Иландырушы жарнама мәтіні

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 45 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ

ҚАЗАҚ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАР ЖӘНЕ ӘЛЕМ ТІЛДЕРІ УНИВЕРСИТЕТІ

АУДАРМА ЖӘНЕ ФИЛОЛОГИЯ ФАКУЛЬТЕТІ

АУДАРМА ЖӘНЕ МӘДЕНИЕТАРАЛЫҚ КОММУНИКАЦИЯ КАФЕДРАСЫ

ДИПЛОМДЫҚ-ЖОБАЛЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: «Ағылшын және қазақ тілдеріндегі жарнама мәтіндерінің салыстырмалы талдауы және оларды тиімді аудару жолдарын көрсету»

5В020700 - Аударма ісі мамандығы бойынша

Орындаушы:

4 курс студенті

Нурмуханбет Балнур Жанатқызы

Ғылыми жетекші:

Магистр

Тойшыманова Жазира Рысбековна

«Қорғауға жіберілді»

АМКК кафедра меңгерушісі

«» 20__ж.

Асанова Г. С.

Алматы, 2019

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

І. ЖАРНАМА ЖАЙЛЫ ЖАЛПЫ ТЕОРИЯЛЫҚ ТҮСІНІК

1. 1. Жарнаманың шығу тарихы. . 5

1. 2. Жарнама және жарнама мәтіндерінің жіктелуі. . 10

1. 3. Жарнаманың мақсаты мен міндеттері. . 15

1. 4. Жарнама және БАҚ . . . 17

ІІ АҒЫЛШЫН ЖӘНЕ ҚАЗАҚ ТІЛДЕРІНДЕГІ ЖАРНАМА МӘТІНДЕРІ

2. 1. Жарнаманы аудару ерекшеліктері мен қиындықтары23

2. 2. Жарнама мәтінін аударудың ең тиімді тәсілдері27

2. 2. 1. Сөзбе-сөз аударма тәсілі . . . 33

2. 2. 2. Шығармашылық аударма тәсілі . . . 33

2. 2. 3. Адаптация аударма тәсілі . . . 34

ҚОРЫТЫНДЫ 42

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . 44

ҚОСЫМША

КІРІСПЕ

Дипломдық-жобалық жұмыстың өзектілігі . Нарықтың пайда болуымен жарнама қоғамдық институтқа айналды. Ең алғаш жарнама хабарландыру түрінде болды. Жарнамалық хабарландыру мәтінінің сауатты жазылуы оның жұмыс істеуіне себепші болды. Кейіннен теледидарда роликтер, радиода джинглдар, баспа беттерінде пайда бола бастады.

Жарнаманың қоғамдағы рөлі өлшеусіз. Әлеуметтік- экономикалық өмірдің сан қилы салаларына еркін араласатындықтан, оны кей зерттеушілер бизнес өрісінен іздесе, кей ғалымдар коммуникация түрі ретінде қарастырады. Жарнаманы өнер саласына жатқызатын мамандарда баршылық. Мәселен, атақты ғалым, бірегей суда ұсынымы теориясының негізін салушы Роберт Ривс «Жарнамадағы ақиқат» атты кітабында: “ Жарнама - ол бизнес. Міне, жүздеген жыл бойы бұл бизнес өркендеп келеді, қанатын кеңге жайып, биіктерге ұмтылуда. Алайда мынаған таң қалмасқа болмайды: жарнаманың немен және қалай айналысатыны туралы күні бүгінге дейін бірде-бір жалпы экономикалық теория өмірге келген жоқ. Экономистер жарнамаға күмәнмен қарайды ” деп жазады [1, 12 б] .

Әр адамның өмірінде жарнама маңызды орын алады. Ол кейбір жағдайларда біздің өмір салтымызға, айналамыздағы және өзімізге деген көзқарастырымызға сөзсіз әсер етеді. Ненің жақсы, ненің жаман екенін айқындайды. Біз өзімізге айтқанды немесе кеңес бергенді сатып аламыз.

Бүгінгі күні біздің елімізде жарнама қысымы күннен күнге өсуде. Жарнама компанияларына аумақты көлемде ақшалар жаратылып, тапсырыс берушілерге миллиондаған кіріс әкелуде.

Заманауи әлемде шетелдік жарнамалар саны ұлғаюда және оларды аудару маңызды болып табылады. Сонымен қоса, қазақ тілінде баламасы жоқ ағылшын сөздерін үрдіс барысында тиімді аудару әдістерін іздей отырып, мәні мен мағынасын жоғалтып алмау керектігін есепке алу.

Жарнама аудармасын зерттеу ең басты назар аударар мәселелердің бірі. Жарнамалық мәтіндерді аудару мәселелері назарға көптеген нақты аспектілері қабылдау маңыздылығын растайды. Соның ішінде жарнамалық мәтіндер мен ұрандар аудармасында қолданылатын сигналдар, ауызша және визуалды амалдар, көркемдік тәсілдер, мәдени бейнелер мен таңбалардың маңызы зор. Жарнама біздің өмірімізге нықтап енген сала.

Дипломдық-жобалық жұмыстың нысаны - қазіргі таңдағы БАҚ-ғы жарнама мәтіндері мен ұрансөздері

Дипломдық-жобалық жұмыстың пәні - Аударма трансформациялары, грамматикалық және лексикалық трансформация.

Дипломдық-жобалық жұмыстың мақсаты - Ағылшын-қазақ тілдеріндегі жарнама мәтіндерін салыстыру және оларды аударудың тиімді жолдарын қарастыру.

Дипломдық-жобалық жұмыстың міндеттері :

Жарнаманың шығу тарихын зерттеу;
Жарнама және жарнама мәтіндерінің түрлерін анықтау;

3. Жарнама мәтіндерінің мәні мен міндеттерін айқындау;

4. Жарнама мәтіндерін аударудың ерекшеліктері мен қиындықтарын анықтау;

5. Түпнұсқа мысалдармен жарнама мәтіндерін аударудың тиімді әдістерін көрсету.

Дипломдық-жобалық жұмыстың әдістері - себеп-салдарлық, салыстырмалы, сараптамалық талдау бағалау және бақылау, алынған нәтижелерді аударма тұрғысынан түсіндіру.

Дипломдық-жобалық жұмыстың ақпараттық базасы - ҚР-ның БАҚ-да жарияланған жарнамалар, жарнама жайында шетелдік ғалымдардың жұмыстары.

Дипломдық-жобалық жұмыстың теориялық негізі ретінде аударма саласында елеулі еңбектерімен белгілі В. Н. Комиссаров, Ю. С. Маслов, ал жарнама саласында зерттеулер жүргізген Р. И. Мокшанцев, Дональд У., Гордон И., және т. б. ғалымдардың еңбектері басшылыққа алынды.

Тәжірибелік бөлімінде жарнама мәтіндерін аударуға талдау жасау барысында жарнама мәтіндері ағылышын тілінен алынды.

Дипломдық-жобалық жұмыстың зерттелу объектісі болып Қазақстан Республикасының жарнама қызметі және Алматы қаласында орналасқан «Инишиатив Медиа Казахстан» ЖШС жарнама агентігінің нақты іс-тәжірибесі саналады.

Дипломдық-жобалық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен, кестелер мен қосымшадан тұрады.

І бөлім. ЖАРНАМА ЖАЙЛЫ ЖАЛПЫ ТЕОРИЯЛЫҚ ТҮСІНІК

Жарнаманың шығу тарихы

Жaрнaмa - спeктaкль концeрт жинaлыс лeкция нeмeсe көрeрмeндeргe aрнaлғaн бaсқaдa мәдeни шaрaлaр спорттық жaрыстaр ойын - сaуықтaр турaлы хaбaрлaндырудың бір түрі.

Қоғaмдa «жaрнaмa» сөзінің көптeгeн aнықтaмaсы бaр. Жaрнaмa сөзі - фрaнцузшa reclame, нeмісшe werbung дeгeн, лaтынның reclamo «рeклaмо» сөзінeн шыққaн, үлгілeу «aйқaйлaу» дeгeн мaғынaны білдірeді. Aғылшындaрдa жaрнaмa сөзі eкі тeрмин рeтіндe қaрaстырылaды. Олaр «advertising, advertisiement» жәнe publicity.

«Advertising» тeрмині қaлыптaсу жaғынaн орысшa aлғaндa «жaрнaмaлaу» жәнe «жaрнaмaлық іс-әрeкeт» сөзінің түсінігінe жaқын болып кeлeді. «Advertisiement» бұл aтaлмыш тeрмин нaқты жaрнaмaлық іс- әрeкeттің өнімін көрсeтeді.

Термин құрылу жaғынaн орысшa “ жaрнaмaлaу” жәнe «Жaрнaмaлық іс - әрeкeт» сөзінің мaғынaсы жaқын, aл «advertisiement» тeрмині нaқты жaрнaмaлық іс - әрeкeттің өнімін көрсeтeді. Соңғы уaқыттa жaрнaмaны әлeумeттік экономикaлық құбылыс рeтіндe көрсeтудe кeйбір aвторлaр «advertology» тeрминін жиі қолдaнудa. Қaзір бұл тeрминнің орысшa «aдвeртология» дeгeн aудaрмaсын көругe болaды [2, 3-б] .

Жарнамалық тәжірибе туралы ең алғаш жазба тарихи құжаттарда айтылған. Жерорта теңізі елдерінде жүрзілген қазбаларда археологтар әртүрлі оқиғалар және ұсыныстар жазылған маңдайшаларды тапқан. Римдіктер гладиатор сайыстары жөнінде қабырғаларға құлақтандырулар ілген, ал финикийстер әртүрлі салтанатты шеркеулер кезінде шың-құздарды суреттермен әшекелеп, онда өз тауарларын мадақтаған. Осының бәрі қазіргі сыртқы жарнаманың негізін салушылар. Помпейдің жарына жазылған бір суреттемелерде бір саясаткерді мадақтап, адамдарды соған дауыс беруге шақырған.

Ертеректегі жарнаманың тағы бірін жаршылар кейіптеген. Ежелгі Грецияның «Алтын ғасыры» Афин көшелерінде құлдарды, малды және басқа тауарлардың сатылуы хабарлаушы жаршыларды көрген. Афинаның ежелгі тұрғындарына арналған «жарнаманың өлеңінде» былай делінген. «Көзіңіз жарқырасын, бетіңіз қызғылттансыз, қыздың әдемілігі ұзақ сақталсын, есті әйел кометиканы дұрыс бағамен сатып алады»

Ертедегі жарнаманың тағы бір түрі қолөнершілерінің өз тауарларына, мысалға, қыш бұйымдарға салған таңбалары болған. Қолөнершінің атағы тараған сайын, сатып алушылар оның таңбасы салынған тауарларды іздейтін болған. Қазіргі күндері осы мақсаттарда тауар белгілері және марка атаулары пайдаланылады. Мысалға, Оснобрюктан алынған талшықты матасының сапасын дұрыстап тексергеннен кейін, маркалы атауы жоқ вестфаль талшықты матасымен салыстырғанда, оның бағасын 20% жоғары қойған. Өндіріс орталықталынған сайын және нарықтар қашықтаған сайын, таңбаның маңыздылығы тұрақты түрде өскен.

Жарнама тарихының маңызды бір бетбұрысына 1450 жылы Гутенбергтің баспа станогін ойлап шығарғаны жатады. Жарнама берушіге өзінің хабарлама қағаздарының қосымша даналарын қолдан жазып тарату қажет болмаған. Бірінші баспа түріндегі құлақтандыру 1478 жылы ағылшын тілінде пайда болған.

1622 «Уикли Ньюс» деп аталған ағылшын тіліндегі бірінші газеттің шығуына байланысты жарнама қуатты ынталандыруға ие болған. Одан кейінірек Эддисон және Стил «Тэтлер» газетін шығарып, жарнаманың үлкен жақтаушылары болған. Эддисон жарнамалық тексті баспа түрінде құрастырушыларға мынадай кеңес берген: «Жарнамалық құлақтандыруды жазудағы ұлы өнерге, жақсы хабар белгісіз қалмас үшін, не банкроттық туралы хабарлар арасында жоғалмас үшін, оқыманның назарын бірден аудару үшін, дұрыс жол табу керек». «Тэтлердің» 1710 жылы 14 қыркүйектегі нөмірінде алмастарды қайрауға арналған қайысы, медицина препараты және басқа көпшілік пайдалану тауарлары туралы жарнама берілген.

Жарнаманың жоғарғы сатылы көркеюі Құрама Штаттарда болып отыр. Амарикандық жарнаманың әкесі ретінде Бенджамин Франклинді атайды. Оның 1729 жылы шыққан «Ньюс Пейпер» газетасы Американың газеттері арасында жарнамаларды басу көлемі және оның таралымы ең үлкен көрсеткішке жеткен. Американың жарнама бесігіне айналуына бірнеше факторлар себеп болған. Біріншіден, американдық өнеркәсіп өндіріске механизацияны еңгізу процесінде алда болғандықтан, тауар артықшылығына себепкер болып, оларды тұтынушылардың сатып алуына үгіттеу қажет болған. Екіншіден, жақсы су, тас және жәй жолдардың пайда болуы тауарларды және жарнама құралдарын ауылшаруашылық аудандарға жеткізуді нақтылы жағдайға айналдырған. Үшіншіден, 1813 жылы енгізілген міндетті түрде бастауыш білім алу сауаттылық деңгейін жоғарлатып, газет-журналдардың көбейуіне әкеліп соқтырған. Радионың, ал кейінірек теледидардың ойлап табылуы жарнаманы таратудың тамаша екі құралының пайда болғанын көрсетеді[3, 13-б] .

Жaрнaмa бaспaсының пaйдa болуы XYII ғaсырдың бaсындa У. Кeкстон Aнглия жәнe Т. Рeнодо Фрaнция aттaрымeн бaйлaнысты. 1611 жылы Лондондa әлeмдe біріншірeт A. Горжa жәнe У. Копa жaрнaмaлық бюро құрды.

Жарнама экономиканың ғана емес, сонымен қатар қоғамдық өмірдің де белді бөлшегіне айнала бастаған әлеуметтік құбылыс болғандығы себепті ғалымдар назарын өзіне аудара бастады. Жарнама мәселелеріне қатысты алғашқы зерттеулер ХІХ-ХХ ғасырлар тоғысында өмірге келді. Жарнама туралы арнайы әдебиетті жазған тұңғыш авторлар америкалық психологтар болатын. Олардың ішінде Чикагодағы Солтүстік-Батыс университеттің оқытушысы Уолттер Дилл Скотт бар. Оның қаламынан 1903 жылы «Жарнама теориясы», 1904 жылы «Жарнама психологиясы» атты еңбектер дүниеге келді. 1912 жылы Берлинде доктор Х. Хартунгеннің «Практикалық жарнама теориясы» атты еңбегі жарық көрді.

Жарнаманың даму тарихына қатысты тұңғыш іргелі еңбекті 1874 жылы ағылшын ғалымы Генри Симпсон өмірге әкелді. 1894 жылы П. Датцтың «Жарнаманың ерте дәуірлерден күні бүгінгіге дейінгі тарихы» атты еңбегінің бір бөлігі жарияланды (өкінішке орай, еңбек аяқталмаған) . Октав - Густав Жерэннің 1911 жылы жарық көріп, 1927 жылы қайтадан басыған «Суггестивтік жарнама, теория мен техника» атты кітабы жарнамашылардың бірнеше ұрпағының қолдан түсірмейтін кітабына айналды. Парижде жарнама кәсібімен 1904 жылдан бастап айналысқан Жерэн «жарнама бойынша кеңес беру жөніндегі» алғашқы кабинеттердің бірін ашты. Жарнамалық және коммерциялық журналдарда мақалаларын жариялай, конференцияларға қатыса жүріп, ол 1916 жылы жарнама бойынша алғашқы оқу курсын жүргізді. Бұл оның маман ретінде танымалдығын арттыра түседі.

Осы кезеңже жарнама туралы ғылыми білімдер еселене көбейіп, зерртеушілер ұлттық, сондай-ақ халықаралық жарнама науқандарының тиімділігін арттыруға қатысты мәселелер көтереді. Мәселен, неміс ғалымы доктор Х. Хартунгпен жарнаманың мәдениетаралық қырларын қарастырады. Сөйтіп, ХХ ғасырдың алғашқы жартысында жарнама туралы ғылыми түсінік қалыптасып, жарнама туралы дербес ілім дами түседі.

Жеке пән ретінде жарнам ХХ ғасырдың екінші онжылдығында Америкада, кейіннен Еуропада оқытыла бастады.

Жарнама саласындағы ғылыми зерттеулерге жарнама бизнесімен шұғылданып жүрген іскер адамдар атсалысып, өздерінің тәжірибелерін көпшілік назарына ұсынады. Солардың негізінде өткен ғасырдың 50-жылдарында түрлі ғылым салаларының өкілдері: психологтар, әлеуметтарнушылар, психоаналитиктер, экономистер жарнама тиімділігін өлщеу әдістерін іздестіре бастайды. «Advertising age», «Printer`s Ink», «Business Week» сияқты жарнама журналдары ынта-ықылас қисыны бойынша көптеген зерттеулерге орын береді. Басылымдарда Э. Дихтердің, Л. Ческиннің, П. Мартиноның еңбектері жарияланды.

Жарнаманың адам санасына әсері В. Паккардтың, Д. Адамның шығармаларында қарастырылады. Д. Адам жарнамалау үдерісін:

1) жарнамалық хабарламаны алдын-ала зерделеу (ынта-ықылас және хабарлама түрі) ;

2) неғұрлым тиімді жарнамалық науқан жүргізу үшін бұқаралық ақпарат құралдарын зерттеу;

3) жарнама тиімділігін бақылау әдістерін зерттеу деп үш бөлікке бөледі.

Жиырмасыншы ғасырдың екінші жартысынан бастап жарнамада психоанализ әдісі кеңінен қолданыла бастады. Тауарларды, өнімдер мен идеяларды өткізуде мамандар оған еш әдісті теңгермейтін. Бұл үрдістің кең етек жаюына американың көптеген тауарларына деген сұраныстың кемуі және нарықты зерттеудің дәстүрлі тәсілдерінің нәтиже бермеуі себепкер болды. Осы орайда ықтимал аларманды статистикалық тұрғыдан «есептен» шығаруға баса назар аударылды. Бұл қандай да бір тауарды алуға ықылас білдіретін кісіні алдын ала айқындау дегенді білдіретін.

Жарнама саласындағы осындай практикалық зерттеулерге мына бір мысал үлгі бола алады. Экономиканың, әлеуметтік өмірдің, қоғамдық тірліктің қай саласында болмасын жарнама қарастырылады. Белгілі «Огилви энд Мейзер» фирмасы АҚШ-та 12 мемлекеттен келген шетелдік жолаушыларға елдің аса ірі төрт әуежайында сұрау салу барысында «мата атымен бөз өтеді» деген мақылдың дұрыстығына көз жеткізеді. Зерттеу нәтижелері алармандар үшін тауардың қай елде шыққаны аса маңызды болып табылатындығын көрсетіп берді. Ғалымдар сұрау салынған шетелдіктердің Америка бейнесін қалай қабылдайтындықтарын анықтады. Өзге елдердің өкілдері АҚШ-ты ой және іс-қимыл еркіндігі берілген, табыс пен байлыққа жету, сондай-ақ денсаулыққа мән беріп, өмірдің қызығын көру мүмкіндігі бар мемлекет ретінде ұғынатындықтары белгілі болды. Зерттеу негізінде ғалымдар америка фирмаларының АҚШ бет-бейнесіне, рәміздеріне, яғни символдарына сай келетін тауар мен түрлерін шығарғаны тиімді болатыны туралы тұжырымға келіп, ксіпкерлерге осы символдарды қолдану жөнінде ұсыныс жасады.

Қазіргі жарнама теориясының даму проблемалары шетелдік ғалымдардың, атап айтқанда И. Ансофтың, С. Блэктің, Вильям Дж. Стэнтонның, Г. Картердің, Хью Дэвидсонның, Ф. Котлердің, С. Моджароның, К. Р. Маконеллдің, Дж. Р. Эванстың, Б. Берманның, басқа да зерттеушілердің еңбектерінде көтеріледі. ТМД елдерінің ғалымдары да жоспарлы экономикадан нарықтық экномикаға көшу жағдайында жарнама принциптерін пайдалану мүмкіндіктерін ой елегінен өткізіп келеді[4, 14-б] .

Жaрнaмa - eң тaлaнтты, өз уaқытын eрeкшe лидeрімeн ынтымaқтaсу мүмкіндігін бeрeді, ол өз eлінe, бүкіл әлeмгe бeлсeнді әсeр eтeді. Сондықтaн дa жaрнaмaны бeсінші өкімeт дeп босқa aйтпaйды. Жaрнaмa информaциялaр бeру құрaлы, әлeмдeгі eң бірінші жaрнaмaлық хaбaрлaмa жaсaғaн «күндeлікті оқиғaлaр» гaзeті.

Қазақстандағы жарнама қызметінің дамуын шартты түрде төрт кезеңге бөліп қарастыруға болады. Бұл кезендер қоғамдағы саяси, экономикалық және мәдени өзгерістермен ұштасады. Жарнама қызметінің дамуының бірінші кезеңі 1990-1993 жылдарды қамтиды, жарнама бастапқыда орталық теледидардан, кейін жергілікті телеарналар бойынша беріле бастады. Елімізде алғашқы тәуелсіз және жеке меншіктегі БАҚ құрылды. Мысалға, 1991 жылы КТК, «Таң-plus» телеарналары, 1992 жылы - «Радиомакс», «Радио-РИК» радиоарналары өз жұмысын бастады. 1992 жылдан бастап Қазақстанда мемлекеттік емес теледидар қарқынды даму алды. Дегенмен де бұл арналарда бағдарламалар саны аз болып, негізінен жаппай тұтынушыға бағытталғандығына қарамастан, оның жарнама бизнесін қалыптастырып, дамытуға қосқан үлесі зор. Бұл кезеңде негізінен шетелдік компаниялардың тұтынушыны ақпараттандыру мен сатылымдарды арттыру мақсатындағы жарнамасы қолданыста болды, бұл компаниялар біздің елімізге тауарды әкелуімен қатар жарнаманың да дамуына ықпалын тигізді. БАҚ тек дайын жарнаманы орналастырумен ғана айналысты, бұл олардың күн көрісін, қызметін қаржыландыру көзі болды.

Екінші кезең (1994-1997 жылдар) шетелдік жарнамамен қатар, отандық кәсіпкерлердің, әсіресе халықты күмәнді салымдарға тартуға ұмтылатын «қаржылық пирамидалар» жарнамалары пайда болумен ерекшеленеді. Газет алғашқы санынан бастап оқырмандар арасында танымалдылыққа ие болып, онда жарнама берушілер саны күн сайын артып отырды. Баспада фирмалардың жар-намасымен қатар, жеке тұлғалар тарапынан берілетін жарнамалар белең алды. Дайын жарнама материалдарын бұқаралық ақпарат құралдарында орналастыру-мен айналысатын әр түрлі жарнама агенттіктері нарыққа шықты. Жарнамалық қызметті мемлекеттік реттеу максатында «Жарнама туралы» Заң жобасы әзірленді (1996-1997 жж. ) .

1998-2001 жылдарды қамтитын үшінші кезеңде жарнама қызметінде әр түрлі жарнама құралдары, соның ішінде Интернет желісі қолданыла баста-ды, сәйкесінше жарнама шығындары арта түсті. Бұл кезеңде отандық тау-ар өндірушілер қызметі жандана түсуіне байланысты тұтынушыларды жаңа өнімдер жайлы ақпараттандыру бағытындағы сан алуан жарнама құралдары мен түрлері қолданылды. Отандық тауар өндірушілер өтізу және жарна-ма қызметін ынталандыру үшін түрлі жеңілдіктер мен шегерімдер жүйесін қолдана бастады. Тұтынушылардың талғамы артып, осыған сәйкес көптеген компаниялар жарнама аудиториясын зерттеуге мән бере бастады. Осымен бай-ланысты Қазақстан нарығында жарнама құралдарының мониторингін жүзеге асырушы зерттеу компаниялары құрылды. Жарнама агенттіктері тек жарна-ма ақпаратын орналастырып қана қоймай, сонымен қатар жарнама өнімін шығарумен айналысады, олар жарнаманы орналастыру барысында нарықты сегменттеуді жүзеге асырады.

Қазақстанның жарнама нарығындағы халықаралық жарнаманы екі топқа бөлуге болады:

- шетелдік өндірісшілердің қазақстандық тұтынушыларға бағытталған халықаралық жарнамасы. Мұндай жарнамаға «Нестле», «Вриглес», «Проктер энд Гембл» компанияларының Қазақстан нарығындағы өткізу жарнамасын жатқызуға болады;

- қазақстандық коммерсанттардың белгілі бір дүкеннен, белгілі бір саудагерден, фирмадан тауар сатып алуға үндеген имидждік жарнамасы. Мұндай жарнамаға «Жанна», «Астана-моторз», туристік фирмалардың жарнамаларын жатқызуға болады. Жарнаманың бұл түрі де шетелдік өндірісшілердің тауарларын өткізуді мақсат тұтады[5, 335-б] .

2018 жылғы статистикаға сүйенсек теледидардағы алғаш он жарнама берушіні «Procter&Gamble» компаниясы басқарады, бұл компания теледидар жарнамасына өз бюджетін азайтқан емес. Екінші орында «Unilever» компаниясы болса, рейтингтің үшінші орнында «Nestle» компаниясы тұр.

2018 жылдың бірінші жартыжылдығындағы 50 басты жарнама берушілер: Home Credit Bank, Fortebank, Storck International GMBH, Материа-Медика, Glaxo Smith Kline, Ламиналь. kz, BI. Group, Santo, Vodorosli. kz, Boehringer Ingelheim.

Интернет жарнамасындағы алғашқы 10-қа Каспий, Технодом, AsterAuto, Global Building Contact, Liming, Swiss capital, Bazis, Office expert, Astana Motors, Chocolife. me кіреді[6, 335-б] .

Қaзіргі жaрнaмa бaспaсынa гaзeттeр, журнaлдaр, aфишaлaр бюллeтeндeр, рaдио-тeлeдидaр, киномaтогрaф сонымeн қaтaр көшeлeр, түрлі түсті хaбaрлaмaлaр тaуaрдың қорaптaры тaуaрлық жәнe фирмaлық бeлгілeр кірeді. Жaрнaмa кeңінeн плaкaт, aрхитeктурaның кіші формaлaры бeзeндіру көркeм өнeр кәсіби грaфикa қолдaнылaды.

Жaрнaмa бaғaсыз бaқтaлaстық әдістeрінің бірі жәнe мaркeтингтің функциялaрының бірі. Ол тaзa экономикaлық мaқсaтқa жeту үшін хaлықтың политикaлық жәнe идeологиялық жөндeулeрін қолдaнaды.

1. Тұтынушы тaуaрлaрының қaсиeттeрі турaлы aқпaрaт жәнe олaрдың әртүрлі түрлeрін іскe aсыру мaқсaтындa қызмeт eту жәнe олaрғa сұрaқ құру.

2. Мaғлұмaттaр бeті турaлы көпшіліккe тaрaтуды ұйымдaстыру, әдeбиeт жәнe мәдeниeт туындылaрының aтaғын шығaру мaқсaтындa құру[2, 15-б] .

Жaрнaмa -бұл сaтып aлу кeрeктігінe сeндіру олaрмeн тaныстыру, хaлыққa тaуaр турaлы aқпaрaт бeру процeсі. Жaрнaмa бұл мaңызды жәнe жіңішкe нaрық құрaлы. Дaмушы нaрық жaғдaйындa, жоғaры бәсeкeлeстік бaр жeрдe әрбір сaтушы пaйдaлaнушының қaжeттілігін мaксимaлды қaнaғaттaндыруғa тырысaды, ондa жaрнaмa бәсeкeлeс күрeсінің шeшуші фaкторы болуы мүмкін. Тaуaрды сaтып aлушы циклдің әрбір сaтысындa жaрнaмaның өзіншe eрeкшeліктeрі бaр. Жaрнaмaны тeк коммeрциялық тиімділікті aрттыру құрaлы рeтіндe қолдaну тeріс нәтижe әкeлуі мүмкін.

Жaрнaмa компaниясы - бұл жaрнaмaның әртүрлі түрлeрін жәнe көпшіліккe тaрaту құрaлдaрын қолдaнумeн бір нeмeсe бірнeшe aгeнствaлaрды өзінe тaртумeн жәнe жaрнaмa бeрушілeрмeн жүзeгe aсaтын жиынтық.

Өзінің ұзaқ тaрихындa жaрнaмa сaпaлы эволюциaнaлды. Ол aқпaрaт бeру жолынaн уaғызғa, уaғыздaн- шaртты рeфлeксті өңдeугe- шaртты рeфлeксті өңдeудeн- бeйсaнaлы илaндыруғa- бeйсaнaлы илaндырудaн- символикaлық бeйнeлeугe өтті [7, 2-б] .

Жарнама және жарнама мәтіндерінің жіктелуі

Жарнама - көп функцияналды. Жарнамамен жеке басшылар, үкіметтер, және қоғамдық ұйымдар айналысуда.

Барлық жерде сол сурет: бір жарнама мекен жайға дейін барады, ал басқасы мақсатқа жақын болады. Жарнама кепілдік полис - емес ол жақсы табыс әкелуге де қабілетті, сонымен қатар сәтсіздікпен бітуі де мүмкін.

Жарнама әдетте мынаған қатысты: