Мектепке дейінгі балалармен жұмыс тәжірибесі
Кіріспе
Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтің 2050-стратегия жолдауында ата-ана және бала тәрбиесі туралы былай деп. Айтып кеткен: Еліміздің болашақта қандай болатыны балаларымыздың бойына өзіміз қандай тәрбиені сіңіретінімізге тікелей байланысты. Бала бойына адамгершілік құндылықтарды қалыптастыру, ақыл-ойының дұрыс дамуына әсер етіп, еңбекке деген қызығушылығыноятып, бала денсаулығын сақтай отырып жұмыс жүргізу ата-ана мен тәрбиешінің алға қойған мақсаты болуы тиіс. Ата-анамен балабақша бір мақсат қабірге жұмыс істер болса ұлт қамын ойлайтын болашақ ұрпақ саналы болары сөзсіз. Қоғам үшін әркезеңде, әр отбасынд аөсіпкеле жатқан өрімдей ұл - қыздардың дені сау, рухани бай, еңбекке, білімге құштар болып өсуі - ең жоғарғы тілек, ең биік мақсат. Оның қуаталатын қайнар бастауы отбасы. Отбасының аса құнды ықпалы мен әсерін өмірдегі еш нәрсенің күшімен салыстыруға болмайды. Балаға ата-ана тәрбиесінің орнын ешнәрсе алмастыра алмайды. Отбасы - өмірге сәби әкеліп, он тәрбиелеп, қалыптастыруда және ұрпақ жалғастыруда теңдесі жоқ орын. Отбасы - баланың жасын, жеке ерекшелігін, психологиялық процестерін ескере отырып, жарасымды жетілген ұрпақты тәрбиелеу. Көздеген мақсатқа жету үшін отбасындағы тәрбие төмен дегі міндеттерді шешеді.Отбасында баланың өсуіне, денсаулығына қамқорлық жасау, тазалықты қалыптастыру.Еңбексүйгіштікке баулу, тұрмыстағы, үй шаруасындағы еңбекке құлшынысын арттыру,өзіне - өзі қызмететуге үйрету. Отбасы мүшелерімен тіл табысып, дұрыс қарым - қатынас жасауға, үлкенге құрмет, кішіге ізет көрсетуге үйрету. Әдебиетке, мәдениетке, өнерге тәрбиелеу жүзеге асу үшін бала дүниеге келген күннен баста отбасында, қоғамдық орындарда, мектепте тәлім - тәрбие беріледі. Баланы жастан, Ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілесің деген даналық сөздердің мағынасы өте терең.Бала әрбір халықтың, әрбір мемлекеттің болашағы. Мемлекеттің өзінің өскелең ұрпағына қандай қамқорлық жасап отырғанына қарап, оның келешек қоғамының бет бейнесін көруге болады . Бала келешек жеке тұлға емес, ол - осы күннің өзінде- ақ жеке тұлға. Балалар бізді толғандыратын барлық сезімдер мен ойлардың бастауына негіз болатын тіршілік иелері, бұл бастауларға жетекшілік етуде нәзіктік пен мейірімділік таныту керек. Тәуелсіз еліміздің келешек ұрпақты тәрбиелеу мәселесі бүгінгі күннің өзекті тақырыбы. Бұл мәселенің шешімін табуда үздіксіз білім беру жүйесі айтарлықтай дәрежеде қайта қаралып, оны жетілдіру жолдары іздестірілуде. Бұл алға қойылып отырған негізгі талаптар - Қазақстан білім беру жүйесінің бүкіләлемдік білім беру кеңестігіне толық енудің алғашқы даму стратегиясын жасау болып табылады. Айтылған талаптардың жүзеге асырылуы бағытындағы жұмыстың үздіксіз білім берудің алғашқы сатысы - мектепке дейінгі ұйымдарда баланың білімге деген құштарлығын арттырудан, ұлтымызға тән қасиеттерін бойына сіңірген бала тәрбиелеуден бастағанның маңызы зор. Балабақша -- бүлдіршіндерді болашақта ата дәстүрін сақтайтын инабатты да, ибалы үлкен-кішіні сыйлай білуге үйрететін тәрбие орталығы. Өмірге келген жас ұрпақты тәрбиелеу ата-аналар мен балабақша тәрбиешілерінің қасиетті борышы. Бала үшін дүниеде ең жетілген, білімді де, мәртебелі адам - оның ата - анасы.Ал, ең әдемі де жарық үй - оның туылған үйі. Жас баланың дамуында ата-ананың орыны ерекше, сондықтан ата-ана өз отбасында қолайсыз жағдайларды баланың көзінше тудырмауға тырысуы қажет. Отбасындағы ұрыс-керіс баланың жүйкесін тоздырады. Кейбір ата-аналар өз перзентін шектен тыс еркелетіп, баланың бетінен қақпай, көңіліне қарап тәрбиелейді. Ал мұндай көріністер баланың бойына кері қасиет пайда болуына тікелей жағдай тууына себеп болады. Ата-аналар балаға отбасылық өмірдің алуан түрлі, қыры мен сырын дүние жұмбақтарын танытып, тағылым талғамға, әдептілікке баулуға тиіс. Баланың мектепке дейінгі баланың болуы ережелер мен талаптардың тұтас жүйесіне бағынады: ұйымдастыру және өмір ережелері, ұжымдағы құрдастарының қылықтары және тағы басқалар. Кез келген ұйым, оның ішінде мектепке дейінгі ұйым, кез келген отбасы сияқты, белгілі бір қалыптасқан жүйесі бар (бұл жағдайда - жүйе баланы тәрбиелеу, оқыту, дамыту) сонымен бірге принциптер, дәстүрлер, әдет-ғұрыптар. Бұл құндылықтар бір-бірімен тек қана сәйкес келемейді, кейде толығымен бір-біріне қарама-қарсы. Тәрбие қызметі әртүрлі, бірақ мектепке дейінгі баланы жан-жақты дамыту үшін олардың өзара қарым-қатынасы қажет. Осыған байланысты МДҰ мен отбасы арасындағы тығыз байланысты қалпына келтіру қажеттілігі туындайды. Қазіргі отбасы мектепке дейінгі жастағы баланың жеке тұлғасын қалыптастыруда басты институттардың бірі. Баланың мүддесінің даму тек қана, отбасы өкілдері (тек ата-аналар ғана емес) және МДҰ педагогтары өзара тығыз қарым-қатынаста болғанда ғана табысты болады. Бұл мектепке дейінгі баланы жақсы білуге, оны әр түрлі жағдайларда түсіну, сезіну, көруге мүмкіндік береді, демек, бұл баланың дамуының тамаша траекториясы.
Зерттеудің өзектілігі- МДҰ мен тәрбиеленушілердің отбасыларының арасында өзара әрекеттестік, үлкен тәрбиелік және білім әлеуетін құрайды. Ол мұғалімдер мен отбасылар арасындағы жағымды қарым-қатынас орнатуға, педагогикалық білімді насихаттау үшін, отбасы зейінін балаға, оның проблемаларына, оның салдарларын жария ету көмектеседі.
Зерттеу объектісі: тәрбиешілер мен тәрбиеленушілердің ата-аналарының қарым-қатынасы.
Зерттеу пәні: тәрбиеші мен ата-аналар қарым-қатынасы
Зерттеудің мақсаты: тәрбиешінің ата-аналармен өзара ынтымақтасуын қарастыру.
Зерттеудің міндеті:
- тәрбиеші мен ата-аналар қарым-қатынасын ашып көрсету.
- тәрбиеші мен ата-аналар қарым-қатынасына педагогикалық-психологиялық тұрғысынан сипаттама беру.
- тәрбиеші мен ата-аналар арысындағы жағымды қарым-қатынасты орнату әдіс-тәсілдерін, жолдарын айқындау.
Зерттеу гипотезасы:
Төмендегідей тұжырымдалады:
- егер ата - анамен тәрбиеші бала тәрбиесіне тең дәрежеде жауапкершілікпен қарап, балабақша мен ата - ананың тәрбиелік көзқарасы бір деңгейде тәрбиелеу әдіс - тәсілдері бір арнаға құйып жатса бәсекеге қабілетті шығармашыл,білімді тұлғаны дайындап шығар едік..
Зерттеу базасы. Көкшетау қаласы, Б.Әшімов к. 137, МККҚ №4 Еркемай балабақшасы. Тәжірибелік - іздестіру жұмыс барысында, барлығы 2 тәрбиеші және20 тәрбиеленушінің 32 ата-аналары қатысты.
Зерттеудің теориялық маңыздылығы: отбасы мен МДҰ өзара қарым-қатынасындағы құралдары, әдістері мен технологиялары жинақталған.
Жұмыстың практикалық маңыздылығы: тәрбиешілер мен атан-аналар арасындағы өзара қарым-қатынас бойынша әдістемелік ұсынымдар ұсынылады.
Алынған зерттеу нәтижелері: тәрбиеленушілердің отбасыларымен жұмыс істеу кезінде МдҰ-ның барлық педагогтарының жұмысына қатысады.
Зерттеу әдістері: әдебиетті талдау, қорыту, бақылау, МДМ-де тәрбиеші және ата-аналардың өзара қарым-қатынасында диагностикалық әдістемесін үйрену.
1-тарау. ПРОЦЕСТІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ МЕКЕМЕДЕ ТӘРБИЕШІ МЕН АТА-АНАЛАРДЫҢ ӨЗАРА ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСЫ.
Отбасының да, балабақшаның да мақсат - мүддесі біреу - ол болашақ ұрпақ тәрбиесі. Болашақ азамат тәрбиеленетін алғашқы ұя - отбасы, ата - ана құшағы. Жас сәбидің алғашқы еститіні шешесінің мейірбан сөзі; көретіні анасының аялы алақаны. Ұяда не көрсе, ұшқанда соны іледі немесе Әке көрген оқ жонар, ана көрген тон пішер дегенде осының айғағы. Яғни, ата - анасының өнегесі, өнері балаға үлгі, бала үйде қандай игі істерге тәрбиеленсе, ұядан ұшқандада сол өнеге - өсиет оған сарқылмас қазына болары сөзсіз.
Баланы жастан деген халық даналығына сүйенсек, тәрбиенін бесіктен басталатыны әркімге аян. Сәбиінің өнерлі, талантты еңбек сүйгіш болып өсуін мақсат еткен ата - ана бесік жырының, негізгі арқауын да ой өнеріне, қол еңбегіне арнағанын мына бір үзік ойдан анғару қиын емес.
Таңдайларын тақылдап,
Сөйлегенде сөз бермей,
Шешен болар ма екенсің,
Бармақтарың майысып,
Түрлі ою ойысып,
Шебер болар ма екенсің?...
Баланы мақтап, көтермелеп, бағыт беріп отыру, оның интеллектуалдық ой - өрісін дамытып, ойлағанын еркін - батыл жеткізуге мүмкіндік береді. Ата - анамен арадағы мейірбандылық нығайып, баланың жеке басының шығармашылық деңгейі артады. Ата - ананың аузынан шыққан сөз балаүшін өмір, тіпті заң болып та есептеледі. Бала өте сезімтал байқағыш, оларға ерінбей дұрыс жауап беру түсіндіру, тура жолға бағыттау, ой-өрісін ұштау, ата - ана мен тәрбиешінің парызы. Балабақшада, ата - ана мен тәрбиеші айтылған, көрсетілген нәрсеге баланың ықылас зейін қойып тындауға ерекше зер салғаны жөн. Отбасы, балабақшада үнемі өнегелі, ұлағатты сөздер айтып, өзін әдепті ұстап, ізетт ілік жасауды түсіндіріп отырған жөн. Сәбиге ерте бастан сәлемдесу, қоштасу, үлкенге сіз деп сөйлеу, қарсы жолыққан кісіге жол беру, үлкенге орындық ұсыну, қателігі үшін кешірім сұрау, рұқсатсыз біреудін затын алмау, өзінен кішіге қамқорлық көрсету сияқты әдептілік қағидаларын үнемі есіне салып түсіндіріп санасына сіңіріп отырса, баланың ақыл - ойының, мінез қалпының өнегелі жаққа ойыса беруіне ықпалы нәтижелі болмақ.
Ғабиден Мұстафин айтқандай: Ата - ана қадірін білген бала халық қадірін білер, халық қадірін білген бала ата - ананың да қадірін біледі. Ол үшін өз халқының дәстүрін, мәдениетін, өнерін тілін қадірлеуді ата - ана және үстаз болып үйрету керек. Ендеше Жұмыла көтерген жүк жеңіл демекші отбасы балабақша бірлесе ынтымақтаса отырып, оқу тәрбие жұмысын мақсатты жүргізсе, елінің, халқының дәстүрін сыйлайтын ұлт жанды жеткіншек өсіру мақсатымыз еселі өтелері сөзсіз. Қазіргі уақытта мектепке дейінгі білім беру жүйесін қайта құру жүргізілуде, ол барлық білім беру жүйесінің алғашқы маңызды сатысы болды. Негізгі мақсат қоғам мүшесін тәрбиелеу емес бала тұлғасының еркін дамуы деп танылады. Балабақшаның негізгі міндеті - баланың жеке басының бастапқы қалыптасуын қамтамасыз ету. Бұл жас баланың ақыл-ойының дамуы мен даярлығы үшін қолайлы кезең. Осы кезеңде бала оқу мен тәрбиені қалыптастыруға, өз қызметін білуге, тілдік қатынастың қарапайым тәжірибесінде өзін-өзі таныта білуге, мінез-құлық мәдениетіне, жеке гигиеналық және салауатты өмір салтының негіздеріне бағдарланады. Еліміздің ертеңгі болашағы жас ұрпақты азаматық пен имандылыққа баулу - тәрбиенің басты міндеттерінің бірі. Сонымен қатар ата-аналар мен мектепке дейінгі ұйымдар ұлттық тәрбиеге де мән бергендері жөн. Бұл саладағы күш - жігер алдымен бүлдіршіндерді отандыққа тәрбиелеуге бағытталады. Отан деген ұғым балаға дүние есігін ашқан үйі , ата-анасы, ағайын туыстары, туған жері, кең - байтақ гүлжазира даласы, тау - тасы, өзен - көлі, сылдырап аққан мөлдір бұлағы бейнесінде қабылданып, ең қасиетті де құдіретті алтын бесігі ретінде үйретуге тиіспіз. Тәрбиенің сан алуан келелі мәселесін шешетін, қарапайым дағдыларды бала санасына орнықтыратын алғашқы білім баспалдағы - балабақша. Балабақшада халық педагогикасын бала бойына сіңіре отырып имандылыққа, адамгершілікке тәрбиелейміз. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың жалпыға міндетті мемлекеттік стандартының бес саласының әр бөлімдеріндерінің ұйымдастырылған оқу іс-әрекеттерінде салт-дәстүрдің барлық түрлерін баланың бойына сіңірудеміз. Мысалы: тұсау кесу, бесікке салу, тілашар т.б. Мектепке дейінгі ұйым тәрбиешілер өз тәжірибелерінде халық ауыз әдебиетінінің ішінен жиі мақал-мәтелдер, жұмбақтар, жаңылтпаштар, санамақтар, ертегілерді оқу іс-әрекеттерінде пайдаланады. Бүгінгі күнде жас ұрпақтың сана сезіміне өз елінің, жерінің тарихы мен мәдениеті туралы алғашқы ұғымдарды кішкентай кезінен қалыптастырамыз. Мектепке дейінгі жас бала дамуында жаңа әлеуметтік жағдайлардың пайда болуымен сипатталады. Мектеп жасына дейінгі баланың өзін қоршаған адамдар арасынан алатын орнының ерте сәбилік шақтағы балаға қарағанда елеулі айырмашылығы болады .Баланың қарапайым міндеттер өрісі пайда болады. Баланың ересектермен байланысы жаңа формаға ие болады, бірлескен іс- әрекет ересек адамның нұсқаларын дербес орындаумен алмасады . Мектепке дейінгі шақтың елеулі ерекшелігіне баланың құрдастарымен арнайы өзара қарым - қатынасының пайда болуы Балалар қоғамының құрылуы жатады .Мектеп жасына дейінгі баланың басқа адамдарға қатысты өзіндік ішкі позициясы өз менінің және өз қылықтарының маңызын аңғарудың арта түсуімен үлкендердің ішкі дүниесіне олардың іс -әрекеттері мен өзара қарым-қатынасына ерекше қызығуымен сипатталады. Еліміздің болашағы -бүгінгі балалар . Ал олардың қандай азамат болып шығуын қадағалау- қазіргі балабақша мектептерге, тәрбиеші мұғалімдерге тікелей жүктелетін жауапты жұмыс. Қоғамдағы ауқымды өзгерістер, жүйені реформалау, білім беру, күрделі әлеуметтік-экономикалық жағдай қазіргі әлемде МДҰ-да тәрбие мен білім беру жұмысының міндеттерін жүзеге асыру үшін жаңа тәсілдерді іздестіру және әзірлеу қажеттілігін талап етеді. Қазақстан Республикасының білім беруді жаңғырту тұжырымдамасы сәйкес білім беру саясатының белсенді субъектісі отбасы болуы тиіс. Стратегиялық білім берудің мақсаты тек, ата-аналар мен тәрбешілердің өзара қарым-қатынасы тығыз болғанда ғана жүзеге асады. Жас ұрпақты кішкентайынан салт-дәстүрлер рухында баулу, құлағына сіңіру әдет-дағдысына айналдыру - парызды іс. Қазақ сөз өнерін қатты құрметтеген халық: Жақсы сөз - жарым ырыс, Жақсы сөз жан семіртер. Сонымен қатар балаға сіз, рақмет, кешіріңіз, өтінемін деген сияқты сыпайылықты білдіретін сөздерді үлкендерге айтып жүруге үйрету, оған дағдыландыру ата-аналар мен тәрбиешілердің міндеті.
1.1. МДҰ-дағы тәрбиеші мен ата-аналардың өзара қарым-қатынасы: маңызы, мақсаттары, міндеттері
Отбасы рөлі қоғамдағы басқа да әлеуметтік институттардың бірде-бірімен салыстыруға келмейді, өйткені отбасында тұлға қалыптасады және дамиды, мектеп жасына дейінгі бала әлеуметтік рөлдерді меңгереді. Байланыс отбасы адам өмір бойы сезінеді. Отбасында жеке тұлғаның адамгершілік негізі қаланады, нормалар қалыптасады, жеке қасиеттері, қабілеттері ашылады. Отбасы адамзат бесігін тербеткен ұя болса, баланың бас ұстазы-ата-ана. Балапан ұяда не көрсе, ұшқанда соны іледі деген ата-бабаларымыздан қалған асыл сөздің сырына үңілер болсақ, бала әкеден ақыл, анадан мейірім алады. Ата-анаға баладан жақсы ешкім жоқ. Ал бар тәрбиеміздің көзі - ата-бабаларымыздан қалған асыл сөздер, яғни небір кереметтің барлығын ақыл сөздер мен мақал-мәтелдер екені сөзсіз.
1. Тәрбиенің ең тамаша мектебі - отбасы.
2. Бала әкеден ақыл, анадан мейірім алады.
3. Балапан қыран болу үшін оны самғатып ұшыратын ата немесе әкеде қыран болуы керек.
4. Баланы 5 жасқа дейін патшадай күт, 10 жасқа дейін құлдай жұмса, 15 жастан асқан соң досыңдай сырлас, деген дана халқымыз. МдҰ-ның отбасы өкілдерімен өзара қарым-қатынасының мәні туралы айта отырып, мектепке дейінгі білім берудің барлық жүйесін жаңарту маңызды болып табылады деп қарасақ болады.Белсенді іздеу жүргізілуде, жұмыстың жаңа нысандарын қолдану үшін ата-аналар психологиялық-педагогикалық көмек түрінде ғана емес, сонымен қатар МДҰ-ға өмірге қатысуға тарту қажет. Мектепке дейінгі жастағы баланың үйлесімді дамуына мұндай жұмыс көп ықпал етеді. Өзара байланыста бір-біріне әсер ете отырып, тәрбие мәселелері шешуге көмектеседі. Мектепке дейінгі балаларға тәрбиеде ықпал етудің құнды тәсілдері, яғни бір-біріне байланысты және толықтыратын жалпы әрекеттер.
Е. В. Коротаеваның айтуынша, қазіргі заманғы педагогикалық өзара қарым-қатынас, оның ерекше түсінігіне негізделеді. білім беру объектілері мен субъектілерінің байланысы, эмоциялық-эмпатиялық және ұйымдастырушылық-іс-әрекет бірлігі мен ұйымдағы сапалық немесе сандық өзгерістерге әкеп соғатын педагогикалық үдеріске негізделген.
Педагогикалық қарым-қатынастың өзгеруінің нәтижесінде бұзғыш және дамытушы сипаты болуы мүмкін, педагогикалық қарым-қатынастың, осылайша деструктивті және конструктивті түрлері болады. Педагогикалық өзара іс-қимылдың маңызды сипаттамалары өзара түсіністік, өзара қарым-қатынас, өзара тану, өңдеу, өзара әрекеттесу, үйлесімділік. Олар әр түрлі жағдайларға байланысты көрінеді, педагогикалық үрдіске қатысушылардың өзара әрекеттесудің көптеген түрлері туралы айту. Оларды жіктеу үшін әртүрлі негіздер бар. тәрбиеші мен балалардың бірлескен іс-әрекетінде белсенді қатысу дәрежесіне бағытталған жіктемені А. С. Белкин бойынша қарастырайық.
- қамқорлық, оның ішінде балаларға көмек көрсетуде және оларды қорғауды анықтаудағы басты рөл ересек адамға беріледі, ересек тәрбиеленушіге көмек көрсету;
- серіктестік, мұнда " қызметтің табысы бірлескен күш-жігердің салыстырмалы теңдігі;
- тәлімгерлік, оның ішінде басты рөл ересектерде қалады бірақ тәрбиеленушілердің ынтасы артады;
- ынтымақтастық, мұнда " бір-біріне көмек көрсетуге деген ынта;
- достастық (ересек балалық шақ кезеңі) "ынтымақтастықтың жоғары түрі, екі тарап жеке, іскери қарым-қатынастар негізінде".
А. С. Белкин ұсынған жіктеу негізі - бұл міндеттер мен құқықтардың арақатынасы-ол тұлғалық-бағдарлы, дамытушылық және гуманистік білім беру процесс талаптарын толық көрсетеді
Көптеген ғалымдар (А. Ф. Лазурский, В. Н. Орыс Парфен) " қарым-қатынас " өзара іс-қимыл "түсінігін қарастырады, өзара әрекеттесудің эмоционалдық жағын атап өту.
Осылайша, "қарым-қатынас" ұғымы әр түрлі педагогикалық көзқараспен қарастырылады:
- білім беру жүйесінің қызмет ету тәсілі және шарты ретінде, қарым-қатынастар мен оның байланыстарының өзара элементтердің;
- педагогикалық қарым-қатынастың интерактивті компоненті ретінде іс-қимылдармен (интеракциялармен) алмасу, жалпы қызмет.
Е. П. Арнаутова, А. С. Жичкина, С. Мусиенко жұмыстарында, тиімді өзара қарым-қатынасты шешуші шарты тәрбиешілер, педагогтар және ата-аналар арасында сенімді қарым-қатынас болады. Өзара қарым-қатынаста МДҰ педагогтары мен ата-аналар арасында диалог қажет. Балабақша мен ата-ана арасында әріптестік қарым-қатынас орнату туралы Е. П. Арнаутова, Дуброва В. П., В. М. Иванова, О. Л. Зверева және т. б. Олар проблеманың келесі аспектілерін көрсетеді:
ата-аналарды тәрбиелеудің мақсаттары мен мәнін анықтау, мазмұнын әзірлеу, ата-аналарды тәрбиелеу бойынша жұмыстар, МдҰ-ның отбасымен байланыс түрлері мен нысандарын анықтау. Педагог-психологтардың айтуынша, ата-аналар мен тәрбиеші арасындағы қарым-қатынас мектепке дейінгі жастағы балаға тәрбие беруде оң нәтижелердің пайда болуына ықпал етеді.
Мектепке дейінгі мекеме тәрбиешілерінің өзара іс-қимылының басты мақсаты өз тәрбиеленушілерінің ата - аналары - бұл ең алдымен мектепке дейінгі баланы тәрбиелеуде отбасына көмек, оның тәрбиелік іс-шараларын толық іске асыруды толықтыру және қамтамасыз ету функциялары:
- мектепке дейінгі жастағы баланың қажеттіліктері мен мүдделерін іске асыру;
- мектепке дейінгі балалардың жас және жас ерекшеліктерін ескере отырып қабілеттерін дамыту ; жеке ерекшеліктерін;
- ата-аналар арасында жауапкершілік пен міндеттерді бөлу; баланы тәрбиелеу мәселелері;
әр түрлі өзара қарым-қатынаста ашықтықты қолдау, отбасы ұрпақтары;
- отбасылық дәстүрлерді қалыптастыру және қолдау;
- балалардың даралығын қабылдау және түсіну, оларға бірегей тұлға ретінде қабылдау;
Бұл мақсат келесі міндеттер арқылы іске асырылуы мүмкін:
- баланы және ата-ананы құрметтеуге тәрбиелеу;
- отбасылық шағын орталықты зерттеу үшін ата-аналармен өзара іс-қимыл жасау;
- отбасының жалпы мәдениетін арттыру және ата-аналарды психологиялық-педагогикалық ағартуға жәрдемдесу;
- трансляция арқылы балалардың ата-аналарына тәжірибелік көмек көрсету
- білім, білік, дағды негіздері, Мектепке дейінгі балалармен жұмыс тәжірибесі;
- ата-аналармен бірлескен әртүрлі формаларды қолдану, жеке-сараланған тәсілді негізге ала отырып, тәрбиеленушілердің отбасыларына жол табу.
А. В. Запорожец МдҰ-ның отбасымен жұмысының екі негізгі міндеттерін бөледі.
Бірінші міндет - отбасымен серіктестік қарым-қатынас орнату әр баланы тәрбиелеу, оқыту және дамыту үшін күш біріктіру, қажетті атмосфераны құру (мүдделерді есепке алу), өзара қолдау, бірлесіп қиындықтар еңсеру. Екінші міндет-тәрбиелік іскерлікті белсендіру және байыту ата-аналардың өз педагогикалық мүмкіндіктері. Оның шешімі ата-анамен тығыз байланысты (заңды өкілдермен) отбасындағы өзінің тәрбие рөлін, баламен өзара іс-әрекет жасау тәжірибесі.
Жоғарыда айтылғанды негізге ала отырып, тәрбиешінің ата-аналармен өзара іс-қимылының негізгі міндеттері:
- әр тәрбиеленушінің отбасымен серіктестік қарым-қатынас орнату;
- мектепке дейінгі баланың тәрбиесін, білімін дамыту үшін күш-жігерді біріктіру;
- орталықтан қолайлы психологиялық атмосферасын құру, өзара қолдау және өзара бір-бірінің мәселелерін, қиындықтарды бірлесіп жеңу;
- ата-аналардың тәрбиелік іскерліктерін байыту және жандандыру, олардың өздерінің педагогикалық мүмкіндіктеріне деген сенімділігін қолдау.
Қазіргі психологиялық-педагогикалық және социологиялық зерттеулер нәтижелері бойынша МДҰ мен отбасылар белгілі бір қайшылықтардың қатарын көрсетеді. Олардың бірі ата-аналармен тәрбиешілердің байланысты монологиялық бағдардың ескірген тәсілдері. Басқа қарама-қайшылықтар көрініс табады ұмтылған тәрбиешілер заңды өкілдерінің өздері үшін бағалы тәрбие тәжірибесімен, тиімді отбасылық педагогика, Мәдениет отбасылық қатынастар және психология мәселелерінде хабардар ету.
Ғалымдардың педагогикалық зерттеу материалдары:
О. Л. Зверева, Т. А. Куликова, Т. В. Кротова, З. И., Теплова және т.б. МДҰ мен отбасының өзара іс-қимыл мәселелері бірқатар жылдар ішіндегі өзара іс-қимыл көбінесе педагогикалық білім бойынша дамыды әр түрлі нысандарын насихаттау, бірақ соңғы екі онжылда жеткілікті нәтиже жасалды ата-аналармен қарым-қатынастың белсенді әдістері (тестілеу, сауалнама,және басқалар), сондай-ақ рефлексия дамуының әдістері (шешім проблемалық педагогикалық міндеттер, басқарылатын ойындық өзара іс-қимыл педагогикалық жағдайларды талдау). Қазіргі уақытта көптеген ғалымдар: Е. П. Арнаутова, О. Л. Зверева, Дуброва в. П., О. А. Куревина, О. В. Огороднова, Л. В. Свирская, МДҰ мен отбасының өзара іс-қимылын серіктестік негізінде жүзеге асыру белсенділік қағидаттарында құрылған қарым-қатынастар, олардың нәтижелерін дараландыру, кешенділік және рефлексия жағдайында ашық педагогикалық кеңістік қажет екенін мойындайды. Осылайша, тәрбиеші мен ата-аналардың өзара іс-қимылы мектепке дейінгі баланы тәрбиелеуде отбасына кәсіби көмек көрсету және ата-аналар үнемі тәжірибе алмасатын,практикада балаға әсер етудің ең құнды тәсілдері болады.
1.2. МдҰ-ның білім беру процесінде тәрбиеші мен ата-аналардың өзара іс - қимылға қойылатын заманауи талаптар.
Мектепке дейінгі балалық шақ - басты және ең таңқаларлық кезең. Онда тұлғалық дамудың негізі қаланады: эмоционалдық, физикалық, зияткерлік, коммуникативтік. Бұл - бала өзін және өз орнын түсіне бастаған кезең, ол ересектермен қарым-қатынас жасауды, құрдастарымен өзара іс-қимыл жасауды үйренген кезең. Және ол үшін ең маңызды отбасы. Білім алушылардың ата-аналары (заңды өкілдері) білім беру процесінің тікелей қатысатын субъектілері оны жобалау және іске асырушы. МББС талаптарына сәйкес Мектепке дейінгі білім беру бағдарламалары, негізгі білім беру ұйымдарын іске асыру шарттарына қойылатын талаптар:
- ата-аналардың (заңды тұлғаның) қатысуы үшін жағдай жасау қажет. (өкілдерінің) білім беру қызметін;
- ата-аналарды (заңды өкілдерді) қолдауды қамтамасыз ету, балаларды тәрбиелеу, олардың денсаулығын сақтау және нығайту;
- ата-аналармен (заңды өкілдермен) өзара қарым-қатынас орнату, баланы білім беру, оларды мектепке тікелей тарту мәселелері бойынша, білім беру қызметін, оның ішінде отбасымен бірге білім беру жобаларын қажеттіліктерін қолдау және білім беру бастамалары.
Бүгін мектепке дейінгі білім беру саласында болып жатқан өзгерістер, ең алдымен оның сапасын жақсартуға бағытталған. Ол, өз кезегінде, көп жағдайда МДҰ мен отбасының келісімділігіне байланысты.
Отбасы - бұл мектепке дейінгі баланың бірінші ұжымы, оның табиғи ортасы, баланың тұлғааралық қарым-қатынасын қалыптастырудың алғашқы көзі және үлгісі, ал әке мен ана - еліктеуге үлгі. Отбасы және мектепке дейінгі білім беру мекемесі- біздің болашақ ұрпақ қалыптастыратын екі қайнар көзі. Тәрбиешілерге және тәрбиеленушілердің ата-аналарына жиі өзара түсіністік, әдептілік, шыдамдылық жетіспейді, тіпті бір-бірін есту және түсіну үшін уақыт қажет және ол барлық әсер бала тәрбиелеуде көрінуі мүмкін. Баланың қоғам өміріндегі орнын, құрамы әртүрлі заманауи отбасылар, мәдени дәстүрлер мен тәрбиеге деген көзқарастарды әр түрлі түсінеді.
Көптеген адамдар МДҰ- бұл тек ата-аналар жұмыста болғанда, балаларын қарап жатқан орын деп санайды. Дегенмен, олардың барлығы бірдей бала үшін ең жақсы, бірақ, өкінішке орай, бәрі емес МДҰ қызметкерлерінің түрлі бастамалары мен өтініштеріне үн қосуға дайын. Педагогтар алдында сұрақ тұрады Ата-аналарды қалай қызықтыратыны туралы?, Оларды тәрбие білім беру үдерісіне қалай қатыстыруға болады? Оң нәтиже, мүмкін, тек қана отбасы және балабақша аясында бірыңғай білім беру арасындағы өзара іс - қимылды, мектепке дейінгі білім беру ұйымдарының педагогтары мен ата-аналар ынтымақтастығы, мектепке дейінгі балалар үшін қолайлы жағдай жасау үшін тікелей қатысты. егер МДҰ қызметкерлері мен ата-аналар арасындағы қатынастар қалыптаспаса баланың мүдделері құлдырауы мүмкін. Мектеп жасына дейінгі баланың дамуындағы, ересектер, айналасы маңызды рөл ойнайды. Қазақстан Республикасының "Білім Туралы "Заңында" Ата-аналар баланың алғашқы педагогтары болып табылатыны жазылған. Олар бала тұлғасының интеллектуалдық дамуына дене, адамгершілік және рухани қасиеттерін сіңдіру қажет делінген. Бірақ отбасы, өкінішке орай, баланы әлеуметтендірудің бірінші сатысы шығармашылық және оңай тәрбие мен дамытуды, жаңа әлеуметтік қарым-қатынастарға әрдайым қабілетті емес.
Бала, мектепке дейінгі білім беру мекемесіне түскен жағдайда, педагогтар мен ата-аналар өзара іс-әрекеттері міндеттерді шешуге күш-жігерін бағыттайды. Ата-аналар МДҰ балаға білім алуға кепілдік береді деп есептейді, қазіргі талаптарға сәйкес мектепке дейінгі білім беру мемлекеттік білім беру стандартын, бейімділік, ақпараттандыру және тәрбие саласында мектеп жасына дейінгі балалардың білім алуына аз уақыт бөледі, өйткені бірінші кезекте отбасының материалдық қамтамасыз ету проблемалары тұрады. Сондықтан бүгінде ата-аналарға, МДҰ педагогтары мен мамандары тарапынан көмек қажет. Осыған байланысты мектепке дейінгі білім беру мен отбасымен жұмыс істейтін мекемелер позициясы өзгереді. МДҰ тек балабақша ретінде, ұйым ретінде, білім беру мекемесі ретінде,қаралмайды, білім беру қызметін көрсететін және осыған байланысты, өз бейініндегі басқа МДҰ-мен бәсекелестік болады. Сондықтан балабақша жұмысының тиімділігі көп жағдайда ата-аналар, қызметкерлер арасындағы өзара іс-қимыл және өзара түсіністік, мектепке дейінгі білім беру мекемелері мен басқа да әлеуметтік институттары конструктивті болуына байланысты. МДҰ мен отбасының өзара іс - қимылы негізінде ынтымақтастық жатыр яғни, қызметтің мақсаттарын бірлесіп анықтау, қызмет құралдарын, күштерін, мәнін уақыт бойынша бөлу әрбір қатысушының мүмкіндіктеріне сәйкес, бірлескен бақылау және жұмыс нәтижелерін бағалау, содан кейін жаңа мақсаттарды, міндеттерді және нәтижелер, ойлар, сезімдер, уайымдар алмасуды болжайды. Сондықтан да " беделді ата-ана болу ", деген көзқарас түбегейлі өзгереді, ол қазіргі уақытта ата-аналардың педагогикалық мәдениетін арттыруға бағытталған. Оларда мектепке дейінгі баланы тәрбиелеу, білім беру және дамыту, педагогтармен бірлескен бірыңғай процеске саналы түрде енгізу дағдылар қалыптасады, ал тәрбиешіде "ата-аналарды қашықтықтан оқыту" стереотипі өткізіледі. Педагогикалық мәдениетті арттыру отбасының тәрбие әлеуеті мен оны пайдалану арасында қайшылықты шешеді. Өзара іс - қимылдың құрамдас бір бөлігі -педагогтың ата-аналармен қарым-қатынасы. Педагогтің кәсіби стандартында педагог мектепке дейінгі білім беру ұйымдарында балалардың ата-аналарымен (заңды өкілдерін) психологиялық педагогикалық ағартудың әдістері мен құралдарын меңгеруі тиіс. Ерте және мектеп жасына дейінгі білім беру міндеттерін шешу үшін олармен өзара әрекеттесу қажет. Барлық ата-аналар жалпы мәдениеттің жеткілікті деңгейіне ие емес және баланы тәрбиелеу үшін қажетті педагогикалық білімі жеткілікті емес. МДҰ мен отбасының өзара іс-қимылының жаңа түрі, жұмыстың жаңа түрлерін пайдалану, мектепке дейінгі білім беру жүйесін жаңартудың шешуші шарты болып табылады. Педагогтарға үнемі өзара қарым-қатынасты жүзеге асыру қажет, ата-аналармен және психологиялық-педагогикалық көмек түрінде ғана емес, тәрбиеленушілердің нақты отбасыларына, сондай-ақ ата-аналарды МДҰ өміріне тарту, олардың балалармен тәрбие-білім беру жұмысына белсенді қатысуы қадағалау қажет. Тәрбиеші дәстүрлі және инновациялық өзара іс-қимыл формаларын ұсына отырып, ата-аналарды әрқашан қызықтыруы маңызды. Бұл ата-аналар мен тәрбиешілердің дәстүрлі емес кездесулері, ата-аналардың, педагогтардың, балалардың бірлескен іс-шаралары, тренингтер өткізу, семинар-практикумдар, дөңгелек үстелдер, конференциялар және т. б. Оң бағыттың шешуші және маңызды шарты қарым-қатынас тәрбиеші мен тәрбиеші арасындағы сенімді қарым-қатынас болып табылады, ата-аналармен байланыс ата-аналарда тәрбие үдерісіне қызығушылыққа, өз қабілетіне деген сенімділікті туындатады. Ең маңыздысы - бұл отбасының педагогикалық, практикалық, теориялық, білімдерінің белгілі бір түрде ұйымдастырылған қызметі. Педагогикалық өзара іс-қимылды ұйымдастырудың салдары, ата-аналардың тек қана өз баласын ғана емес, сонымен қатар ата-аналардың жалпы тәрбиеленушілер тобына белсенді қатысуына алып келеді. Ата-аналар мен тәрбиеші серіктес ретінде бір-бірін толықтыруы тиіс. Серіктестік қатынастары тараптардың теңдігін, өзара сыйластықты мейірімділін көздейді. МДҰ мен отбасының бірыңғай тәрбие беру жүйесіндегі өзара іс-қимылы жалпы негізде негізделген, олар тәрбиелеуде бір функциялары: тәрбиелік, ақпараттық, бақылаушы.
1.3. МДМ тәрбиеші мен ата-аналардың өзара қарым-қатынасының түрлері мен әдістері.
Т. А. Данилина ата-аналар мен педагогтарды бір-бірінен қандай көмек алу қажет екендігі туралы мәселені зерделеді. Мектепке дейінгі балалардың ата-аналары тәрбиешілерден көмек алғысы келетіндер, тәрбиелеу, дамыту және оқыту мәселелері бойынша кеңес беруден тұрады сондай-ақ Мектепке МдҰ-ның балаларын даярлауда. Ата-аналардың негізгі бөлігі мен тәрбиеленушілердің әке-шешесіне шағымданатын мәселе, өз сәбиін дамыту жөнінде нақты кеңестер, олар балаға деген қарым-қатынастары дұрыс емес деп санайды. Бірақ сонымен қатар, мектепке дейінгі білім беру баланы мектепке даярлаудағы мекемелер (отбасымен салыстырғанда) оқыту және құрдастарымен қарым-қатынас жасау дағдыларын ата-аналар айтарлықтай жоғары бағалайды. Тәрбиеші жұмысында бір міндет барлық жаңа және әр түрлі формаларды ұсына отырып, ата-аналардың мүдделілігі өзара қарым-қатынас болып табылады. Педагогтың ата - аналармен қарым-қатынас формалары - олардың бірлескен қызметін және қарым-қатынасын ұйымдастыру. Тәрбиеші мен тәрбиеленушілердің ата-анасымен өзара іс-қимылдың педагогикалық білімі дәстүрлі және дәстүрлі емес нысандары бар. Дәстүрлі нысандар: ұжымдық, жеке және көрнекі-ақпараттық болып бөлінеді. Ұжымдық формаларға: дөңгелек үстелдер, ата-аналар жиналыстары, конференциялар, топтық және кіші топтар консультациялары, көрмелер балалар мен ата-аналардың бірлескен жұмыстары, конкурстар, педагогикалық білім беру, ойын-сауық және мерекелер, лекториялар мен университеттер, педагогикалық білім беру, ата-аналар үйірмелері, жас ата-аналар мектебі, ата-аналармен кездесу ("танысайық!") сұрақтар мен жауаптар кештері, ата-аналарға арналған кітапхана, тренинг элементтері бар семинар-практикумдар және басқа жатады. Жеке формаларға мыналар жатады: ата-аналармен әңгімелесу, кеңес беру, ата-аналарға тапсырмалар, портфолио баланың, отбасының және тағы басқалар жатады. Сонымен қатар, барлық МДҰ-да ата-аналармен жұмыс істеу кезінде тәрбиеленушілердің отбасыларымен өзара іс-қимылдың ақпараттық нысандарын көрнекі түрде қолданады. Олар тәрбиеленушілердің ата-аналарын мақсаттарымен, міндеттерімен, жағдайларымен, әдістерімен таныстырады, мектеп жасына дейінгі балаларды тәрбиелеу мен мектепке дейінгі білім берудің маңызы мен функциялары туралы теріс пікірлерді, білім беру мекемесінің, практикалық. Мұндай нысандарға жатады: отбасылық тәрбие мәселелері бойынша газет немесе журналдардан мақалаларды жарнамалау, мектепке дейінгі балалармен әңгімелесудің аудиожазбасы, түрлі ұйымдардың бейне жазбалары балалармен жұмыс, режимдік сәттер, сабақтар; фотосуреттер, көрмелер педагогикалық ақпараттық стендтер ("бұрыштар ата-аналар үшін"), папкалар-қозғалыстар және т. б. Дәстүрлі жұмыс түрлері тәрбиеленушілердің ата-аналарымен мақсатты және мазмұнды жұмыс. Бірақ бұл жұмыс түрлерін қолдану әрдайым пайда болмайды балалардың психологиясы мен педагогикасы мәселелеріне ата-аналардың қызығушылығын арттыру. Қазіргі уақытта барлық қызметкерлер жаңаларын іздеуде, дәстүрлі емес әдіс-ДУ ата-аналармен, сол арқылы ниет білдіре отырып, бұл қызметті жетілдіру және әр түрлі. Педагогтар мен психологтардың бірқатар жұмыстарында (Е. Л. Арнаутова, В. П. Дуброва, В. М. Иванова, Т. А. Маркова және т. б.) педагогикалық көмек көрсету балабақша тәрбиешісі мен тәрбиеленушінің ата-аналары арасындағы педагогикалық қарым-қатынас формалары. Бірақ зерттеулер көрсеткендей (В. П. Дуброва, О. Л. Зверева), қолданыстағы жұмыс түрлері көптеген ата-аналарды қанағаттандырады. Қазіргі уақытта МДҰ тәрбиешілері сияқты өте танымал, ата-аналармен өзара іс-қимылдың дәстүрлі емес түрлері қолданылады. Тәрбиешілердің ата - аналармен дәстүрлі емес жұмысының мәні-тек қана ынтымақтастықты орнатуға емес, бірақ бұл арқасында құрылған көмекті қабылдау, бұл ата-аналар жағымды эмоционалдық негізде жақсы қабылдайды тәрбиешілер кеңестері ашық болады. Дәстүрлі емес нысандар ретінде қолдану, ойын-сауық элементтері, ойын үлгілеу, ата-аналармен бірлескен негізгі мақсатпен байланысты практикумдар, жобалау қызметі және т. б. - ата-аналармен бейресми байланыс орнату, оларды тарту, мектепке дейінгі білім беру мекемесіне назар аудару, педагогикалық ағарту. Қазіргі уақытта педагогтің жаңа түрлерін іздеумен қатар өзара әрекеттесу және оның мазмұны өзгереді. Балабақшамызда жиі іс-шаралар өткізіледі, ойын - сауық бағдарламалары-КВН, "Поле чудес" және т. б. Оларға қарамастан мұндай түрлердің алуан түрлілігі еркін құру тән жағдайды. Бірақ тәжірибе көрсеткендей, педагогикалық мазмұн жиі арналған тиімді екінші және өзара іс-қимыл ата-аналар азайтатын ғана бос уақытты бірлесіп өткізу. Ата-аналармен қарым-қатынас жасау маңызды, дәстүрлі және дәстүрлі емес формаларды кезектестіру. Кротовой Т. В. дәстүрлі емес формалардың жіктелуі әзірленді. Педагог оларға ақпараттық-аналитикалық ("пошта жәшігі), бос уақытты өткізу (бірлескен қосымша қызметтер, Мерекелер), танымдық (семинарлар практикумдар, ауызша (педагогикалық журналдар), көрнекі-ақпараттық (Ашық есік күндері, ата-аналарға арналған ақпараттық проспектілер). Тәрбиешілердің отбасымен ынтымақтастығының осы түрлері өте көп егер педагогикаға тиісті назар аударса, нәтижелі мазмұны мен ойын-сауық жағына шамадан тыс тартылмау іс-шаралар. Тәрбиешілер мен тәрбиеленушілердің өзара іс-қимылы бойынша қиындықтарға сүйене отырып, ата-аналарға арналған спорттық секциялар, балалар әдебиеті кітапханалары, дискуссиялық клубтар мен ата-аналар мен педагогтардың қызығушылықтары бойынша клубтар және т. б. Т. А. Данилина, өз кезегінде, психологиялық кеңес беру бойынша МДҰ қызметкерлеріне, ата-аналар жиналыстарының және педагогтардың ата-аналар жиналысында, семинарларда сөйлеген сөздерінің сөздеріне көмек береді. Ол сондай-ақ , ата-аналармен және педагогикалық ұжыммен жұмыс істеу бағдарламалары әзірлеу мақсатқа сай нақты болу қажет деді. Т. А. Данилинаның бағдар болар бағдарламалар құру туралы идеясы, тәрбиешілер үшін де, ата-аналар үшін де балаларды тәрбиелеу, отбасы мен мектепке дейінгі мекемелердің өзара іс-қимылы, көптеген ғалымдар қолдайды.
Ата-аналардың дәстүрлі емес формаларының мәні, мақсаты:
- өз баласын көру мүмкіндігі пайда болады.
- ата-аналарды тәрбиелеу проблемаларымен
- ата-аналардың өз әдістері мен тәсілдерін қайта қарауына ықпал ету
- педагогтердің еңбегіне құрметпен қарауды қалыптастыру
- балабақша өміріне қатыстыру. Бірлескен іс-шараларға белсенді қатысып, ата-аналар мектепке дейінгі білім беру мекемесіне өз қатынасын өзгертеді. Тәрбиеші мен ата-аналар арасында жағымды өзара
- қарым-қатынас орнатудың кейбір әдістері.
Ата-аналардың барлығы да жақсы ,алайда тіпті нағыз керемет адамның өзі де өмірдегі ойлау стероетипіне байланысты білімінің жетіспеушілігінен (мысалы, жас ерекшеліктері), тәжірбиесінің аздығынан қателесуі мүмкін. Сондықтан, кейбір жағдайларда ата-аналар өздерінің пікірлерін жалғыз дұрыс пікір деп санап, ешкімді тыңдағысы келмей, мәселеден бастарын аулақ салып барлығы дұрыс деген көрсететіндері кездесіп жатады. Ерекше санатқа жататындар- бұлар баланың амандығы мен тәрбиесі үшін өзге адамдарғаақысын төлеуге дайын тұратын материалдық жағынан қамтамасыз етілген ата-аналар. Бала үшін басты мәселе үнемі қолдары босамайтын және оған уақытының бір бөлігін қиюға қолдарытимейтін жақын адамдар түсінбестігі болып табылады. Балалар көбінесе ықылас, қамқорлық, қолдау, мейірімді қарым-қатынастың тапшылығынан азап тартады. Алуан түрлі ата-аналар кездеседі, сол себепті олармен өзара қарым-қатынас құру барысында тәрбиешіге қиындықтар тууы мүмкін. Бала балабақшаға жалғыз келмейді, ол бізге өзінің ата- аналарымен және өзге жақын туыстарымен келеді. Балабақшаға келген кезде әрбір ересек адам кездейсоқ жүрген адам емес. Ол бала үшін белгілі бір ақпарат көзі болып табылады. Балабақша жайында ересектердің балаға айтқан ақпараты жағымды болған сайын педагог пен бала арасындағы өзара іс-әрекет үйлесімді болады. Бұл үрдіс екі жақты, сондықтан бала тарапынан жағымды қарым-қатынас ата-аналардың балабақшаға қатынасын және оның педагогикалық ұжыммен ынтымақтастығы сапасына әсерін тигізеді. Оны тәрбиешінің қалай қарсы алуының өзі олардың бұдан арғы диалогы дұрыс қалыптасуына әсерін тигізеді. Көптеген тәрбиешілердің үндемей келіп немесе немқұрайлы сәлем беріп қабағы түнерген ата-аналарды қарсы алуы ықтимал.Ата-аналардың осындаймінез құлық стереотипін өзгертуге көмек көрсету аса маңызды.
Мысалы: Мұны, төмендегідей жасауға болады; ата-ананыңаты-жөні қалай екенін еске түсріңіз, оны жылы шырай қалыпта елестетіңіз, күлімсіреңіз, оны сенімді түрде есіммен атаңыз, көзіне қарап тұрып сәлемдесеңіз. Сіздің баланы және оның ата-анасын көргеніңізге қуанышты екендігіңіз туралы сөзіңіз оның нәтижесін арттырады. Әрине бірінші кезден бастапмұндай нәтижеге қол жетпеуі мүмкін, алайда тәрбиешінің шыдамдылығы мен табандылығы бірқатар уақыттан кейін ата-ананың мейірімді және ілтипатты қатынасы өзіндік үлесін алуға ұмтылатындығына себеп болады. Тәрбиешінің мұндай қарым-қатынасын көрген балалар тез арада жағымды сөздер айтуға дағдыланады және өздері де мейірімділік пен жылы шырайлықтың үлгісін көрсетеді.
Ата-анаиен әңгіме барысында оны жиі жиі есімімен атап айту пайдалы, өйткені осының өзі кез келген адамды қоршаған топтағы адамдардан ерешелейді;ата-ананы есімімен айту тәрбиешінің оған мүдделі екендігін және ықыласпен қарайтындығын көрсетеді. Ересек адамдардың тұрғысынан сыпайы қатынас орнату мақсатында ата-анаға Сіз деп және аты мен әкесінің атын айту маңызды, қажет болған жағдайда ата- ананың қалауы бойынша атын толық түрде айту керек, бұл өзара қарым-қатынастағы қашықтықты сақтайды.
Енді ата-ана арасындағы маңызды диалог- көңіл қоя тыңдау жайында. Кез келген ата-ана өз баласына қатысты тәрбиешінің пікірімен сай келу келмеуіне қараматан кез келген жағдайда өзіндік пікірінің болуына құқылы. Ата-ананың қандай болмасын пікір немесе сенімдерді айту барысында өзінің табандылығы мен артық негативін азайту үшін оны ықыласпен тыңдау қажет, бұл тәрбиешінің оған ата-ананың не айтып тұрғандығын нақты білдіруін көрсетеді.
Мысалы: егер баланың анасы оның баласын топтағы бір баланың ұрғандығы жайында тағы да шағым жасағандығы туралы ашуланып айта бастаса, онда өзіңнің жауабыңды келесі сөздармен бастаған жөн: Меніңше, Сіз кеше балаңызға ауырлық тигізгендігі үшін ренжулі сиқтысыз. Немесе ертеңгіліктен кейін ата-ана өз қызының неліктен ханшайым емес, көбелек ролін ойнағандығын сұраса тәрбиеші Сіз қызыңыздың ертеңгілікте басты ролді ойнамағандығына қапалы сиятысыз деп жауап беруіне болады. Барлық жағдайда да жауапты сұрақ түрінде емес мақұлданған жауап түрінде беру маңызды, сөйтіп тәрбиеші ата-анаға оны тыңдап және оның сөзі мен сезімін ұғынғандығын көрсетеді. Кейбір жағдайда да көңіл қоя тыңдау ата-ананың оның балабақшада болған сәтіне мүлде қатысы жоқ жағымсыз жайттарды айтып салуына себеп болады.
Мысалы: Баланы алуға ашулы ана тәрбиешінің пікірінше әрбір ұсақ түйектерге мінтаға бастайды. Ол баланың серуенге неге қызыл футболка кимегендігін, ертеңгілікте неге тақпақ айпайтындығы және сол сияқтыларды сұрайды. Ата-ананың осындай ашулы әрекетіне тәрбиешінің былай жауап беруіне болады: Сіз ашулы және ренжулі сияқтысыз. Бұл сөздер ананың өзіндік жекелей жағдайына қайта оралуына септігін тигізеді, бәлкім ло өзінің неге ренжулі екендігінің себебін айтуы мүмкін,мысалы, балабақша келер жолда туфлиінің өкшесі сынып қалғандығы жайында айтуы мүмкін. Сөйтіп, көңіл қоя тыңдауды келесі сөздермен жалғастыруға болады: Өкінішті жайт, мұндай болғаны өте өкінішті.Ата-ана өзінің ашу ренішін басқаннан кейін диалог анағұрлым сындарлы арнаға түседі.
Ата-анамен сындарлы өзара қарым-қатынастың тағы бір маңызды элементі- бұл тәрбиешінің жағымды ойды пайдалану қабілеті, яғни кез келген қалыптасқан жағдайдан жағымды нәрсе көру.
Мысалы: Бала төбелескен жағдайдаодан қандай жағымды нәрсе көруге болады? Бұдан баланың өте сәтті болмаса да дау- жанжалды шешудің бір жолын тапқандығын көруге болады. Бала мүмкін өзін қорғаған болар өзінің ұстанымын талап етіп бәлкім мұндай әдіспен ойыншықты иеленудің құқығын көрсеткен болар. Ал әйтпесе Отанның ержүрек қорғаушысы немесе қарапайым жұбай және әке қалай өседі? Немесе қыздың ханым немесе ханшайым ролін емес тиіннің ролін алғандығынан қандай жағымжы нәрсе табуға болады. Ал бұл өзіңе жаңа көп игерілмеген ролді орындаудың мейрамға қатысудан ляззат алуға үйренудің әртістік қабілеттіліктерін дамытудың екінші орындағы шағын ролді ашық, қызғылықты, есте қаларлықтай ойнаудың тамаша мүмкіндігі. Осы арқылы актерлік талантты дамытуға ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтің 2050-стратегия жолдауында ата-ана және бала тәрбиесі туралы былай деп. Айтып кеткен: Еліміздің болашақта қандай болатыны балаларымыздың бойына өзіміз қандай тәрбиені сіңіретінімізге тікелей байланысты. Бала бойына адамгершілік құндылықтарды қалыптастыру, ақыл-ойының дұрыс дамуына әсер етіп, еңбекке деген қызығушылығыноятып, бала денсаулығын сақтай отырып жұмыс жүргізу ата-ана мен тәрбиешінің алға қойған мақсаты болуы тиіс. Ата-анамен балабақша бір мақсат қабірге жұмыс істер болса ұлт қамын ойлайтын болашақ ұрпақ саналы болары сөзсіз. Қоғам үшін әркезеңде, әр отбасынд аөсіпкеле жатқан өрімдей ұл - қыздардың дені сау, рухани бай, еңбекке, білімге құштар болып өсуі - ең жоғарғы тілек, ең биік мақсат. Оның қуаталатын қайнар бастауы отбасы. Отбасының аса құнды ықпалы мен әсерін өмірдегі еш нәрсенің күшімен салыстыруға болмайды. Балаға ата-ана тәрбиесінің орнын ешнәрсе алмастыра алмайды. Отбасы - өмірге сәби әкеліп, он тәрбиелеп, қалыптастыруда және ұрпақ жалғастыруда теңдесі жоқ орын. Отбасы - баланың жасын, жеке ерекшелігін, психологиялық процестерін ескере отырып, жарасымды жетілген ұрпақты тәрбиелеу. Көздеген мақсатқа жету үшін отбасындағы тәрбие төмен дегі міндеттерді шешеді.Отбасында баланың өсуіне, денсаулығына қамқорлық жасау, тазалықты қалыптастыру.Еңбексүйгіштікке баулу, тұрмыстағы, үй шаруасындағы еңбекке құлшынысын арттыру,өзіне - өзі қызмететуге үйрету. Отбасы мүшелерімен тіл табысып, дұрыс қарым - қатынас жасауға, үлкенге құрмет, кішіге ізет көрсетуге үйрету. Әдебиетке, мәдениетке, өнерге тәрбиелеу жүзеге асу үшін бала дүниеге келген күннен баста отбасында, қоғамдық орындарда, мектепте тәлім - тәрбие беріледі. Баланы жастан, Ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілесің деген даналық сөздердің мағынасы өте терең.Бала әрбір халықтың, әрбір мемлекеттің болашағы. Мемлекеттің өзінің өскелең ұрпағына қандай қамқорлық жасап отырғанына қарап, оның келешек қоғамының бет бейнесін көруге болады . Бала келешек жеке тұлға емес, ол - осы күннің өзінде- ақ жеке тұлға. Балалар бізді толғандыратын барлық сезімдер мен ойлардың бастауына негіз болатын тіршілік иелері, бұл бастауларға жетекшілік етуде нәзіктік пен мейірімділік таныту керек. Тәуелсіз еліміздің келешек ұрпақты тәрбиелеу мәселесі бүгінгі күннің өзекті тақырыбы. Бұл мәселенің шешімін табуда үздіксіз білім беру жүйесі айтарлықтай дәрежеде қайта қаралып, оны жетілдіру жолдары іздестірілуде. Бұл алға қойылып отырған негізгі талаптар - Қазақстан білім беру жүйесінің бүкіләлемдік білім беру кеңестігіне толық енудің алғашқы даму стратегиясын жасау болып табылады. Айтылған талаптардың жүзеге асырылуы бағытындағы жұмыстың үздіксіз білім берудің алғашқы сатысы - мектепке дейінгі ұйымдарда баланың білімге деген құштарлығын арттырудан, ұлтымызға тән қасиеттерін бойына сіңірген бала тәрбиелеуден бастағанның маңызы зор. Балабақша -- бүлдіршіндерді болашақта ата дәстүрін сақтайтын инабатты да, ибалы үлкен-кішіні сыйлай білуге үйрететін тәрбие орталығы. Өмірге келген жас ұрпақты тәрбиелеу ата-аналар мен балабақша тәрбиешілерінің қасиетті борышы. Бала үшін дүниеде ең жетілген, білімді де, мәртебелі адам - оның ата - анасы.Ал, ең әдемі де жарық үй - оның туылған үйі. Жас баланың дамуында ата-ананың орыны ерекше, сондықтан ата-ана өз отбасында қолайсыз жағдайларды баланың көзінше тудырмауға тырысуы қажет. Отбасындағы ұрыс-керіс баланың жүйкесін тоздырады. Кейбір ата-аналар өз перзентін шектен тыс еркелетіп, баланың бетінен қақпай, көңіліне қарап тәрбиелейді. Ал мұндай көріністер баланың бойына кері қасиет пайда болуына тікелей жағдай тууына себеп болады. Ата-аналар балаға отбасылық өмірдің алуан түрлі, қыры мен сырын дүние жұмбақтарын танытып, тағылым талғамға, әдептілікке баулуға тиіс. Баланың мектепке дейінгі баланың болуы ережелер мен талаптардың тұтас жүйесіне бағынады: ұйымдастыру және өмір ережелері, ұжымдағы құрдастарының қылықтары және тағы басқалар. Кез келген ұйым, оның ішінде мектепке дейінгі ұйым, кез келген отбасы сияқты, белгілі бір қалыптасқан жүйесі бар (бұл жағдайда - жүйе баланы тәрбиелеу, оқыту, дамыту) сонымен бірге принциптер, дәстүрлер, әдет-ғұрыптар. Бұл құндылықтар бір-бірімен тек қана сәйкес келемейді, кейде толығымен бір-біріне қарама-қарсы. Тәрбие қызметі әртүрлі, бірақ мектепке дейінгі баланы жан-жақты дамыту үшін олардың өзара қарым-қатынасы қажет. Осыған байланысты МДҰ мен отбасы арасындағы тығыз байланысты қалпына келтіру қажеттілігі туындайды. Қазіргі отбасы мектепке дейінгі жастағы баланың жеке тұлғасын қалыптастыруда басты институттардың бірі. Баланың мүддесінің даму тек қана, отбасы өкілдері (тек ата-аналар ғана емес) және МДҰ педагогтары өзара тығыз қарым-қатынаста болғанда ғана табысты болады. Бұл мектепке дейінгі баланы жақсы білуге, оны әр түрлі жағдайларда түсіну, сезіну, көруге мүмкіндік береді, демек, бұл баланың дамуының тамаша траекториясы.
Зерттеудің өзектілігі- МДҰ мен тәрбиеленушілердің отбасыларының арасында өзара әрекеттестік, үлкен тәрбиелік және білім әлеуетін құрайды. Ол мұғалімдер мен отбасылар арасындағы жағымды қарым-қатынас орнатуға, педагогикалық білімді насихаттау үшін, отбасы зейінін балаға, оның проблемаларына, оның салдарларын жария ету көмектеседі.
Зерттеу объектісі: тәрбиешілер мен тәрбиеленушілердің ата-аналарының қарым-қатынасы.
Зерттеу пәні: тәрбиеші мен ата-аналар қарым-қатынасы
Зерттеудің мақсаты: тәрбиешінің ата-аналармен өзара ынтымақтасуын қарастыру.
Зерттеудің міндеті:
- тәрбиеші мен ата-аналар қарым-қатынасын ашып көрсету.
- тәрбиеші мен ата-аналар қарым-қатынасына педагогикалық-психологиялық тұрғысынан сипаттама беру.
- тәрбиеші мен ата-аналар арысындағы жағымды қарым-қатынасты орнату әдіс-тәсілдерін, жолдарын айқындау.
Зерттеу гипотезасы:
Төмендегідей тұжырымдалады:
- егер ата - анамен тәрбиеші бала тәрбиесіне тең дәрежеде жауапкершілікпен қарап, балабақша мен ата - ананың тәрбиелік көзқарасы бір деңгейде тәрбиелеу әдіс - тәсілдері бір арнаға құйып жатса бәсекеге қабілетті шығармашыл,білімді тұлғаны дайындап шығар едік..
Зерттеу базасы. Көкшетау қаласы, Б.Әшімов к. 137, МККҚ №4 Еркемай балабақшасы. Тәжірибелік - іздестіру жұмыс барысында, барлығы 2 тәрбиеші және20 тәрбиеленушінің 32 ата-аналары қатысты.
Зерттеудің теориялық маңыздылығы: отбасы мен МДҰ өзара қарым-қатынасындағы құралдары, әдістері мен технологиялары жинақталған.
Жұмыстың практикалық маңыздылығы: тәрбиешілер мен атан-аналар арасындағы өзара қарым-қатынас бойынша әдістемелік ұсынымдар ұсынылады.
Алынған зерттеу нәтижелері: тәрбиеленушілердің отбасыларымен жұмыс істеу кезінде МдҰ-ның барлық педагогтарының жұмысына қатысады.
Зерттеу әдістері: әдебиетті талдау, қорыту, бақылау, МДМ-де тәрбиеші және ата-аналардың өзара қарым-қатынасында диагностикалық әдістемесін үйрену.
1-тарау. ПРОЦЕСТІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ МЕКЕМЕДЕ ТӘРБИЕШІ МЕН АТА-АНАЛАРДЫҢ ӨЗАРА ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСЫ.
Отбасының да, балабақшаның да мақсат - мүддесі біреу - ол болашақ ұрпақ тәрбиесі. Болашақ азамат тәрбиеленетін алғашқы ұя - отбасы, ата - ана құшағы. Жас сәбидің алғашқы еститіні шешесінің мейірбан сөзі; көретіні анасының аялы алақаны. Ұяда не көрсе, ұшқанда соны іледі немесе Әке көрген оқ жонар, ана көрген тон пішер дегенде осының айғағы. Яғни, ата - анасының өнегесі, өнері балаға үлгі, бала үйде қандай игі істерге тәрбиеленсе, ұядан ұшқандада сол өнеге - өсиет оған сарқылмас қазына болары сөзсіз.
Баланы жастан деген халық даналығына сүйенсек, тәрбиенін бесіктен басталатыны әркімге аян. Сәбиінің өнерлі, талантты еңбек сүйгіш болып өсуін мақсат еткен ата - ана бесік жырының, негізгі арқауын да ой өнеріне, қол еңбегіне арнағанын мына бір үзік ойдан анғару қиын емес.
Таңдайларын тақылдап,
Сөйлегенде сөз бермей,
Шешен болар ма екенсің,
Бармақтарың майысып,
Түрлі ою ойысып,
Шебер болар ма екенсің?...
Баланы мақтап, көтермелеп, бағыт беріп отыру, оның интеллектуалдық ой - өрісін дамытып, ойлағанын еркін - батыл жеткізуге мүмкіндік береді. Ата - анамен арадағы мейірбандылық нығайып, баланың жеке басының шығармашылық деңгейі артады. Ата - ананың аузынан шыққан сөз балаүшін өмір, тіпті заң болып та есептеледі. Бала өте сезімтал байқағыш, оларға ерінбей дұрыс жауап беру түсіндіру, тура жолға бағыттау, ой-өрісін ұштау, ата - ана мен тәрбиешінің парызы. Балабақшада, ата - ана мен тәрбиеші айтылған, көрсетілген нәрсеге баланың ықылас зейін қойып тындауға ерекше зер салғаны жөн. Отбасы, балабақшада үнемі өнегелі, ұлағатты сөздер айтып, өзін әдепті ұстап, ізетт ілік жасауды түсіндіріп отырған жөн. Сәбиге ерте бастан сәлемдесу, қоштасу, үлкенге сіз деп сөйлеу, қарсы жолыққан кісіге жол беру, үлкенге орындық ұсыну, қателігі үшін кешірім сұрау, рұқсатсыз біреудін затын алмау, өзінен кішіге қамқорлық көрсету сияқты әдептілік қағидаларын үнемі есіне салып түсіндіріп санасына сіңіріп отырса, баланың ақыл - ойының, мінез қалпының өнегелі жаққа ойыса беруіне ықпалы нәтижелі болмақ.
Ғабиден Мұстафин айтқандай: Ата - ана қадірін білген бала халық қадірін білер, халық қадірін білген бала ата - ананың да қадірін біледі. Ол үшін өз халқының дәстүрін, мәдениетін, өнерін тілін қадірлеуді ата - ана және үстаз болып үйрету керек. Ендеше Жұмыла көтерген жүк жеңіл демекші отбасы балабақша бірлесе ынтымақтаса отырып, оқу тәрбие жұмысын мақсатты жүргізсе, елінің, халқының дәстүрін сыйлайтын ұлт жанды жеткіншек өсіру мақсатымыз еселі өтелері сөзсіз. Қазіргі уақытта мектепке дейінгі білім беру жүйесін қайта құру жүргізілуде, ол барлық білім беру жүйесінің алғашқы маңызды сатысы болды. Негізгі мақсат қоғам мүшесін тәрбиелеу емес бала тұлғасының еркін дамуы деп танылады. Балабақшаның негізгі міндеті - баланың жеке басының бастапқы қалыптасуын қамтамасыз ету. Бұл жас баланың ақыл-ойының дамуы мен даярлығы үшін қолайлы кезең. Осы кезеңде бала оқу мен тәрбиені қалыптастыруға, өз қызметін білуге, тілдік қатынастың қарапайым тәжірибесінде өзін-өзі таныта білуге, мінез-құлық мәдениетіне, жеке гигиеналық және салауатты өмір салтының негіздеріне бағдарланады. Еліміздің ертеңгі болашағы жас ұрпақты азаматық пен имандылыққа баулу - тәрбиенің басты міндеттерінің бірі. Сонымен қатар ата-аналар мен мектепке дейінгі ұйымдар ұлттық тәрбиеге де мән бергендері жөн. Бұл саладағы күш - жігер алдымен бүлдіршіндерді отандыққа тәрбиелеуге бағытталады. Отан деген ұғым балаға дүние есігін ашқан үйі , ата-анасы, ағайын туыстары, туған жері, кең - байтақ гүлжазира даласы, тау - тасы, өзен - көлі, сылдырап аққан мөлдір бұлағы бейнесінде қабылданып, ең қасиетті де құдіретті алтын бесігі ретінде үйретуге тиіспіз. Тәрбиенің сан алуан келелі мәселесін шешетін, қарапайым дағдыларды бала санасына орнықтыратын алғашқы білім баспалдағы - балабақша. Балабақшада халық педагогикасын бала бойына сіңіре отырып имандылыққа, адамгершілікке тәрбиелейміз. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың жалпыға міндетті мемлекеттік стандартының бес саласының әр бөлімдеріндерінің ұйымдастырылған оқу іс-әрекеттерінде салт-дәстүрдің барлық түрлерін баланың бойына сіңірудеміз. Мысалы: тұсау кесу, бесікке салу, тілашар т.б. Мектепке дейінгі ұйым тәрбиешілер өз тәжірибелерінде халық ауыз әдебиетінінің ішінен жиі мақал-мәтелдер, жұмбақтар, жаңылтпаштар, санамақтар, ертегілерді оқу іс-әрекеттерінде пайдаланады. Бүгінгі күнде жас ұрпақтың сана сезіміне өз елінің, жерінің тарихы мен мәдениеті туралы алғашқы ұғымдарды кішкентай кезінен қалыптастырамыз. Мектепке дейінгі жас бала дамуында жаңа әлеуметтік жағдайлардың пайда болуымен сипатталады. Мектеп жасына дейінгі баланың өзін қоршаған адамдар арасынан алатын орнының ерте сәбилік шақтағы балаға қарағанда елеулі айырмашылығы болады .Баланың қарапайым міндеттер өрісі пайда болады. Баланың ересектермен байланысы жаңа формаға ие болады, бірлескен іс- әрекет ересек адамның нұсқаларын дербес орындаумен алмасады . Мектепке дейінгі шақтың елеулі ерекшелігіне баланың құрдастарымен арнайы өзара қарым - қатынасының пайда болуы Балалар қоғамының құрылуы жатады .Мектеп жасына дейінгі баланың басқа адамдарға қатысты өзіндік ішкі позициясы өз менінің және өз қылықтарының маңызын аңғарудың арта түсуімен үлкендердің ішкі дүниесіне олардың іс -әрекеттері мен өзара қарым-қатынасына ерекше қызығуымен сипатталады. Еліміздің болашағы -бүгінгі балалар . Ал олардың қандай азамат болып шығуын қадағалау- қазіргі балабақша мектептерге, тәрбиеші мұғалімдерге тікелей жүктелетін жауапты жұмыс. Қоғамдағы ауқымды өзгерістер, жүйені реформалау, білім беру, күрделі әлеуметтік-экономикалық жағдай қазіргі әлемде МДҰ-да тәрбие мен білім беру жұмысының міндеттерін жүзеге асыру үшін жаңа тәсілдерді іздестіру және әзірлеу қажеттілігін талап етеді. Қазақстан Республикасының білім беруді жаңғырту тұжырымдамасы сәйкес білім беру саясатының белсенді субъектісі отбасы болуы тиіс. Стратегиялық білім берудің мақсаты тек, ата-аналар мен тәрбешілердің өзара қарым-қатынасы тығыз болғанда ғана жүзеге асады. Жас ұрпақты кішкентайынан салт-дәстүрлер рухында баулу, құлағына сіңіру әдет-дағдысына айналдыру - парызды іс. Қазақ сөз өнерін қатты құрметтеген халық: Жақсы сөз - жарым ырыс, Жақсы сөз жан семіртер. Сонымен қатар балаға сіз, рақмет, кешіріңіз, өтінемін деген сияқты сыпайылықты білдіретін сөздерді үлкендерге айтып жүруге үйрету, оған дағдыландыру ата-аналар мен тәрбиешілердің міндеті.
1.1. МДҰ-дағы тәрбиеші мен ата-аналардың өзара қарым-қатынасы: маңызы, мақсаттары, міндеттері
Отбасы рөлі қоғамдағы басқа да әлеуметтік институттардың бірде-бірімен салыстыруға келмейді, өйткені отбасында тұлға қалыптасады және дамиды, мектеп жасына дейінгі бала әлеуметтік рөлдерді меңгереді. Байланыс отбасы адам өмір бойы сезінеді. Отбасында жеке тұлғаның адамгершілік негізі қаланады, нормалар қалыптасады, жеке қасиеттері, қабілеттері ашылады. Отбасы адамзат бесігін тербеткен ұя болса, баланың бас ұстазы-ата-ана. Балапан ұяда не көрсе, ұшқанда соны іледі деген ата-бабаларымыздан қалған асыл сөздің сырына үңілер болсақ, бала әкеден ақыл, анадан мейірім алады. Ата-анаға баладан жақсы ешкім жоқ. Ал бар тәрбиеміздің көзі - ата-бабаларымыздан қалған асыл сөздер, яғни небір кереметтің барлығын ақыл сөздер мен мақал-мәтелдер екені сөзсіз.
1. Тәрбиенің ең тамаша мектебі - отбасы.
2. Бала әкеден ақыл, анадан мейірім алады.
3. Балапан қыран болу үшін оны самғатып ұшыратын ата немесе әкеде қыран болуы керек.
4. Баланы 5 жасқа дейін патшадай күт, 10 жасқа дейін құлдай жұмса, 15 жастан асқан соң досыңдай сырлас, деген дана халқымыз. МдҰ-ның отбасы өкілдерімен өзара қарым-қатынасының мәні туралы айта отырып, мектепке дейінгі білім берудің барлық жүйесін жаңарту маңызды болып табылады деп қарасақ болады.Белсенді іздеу жүргізілуде, жұмыстың жаңа нысандарын қолдану үшін ата-аналар психологиялық-педагогикалық көмек түрінде ғана емес, сонымен қатар МДҰ-ға өмірге қатысуға тарту қажет. Мектепке дейінгі жастағы баланың үйлесімді дамуына мұндай жұмыс көп ықпал етеді. Өзара байланыста бір-біріне әсер ете отырып, тәрбие мәселелері шешуге көмектеседі. Мектепке дейінгі балаларға тәрбиеде ықпал етудің құнды тәсілдері, яғни бір-біріне байланысты және толықтыратын жалпы әрекеттер.
Е. В. Коротаеваның айтуынша, қазіргі заманғы педагогикалық өзара қарым-қатынас, оның ерекше түсінігіне негізделеді. білім беру объектілері мен субъектілерінің байланысы, эмоциялық-эмпатиялық және ұйымдастырушылық-іс-әрекет бірлігі мен ұйымдағы сапалық немесе сандық өзгерістерге әкеп соғатын педагогикалық үдеріске негізделген.
Педагогикалық қарым-қатынастың өзгеруінің нәтижесінде бұзғыш және дамытушы сипаты болуы мүмкін, педагогикалық қарым-қатынастың, осылайша деструктивті және конструктивті түрлері болады. Педагогикалық өзара іс-қимылдың маңызды сипаттамалары өзара түсіністік, өзара қарым-қатынас, өзара тану, өңдеу, өзара әрекеттесу, үйлесімділік. Олар әр түрлі жағдайларға байланысты көрінеді, педагогикалық үрдіске қатысушылардың өзара әрекеттесудің көптеген түрлері туралы айту. Оларды жіктеу үшін әртүрлі негіздер бар. тәрбиеші мен балалардың бірлескен іс-әрекетінде белсенді қатысу дәрежесіне бағытталған жіктемені А. С. Белкин бойынша қарастырайық.
- қамқорлық, оның ішінде балаларға көмек көрсетуде және оларды қорғауды анықтаудағы басты рөл ересек адамға беріледі, ересек тәрбиеленушіге көмек көрсету;
- серіктестік, мұнда " қызметтің табысы бірлескен күш-жігердің салыстырмалы теңдігі;
- тәлімгерлік, оның ішінде басты рөл ересектерде қалады бірақ тәрбиеленушілердің ынтасы артады;
- ынтымақтастық, мұнда " бір-біріне көмек көрсетуге деген ынта;
- достастық (ересек балалық шақ кезеңі) "ынтымақтастықтың жоғары түрі, екі тарап жеке, іскери қарым-қатынастар негізінде".
А. С. Белкин ұсынған жіктеу негізі - бұл міндеттер мен құқықтардың арақатынасы-ол тұлғалық-бағдарлы, дамытушылық және гуманистік білім беру процесс талаптарын толық көрсетеді
Көптеген ғалымдар (А. Ф. Лазурский, В. Н. Орыс Парфен) " қарым-қатынас " өзара іс-қимыл "түсінігін қарастырады, өзара әрекеттесудің эмоционалдық жағын атап өту.
Осылайша, "қарым-қатынас" ұғымы әр түрлі педагогикалық көзқараспен қарастырылады:
- білім беру жүйесінің қызмет ету тәсілі және шарты ретінде, қарым-қатынастар мен оның байланыстарының өзара элементтердің;
- педагогикалық қарым-қатынастың интерактивті компоненті ретінде іс-қимылдармен (интеракциялармен) алмасу, жалпы қызмет.
Е. П. Арнаутова, А. С. Жичкина, С. Мусиенко жұмыстарында, тиімді өзара қарым-қатынасты шешуші шарты тәрбиешілер, педагогтар және ата-аналар арасында сенімді қарым-қатынас болады. Өзара қарым-қатынаста МДҰ педагогтары мен ата-аналар арасында диалог қажет. Балабақша мен ата-ана арасында әріптестік қарым-қатынас орнату туралы Е. П. Арнаутова, Дуброва В. П., В. М. Иванова, О. Л. Зверева және т. б. Олар проблеманың келесі аспектілерін көрсетеді:
ата-аналарды тәрбиелеудің мақсаттары мен мәнін анықтау, мазмұнын әзірлеу, ата-аналарды тәрбиелеу бойынша жұмыстар, МдҰ-ның отбасымен байланыс түрлері мен нысандарын анықтау. Педагог-психологтардың айтуынша, ата-аналар мен тәрбиеші арасындағы қарым-қатынас мектепке дейінгі жастағы балаға тәрбие беруде оң нәтижелердің пайда болуына ықпал етеді.
Мектепке дейінгі мекеме тәрбиешілерінің өзара іс-қимылының басты мақсаты өз тәрбиеленушілерінің ата - аналары - бұл ең алдымен мектепке дейінгі баланы тәрбиелеуде отбасына көмек, оның тәрбиелік іс-шараларын толық іске асыруды толықтыру және қамтамасыз ету функциялары:
- мектепке дейінгі жастағы баланың қажеттіліктері мен мүдделерін іске асыру;
- мектепке дейінгі балалардың жас және жас ерекшеліктерін ескере отырып қабілеттерін дамыту ; жеке ерекшеліктерін;
- ата-аналар арасында жауапкершілік пен міндеттерді бөлу; баланы тәрбиелеу мәселелері;
әр түрлі өзара қарым-қатынаста ашықтықты қолдау, отбасы ұрпақтары;
- отбасылық дәстүрлерді қалыптастыру және қолдау;
- балалардың даралығын қабылдау және түсіну, оларға бірегей тұлға ретінде қабылдау;
Бұл мақсат келесі міндеттер арқылы іске асырылуы мүмкін:
- баланы және ата-ананы құрметтеуге тәрбиелеу;
- отбасылық шағын орталықты зерттеу үшін ата-аналармен өзара іс-қимыл жасау;
- отбасының жалпы мәдениетін арттыру және ата-аналарды психологиялық-педагогикалық ағартуға жәрдемдесу;
- трансляция арқылы балалардың ата-аналарына тәжірибелік көмек көрсету
- білім, білік, дағды негіздері, Мектепке дейінгі балалармен жұмыс тәжірибесі;
- ата-аналармен бірлескен әртүрлі формаларды қолдану, жеке-сараланған тәсілді негізге ала отырып, тәрбиеленушілердің отбасыларына жол табу.
А. В. Запорожец МдҰ-ның отбасымен жұмысының екі негізгі міндеттерін бөледі.
Бірінші міндет - отбасымен серіктестік қарым-қатынас орнату әр баланы тәрбиелеу, оқыту және дамыту үшін күш біріктіру, қажетті атмосфераны құру (мүдделерді есепке алу), өзара қолдау, бірлесіп қиындықтар еңсеру. Екінші міндет-тәрбиелік іскерлікті белсендіру және байыту ата-аналардың өз педагогикалық мүмкіндіктері. Оның шешімі ата-анамен тығыз байланысты (заңды өкілдермен) отбасындағы өзінің тәрбие рөлін, баламен өзара іс-әрекет жасау тәжірибесі.
Жоғарыда айтылғанды негізге ала отырып, тәрбиешінің ата-аналармен өзара іс-қимылының негізгі міндеттері:
- әр тәрбиеленушінің отбасымен серіктестік қарым-қатынас орнату;
- мектепке дейінгі баланың тәрбиесін, білімін дамыту үшін күш-жігерді біріктіру;
- орталықтан қолайлы психологиялық атмосферасын құру, өзара қолдау және өзара бір-бірінің мәселелерін, қиындықтарды бірлесіп жеңу;
- ата-аналардың тәрбиелік іскерліктерін байыту және жандандыру, олардың өздерінің педагогикалық мүмкіндіктеріне деген сенімділігін қолдау.
Қазіргі психологиялық-педагогикалық және социологиялық зерттеулер нәтижелері бойынша МДҰ мен отбасылар белгілі бір қайшылықтардың қатарын көрсетеді. Олардың бірі ата-аналармен тәрбиешілердің байланысты монологиялық бағдардың ескірген тәсілдері. Басқа қарама-қайшылықтар көрініс табады ұмтылған тәрбиешілер заңды өкілдерінің өздері үшін бағалы тәрбие тәжірибесімен, тиімді отбасылық педагогика, Мәдениет отбасылық қатынастар және психология мәселелерінде хабардар ету.
Ғалымдардың педагогикалық зерттеу материалдары:
О. Л. Зверева, Т. А. Куликова, Т. В. Кротова, З. И., Теплова және т.б. МДҰ мен отбасының өзара іс-қимыл мәселелері бірқатар жылдар ішіндегі өзара іс-қимыл көбінесе педагогикалық білім бойынша дамыды әр түрлі нысандарын насихаттау, бірақ соңғы екі онжылда жеткілікті нәтиже жасалды ата-аналармен қарым-қатынастың белсенді әдістері (тестілеу, сауалнама,және басқалар), сондай-ақ рефлексия дамуының әдістері (шешім проблемалық педагогикалық міндеттер, басқарылатын ойындық өзара іс-қимыл педагогикалық жағдайларды талдау). Қазіргі уақытта көптеген ғалымдар: Е. П. Арнаутова, О. Л. Зверева, Дуброва в. П., О. А. Куревина, О. В. Огороднова, Л. В. Свирская, МДҰ мен отбасының өзара іс-қимылын серіктестік негізінде жүзеге асыру белсенділік қағидаттарында құрылған қарым-қатынастар, олардың нәтижелерін дараландыру, кешенділік және рефлексия жағдайында ашық педагогикалық кеңістік қажет екенін мойындайды. Осылайша, тәрбиеші мен ата-аналардың өзара іс-қимылы мектепке дейінгі баланы тәрбиелеуде отбасына кәсіби көмек көрсету және ата-аналар үнемі тәжірибе алмасатын,практикада балаға әсер етудің ең құнды тәсілдері болады.
1.2. МдҰ-ның білім беру процесінде тәрбиеші мен ата-аналардың өзара іс - қимылға қойылатын заманауи талаптар.
Мектепке дейінгі балалық шақ - басты және ең таңқаларлық кезең. Онда тұлғалық дамудың негізі қаланады: эмоционалдық, физикалық, зияткерлік, коммуникативтік. Бұл - бала өзін және өз орнын түсіне бастаған кезең, ол ересектермен қарым-қатынас жасауды, құрдастарымен өзара іс-қимыл жасауды үйренген кезең. Және ол үшін ең маңызды отбасы. Білім алушылардың ата-аналары (заңды өкілдері) білім беру процесінің тікелей қатысатын субъектілері оны жобалау және іске асырушы. МББС талаптарына сәйкес Мектепке дейінгі білім беру бағдарламалары, негізгі білім беру ұйымдарын іске асыру шарттарына қойылатын талаптар:
- ата-аналардың (заңды тұлғаның) қатысуы үшін жағдай жасау қажет. (өкілдерінің) білім беру қызметін;
- ата-аналарды (заңды өкілдерді) қолдауды қамтамасыз ету, балаларды тәрбиелеу, олардың денсаулығын сақтау және нығайту;
- ата-аналармен (заңды өкілдермен) өзара қарым-қатынас орнату, баланы білім беру, оларды мектепке тікелей тарту мәселелері бойынша, білім беру қызметін, оның ішінде отбасымен бірге білім беру жобаларын қажеттіліктерін қолдау және білім беру бастамалары.
Бүгін мектепке дейінгі білім беру саласында болып жатқан өзгерістер, ең алдымен оның сапасын жақсартуға бағытталған. Ол, өз кезегінде, көп жағдайда МДҰ мен отбасының келісімділігіне байланысты.
Отбасы - бұл мектепке дейінгі баланың бірінші ұжымы, оның табиғи ортасы, баланың тұлғааралық қарым-қатынасын қалыптастырудың алғашқы көзі және үлгісі, ал әке мен ана - еліктеуге үлгі. Отбасы және мектепке дейінгі білім беру мекемесі- біздің болашақ ұрпақ қалыптастыратын екі қайнар көзі. Тәрбиешілерге және тәрбиеленушілердің ата-аналарына жиі өзара түсіністік, әдептілік, шыдамдылық жетіспейді, тіпті бір-бірін есту және түсіну үшін уақыт қажет және ол барлық әсер бала тәрбиелеуде көрінуі мүмкін. Баланың қоғам өміріндегі орнын, құрамы әртүрлі заманауи отбасылар, мәдени дәстүрлер мен тәрбиеге деген көзқарастарды әр түрлі түсінеді.
Көптеген адамдар МДҰ- бұл тек ата-аналар жұмыста болғанда, балаларын қарап жатқан орын деп санайды. Дегенмен, олардың барлығы бірдей бала үшін ең жақсы, бірақ, өкінішке орай, бәрі емес МДҰ қызметкерлерінің түрлі бастамалары мен өтініштеріне үн қосуға дайын. Педагогтар алдында сұрақ тұрады Ата-аналарды қалай қызықтыратыны туралы?, Оларды тәрбие білім беру үдерісіне қалай қатыстыруға болады? Оң нәтиже, мүмкін, тек қана отбасы және балабақша аясында бірыңғай білім беру арасындағы өзара іс - қимылды, мектепке дейінгі білім беру ұйымдарының педагогтары мен ата-аналар ынтымақтастығы, мектепке дейінгі балалар үшін қолайлы жағдай жасау үшін тікелей қатысты. егер МДҰ қызметкерлері мен ата-аналар арасындағы қатынастар қалыптаспаса баланың мүдделері құлдырауы мүмкін. Мектеп жасына дейінгі баланың дамуындағы, ересектер, айналасы маңызды рөл ойнайды. Қазақстан Республикасының "Білім Туралы "Заңында" Ата-аналар баланың алғашқы педагогтары болып табылатыны жазылған. Олар бала тұлғасының интеллектуалдық дамуына дене, адамгершілік және рухани қасиеттерін сіңдіру қажет делінген. Бірақ отбасы, өкінішке орай, баланы әлеуметтендірудің бірінші сатысы шығармашылық және оңай тәрбие мен дамытуды, жаңа әлеуметтік қарым-қатынастарға әрдайым қабілетті емес.
Бала, мектепке дейінгі білім беру мекемесіне түскен жағдайда, педагогтар мен ата-аналар өзара іс-әрекеттері міндеттерді шешуге күш-жігерін бағыттайды. Ата-аналар МДҰ балаға білім алуға кепілдік береді деп есептейді, қазіргі талаптарға сәйкес мектепке дейінгі білім беру мемлекеттік білім беру стандартын, бейімділік, ақпараттандыру және тәрбие саласында мектеп жасына дейінгі балалардың білім алуына аз уақыт бөледі, өйткені бірінші кезекте отбасының материалдық қамтамасыз ету проблемалары тұрады. Сондықтан бүгінде ата-аналарға, МДҰ педагогтары мен мамандары тарапынан көмек қажет. Осыған байланысты мектепке дейінгі білім беру мен отбасымен жұмыс істейтін мекемелер позициясы өзгереді. МДҰ тек балабақша ретінде, ұйым ретінде, білім беру мекемесі ретінде,қаралмайды, білім беру қызметін көрсететін және осыған байланысты, өз бейініндегі басқа МДҰ-мен бәсекелестік болады. Сондықтан балабақша жұмысының тиімділігі көп жағдайда ата-аналар, қызметкерлер арасындағы өзара іс-қимыл және өзара түсіністік, мектепке дейінгі білім беру мекемелері мен басқа да әлеуметтік институттары конструктивті болуына байланысты. МДҰ мен отбасының өзара іс - қимылы негізінде ынтымақтастық жатыр яғни, қызметтің мақсаттарын бірлесіп анықтау, қызмет құралдарын, күштерін, мәнін уақыт бойынша бөлу әрбір қатысушының мүмкіндіктеріне сәйкес, бірлескен бақылау және жұмыс нәтижелерін бағалау, содан кейін жаңа мақсаттарды, міндеттерді және нәтижелер, ойлар, сезімдер, уайымдар алмасуды болжайды. Сондықтан да " беделді ата-ана болу ", деген көзқарас түбегейлі өзгереді, ол қазіргі уақытта ата-аналардың педагогикалық мәдениетін арттыруға бағытталған. Оларда мектепке дейінгі баланы тәрбиелеу, білім беру және дамыту, педагогтармен бірлескен бірыңғай процеске саналы түрде енгізу дағдылар қалыптасады, ал тәрбиешіде "ата-аналарды қашықтықтан оқыту" стереотипі өткізіледі. Педагогикалық мәдениетті арттыру отбасының тәрбие әлеуеті мен оны пайдалану арасында қайшылықты шешеді. Өзара іс - қимылдың құрамдас бір бөлігі -педагогтың ата-аналармен қарым-қатынасы. Педагогтің кәсіби стандартында педагог мектепке дейінгі білім беру ұйымдарында балалардың ата-аналарымен (заңды өкілдерін) психологиялық педагогикалық ағартудың әдістері мен құралдарын меңгеруі тиіс. Ерте және мектеп жасына дейінгі білім беру міндеттерін шешу үшін олармен өзара әрекеттесу қажет. Барлық ата-аналар жалпы мәдениеттің жеткілікті деңгейіне ие емес және баланы тәрбиелеу үшін қажетті педагогикалық білімі жеткілікті емес. МДҰ мен отбасының өзара іс-қимылының жаңа түрі, жұмыстың жаңа түрлерін пайдалану, мектепке дейінгі білім беру жүйесін жаңартудың шешуші шарты болып табылады. Педагогтарға үнемі өзара қарым-қатынасты жүзеге асыру қажет, ата-аналармен және психологиялық-педагогикалық көмек түрінде ғана емес, тәрбиеленушілердің нақты отбасыларына, сондай-ақ ата-аналарды МДҰ өміріне тарту, олардың балалармен тәрбие-білім беру жұмысына белсенді қатысуы қадағалау қажет. Тәрбиеші дәстүрлі және инновациялық өзара іс-қимыл формаларын ұсына отырып, ата-аналарды әрқашан қызықтыруы маңызды. Бұл ата-аналар мен тәрбиешілердің дәстүрлі емес кездесулері, ата-аналардың, педагогтардың, балалардың бірлескен іс-шаралары, тренингтер өткізу, семинар-практикумдар, дөңгелек үстелдер, конференциялар және т. б. Оң бағыттың шешуші және маңызды шарты қарым-қатынас тәрбиеші мен тәрбиеші арасындағы сенімді қарым-қатынас болып табылады, ата-аналармен байланыс ата-аналарда тәрбие үдерісіне қызығушылыққа, өз қабілетіне деген сенімділікті туындатады. Ең маңыздысы - бұл отбасының педагогикалық, практикалық, теориялық, білімдерінің белгілі бір түрде ұйымдастырылған қызметі. Педагогикалық өзара іс-қимылды ұйымдастырудың салдары, ата-аналардың тек қана өз баласын ғана емес, сонымен қатар ата-аналардың жалпы тәрбиеленушілер тобына белсенді қатысуына алып келеді. Ата-аналар мен тәрбиеші серіктес ретінде бір-бірін толықтыруы тиіс. Серіктестік қатынастары тараптардың теңдігін, өзара сыйластықты мейірімділін көздейді. МДҰ мен отбасының бірыңғай тәрбие беру жүйесіндегі өзара іс-қимылы жалпы негізде негізделген, олар тәрбиелеуде бір функциялары: тәрбиелік, ақпараттық, бақылаушы.
1.3. МДМ тәрбиеші мен ата-аналардың өзара қарым-қатынасының түрлері мен әдістері.
Т. А. Данилина ата-аналар мен педагогтарды бір-бірінен қандай көмек алу қажет екендігі туралы мәселені зерделеді. Мектепке дейінгі балалардың ата-аналары тәрбиешілерден көмек алғысы келетіндер, тәрбиелеу, дамыту және оқыту мәселелері бойынша кеңес беруден тұрады сондай-ақ Мектепке МдҰ-ның балаларын даярлауда. Ата-аналардың негізгі бөлігі мен тәрбиеленушілердің әке-шешесіне шағымданатын мәселе, өз сәбиін дамыту жөнінде нақты кеңестер, олар балаға деген қарым-қатынастары дұрыс емес деп санайды. Бірақ сонымен қатар, мектепке дейінгі білім беру баланы мектепке даярлаудағы мекемелер (отбасымен салыстырғанда) оқыту және құрдастарымен қарым-қатынас жасау дағдыларын ата-аналар айтарлықтай жоғары бағалайды. Тәрбиеші жұмысында бір міндет барлық жаңа және әр түрлі формаларды ұсына отырып, ата-аналардың мүдделілігі өзара қарым-қатынас болып табылады. Педагогтың ата - аналармен қарым-қатынас формалары - олардың бірлескен қызметін және қарым-қатынасын ұйымдастыру. Тәрбиеші мен тәрбиеленушілердің ата-анасымен өзара іс-қимылдың педагогикалық білімі дәстүрлі және дәстүрлі емес нысандары бар. Дәстүрлі нысандар: ұжымдық, жеке және көрнекі-ақпараттық болып бөлінеді. Ұжымдық формаларға: дөңгелек үстелдер, ата-аналар жиналыстары, конференциялар, топтық және кіші топтар консультациялары, көрмелер балалар мен ата-аналардың бірлескен жұмыстары, конкурстар, педагогикалық білім беру, ойын-сауық және мерекелер, лекториялар мен университеттер, педагогикалық білім беру, ата-аналар үйірмелері, жас ата-аналар мектебі, ата-аналармен кездесу ("танысайық!") сұрақтар мен жауаптар кештері, ата-аналарға арналған кітапхана, тренинг элементтері бар семинар-практикумдар және басқа жатады. Жеке формаларға мыналар жатады: ата-аналармен әңгімелесу, кеңес беру, ата-аналарға тапсырмалар, портфолио баланың, отбасының және тағы басқалар жатады. Сонымен қатар, барлық МДҰ-да ата-аналармен жұмыс істеу кезінде тәрбиеленушілердің отбасыларымен өзара іс-қимылдың ақпараттық нысандарын көрнекі түрде қолданады. Олар тәрбиеленушілердің ата-аналарын мақсаттарымен, міндеттерімен, жағдайларымен, әдістерімен таныстырады, мектеп жасына дейінгі балаларды тәрбиелеу мен мектепке дейінгі білім берудің маңызы мен функциялары туралы теріс пікірлерді, білім беру мекемесінің, практикалық. Мұндай нысандарға жатады: отбасылық тәрбие мәселелері бойынша газет немесе журналдардан мақалаларды жарнамалау, мектепке дейінгі балалармен әңгімелесудің аудиожазбасы, түрлі ұйымдардың бейне жазбалары балалармен жұмыс, режимдік сәттер, сабақтар; фотосуреттер, көрмелер педагогикалық ақпараттық стендтер ("бұрыштар ата-аналар үшін"), папкалар-қозғалыстар және т. б. Дәстүрлі жұмыс түрлері тәрбиеленушілердің ата-аналарымен мақсатты және мазмұнды жұмыс. Бірақ бұл жұмыс түрлерін қолдану әрдайым пайда болмайды балалардың психологиясы мен педагогикасы мәселелеріне ата-аналардың қызығушылығын арттыру. Қазіргі уақытта барлық қызметкерлер жаңаларын іздеуде, дәстүрлі емес әдіс-ДУ ата-аналармен, сол арқылы ниет білдіре отырып, бұл қызметті жетілдіру және әр түрлі. Педагогтар мен психологтардың бірқатар жұмыстарында (Е. Л. Арнаутова, В. П. Дуброва, В. М. Иванова, Т. А. Маркова және т. б.) педагогикалық көмек көрсету балабақша тәрбиешісі мен тәрбиеленушінің ата-аналары арасындағы педагогикалық қарым-қатынас формалары. Бірақ зерттеулер көрсеткендей (В. П. Дуброва, О. Л. Зверева), қолданыстағы жұмыс түрлері көптеген ата-аналарды қанағаттандырады. Қазіргі уақытта МДҰ тәрбиешілері сияқты өте танымал, ата-аналармен өзара іс-қимылдың дәстүрлі емес түрлері қолданылады. Тәрбиешілердің ата - аналармен дәстүрлі емес жұмысының мәні-тек қана ынтымақтастықты орнатуға емес, бірақ бұл арқасында құрылған көмекті қабылдау, бұл ата-аналар жағымды эмоционалдық негізде жақсы қабылдайды тәрбиешілер кеңестері ашық болады. Дәстүрлі емес нысандар ретінде қолдану, ойын-сауық элементтері, ойын үлгілеу, ата-аналармен бірлескен негізгі мақсатпен байланысты практикумдар, жобалау қызметі және т. б. - ата-аналармен бейресми байланыс орнату, оларды тарту, мектепке дейінгі білім беру мекемесіне назар аудару, педагогикалық ағарту. Қазіргі уақытта педагогтің жаңа түрлерін іздеумен қатар өзара әрекеттесу және оның мазмұны өзгереді. Балабақшамызда жиі іс-шаралар өткізіледі, ойын - сауық бағдарламалары-КВН, "Поле чудес" және т. б. Оларға қарамастан мұндай түрлердің алуан түрлілігі еркін құру тән жағдайды. Бірақ тәжірибе көрсеткендей, педагогикалық мазмұн жиі арналған тиімді екінші және өзара іс-қимыл ата-аналар азайтатын ғана бос уақытты бірлесіп өткізу. Ата-аналармен қарым-қатынас жасау маңызды, дәстүрлі және дәстүрлі емес формаларды кезектестіру. Кротовой Т. В. дәстүрлі емес формалардың жіктелуі әзірленді. Педагог оларға ақпараттық-аналитикалық ("пошта жәшігі), бос уақытты өткізу (бірлескен қосымша қызметтер, Мерекелер), танымдық (семинарлар практикумдар, ауызша (педагогикалық журналдар), көрнекі-ақпараттық (Ашық есік күндері, ата-аналарға арналған ақпараттық проспектілер). Тәрбиешілердің отбасымен ынтымақтастығының осы түрлері өте көп егер педагогикаға тиісті назар аударса, нәтижелі мазмұны мен ойын-сауық жағына шамадан тыс тартылмау іс-шаралар. Тәрбиешілер мен тәрбиеленушілердің өзара іс-қимылы бойынша қиындықтарға сүйене отырып, ата-аналарға арналған спорттық секциялар, балалар әдебиеті кітапханалары, дискуссиялық клубтар мен ата-аналар мен педагогтардың қызығушылықтары бойынша клубтар және т. б. Т. А. Данилина, өз кезегінде, психологиялық кеңес беру бойынша МДҰ қызметкерлеріне, ата-аналар жиналыстарының және педагогтардың ата-аналар жиналысында, семинарларда сөйлеген сөздерінің сөздеріне көмек береді. Ол сондай-ақ , ата-аналармен және педагогикалық ұжыммен жұмыс істеу бағдарламалары әзірлеу мақсатқа сай нақты болу қажет деді. Т. А. Данилинаның бағдар болар бағдарламалар құру туралы идеясы, тәрбиешілер үшін де, ата-аналар үшін де балаларды тәрбиелеу, отбасы мен мектепке дейінгі мекемелердің өзара іс-қимылы, көптеген ғалымдар қолдайды.
Ата-аналардың дәстүрлі емес формаларының мәні, мақсаты:
- өз баласын көру мүмкіндігі пайда болады.
- ата-аналарды тәрбиелеу проблемаларымен
- ата-аналардың өз әдістері мен тәсілдерін қайта қарауына ықпал ету
- педагогтердің еңбегіне құрметпен қарауды қалыптастыру
- балабақша өміріне қатыстыру. Бірлескен іс-шараларға белсенді қатысып, ата-аналар мектепке дейінгі білім беру мекемесіне өз қатынасын өзгертеді. Тәрбиеші мен ата-аналар арасында жағымды өзара
- қарым-қатынас орнатудың кейбір әдістері.
Ата-аналардың барлығы да жақсы ,алайда тіпті нағыз керемет адамның өзі де өмірдегі ойлау стероетипіне байланысты білімінің жетіспеушілігінен (мысалы, жас ерекшеліктері), тәжірбиесінің аздығынан қателесуі мүмкін. Сондықтан, кейбір жағдайларда ата-аналар өздерінің пікірлерін жалғыз дұрыс пікір деп санап, ешкімді тыңдағысы келмей, мәселеден бастарын аулақ салып барлығы дұрыс деген көрсететіндері кездесіп жатады. Ерекше санатқа жататындар- бұлар баланың амандығы мен тәрбиесі үшін өзге адамдарғаақысын төлеуге дайын тұратын материалдық жағынан қамтамасыз етілген ата-аналар. Бала үшін басты мәселе үнемі қолдары босамайтын және оған уақытының бір бөлігін қиюға қолдарытимейтін жақын адамдар түсінбестігі болып табылады. Балалар көбінесе ықылас, қамқорлық, қолдау, мейірімді қарым-қатынастың тапшылығынан азап тартады. Алуан түрлі ата-аналар кездеседі, сол себепті олармен өзара қарым-қатынас құру барысында тәрбиешіге қиындықтар тууы мүмкін. Бала балабақшаға жалғыз келмейді, ол бізге өзінің ата- аналарымен және өзге жақын туыстарымен келеді. Балабақшаға келген кезде әрбір ересек адам кездейсоқ жүрген адам емес. Ол бала үшін белгілі бір ақпарат көзі болып табылады. Балабақша жайында ересектердің балаға айтқан ақпараты жағымды болған сайын педагог пен бала арасындағы өзара іс-әрекет үйлесімді болады. Бұл үрдіс екі жақты, сондықтан бала тарапынан жағымды қарым-қатынас ата-аналардың балабақшаға қатынасын және оның педагогикалық ұжыммен ынтымақтастығы сапасына әсерін тигізеді. Оны тәрбиешінің қалай қарсы алуының өзі олардың бұдан арғы диалогы дұрыс қалыптасуына әсерін тигізеді. Көптеген тәрбиешілердің үндемей келіп немесе немқұрайлы сәлем беріп қабағы түнерген ата-аналарды қарсы алуы ықтимал.Ата-аналардың осындаймінез құлық стереотипін өзгертуге көмек көрсету аса маңызды.
Мысалы: Мұны, төмендегідей жасауға болады; ата-ананыңаты-жөні қалай екенін еске түсріңіз, оны жылы шырай қалыпта елестетіңіз, күлімсіреңіз, оны сенімді түрде есіммен атаңыз, көзіне қарап тұрып сәлемдесеңіз. Сіздің баланы және оның ата-анасын көргеніңізге қуанышты екендігіңіз туралы сөзіңіз оның нәтижесін арттырады. Әрине бірінші кезден бастапмұндай нәтижеге қол жетпеуі мүмкін, алайда тәрбиешінің шыдамдылығы мен табандылығы бірқатар уақыттан кейін ата-ананың мейірімді және ілтипатты қатынасы өзіндік үлесін алуға ұмтылатындығына себеп болады. Тәрбиешінің мұндай қарым-қатынасын көрген балалар тез арада жағымды сөздер айтуға дағдыланады және өздері де мейірімділік пен жылы шырайлықтың үлгісін көрсетеді.
Ата-анаиен әңгіме барысында оны жиі жиі есімімен атап айту пайдалы, өйткені осының өзі кез келген адамды қоршаған топтағы адамдардан ерешелейді;ата-ананы есімімен айту тәрбиешінің оған мүдделі екендігін және ықыласпен қарайтындығын көрсетеді. Ересек адамдардың тұрғысынан сыпайы қатынас орнату мақсатында ата-анаға Сіз деп және аты мен әкесінің атын айту маңызды, қажет болған жағдайда ата- ананың қалауы бойынша атын толық түрде айту керек, бұл өзара қарым-қатынастағы қашықтықты сақтайды.
Енді ата-ана арасындағы маңызды диалог- көңіл қоя тыңдау жайында. Кез келген ата-ана өз баласына қатысты тәрбиешінің пікірімен сай келу келмеуіне қараматан кез келген жағдайда өзіндік пікірінің болуына құқылы. Ата-ананың қандай болмасын пікір немесе сенімдерді айту барысында өзінің табандылығы мен артық негативін азайту үшін оны ықыласпен тыңдау қажет, бұл тәрбиешінің оған ата-ананың не айтып тұрғандығын нақты білдіруін көрсетеді.
Мысалы: егер баланың анасы оның баласын топтағы бір баланың ұрғандығы жайында тағы да шағым жасағандығы туралы ашуланып айта бастаса, онда өзіңнің жауабыңды келесі сөздармен бастаған жөн: Меніңше, Сіз кеше балаңызға ауырлық тигізгендігі үшін ренжулі сиқтысыз. Немесе ертеңгіліктен кейін ата-ана өз қызының неліктен ханшайым емес, көбелек ролін ойнағандығын сұраса тәрбиеші Сіз қызыңыздың ертеңгілікте басты ролді ойнамағандығына қапалы сиятысыз деп жауап беруіне болады. Барлық жағдайда да жауапты сұрақ түрінде емес мақұлданған жауап түрінде беру маңызды, сөйтіп тәрбиеші ата-анаға оны тыңдап және оның сөзі мен сезімін ұғынғандығын көрсетеді. Кейбір жағдайда да көңіл қоя тыңдау ата-ананың оның балабақшада болған сәтіне мүлде қатысы жоқ жағымсыз жайттарды айтып салуына себеп болады.
Мысалы: Баланы алуға ашулы ана тәрбиешінің пікірінше әрбір ұсақ түйектерге мінтаға бастайды. Ол баланың серуенге неге қызыл футболка кимегендігін, ертеңгілікте неге тақпақ айпайтындығы және сол сияқтыларды сұрайды. Ата-ананың осындай ашулы әрекетіне тәрбиешінің былай жауап беруіне болады: Сіз ашулы және ренжулі сияқтысыз. Бұл сөздер ананың өзіндік жекелей жағдайына қайта оралуына септігін тигізеді, бәлкім ло өзінің неге ренжулі екендігінің себебін айтуы мүмкін,мысалы, балабақша келер жолда туфлиінің өкшесі сынып қалғандығы жайында айтуы мүмкін. Сөйтіп, көңіл қоя тыңдауды келесі сөздермен жалғастыруға болады: Өкінішті жайт, мұндай болғаны өте өкінішті.Ата-ана өзінің ашу ренішін басқаннан кейін диалог анағұрлым сындарлы арнаға түседі.
Ата-анамен сындарлы өзара қарым-қатынастың тағы бір маңызды элементі- бұл тәрбиешінің жағымды ойды пайдалану қабілеті, яғни кез келген қалыптасқан жағдайдан жағымды нәрсе көру.
Мысалы: Бала төбелескен жағдайдаодан қандай жағымды нәрсе көруге болады? Бұдан баланың өте сәтті болмаса да дау- жанжалды шешудің бір жолын тапқандығын көруге болады. Бала мүмкін өзін қорғаған болар өзінің ұстанымын талап етіп бәлкім мұндай әдіспен ойыншықты иеленудің құқығын көрсеткен болар. Ал әйтпесе Отанның ержүрек қорғаушысы немесе қарапайым жұбай және әке қалай өседі? Немесе қыздың ханым немесе ханшайым ролін емес тиіннің ролін алғандығынан қандай жағымжы нәрсе табуға болады. Ал бұл өзіңе жаңа көп игерілмеген ролді орындаудың мейрамға қатысудан ляззат алуға үйренудің әртістік қабілеттіліктерін дамытудың екінші орындағы шағын ролді ашық, қызғылықты, есте қаларлықтай ойнаудың тамаша мүмкіндігі. Осы арқылы актерлік талантты дамытуға ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz