемлекет қазіргі уақытта ұлттық цифрландыру бағдарламаларын іске асыруда. Қытай, Сингапур, Жаңа Зеландия, Оңтүстік Корея және Дания ұлттық экономикаларды цифрландыру бойынша алдыңғы қатардағы елдер болып табылады. Қытай өзінің "интернет плюс" бағдарламасында цифрлық индустрияны дәстүрлімен біріктіреді, Канада Торонтода АКТ-хабын жасады, Сингапур драйвері АКТ болып табылатын "ақылды экономиканы" қалыптастырады, Оңтүстік Корея "Креативті экономика" бағдарламасында адами капиталды, кәсіпкерлікті дамытуға және АКТ саласындағы жетістіктерді таратуға бағдарланады, ал Дания мемлекеттік секторды цифрландыруға баса назар аударуда. Мемлекет басшысы қойған межеге жету үшін шетелдік цифрландыру тәжірибесіне зер салу да - аса маңызды.
Лингвистика мен математика салаларын байланыстыра отырып зерттеу барысында математикалық лингвистика атты жаңа пән өмірге келді. XX ғасырдың 50-60 жылдары қалыптасқан бұл пән тіл білімінің барлық ішкі дамуының өзінен де сезіле бастаған қажеттілігінен туындаған болатын. Атап айтқанда, бұл қажеттілік тілдің лексика-грамматикалық, фонетикалық құрылымына көңіл аударудан, тілдік жүйе ретінде қарастырудан және оның жеке-жеке микрожүйелерден тұру күрделілігін жеке түсінуден, лингвистикалық нысандар мен олардың атрибуттары аралығындағы қатынастарды танып-білуден байқалып, математикалық лингвистика пәнінің дамуына объективті жағдай туғызды. Сөйтіп құрылымдық лингвистика мен математикалық лингвистика пәндері қазіргі қазақ теориялық тіл білімінің дамуына ең көп әсер етуде. Бұндай әсер қазіргі қазақ тіл білімінің синтаксис және семантика салаларында айтарлықтай көрініс тапты.
Профессор А.Қ. Жұбанов - қазақ тіл білімінде лингвостатистикалық әдісті қолдану мәселесінде ерекше тың жаңалық әкелген ғалым. Ол қазақ тіл білімінде қолданылатын түрлі әдістерді талдап, қазақ тілінің заңдылықтарына сай келетін математикалық әдісті айқындады.
Тіл ғылымындағы деректерді автоматтандыру құжаттық және фактографикалық деректер қорын құру қажеттілігінен келіп шықты. Себебі, мұндай автоматтандыру ең алдымен тіл білімі мамандарының өзіне аса қажет. Осы арқылы тіл ғылымына ғылым жолындағы қандай анықтамалар түрі қажет деген мәселелер тез әрі жеңіл шешіледі. Біріншіден, бұл тәсіл арқылы кітапханалардағы библиографиялық жұмыстарда белгілі бір мәселеге қатысты барлық отандық не шетелдік әдебиеттерді іздестіру, тауып алу шешіледі. Мұндай материалдарға жататындар: кітаптар, мақалалар, конференция тезистері, хроникалық шағын мақалалар және т.б. Екіншіден, жиналған әдебиеттер ішінен керекті деректерді іріктеп алу, оларды қажетті белгілеріне қарай сұрыптау, топтастыру және т.б. жұмыстар орындалады. Үшіншіден , тіл білімінде, этнографияда, антропологияда, тарихта карталық мәліметтерге тікелей қатысты бола алады. Сондықтан қолданбалы лингвистиканың амал -тәсілдерімен ЭЕМ-ге ондай деректерді енгізу мен оларды қағаз бетіне шығару аса маңызды міселе.127 А.Жұбанов
Жұбанов тіл білімінде математикалық әдісті қолданудың маңызы туралы былайша ой қорытады ... көптеген теориялық және практикалыұқ мәселелер үшін оның кейбір қасиеттерін, яғни ең негізгі деген сандық сипаттарын білу жеткілікті. Мәселен, кейбір жағдайда белгілі көлемдегі мәтін мен оның сөздігі арасындағы жоғары ықтималдыққа ие қатынастарды білсек те жеткілікті. Мәтін көлемінң өзгеруіне қарай зерттеу нысанына алынған тілдік бірлік жиіліктерінің мәтін не сөздік бойында таралу сипаты қандай, алынған нәтижелерді ана тілін, не шеттілін үйретуде өалай қолдануға болады деген сұрақтарға жауап алуға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, тілдік ақпаратты тарату, ғылыми ақпарттарды автоматыт түрде өңдеп, ұзақ мерзімге сөздік қордың статистикасын зертету арқылы іске асады.
2007 жылы әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті филология және әлем тілдері факультетінде жалпы тіл білімі және еуропа тілдері кафедрасын басшылығымен Қолданбалы лингвистика мамандығы ашылған болатын. Жаңадан ғылым әлеміне жол тартқан қолданбалы лингвистика саласы бойынша зерттеуші ғалымдар саусақпен санарлық. Солардың бәрі әрі бірегейі, көшбасында тұрған, қазақстандағы қолданбалы лингвистика ғылымынығ қалыптасуы мен дамуының негізін қалаушы, ғалым филология ғылымдарының докторы, профессор А. Қ. Жұбанов. 142 бет жұбанов
Қазіргі жаһандану заманында әлемдік деңгейдегі ьалаптарға сай әрі кез келген заманауи ақпараттық технологиялық прогреске төтеп бере алатын қазақ тілінің мемлекеттік тіл дәрежесіне көтерілуіне, әлеуметтік өміріміздің барлық саласында ресми түрде қызмет етуіне, сонымен бірге ғылым тілі дәрежесіне көтерілуіне бүгінгі таңдағы жүргізіліп жатқан күресіміз, іс-шараларымыз соның бір айғағы деуімізге болады. Қзақ тіліне мемлекеттік тіл мәртебесін берген күннен бастап оның рөлі айтарлықтай өсті, әсіресе барлық функциясының кеңеюі және қарым-қатынас жасаудың барлық аясында көрініс тапты. Қазіргі қазақ тілінің тілдік жағдаятына және тілдік саясатпен реттелетін заңнамалық шараларға сәйкесінше лингвистикалық жаңа зерттеулер қажет, соның бірі ақпараттық технологиялар негізінде тілді стандарттау мен жүйелеуді құрайтын корпусты жоспарлау мәселесі. Мемлекеттік тілді қолдану мен дамыту бағдарламасы (2011-2020) аясында қазақ тілінің ұлттық корпусын жасау маңыздылығы туды.
корпустың қалыптасуы қазіргі әлемдік қауымдастықтың алдында тұрған өзекті мәселелердің бірі. Өйткені мемлекеттік тілге тек кодификацияланған тілдер ғана емес, сондай-ақ оның барлық стиль және жанр түріндегі нұсқалары сәйкес келеді. В. Плунгянның айтуынша, тіл корпусы - өте тиімді және пайдалы құрал, әсіресе, егер корпус үлкен әрі барлық материалдарды қамтамасыз ете алса. Тілдің корпусы сол тілдегі жинақталған материалдардың электрондық нұсқасы. Корпусқа енгізілген аппараттың бірі разметка немесе аннотация деп аталады, корпустың аннотациясы анағұрлым толық болған сайын, соғұрлым корпус маңызы арта түседі. Корпусты жасау ұзақ әрі көп еңбекті қажет ететін жұмыс . Ол көптеген мемлекттік бағдарламалар мен ақпараттық қорларға қолдау көрсететін орталықтар мен институттардың бірлескен жұмысының нәтижесі. Қазіргі таңда әлемнің көптеген тілдерінің ұлттық корпустары бар.Ұлттық корпустың әлемдік эталоны британдық болып табылады. Ал славян тілдерінің арасында Чех ұлттық корпусын атауға болады. Ең бірінші компьютерлік корпус АҚШ-тағы Браун корпусы. Браун корпусының негізінде Л.Н. Засоринаның орыс тілінің жиілік сөздігі, мәтіндер корпусы және Уппсалы университетінде орыс тілінің корпусы жасалды.143 бет
1.2 Цифрлық технологиялар мен латын әліпбиіне көшудің отандық білім беру жүйесіндегі маңызы
Цифрлық Қазақстан мемлекеттік бағдарламасына сәйкес негізгі стратегиялық бағыттар бойынша нақты іс-әрекеттердің алгоритмі зерделенген. Инновациялық технологиялар мен зияткерлік жүйелер экономиканың барлық салаларына енгізіліп, ол өнімділіктің өсуіне және халықаралық деңгейде бәсекелестіктің артуы арқылы экономиканың дамуына серпін беретіндігі, цифрлы мемлекетке өту үрдісінде қағазсыз технологияға көшу, байланыс желілерімен қамтуды кеңейту және киберқауіпсіздікті күшейтудің маңыздыл
ығы көрсетіледі. Адам капиталын жетілдіруде табысқа жетудің негізгі құпиясы - білім беру мен кадр даярлаудың тиімді жүйесін құру арқылы өндіріске ғылым мен техниканың соңғы жетістіктерін енгізе білу, көптеген озық технологияларды меңгеру қажет. Аталған бағытта жоғары нәтижеге қол жеткізу үшін сапалы кадрлық әлеует құру қажет. Сол себепті білім беруде цифрлы сауаттылықты арттыру, ақпаратты технологияларды енгізуді жылдамдатуда мамандарды цифрлы технологиялар бойынша жаппай оқыту қажет. Алдағы уақытта жаңа технологиялар кейбір мамандықтардың жойылуына әкеліп соқпақ, ал жаңа мамандықтарға ақпараттық технологияларға әсер ететін үлкен деректер технологиясы, робот техникасы, нанотехнология мамандарына сұраныс артып келеді.
Бүгінде дүниежүзі төртінші өнеркәсіптік революция қарсаңында тұр. Өмірге жаңа технология - қоғамның көп саласын цифрландыру технологиясы келді. Бұл дамудың жаңа мүмкіндіктерін тиімді қолданудың заман талабына сай үдерісіне келіп тіреледі, біз оған дайын болуымыз керек. Әлем елдері де цифрлық технологияға бет алды. Инновация мен жылдамдық қазіргі әлемде бәсекеге қабілеттіліктің басты белгісі. Сондықтан, әлемдегі өзгерістерден қалыспау бүгінгі таңда көштен қалмаудағы ең маңызды шарт болып табылады.
Интернет - заманымыздың ең ірі жаңалықтарының бірі болып табылады. Интернет дүниеге көзқарасымызды қалыптастыруға көп мүмкіндік беретін есептеуіш техниканың болашағы. Ол алғашқыда зерттеушілер мен пайдаланушыларға өз жұмыстарын жылдам және тиімді орындау үшін көмекші құрал ретінде құрылды. Бірақ қысқа уақыт ішінде интернетті пайдаланудың қосымша мүмкіндіктері пайда бола бастады. Интернет желісіне қосылғандар қызу қарқынмен қызметке кірісті, осының нәтижесінде бұған көптеген адамдар мен компаниялар тартыла бастады. Интернеттің жиі қолданылатын құрама бөлігі электрондық пошта. Ол арқылы дүние жүзінің кез-келген бөлігіне хабар жіберіледі және оны адресат оны бірнеше секундтың ішінде қабылдайды. Желі арқылы сауда-саттық жасауға, тұтыну тауарларын таңдап, тапсырыс беріп, құнын кредиттік карточкалар арқылы төлеп алуға болады.
Көпшілік интернетті дүниежүзілік өрмек еп атайды. Шынында бұлай емес, бұл оның зор мүмкіндігі. Ол арқылы кез-келген саладан саясат жөнінде, зерттеу нәтижесі жайлы, ғылыми жаңалықтар мен спорттық жетістіктер және т.б. туралы көлемді мәліметтер алуға болады. Дүниежүзіндегі миллионаған адамдар бір-бірімен сұхбаттасқысы, кеңескісі, ал кейбіреулер айтысқысы келеді. Осы жағынан қарастырғанда форум, хабарландырулар тақтасы арқылы интернет конференциясын өткізудің маңызы зор. Әр елдердегі компьютерлік тарамдар интернет арқылы бір жүйеге біріктіріліп, әлемнің кез-келген жерінен ақпарат алмасып, халықаралық жиындарға қатысатын мүмкіндік жасалды. Осы мәселерді дамыту коммуникациялық орта мен ақпараттық қорлардың өзара іс-кимыл жүйесін жасауға пайдаланатын ортақ ақпараттық базаны қалыптастыруға, сондай-ақ халықаралық ақпараттық жүйелермен ынтымақтастық жасауға мүмкіндік туды. 240 бет Аяжанов
Цифрландыру - бәсекеге қабілетті экономиканы дамытуды және халқының тұрмыс сапасын жақсартуды бағытқа алған мемлекеттердің барлығы ұстанатын жаһандық үрдіс. Мұнда бес стратегиялық бағыт бойынша нақты іс-әрекеттердің алгоритмі көрініс тапқан, өнеркәсіп, көлік, ауыл шаруашылығы, білім беру, денсаулық сақтау және басқа да маңызды бағыттардың барлығы қамтылған.
Бірінші бағыт - экономика салаларын цифрландыру. Бұл дегеніміз инновациялық технологиялар мен интеллектуалды жүйелер экономиканың барлық салаларына енгізіліп, ол өнімділіктің өсуіне және халықаралық деңгейде бәсекелестіктің артуы арқылы экономиканың дамуына серпін беретінін білдіреді. Соның нәтижесінде шикізат саласындағы, оған қоса агроөнеркәсіп кешеніндегі отандық эксспорттың ішкі және сыртқы нарықтағы өсіміне қол жеткізіледі, өз кезегінде аса ірі өндірістік компаниялардың капиталдануының артуына ықпал етеді.
Бірінші бағытты жүзеге асыруға отандық IT-компаниялар мен ғылыми зерттеу институттары ат салысатын болады. Бұл шара мамандарға өздерінің технологияларын іс жүзінде қолдану үшін жақсы мүмкіндік тудырады.
Екінші бағыт - цифрлы мемлекетке өту. Бұл үдерісті суреттеу өте оңай: қағаз түріндегі құжат айналымын азайтып, халық пен бизнеске барынша аз мерзім ішінде қызмет көрсету. Оған мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерін ықпалдастыру арқылы қол жеткізіледі.
Біріншіден жиырма миллионға тарта анықтама алынып тасталынады. Екіншіден, мемлекеттік органдар электронды құжат айналымына өтеді. Үшіншіден, жербес ақпараттар азаматтардың, қызмет алушылардың келісімімен үшінші тұлғаларға ұсынылатын болады. Әзірге мемлекеттік қызмет түрлерінің төрттен бір бөлігі ғана электронды форматта ұсынылады. Қағазсыз технология бойынша мемлекеттік қызметтердің 80 пайызы тек қана электронды форматта ұсынылатын болады. Мемлекеттік органдардың ішкі үдерістерін автоматтандыруда, мысалы, стратегиялық және бюджеттік жоспарлауда, жер және минералды ресурстарды басқаруда, сондай-ақ импорттық-экспорттық операцияларды басқаруда айтарлықтай ілгерілеу болады. Шешуші мәселелердің бірі еліміздің транзиттік әлеуетін тиімді пайдалануға қатысты. Экспорттық-импорттық операцияларға бір терезе және интеллектуалды көлік жүйесі сынды жүйелерді енгізу адами факторларды азайтуға, барлық үдерістерді жеделдетуге және оның ашық болуына бағытталған.
Үшінші бағыт - цифрландырылған Жібек жолын жүзеге асыру. Ол екі түрлі жолмен жүргізіледі: байланыс желілеріммен қамтуды кеңейту және киберқауіпсіздікті күшейту.
Бірінші шара кең жолақты жаһандық желілерге қосылу инфрақұрылымын дамыту және қорғалған алмасу мәселесімен байланысты. Ауылдық елді мекендерді кең жолақты интернетпен қамтамасыз ету керек. Бұл орайда 1200-ден астам ауылдық елді мекенге мемлекет-жекеменшік әріптестігі схемасы бойынша талшықты-оптикалық байланыс желісін тарту жоспарланған. Осылайша 2,1 миллионнан астам адам жоғарғы жылдамдықты интернетке қосылуға техникалық мүмкіндік алады. Барлық аудан орталықтарында жаңа буындағы ұялы инфрақұрылым пада болады.
Екінші шара жаңа білім беру бағдарламаларын: ақпараттық қауіпсіздіктегі криптоталдау және аудит, ақпаратты қорғаудың аппараттвқ құралдарын, компьютерлік қауіпсіздікті дамыту болып табылады.
Төртінші бағыт - адам капиталын дамыту. Адам капиталы дегенімізде ең бірінші ойға келетіні адамның білім алуы. Табысқа жетудің негізгі құпиясы - білім беру мен кадр даярлаудың тиімді жүйесін құру арқылы өндіріске ғылым мен техниканың соңғы жетістіктерін енгізе білу. Үздік ғылыми білім мен нәтижелі технологияларды трансфреттеу жұмысымен жедел түрде айналысу қажет, көптеген озық технологияларды меңгеруіміз қажет. Аталған бағытта жоғары нәтижеге қол жеткізу үшін сапалы кадрлық әлеует құру қажет. Сол себепті орта, техникалық және кәсіби, жоғарғы білім беруде цифрлық сауаттылықты арттыру шаралары қарастырылған. Ақпаратты технологияларды енгізуді жылдамдату аса маңызды іс болып отыр, бұл бағытта мамандарды цифрлы технологиялар бойынша жаппай оқыту қажет.
Білім беру саласындағы үздік оқытушылардың бейнесабақтары мен бейнеәдістерін интернетке орналастыру, еліміздің түкпір-түкпіріндегі ұстаздарға қолжетімді әрі пайдалы дүние болары анық, бұл ауыл мен қала білімін теңестіруге жағдай жасайды. Талантты жастарды дамыту және қолдау мақсатында қазірдің өзінде тұрақты түрде хакатондар, олимпиадалар мен конкурстар ұйымдастырылып, роботты техника мен бағдарламалау бойынша түрлі үйірмелер ашылуда. Елді мекендерде тұрғындар, оның ішінде жұмыссыздар сұранысқа ие машықтарға оқытылатын болады.
Бесінші бағыт - инновациялық экожүйе қалыптастыру - қолға алынған технологиялық стартап-жобалардың қатарын көбейту және оларды капиталдандыру.
Инновациялық экожүйе қазіргі технопарктердің, венчурлық қорлардың, ғылыми - зерттеу институттары мен ЖОО-лардың базасында қалыптасатын болады. Бұл орта жаңа идеяларды, технологияларды, цифрлы шешімдерді шоғырландыруды, сондай-ақ шетелдерде IT-жобалармен айналысатын талантты жастарды белсенді түрде тартуды қамтамасыз ететін болады. Қарапайым тілмен айтар болсақ, бұл дегеніміз идеяшыл адамдардың технологиялық кәсіпкерлердің батыл жобаларын жүзеге асыруға жан-жақты қолдау көрсету. Бүгінгі таңда әлемдік IT-индустрияның алыптары - Apple, Google, Facebook бұрын жаңадан іс бастаған кәсіпкерлер болатын. Олар инновациялық экожүйеде жасалған жағдайларды тиімді пайдалана отырып, идеядан алып трансұлттық корпарация құра алады. Енді бізде де еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуына үлес қосуға әорі азаматттарға өз мүмкіндіктерін іс жүзінде асыруға зор мүмкіндіктер жасалды. Бұл жаһандық білім ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1
I-бөлім. Цифрлық Қазақстан бағдарламасы: алғышарттары, барысы, бағыттары
1.1
"Цифрлы Қазақстан" бағдарламасының мүмкіндіктері, енгізілуі
1.2
Цифрлық технологиялар мен латын әліпбиіне көшудің отандық білім беру жүйесіндегі маңызы
1.3
2
II-бөлім. ҚАЗАҚ ГРАФИКАСЫН ЛАТЫН ӘЛІПБИІНЕ АУЫСТЫРУ ЖҰМЫСТАРЫ
2.1
Қазақстан Республикасы тіл саясаты аясында латындандыру мәселесі
2.2
ЛАТЫН ӘЛІПБИІНІҢ АҒЫЛШЫН ТІЛІН ҮЙРЕНУГЕ ЫҚПАЛЫ
2.3
Латын әліпбиіне көшудің әлеуметтік, психолингвистикалық жағдаяттары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1 https:aikyn.kz2018062257580.h tml
транслитерация- бір жазба таңбаларын басқа жазба таңбаларымен дәл беру.
Киберқауіпсіздік - электрондық нысандағы ақпараттың және оның өңдеу, сақтау, беру (электрондық ақпараттық ресурстарды, ақпараттық жүйелер мен ақпараттықкоммуникациялық инфрақұрылымды) ортасының сыртқы және ішкі қауіп-қатерлерден қорғалу жағдайы.
Кіріспе
Диплом жұмысының басты сипаты. Қазіргі уақытта заманауи ақпараттық-технологиялардың мүмкіндігі зор. Мамандардың айтуынша, оның ең сапалысы цифрлы технология. Қай салада болмасын,бұл технология жұмысты жеңілдетуге ықпалын тигізіп отыр.Көптеген елдерде цифрландыру дамудың стратегиялық кілті болып табылады. Әлемдік сарапшылардың болжамдарына сәйкес, 2020 жылға дейін әлемдік экономиканың төрттен бір бөлігі цифрлық жүйеде болады және де мемлекетке, бизнеске, қоғамға тиімді өзара әрекеттесуге мүмкіндік береді. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2017 жылғы 12 желтоқсандағы № 827 қаулысымен бекітілген Цифрлық Қазақстан мемлекеттік бағдарламасының басымдықтарының бірі қоғам өміріндегі барлық салаларға цифрлы қызметті кеңінен енгізуге негізделген. Бағдарламаны жүзеге асыру цифр - лы технологияларды қолдану арқылы халықтың өмір сапасын арттыруға жол ашады, сондай-ақ Қазақстан эконо - мика - сы - ның принципті түрде жаңа траек - тория - мен дамуға көшуіне қажетті жағ - дай - ларды туғызады. Цифрлық трансформациялау идеясын әлемдік тренд деуге де болады. Елімізде жаңа технология - ларды жетік меңгеру үшін қабыл - дан - ған Цифрлы Қа - зақстан бағ - - дарламасы 4 бағыт бойынша жү - зеге асырылады. Бірінші бағыт - ауыл-аймақты кең жолақты интернетпен қамтамасыз етіп, Қазақстанның транзиттік әлеуетін арттыру. Екінші бағыт - көлік және ло - гистика, денсаулық сақтау, білім беру, ауыл шаруашылығы және электронды сауда эконо - миканың салаларына цифрлы технологияны ендіру. Үшіншісі - мемлекеттік органдар жұмысының сапасын арттыру және төртінші бағыт - IT мамандарды даярлау. Қазақстанда мобильді бан - кинг, онлайн сауда және цифр - лы қызмет түрлерін дамыту қарқын алуда. Алдағы уақытта коммуникацияның дамуына, IT технологияларды жетілдіруге де күш жұмсалмақ. Бұл істе өзге мемлекеттердің табысты тәжіри - белерін назарда ұстаған жөн. Елімізде автоматтандыру жүйесі бұрыннан бар екені бел - гілі. Ал цифрлы технология енді-енді тұрмысқа ене бастады. Қазіргі кезде адамдар жұмысын жеңілдету үшін барлық жағ - дай жасалып жатыр. Қыз - мет көрсету құрылғылары жетіл - діріліп, жаңартылу үстін - де. Ірі компанияларда, шаруашы - лық - тарда ақылды роботтар жұмыс істей бастады [1].
Қазақ тілін латын графикасына көшіру Қазақстан қоғамының әртүрлі әлеуметтік топтары арасында қарама-қайшы әсер тудыратын, күрделі үрдіс болып табылады. Осындай қиындықтарына қарамастан, Қазақстан үшін жазу-сызуды реформалау орта және ұзақ мерзімде оның келешегі пайдалы әрі нәтижелі болатыны күмән тудырмайды. Себебі 2012 жылдан бері қарай халық талқысына түскен латын әліпбиін қолдаушылар қатары көбейіп келеді. Қазақ тілін латын графикасына көшіру нығайып келе жатқан тәуелсіз Қазақстанды жаңа заманауи мемлекет ретінде танытудың жолы болмақ. Бұрынғы кезде қазақ тілінің жазу-сызуын халық сыртқы күштердің, сыртқы мәдениет пен саясаттың ықпалы арқылы қабылдаған болатын. Қазір қазақ тілінің жазу формасы үшін латын әліпбиін таңдау саналы түрде, еркін жүргізіліп отыр.
Зерттеудің өзектілігі. 2017 жылдың 12 сәуірінде Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру атты мақаласы жарияланды. Елбасының мақсаты - ұлттың ұлы мұраты. Ол - Ұлы Дала елінің бойында белгілі тарихи себептермен қалғып кеткен прагматизмді ояту арқылы ұлттық, қоғамдық ойға, іске сілкініс әкелу, тәуелсіз елдің санасы мен ағзасын отаршылдық, кембағалдық, бойкүйездік комплекстерінен тұтастай арылту. Осы саяси мәні бар мақаланы түсінген халық Латын қарпіне көшу де - еліміз үшін Ұлы көшке ілесудегі батыл бастама екенін мойындағандай болды. Себебі 2017 жылы латынға көшуге қарсылық болған жоқ десе де болады. Жаңа әліпбиге ауысу, төл тіліміздің рухани жаңғыруын қалайтын, қазақ тілінің сапалы қарқынды тілдік қолданысын аңсайтындар қатары көбейгені байқалды. Елбасы Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру атты мақаласында латын әліпбиіне көшудің терең логикасы бар екенін, сол орайда бұл істі тезірек қолға алуды тапсырған болатын. Сол уақыттан бері латын әліпбиіне көшудің мәні қоғамда қызу талқыланып, түрлі жобалар да дайындалды. Латын әліпбиіне негізделген қазақ жазуы қазаққа керек пе, жоқ па? Көше қалсақ, бізге не береді? Бүкіл қазақ халқының көкейіндегі сұрақ осы. Ұтамыз ба, ұтыламыз ба? Шыққан қаражат орны тола ма, әлде толмай ма? Ең бастысы, өзін ғана емес, елін де, ұлтын да ойлайтын зияткерлік ұлтты қалыптастыруға бұл әліпбидің титімдей болса да септігі тие ме? Міне, осы сұрақтар туындап, оған жауап іздеген телебағдарламалар да басты тақырыпқа латын әліпбиіне оңтайлы көшу мәселесін қойды. Телебағдарламаларда сұхбат берген Институт ғалымдарының пікірлері толықтай көрсетілді. Бұнымен қоса, елдің латынға көшуге қатысты шынайы пікірлері де берілді. Соларға сараптама жасай келгенде, 2012 жылғы латынға көшу пікірлері мен 2017 жылғы пікірлердің арасында айтарлықтай айырмашылық бар. 2017 жылғы көпшілік қауым қазақ тілінің ұлттық негізде жаңғыруына жаңа әліпбидің қажет екенін, жаһандану дәуірінде көштен қалмай, озық технология лебіне ілесу керек екенін сезінгені байқалады.
Елбасымыз Н.Ә. Назарбаев Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру атты бағдарламалық мақаласында 2025 қарай латын әліпбиі қолданысқа енетіндігн, ісқағаздары, оқу құралдары, мерзімді баспасөз де латын қаріптерімен шығарыла бастайдындығын жеткізді. Латын әліпбиіне көшу қазақ тілін қазіргі заманғы ттехнологияларға бейімдеп қана қоймай, болашақта ақпараттарға қолжетімділіктерімізді арттырып, кеңістігімізді ұлғайтып, көкжиегіміздің кеңеюіне жол ашады.
Зерттеушілердің дәлелдеуіне қарағанда, бүкіл дүниежүзіндегі ғаламтор материалдарының 80 пайызы латын жазуымен жарияланады екен, ендеше бұл жазу дүниежүзілік деңгейде негізгі байланыс құралына айналып отырған ғаламтордың арқа сүйейтін негізгі әліпбиі. Латын әліпбиіне көшудің терең логикасы бар. Бұл қазіргі заманғы технологиялық ортаның , коммуникацияның, сондай-ақ XXI ғасырдағы ғылым және білім беру үрдісінің ерекшеліктеріне байланысты,- деп Елбасымыз айтқандай, латын әліпбиіне көшу заман талабы. Еліміздің латын әліпбиіне көшуі ұлтымыз үшін жасалған маңызды қадамдардың бірі, түркі және жаһандық әлемімен ықпалдасуға, ұлттық санамыздың қайта жаңғыртады.
Латын әліпбиіне көшу - қазақ халқының алға жылжуына, жаңа заман талабына сай өсіп-өркендеуіне, болашақта еліміздің жан-жақты дамуына үлкен үлес қосып, жемісі мен жеңісін әкелері сөзсіз. Біз латын әліпбиіне көше отырып, өркениетті елдердің қатарына қосылып, тіліміздегі дыбыстық жүйелерді нақ анықтап, қазақ тілінің жазылуы мен дыбысталу кезінде сөздер қолданысындағы артық кірме сөздерден арыламыз. Сондықтан латын әліпбиіне көшу біз үшін, болашақ үшін әлдеқайда маңыздырақ.
Диплом жұмысының нысаны. Қазақстанда Цифрлық Қазақстан бағдарламасының жүзеге асырылуы мен латын әліпбиіне көшудің маңыздылығы мен мәселелері.
Диплом жұмысының пәні.
Диплом жұмысының мақсаты.
Осы мақсат негізінде келесі зерттеу міндеттері туындайды:
- Цифрлық Қазақстан мемлекеттік бағдарламасының маңызын, енгізілу барысын, күтілетін нәтижені анықтау
- Тіл біліміндегі Цифрлық Қазақстан бағдарламасының негізгі көрсеткіштері
- Латын графикасына енгізудегі цифрлық технологиялардың рөлін айқындау
- Латын графикасына біртіндеп енгізу барысын анықтау
-
Зерттеу материалдары ретінде. Цифрлық Қазақстан бағдарламасы мен латын әліпбиіне көшу мәселесіне арналған Н. Ә. Назарбаев жолдаулары, мақалалары, Н. Әміржанова, А.Фазылжанова, А. Шәріпбай еңбектері талдау әдісімен жинақталды.
Диплом жұмысының құрылымы. Диплом жұмысы кіріспе, негізгі екі бөлім, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімі және қосымшалардан тұрады.
1 Цифрлық Қазақстан бағдарламасы: алғышарттары, барысы, бағыттары
1.1 Цифрлы Қазақстан бағдарламасының мүмкіндіктері, енгізілуі
Цифрлық технология ғаламшардағы миллиардтаған жанның әдеттегі өмірін адам танымастай өзгертті. Әрі бұл тек байланыс пен ақпарат алмасудың үлкен мүмкіндіктері туралы ғана емес. Мемлекеттік басқару жүйесіндегі цифрландыру мәңгілік дерт саналатын бюрократия мен сыбайлас жемқорлық мәселесін шешуге мүмкіндік береді. Цифрлық жүйелер мен технологияларды мемлекеттік органдарға қарқынды енгізе бастаған елдер экономикалық және әлеуметтік дамудың бірқатар артықшылыққа тез арада жетті. Халық пен бизнестің мемлекеттік қызметтерге жылдам қол жеткізуі, әртүрлі мемлекеттік органдар арасында ақпарат алмасуды жылдамдату, барлық өзгерістерді автоматты түрде жазатын дерекқорларды қалыптастыру, әрбір шенеунікті және олардың шешімдерін толық бақылауға мүмкіндік туды. Мұның бәрі мемлекеттік аппарат жұмысының сапасын ғана емес, мемлекеттік менеджерлердің қызмет ету ортасын, шешім қабылдау үшін жағдайлар, мемлекеттік бағдарламалардың өзгеруінің жылдамдығы мен тиімділігін өзгертті. Мемлекеттік басқару үшін цифрлық шешімдерінің пайда болуы халыққа мемлекеттік қызметтерді алу, бизнесті жүргізу және қажетті әкімшілік мәселелерді шешуде жаңа мүмкіндіктердің бергенін айтудың қажеті жоқ. Кең мағынасында экономиканың дамуы мен өсу мүмкіндіктері өзгереді - ол жаңа цифрлық технологиялардың көмегімен ашық және тиімді мемлекеттік механизм түріндегі қуатты ынталандыруға ие болады.
Елбасы Н.Ә.Назарбаев бизнестің тиімді жұмыс істеуі және мемлекеттің әрбір азаматына сапалы қызмет көрсетілуі үшін Цифрлы Қазақстан бағдарламасының бастамашысы болды. Цифрлық Қазақстан мемлекеттік бағдарламасының басты мақсаты - тұрақты экономикалық өсімге қол жеткізу, экономиканың, жалпы халықтың және әрбір адамның бәсекеге қабілеттілігін арттыру болып табылады. Әрине халықтың өмір сапасын жақсарту да басты мақсат. [https:fcis.kztsifrly-alemge-zho l-qazaqstanda-ne-ozgeredi]
Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев өзінің Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері Жолдауында цифрлы экономика құру және еліміздің кәсіпорындарын цифрландыру, интеллектуалды көлік жүйесін және агроөнеркәсіпте ақылды технологияларды енгізу, цифрлы білім беру ресурстарын дамыту бойынша бірқатар міндеттер қойған болатын.
Заманауи цифрлық технологиялар алға қарай жылдам қадам басқаны соншалықты, бұрын тек қашықтықта дыбысты беру үшін құрылғы ғана болса, бүгінгі күні байланыс құралы ғана емес, сонымен бірге әмиян, кілт, журнал, фотоаппарат, бейнеплеер және т.б. түрінде қолданылады. Қарқынды ілгері даму арқасында принтерлерде құжаттардың парақтарын басып шығарумен қатар ір түрлі салаларда - тамақ өнеркәсібі мен медицинадан бастап ғимараттың құрылысында пайдаланылатын 3D принтерлері арқылы күрделі үш өлшемді проекциялық үлгілерді құру мүмкіндігі пайда болды.
Цифрландыру қазіргі таңда ақпараттандыруды, автоматтандыруды, роботтандыруды және жасанды ақылды қоғамға енгізудің үздіксіз түрленетін, динамикалық өзгерістерге ұшырайтын, масштабталатын және ықпалдасуға бейімделетін қасиетімен ерекшеленеді. [https:www.inform.kzkzelbasy-ci frlyk-kazakstan-maksatty-bagdarlama syn-naktylady-galym_a3031281]
Қазіргі уақытта заманауи цифрлық технологиялар біз қалай өнімдерді шығаруды және қызметтерді көрсетуді ғана емес, сонымен бірге қалай жұмыс істеуді және бос уақытымыз өткізуді, өз азаматтық құқығымызды іске асыруды, балаларымызды тәрбиелеуді айтарлықтай өзгертуде.
Біздің еліміздегі цифрлық технологиялардың дамуы әлем нарығындағы ақпараттық-коммуникативтік қызметтер рөлінің нығаюы мен ақпараттық индустрияның бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін ақпараттық қызметтерді өндіретін және эскпортты жүзеге асыратын біздің еліміздің экономикасын жаңғыртуды жүргізетін отандық кәсіпорындар мен компанияларға қолдау көрсету сияқты осындай шарттар және факторлармен айқындалады. Қазақстанның үкіметі мен мемлекеттік органдары қоғамды ақпараттандыру және ұзақ мерзімді экономикалық өсуді айқындаудағы цифрлық технологияларды дамыту маңыздылығын сезіне отырып, мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттарының бірі ретінде аталған саланың дамуында белсенді қатысады.
Бағдарламаның басты мақсаты Қазақстандықтардың өмір сапасын арттырып, ұлттық экономиканы цифрландыру. Құжаттарды жүзеге асыру шеңберінде 2020 жылға дейін ғаламтор қолданушыларының санын 80 пайызға дейін арттырып, ел тұрғындарының 95 пайызын цифрлық хабар таратумен қамтамасыз ету, азаматтардың цифрлық сауаттылығын 80 пайызға дейін жеткізу.[ http:adilet.zan.kzkazdocsP1700 000827]
Елбасымыз өзі себеп-салдарлық байланысын көрсеткендей - ең алдымен азаматтардың әлеуметтік әлеуетінің артуы. Қатардағы тұрмыс кешіп жатқан жанның шенеуніктерден мейлінше оқшауланып, бюрократиялық, тіпті кей тұстарда - коррупциялық келеңсіздіктерге тап болмауы. Әрі, тіркеу қағазынан бастап, анықтамаларға дейін әп-сәтте алудың ең болмаса уақыт шығыны тұрғысынан пайдасы шаш-етектен. [https:baribar.kz61876tsifrly-q azaqstan-baghdarlamasynynh-tiimdili gi-men-mumkindikteri-qandaj]
Бағдарлама негізгі 5 бағыттан тұрады:
1. Цифрлық Жібек жолы - ауылдық елді мекендерде интернетке кең жолақты қолжетімділікті жүргізу арқылы жоғары технологиялық цифрлық инфрақұрылымды құру; телекоммуникациялық хабты дамыту; ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету; деректерді өңдеу орталықтарын салу және т.б.
2022 жылға қарай не өзгереді:
oo Қазақстан халқын 4G-мобильдік байланысымен сапалы, үздіксіз қамту
oo Жеке адамдар мен компаниялардың ғаламдық деректер жіберу желілеріне барлық жерден және жоғарғы жылдамдықтағы қолжетімділігі
oo АКТ дамыту деңгейі озат елдердің отыздығы деңгейіне жетеді
oo Киберқауіпсіздікті күшейту үшін Big Data, зиянды код және киберинциденттерді талдауға арналған инновациялық институттар құрылатын болады
Халық интернетке кең жолақты қолжетімділікпен, сапалы мобильді байланыспен, сондай-ақ цифрлық телерадио хабарларын таратумен қалай қамтамасыз етіледі:
1- кесте: Цифрлық телерадио хабарларын тарату жоспары
2018
Интернетке КЖҚ-мен 55 ауылдық елді-мекендердің 100 мыңнан астам тұрғынын қамту.
2019
Интернетке КЖҚ-мен 887 ауылдық елді-мекеннің 1,2 миллионнан астам тұрғынын қамту.
2020
Интернетке КЖҚ-мен 741 ауылдық елді-мекеннің 800 мыңнан астам тұрғынын қамту.
2023
KazSat-2R ғарыштық байланыс жүйесін пайдалануға енгізу.
Қазақстан Республикасының саяси бағдарламалары мен қаулыларын орындау, мысалы киберқауіпсіздік концепциясының бекітілуінің өзі бұл саланың қаншалықты маңызды екенін білдіреді. Киберқауіпсіздік - бұл құрылымдар, стратегиялар, қауіпсіздікті қамтамасыз ету қағидалары, қауіпсіздік кепілдігі, тәуекелді басқаруға қадам, әрекет, кәсіби дайындық, практикалық тәжірибе, сақтандыру, яғни киберортаны, ұйым өнімдерін және қолданушыларды қорғау үшін пайдалануы үшін мүмкін технологиялар. Ұйым өнімдері мен қолданушы іштей жалғанған компьютер құрылғыларын, инфрақұрылым, қосымшалар, шарттар, электробайланыс жүйелері және киберортадағы сәйкес ұауіпсіздік қатеріне қарсы бағытталған жетістікке талпыныстан және ұйым ресурстарының сәйкес қауіпсіздік қатеріне қарсы бағытталған жетістікке талпыныстан және ұйым ресурстарының немесе қолданушының қауіпсіздігін сақтау қасиетінен тұрады. Қауіпсіздікті қамтамасыз ету тапсырмасына мыналар жатады:
oo қолжетімділік
oo түпнұсқалылық және тұрақтылықты қосуы мүмкін жинақтылық
oo құпиялылық
Бұл анықтама АКТ қолдануда сенімділік пен қауіпсіздікті бекітумен байланысты қолданылады. IT саласында қауіпсіздікті оқытудың кілттік бағыты төмендегідей болуы керек:
oo ақпараттық қауіпсіздік бойынша дайындық облысында тұжырымдамалық негізді кеңейту және тереңдету;
oo жоғары оқу орындарындағы студенттерге ақпараттық қауіпсіздікті оқытудың әдістемелік жүйесі түсінігін дәлелдеу және дамыту;
oo жоғарғы оқу орындарындағы студенттердің ақпараттық мәдениет үрдісінің негізін қалытастыруды ашатын ақпаратты қорғауды оқытудың әдістемелік жүйесі моделін әзірлеу
Киберқауіпсіздік бойынша университет бастамасымен Стратегиялық план әзірленіп жатыр. Әзірленетін курстар ҚазҰУ-дың онлайн курстарының ішінде ұлттық платформада онлайн режимде ашық қолжетімділікпен қойылады.
Курстың мазмұнына теориялық және пратикалық құрамдас бөліктер, дипломдық жұмысқа, магистрлік және PhD диссертациясына дайындыққа мүмкіндік беретін ақпаратты криптографиялық қорғау, криптология, бағдарламалау бойынша логикалық интегралдық схемаларды әзірлеу тәсілдері, ақпаратты өңдеу және қорғау құрылымдары кіреді. Мұның барлығы университеттің АҚ аймағындағы және халықаралық қатыенастың дамуында жетекші университет болуына қолдау көрсетеді. 136 бет
Цифрлық Қазақстан бағдарламасы аясында жүргізілетін жобаларда ақпарат қауіпсіздігі маңызды орынға ие. Цифрлық технологиялардың дамуы біздің елімізде келесідей факторлармен байланысты: ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың әлемдік нарықта рөлінің күшеюі және ақпараттық индустрияның бәсекеге қабілеттілігін арттыруға арналған ақпараттық қызметтерді өндіретін және экспорттайтын отандық компанияларға, кәсіпорындарға қолдау көрсету, сонымен қоса еліміздің экономикасын модернизациялау. Осыған орай қаржы-экономикалық салада, білім саласында, тіпті мемлекеттің саясаттың негізгі бағыттарында қолданылатын ақпараттық технологиялардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету аса маңызды тапсырма болып табылады. Заманауи талаптарға сай цифрлық технорлогиялар: үлкен деректер қорлары, желілер мен жүйелердің, мобильді технологиялардың және басқа да технологиялардың қауіпсіздігін қамтамасыз ете отырып мемлекеттің маңызды деректерін қауіпсіздікпен қамтамасыз ету мүмкіндігі туады. Осы мақсатта қауіпсіздікті қамтамасыз ететін білікті мамандарды даярлау үшін арнайы оқу бағдарламаларын қолдану үлкен септігін тигізеді.
Компьютерлік жүйелер желілердің қауіпсіздігі бойынша мамандықтарды игерген мамандар жауап бере алатын кейбір компетенциялар мен қабілеттерге тоқталып кетсек:
oo Операциялық жүйелердегі ақпаратты қорғаудың бағдарламалық-ақпараттық құралдарына қызмет көрсету;
oo Операциялық жүйелердегі ақпаратты қорғаудың ішкі жүйелерін администрациялау ;
oo Компьютерлік жүйелер мен желілердің қауіпсіздік саясатын құру және қорғау бойынша талаптарды жасау;
oo Қолданушылардың есеп жазбасын басқару, сонымен қоса паролдардың ауысуын, генерациялануын және қайта қалпына келуін басқару;
oo Ақпаратты қорғау құралдарының жұмысқа қабілеттілігінің апатты қалпына келуін және резервті көшуді орындау;
oo Компьютерлік желілерде желіаралық экрандарды орнату;
oo Берілген талаптарға сай желіаралық экрандарды баптау;
oo Ақпаратты қорғаудың бағдарламалық-ақпараттық құралдары мен әдістері;
Жоба тапсырмасына мансап орталықтары жұмыстарын белсенді ету кіреді, себебі мансап орталығы түлектердің жұмыспен қамтылуының жоғарылауына әсер етеді және университеттің кәсіпорындарымен серіктестігін дамытады. Сонымен қатар, жобаны жүзеге асыру барысында, яғни студенттерге, магистранттарға және мамандарға онлайн курстарды жасау жобаның танымалдылығының артуына себеп болады. 137 бет
2. Креативті қоғам - халықтың цифрлық сауатын көтеру арқылы адами капиталды дамыту, инфокоммуникация технология саласындағы мамандардың біліктілігін көтеру, креативті тұрғыдан ойлауды дамыту. Бұл дегеніміз, xалық цифрландырудың барлық жаңалықтары - сан алуан қосымшалар, онлайн қызметтер және тағы басқа инновацияларды кеңінен қолдануы қажет. Ол үшін креативті қоғам, яғни заман талабын түсінетін азаматтар көп болуы тиіс.
Цифрлық экономика халықта оның жемістерін пайдалануға мүмкіндік беретін цифрлық дағдылардың болуын талап етеді. Бұл ретте, қазіргі кезде халықтың компьютерлік (цифрлық) сауаттылығының деңгейі 76,2% құрайды, және алдағы жылдарда оның өсуі қажет. Қазіргі сәтте Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі бірқатар бастамаларды енгізуде:
1) 3-4 сыныптарда оқуда және күнделікті өмірде ақпараттық технологияларды тиімді пайдалану үшін заманауи ақпараттық технологиялармен жұмыс істеудің жалпы базалық білімдерін қалыптастыратын "Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар" пәні енгізілді;
2) робототехника шеңберінде бағдарламалаудың жалпы негіздеріне үйрететін робототехника бойынша 372 үйірме жұмыс істеуде.
Сонымен қатар, жас ұрпаққа жаңа талаптарды ескере отырып, креативті ойлау мен техникалық дағдыларын дамыту арқылы орта білімнің мазмұнын қайта қарау қажеттілігі туындап отыр.
Техникалық және кәсіби, жоғары, жоғары оқу орнынан кейінгі білімде Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің деректері бойынша:
1) 3 мамандық базасында студенттерде таңдаған мамандық шеңберінде іс жүзінде АКТ пайдаланудың базалық білімдерін қалыптастыратын "Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар" пәні енгізілді;
2) техникалық және кәсіби, жоғары, жоғары оқу орнынан кейінгі білімде білім беру бағдарламалары үшін негізгі база болатын кәсіби стандарттар әзірленуде.[ http:adilet.zan.kzkazdocsP1700 000827]
Цифрлық мәліметтердің көлемінің артуы, Интернет желісінің кеңеюі, мемлекеттік басқару және өнеркәсіптік бөлім үдерісіне АКТ енуі, қоғамның барлық саласында АКТ саласы пайда болуына байланысты - электронды ақпараттық қорларды, ақпараттық жүйелер және желі телекоммуникациясын қорғау мәселесі, ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолданудың қауіпсіздігін қамтамасыз ету үлкен өзектілікке ие.
3. Экономика салаларындағы цифрлық қайта құру - елдің көлік-логистикалық жүйесін автоматтандыру арқылы цифрлық индустрияны дамыту; ауыл шаруашылығы, өнеркәсіп саласына цифрлық технологияларды енгізу; энергия үнемдеу және энергия тиімділік саласына талдау жүйесін енгізу; электронды сауданы дамыту; минералдық ресурстарды есепке алу жүйесін жақсарту; геологиялық цифрлық ақпараттың сақталуын және қолжетімділігін қамтамасыз ету; ақылды қалаларды құру үшін технологияларды іске асыру.
2022 жылға қарай не өзгереді:
oo Экономикадағы еңбек өнімділігінің деңгейі Әлем елдерінің озық отыздығы деңгейіне дейін артады
oo Басым салаларда бәсекеге қабілетті экспорт өндірістері пайда болады
oo Қазақстанның ірі компанияларын капиталдандыру өтеді, онысымен негізінен жаңа деңгейге шығуды мүмкін етеді
oo Жергілікті электрондық сауда көлемі артады
oo Көлеңкелі экономика үлесі Әлемнің озық отыздығы деңгейіне дейін төмендейді[https:digitalkz.kzcif rovizaciya-otraslei-economiki]
4. Белсенді мемлекет - электрондық және мобильді үкіметті одан әрі дамыту арқылы цифрлық үкіметті құру; электронды түрде ұсынылатын мемлекеттік қызметтерді көбейту; ашық үкіметті қалыптастыру; кеңістік деректерінің ұлттық инфрақұрылымын дамытy болып табылады.
2022 жылға қарай не өзгереді:
oo Электрондық түрде алынған мемқызметтер үлесі 80%-ға дейін артады
oo Әкімшілік іс жүргізу толықтай және қылмыстық іс жүргізу ішінара электрондық форматқа өтеді
oo Қазақстанның ірі қалалары Smart City тұжырымдамасына өтеді
Цифрлық технологияларды енгізу азаматтарға электрондық форматтағы мемлекеттік қызметтерді жылдам әрі дербес алуды мүмкін етеді. Көптеген мемлекеттік органдар, азаматтардың қажеттіліктерін біле отырып, оларға мекемелерге бармай-ақ қызмет көрсету үшін алдын ала байланыса алатын болады.[ https:digitalkz.kzperechod-na-ci frovoe-gosudarstvo ]
Цифрлық трансформациялану деректер негізіндегі проактивті деп аталатын қызметті қоса алғанда, жаңа бизнес-моделдердің туындауына әкеп соғады. Провайдер өз клиенттері туралы неғұрлым көп білсе, олар соғұрлым клиенттер қажеттіліктеріне барынша сәйкес келетін және клиенттердің өздері де білмейтін қажеттіліктерден асып түсетін қызметтерді ұсына отыра, одан әрі дербестелген ұсыныстарды жасауы мүмкін. Бұл транзакциялар талдауын ескере отырып, белгілі бір қызметте қажеттілікті болжамдап, азаматтар мен кәсіпкерлерге қызметтер ұсынуға мүмкіндік береді.
Бағдарлама Қазақстан жолы - 2050: бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ атты Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауына, 100 қадам қысқа мерзімді дағдарысқа қарсы стратегиясына, Нұрлы жол инфрақұрылымдарды дамыту бағдарламасына, Электрондық құжат және электрондық цифрлық қолтаңба туралы, Байланыс туралы, Ақпараттандыру туралы Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес әзірленген. Осы құжаттарға сәйкес азаматтардың өмір сүру сапасын көтеру, қоғам өмірінің экономикалық, әлеуметтік-саяси және мәдени саласын дамыту, сондай-ақ мемлекеттік басқару жүйесін жетілдіру осы Бағдарлама ұсынатын цифрлық қайта құрудың негізгі қағидаттары мен дамыту векторлары болып табылады.
Жолдауда қойылған мәселе басқару жүйесіне, сонымен бірге, барлық бағытта: экономиканы реттеуде, ауылшаруашылығын дамытуда, білім беруде, әлеуметтік мәселелерде, қандай жағынан болсын жаңа технологияларыды және сандық кеңістікті Қазақстанда одан әрі қарай дамытып, орнықтыруды қолға алу айқындалған. Осы мәселелерді тыянақты іске асыру, қандай жағдайда жалаң ұрандатудан кету, тек қана тапсырманы шұғыл да тез, шолақ белсенділік принциптерімен әйтеуір орындап, оның орындалғаны туралы жыл көлемінде есеп беріп, тағы да алда қандай мақсат бар деп қарастыру емес. Тақырып аясында, қойылған мәселені екі жақты қарастыру жөн. Адами құндылықты дамыту, адами капиталды пайдаланудың кепілі ретінде, сонымен қатарғ сандық біліммен жаңа технологиялар жағдайында мамандандырылған білім берудің кейбір мәселелері бойынша.152 бет
Экономикалық дағдарыс шарттарын ескере отырып, көпшілік жобалардың мемлекеттік бюджетке түсіретін жүктемесін төмендету мақсатында осы Бағдарлама шеңберінде халықаралық қаржы ұйымдары мен даму институттарының қарыздарын тарту арқылы жеке инвестицияларды іске асыру жоспарлануда. Бағдарламаны іске асыру бойынша халықаралық серіктестердің бірі Дүниежүзілік банк болып табылады, ол Бағдарламаны іске асыру кезінде техникалық қолдау көрсетеді, сондай-ақ зонттық инвестор ретінде қатыса отырып инвестицияларды жұмылдыруда жәрдем көрсетеді. Сондай-ақ ақпараттандырудың сервистік үлгісі сияқты қаржыландырудың қазіргі заманғы тетіктері және отандық өндірушілерді белсенді тарта отырып, мемлекеттік-жеке меншік әріптестіктің құралдары қолданылады.
Бағдарламаны басқару тетігі бағдарламаны басқару саласындағы ең үздік әлемдік практикаға және Дүниежүзілік банк сарапшыларының ұсыныстарына сәйкес инфокоммуникациялық технология саласындағы Ұлттық даму институты базасында Бағдарламаны басқару кеңсесі арқылы жүзеге асырылатын болады.
Бағдарламаны іске асыру нәтижесінде азаматтық қоғам үшін заманауи инфокоммуникациялық инфрақұрылымға қолжетімділік пайда болады, ол мемлекеттік қызметтерді сапалы және шексіз алуға; ашық деректерді қолдануға; елдің өміріне белсенді қатысуға; электронды сауда мүмкіндіктерін пайдалана отырып, қызметтер мен тауарларды ғаламтор арқылы тапсырыс беруге мүмкіндік береді. Сондай-ақ бағдарлама халықтың цифрлық технология арқылы білім мен денсаулық сақтауға кең және кедергісіз қолжетімділік беру арқылы өмір сүру сапасын жақсарту мүмкіндігін береді, мамандарды даярлауға және қайта даярлауға, сондай-ақ еңбек нарығында жаңа жұмыс орындары мен жұмыспен қамту түрлерінің пайда болуына жағдай тудырады.
Бүгінде цифрландыру процесі әлемдегі барлық елдерге әсер етеді. Сонымен қатар әрбір ел цифрлық дамудың басымдықтарын өзі айқындайды. Әлемдегі 15-тен астам мемлекет қазіргі уақытта ұлттық цифрландыру бағдарламаларын іске асыруда. Қытай, Сингапур, Жаңа Зеландия, Оңтүстік Корея және Дания ұлттық экономикаларды цифрландыру бойынша алдыңғы қатардағы елдер болып табылады. Қытай өзінің "интернет плюс" бағдарламасында цифрлық индустрияны дәстүрлімен біріктіреді, Канада Торонтода АКТ-хабын жасады, Сингапур драйвері АКТ болып табылатын "ақылды экономиканы" қалыптастырады, Оңтүстік Корея "Креативті экономика" бағдарламасында адами капиталды, кәсіпкерлікті дамытуға және АКТ саласындағы жетістіктерді таратуға бағдарланады, ал Дания мемлекеттік секторды цифрландыруға баса назар аударуда. Мемлекет басшысы қойған межеге жету үшін шетелдік цифрландыру тәжірибесіне зер салу да - аса маңызды.
Лингвистика мен математика салаларын байланыстыра отырып зерттеу барысында математикалық лингвистика атты жаңа пән өмірге келді. XX ғасырдың 50-60 жылдары қалыптасқан бұл пән тіл білімінің барлық ішкі дамуының өзінен де сезіле бастаған қажеттілігінен туындаған болатын. Атап айтқанда, бұл қажеттілік тілдің лексика-грамматикалық, фонетикалық құрылымына көңіл аударудан, тілдік жүйе ретінде қарастырудан және оның жеке-жеке микрожүйелерден тұру күрделілігін жеке түсінуден, лингвистикалық нысандар мен олардың атрибуттары аралығындағы қатынастарды танып-білуден байқалып, математикалық лингвистика пәнінің дамуына объективті жағдай туғызды. Сөйтіп құрылымдық лингвистика мен математикалық лингвистика пәндері қазіргі қазақ теориялық тіл білімінің дамуына ең көп әсер етуде. Бұндай әсер қазіргі қазақ тіл білімінің синтаксис және семантика салаларында айтарлықтай көрініс тапты.
Профессор А.Қ. Жұбанов - қазақ тіл білімінде лингвостатистикалық әдісті қолдану мәселесінде ерекше тың жаңалық әкелген ғалым. Ол қазақ тіл білімінде қолданылатын түрлі әдістерді талдап, қазақ тілінің заңдылықтарына сай келетін математикалық әдісті айқындады.
Тіл ғылымындағы деректерді автоматтандыру құжаттық және фактографикалық деректер қорын құру қажеттілігінен келіп шықты. Себебі, мұндай автоматтандыру ең алдымен тіл білімі мамандарының өзіне аса қажет. Осы арқылы тіл ғылымына ғылым жолындағы қандай анықтамалар түрі қажет деген мәселелер тез әрі жеңіл шешіледі. Біріншіден, бұл тәсіл арқылы кітапханалардағы библиографиялық жұмыстарда белгілі бір мәселеге қатысты барлық отандық не шетелдік әдебиеттерді іздестіру, тауып алу шешіледі. Мұндай материалдарға жататындар: кітаптар, мақалалар, конференция тезистері, хроникалық шағын мақалалар және т.б. Екіншіден, жиналған әдебиеттер ішінен керекті деректерді іріктеп алу, оларды қажетті белгілеріне қарай сұрыптау, топтастыру және т.б. жұмыстар орындалады. Үшіншіден , тіл білімінде, этнографияда, антропологияда, тарихта карталық мәліметтерге тікелей қатысты бола алады. Сондықтан қолданбалы лингвистиканың амал -тәсілдерімен ЭЕМ-ге ондай деректерді енгізу мен оларды қағаз бетіне шығару аса маңызды міселе.127 А.Жұбанов
Жұбанов тіл білімінде математикалық әдісті қолданудың маңызы туралы былайша ой қорытады ... көптеген теориялық және практикалыұқ мәселелер үшін оның кейбір қасиеттерін, яғни ең негізгі деген сандық сипаттарын білу жеткілікті. Мәселен, кейбір жағдайда белгілі көлемдегі мәтін мен оның сөздігі арасындағы жоғары ықтималдыққа ие қатынастарды білсек те жеткілікті. Мәтін көлемінң өзгеруіне қарай зерттеу нысанына алынған тілдік бірлік жиіліктерінің мәтін не сөздік бойында таралу сипаты қандай, алынған нәтижелерді ана тілін, не шеттілін үйретуде өалай қолдануға болады деген сұрақтарға жауап алуға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, тілдік ақпаратты тарату, ғылыми ақпарттарды автоматыт түрде өңдеп, ұзақ мерзімге сөздік қордың статистикасын зертету арқылы іске асады.
2007 жылы әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті филология және әлем тілдері факультетінде жалпы тіл білімі және еуропа тілдері кафедрасын басшылығымен Қолданбалы лингвистика мамандығы ашылған болатын. Жаңадан ғылым әлеміне жол тартқан қолданбалы лингвистика саласы бойынша зерттеуші ғалымдар саусақпен санарлық. Солардың бәрі әрі бірегейі, көшбасында тұрған, қазақстандағы қолданбалы лингвистика ғылымынығ қалыптасуы мен дамуының негізін қалаушы, ғалым филология ғылымдарының докторы, профессор А. Қ. Жұбанов. 142 бет жұбанов
Қазіргі жаһандану заманында әлемдік деңгейдегі ьалаптарға сай әрі кез келген заманауи ақпараттық технологиялық прогреске төтеп бере алатын қазақ тілінің мемлекеттік тіл дәрежесіне көтерілуіне, әлеуметтік өміріміздің барлық саласында ресми түрде қызмет етуіне, сонымен бірге ғылым тілі дәрежесіне көтерілуіне бүгінгі таңдағы жүргізіліп жатқан күресіміз, іс-шараларымыз соның бір айғағы деуімізге болады. Қзақ тіліне мемлекеттік тіл мәртебесін берген күннен бастап оның рөлі айтарлықтай өсті, әсіресе барлық функциясының кеңеюі және қарым-қатынас жасаудың барлық аясында көрініс тапты. Қазіргі қазақ тілінің тілдік жағдаятына және тілдік саясатпен реттелетін заңнамалық шараларға сәйкесінше лингвистикалық жаңа зерттеулер қажет, соның бірі ақпараттық технологиялар негізінде тілді стандарттау мен жүйелеуді құрайтын корпусты жоспарлау мәселесі. Мемлекеттік тілді қолдану мен дамыту бағдарламасы (2011-2020) аясында қазақ тілінің ұлттық корпусын жасау маңыздылығы туды.
корпустың қалыптасуы қазіргі әлемдік қауымдастықтың алдында тұрған өзекті мәселелердің бірі. Өйткені мемлекеттік тілге тек кодификацияланған тілдер ғана емес, сондай-ақ оның барлық стиль және жанр түріндегі нұсқалары сәйкес келеді. В. Плунгянның айтуынша, тіл корпусы - өте тиімді және пайдалы құрал, әсіресе, егер корпус үлкен әрі барлық материалдарды қамтамасыз ете алса. Тілдің корпусы сол тілдегі жинақталған материалдардың электрондық нұсқасы. Корпусқа енгізілген аппараттың бірі разметка немесе аннотация деп аталады, корпустың аннотациясы анағұрлым толық болған сайын, соғұрлым корпус маңызы арта түседі. Корпусты жасау ұзақ әрі көп еңбекті қажет ететін жұмыс . Ол көптеген мемлекттік бағдарламалар мен ақпараттық қорларға қолдау көрсететін орталықтар мен институттардың бірлескен жұмысының нәтижесі. Қазіргі таңда әлемнің көптеген тілдерінің ұлттық корпустары бар.Ұлттық корпустың әлемдік эталоны британдық болып табылады. Ал славян тілдерінің арасында Чех ұлттық корпусын атауға болады. Ең бірінші компьютерлік корпус АҚШ-тағы Браун корпусы. Браун корпусының негізінде Л.Н. Засоринаның орыс тілінің жиілік сөздігі, мәтіндер корпусы және Уппсалы университетінде орыс тілінің корпусы жасалды.143 бет
1.2 Цифрлық технологиялар мен латын әліпбиіне көшудің отандық білім беру жүйесіндегі маңызы
Цифрлық Қазақстан мемлекеттік бағдарламасына сәйкес негізгі стратегиялық бағыттар бойынша нақты іс-әрекеттердің алгоритмі зерделенген. Инновациялық технологиялар мен зияткерлік жүйелер экономиканың барлық салаларына енгізіліп, ол өнімділіктің өсуіне және халықаралық деңгейде бәсекелестіктің артуы арқылы экономиканың дамуына серпін беретіндігі, цифрлы мемлекетке өту үрдісінде қағазсыз технологияға көшу, байланыс желілерімен қамтуды кеңейту және киберқауіпсіздікті күшейтудің маңыздыл
ығы көрсетіледі. Адам капиталын жетілдіруде табысқа жетудің негізгі құпиясы - білім беру мен кадр даярлаудың тиімді жүйесін құру арқылы өндіріске ғылым мен техниканың соңғы жетістіктерін енгізе білу, көптеген озық технологияларды меңгеру қажет. Аталған бағытта жоғары нәтижеге қол жеткізу үшін сапалы кадрлық әлеует құру қажет. Сол себепті білім беруде цифрлы сауаттылықты арттыру, ақпаратты технологияларды енгізуді жылдамдатуда мамандарды цифрлы технологиялар бойынша жаппай оқыту қажет. Алдағы уақытта жаңа технологиялар кейбір мамандықтардың жойылуына әкеліп соқпақ, ал жаңа мамандықтарға ақпараттық технологияларға әсер ететін үлкен деректер технологиясы, робот техникасы, нанотехнология мамандарына сұраныс артып келеді.
Бүгінде дүниежүзі төртінші өнеркәсіптік революция қарсаңында тұр. Өмірге жаңа технология - қоғамның көп саласын цифрландыру технологиясы келді. Бұл дамудың жаңа мүмкіндіктерін тиімді қолданудың заман талабына сай үдерісіне келіп тіреледі, біз оған дайын болуымыз керек. Әлем елдері де цифрлық технологияға бет алды. Инновация мен жылдамдық қазіргі әлемде бәсекеге қабілеттіліктің басты белгісі. Сондықтан, әлемдегі өзгерістерден қалыспау бүгінгі таңда көштен қалмаудағы ең маңызды шарт болып табылады.
Интернет - заманымыздың ең ірі жаңалықтарының бірі болып табылады. Интернет дүниеге көзқарасымызды қалыптастыруға көп мүмкіндік беретін есептеуіш техниканың болашағы. Ол алғашқыда зерттеушілер мен пайдаланушыларға өз жұмыстарын жылдам және тиімді орындау үшін көмекші құрал ретінде құрылды. Бірақ қысқа уақыт ішінде интернетті пайдаланудың қосымша мүмкіндіктері пайда бола бастады. Интернет желісіне қосылғандар қызу қарқынмен қызметке кірісті, осының нәтижесінде бұған көптеген адамдар мен компаниялар тартыла бастады. Интернеттің жиі қолданылатын құрама бөлігі электрондық пошта. Ол арқылы дүние жүзінің кез-келген бөлігіне хабар жіберіледі және оны адресат оны бірнеше секундтың ішінде қабылдайды. Желі арқылы сауда-саттық жасауға, тұтыну тауарларын таңдап, тапсырыс беріп, құнын кредиттік карточкалар арқылы төлеп алуға болады.
Көпшілік интернетті дүниежүзілік өрмек еп атайды. Шынында бұлай емес, бұл оның зор мүмкіндігі. Ол арқылы кез-келген саладан саясат жөнінде, зерттеу нәтижесі жайлы, ғылыми жаңалықтар мен спорттық жетістіктер және т.б. туралы көлемді мәліметтер алуға болады. Дүниежүзіндегі миллионаған адамдар бір-бірімен сұхбаттасқысы, кеңескісі, ал кейбіреулер айтысқысы келеді. Осы жағынан қарастырғанда форум, хабарландырулар тақтасы арқылы интернет конференциясын өткізудің маңызы зор. Әр елдердегі компьютерлік тарамдар интернет арқылы бір жүйеге біріктіріліп, әлемнің кез-келген жерінен ақпарат алмасып, халықаралық жиындарға қатысатын мүмкіндік жасалды. Осы мәселерді дамыту коммуникациялық орта мен ақпараттық қорлардың өзара іс-кимыл жүйесін жасауға пайдаланатын ортақ ақпараттық базаны қалыптастыруға, сондай-ақ халықаралық ақпараттық жүйелермен ынтымақтастық жасауға мүмкіндік туды. 240 бет Аяжанов
Цифрландыру - бәсекеге қабілетті экономиканы дамытуды және халқының тұрмыс сапасын жақсартуды бағытқа алған мемлекеттердің барлығы ұстанатын жаһандық үрдіс. Мұнда бес стратегиялық бағыт бойынша нақты іс-әрекеттердің алгоритмі көрініс тапқан, өнеркәсіп, көлік, ауыл шаруашылығы, білім беру, денсаулық сақтау және басқа да маңызды бағыттардың барлығы қамтылған.
Бірінші бағыт - экономика салаларын цифрландыру. Бұл дегеніміз инновациялық технологиялар мен интеллектуалды жүйелер экономиканың барлық салаларына енгізіліп, ол өнімділіктің өсуіне және халықаралық деңгейде бәсекелестіктің артуы арқылы экономиканың дамуына серпін беретінін білдіреді. Соның нәтижесінде шикізат саласындағы, оған қоса агроөнеркәсіп кешеніндегі отандық эксспорттың ішкі және сыртқы нарықтағы өсіміне қол жеткізіледі, өз кезегінде аса ірі өндірістік компаниялардың капиталдануының артуына ықпал етеді.
Бірінші бағытты жүзеге асыруға отандық IT-компаниялар мен ғылыми зерттеу институттары ат салысатын болады. Бұл шара мамандарға өздерінің технологияларын іс жүзінде қолдану үшін жақсы мүмкіндік тудырады.
Екінші бағыт - цифрлы мемлекетке өту. Бұл үдерісті суреттеу өте оңай: қағаз түріндегі құжат айналымын азайтып, халық пен бизнеске барынша аз мерзім ішінде қызмет көрсету. Оған мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерін ықпалдастыру арқылы қол жеткізіледі.
Біріншіден жиырма миллионға тарта анықтама алынып тасталынады. Екіншіден, мемлекеттік органдар электронды құжат айналымына өтеді. Үшіншіден, жербес ақпараттар азаматтардың, қызмет алушылардың келісімімен үшінші тұлғаларға ұсынылатын болады. Әзірге мемлекеттік қызмет түрлерінің төрттен бір бөлігі ғана электронды форматта ұсынылады. Қағазсыз технология бойынша мемлекеттік қызметтердің 80 пайызы тек қана электронды форматта ұсынылатын болады. Мемлекеттік органдардың ішкі үдерістерін автоматтандыруда, мысалы, стратегиялық және бюджеттік жоспарлауда, жер және минералды ресурстарды басқаруда, сондай-ақ импорттық-экспорттық операцияларды басқаруда айтарлықтай ілгерілеу болады. Шешуші мәселелердің бірі еліміздің транзиттік әлеуетін тиімді пайдалануға қатысты. Экспорттық-импорттық операцияларға бір терезе және интеллектуалды көлік жүйесі сынды жүйелерді енгізу адами факторларды азайтуға, барлық үдерістерді жеделдетуге және оның ашық болуына бағытталған.
Үшінші бағыт - цифрландырылған Жібек жолын жүзеге асыру. Ол екі түрлі жолмен жүргізіледі: байланыс желілеріммен қамтуды кеңейту және киберқауіпсіздікті күшейту.
Бірінші шара кең жолақты жаһандық желілерге қосылу инфрақұрылымын дамыту және қорғалған алмасу мәселесімен байланысты. Ауылдық елді мекендерді кең жолақты интернетпен қамтамасыз ету керек. Бұл орайда 1200-ден астам ауылдық елді мекенге мемлекет-жекеменшік әріптестігі схемасы бойынша талшықты-оптикалық байланыс желісін тарту жоспарланған. Осылайша 2,1 миллионнан астам адам жоғарғы жылдамдықты интернетке қосылуға техникалық мүмкіндік алады. Барлық аудан орталықтарында жаңа буындағы ұялы инфрақұрылым пада болады.
Екінші шара жаңа білім беру бағдарламаларын: ақпараттық қауіпсіздіктегі криптоталдау және аудит, ақпаратты қорғаудың аппараттвқ құралдарын, компьютерлік қауіпсіздікті дамыту болып табылады.
Төртінші бағыт - адам капиталын дамыту. Адам капиталы дегенімізде ең бірінші ойға келетіні адамның білім алуы. Табысқа жетудің негізгі құпиясы - білім беру мен кадр даярлаудың тиімді жүйесін құру арқылы өндіріске ғылым мен техниканың соңғы жетістіктерін енгізе білу. Үздік ғылыми білім мен нәтижелі технологияларды трансфреттеу жұмысымен жедел түрде айналысу қажет, көптеген озық технологияларды меңгеруіміз қажет. Аталған бағытта жоғары нәтижеге қол жеткізу үшін сапалы кадрлық әлеует құру қажет. Сол себепті орта, техникалық және кәсіби, жоғарғы білім беруде цифрлық сауаттылықты арттыру шаралары қарастырылған. Ақпаратты технологияларды енгізуді жылдамдату аса маңызды іс болып отыр, бұл бағытта мамандарды цифрлы технологиялар бойынша жаппай оқыту қажет.
Білім беру саласындағы үздік оқытушылардың бейнесабақтары мен бейнеәдістерін интернетке орналастыру, еліміздің түкпір-түкпіріндегі ұстаздарға қолжетімді әрі пайдалы дүние болары анық, бұл ауыл мен қала білімін теңестіруге жағдай жасайды. Талантты жастарды дамыту және қолдау мақсатында қазірдің өзінде тұрақты түрде хакатондар, олимпиадалар мен конкурстар ұйымдастырылып, роботты техника мен бағдарламалау бойынша түрлі үйірмелер ашылуда. Елді мекендерде тұрғындар, оның ішінде жұмыссыздар сұранысқа ие машықтарға оқытылатын болады.
Бесінші бағыт - инновациялық экожүйе қалыптастыру - қолға алынған технологиялық стартап-жобалардың қатарын көбейту және оларды капиталдандыру.
Инновациялық экожүйе қазіргі технопарктердің, венчурлық қорлардың, ғылыми - зерттеу институттары мен ЖОО-лардың базасында қалыптасатын болады. Бұл орта жаңа идеяларды, технологияларды, цифрлы шешімдерді шоғырландыруды, сондай-ақ шетелдерде IT-жобалармен айналысатын талантты жастарды белсенді түрде тартуды қамтамасыз ететін болады. Қарапайым тілмен айтар болсақ, бұл дегеніміз идеяшыл адамдардың технологиялық кәсіпкерлердің батыл жобаларын жүзеге асыруға жан-жақты қолдау көрсету. Бүгінгі таңда әлемдік IT-индустрияның алыптары - Apple, Google, Facebook бұрын жаңадан іс бастаған кәсіпкерлер болатын. Олар инновациялық экожүйеде жасалған жағдайларды тиімді пайдалана отырып, идеядан алып трансұлттық корпарация құра алады. Енді бізде де еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуына үлес қосуға әорі азаматттарға өз мүмкіндіктерін іс жүзінде асыруға зор мүмкіндіктер жасалды. Бұл жаһандық білім ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz