Қазақ радиосы мен Эхо Москвы радиостанцияларында таратылатын ақпарат көзінің форматын зерттеу

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 65 бет
Таңдаулыға:

квартерион деген атпен тарихқа енді. Алaйда, жaңaлықтың жолы қaшaнда aуыр болатыны белгілі . Coндықтан В.Гамельтонның eкi символы 1867 жылы ғaна , Кэмбриидж университетінің профессоры Д. Майкйвелдің ocыған негізделген екi теңдеуінен кейін электр тoғы мен мaгнит күші aрaсындағы қaтынас,бүгінгі электр және мaгнитизм тeopиясының негізін қaлaды .Содaн бaсталған 150 жылдық тaрих қойнaуында телерадио деген aтпен өмірге енген радио әлем хaлқының күнделікті көзі мен құлағына айналды. Телерaдиолық жұқпалы дерт бүкіл әлемді жаулап алды .Oның қaрқынды шaбуылын қaй ел болсын құттықтап қaрсы aлып жaтыр . Бұл - бұлтaртпас шындық.Ресейс топырағында 74,Еуропада 70,АҚШ-та 67Қазақстанда 48 жылдық қалың қатпарлы тарихы бар телерадио құралына айналды. Оның себеі, әлемнің кез келген қиыр шeтiндегi oқиға сoл сәтте coл caғатта , сол күні жалпақ дүниеге тарап,Жep тұpғындарын құлағдар етеді.Қaзipгi таңдағы ақпарат беру әдісі бұрынығы дәстен тым алшақ ,мүлдем жаңаша сипатқаие болып отыр ие болып отыр.Бұл қазіргі заманғы ақпараттық уақыт кеңістігінің еркін әрі батыл ,әрі көз ілеспес шапшаңдықпен билеп алуына байланысты .Сол тұрғыдан алғанда барлық, бұқаралық ақпарат құралдарымен салыстырғанда ,телерадионың бірінші кезекке шығатыны ақиқат .Тақырыптың өзектілігі .Әр кезеңнің өз талабы болатынын ескерсек, телерадио саласындағы тікелей эфир өзінің тура мағынасындағы уақыт үні іспетті.Ел өмірінің елеулі кезеңіндегі толып жатқан өзгерістер аумағында көрермен талабы мен талғамы да айтарлықтай өзгерді.Соның нәтижесінде эфирдегі өзінің тура мағанадағы уақыт үні іспетті.Ел - өмрінің елеулі кезеңіндегі толып жатқан өзгерістер аумағында көрермен талабы мен талғамы да айтарлықтай өзнерді.Соның нәтижесінде эфирдегі жұмыс процесі,оны жүзеге асырудың кәсіби принціптері де жаңаша сипта алып,өзгеше мән-мазмұнға ие болады.Елюасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев БАҚ халықтың үні ретінде сөйлейтін болсын,халыққа жақ,санаға сақ болсын деген тұжырымы журналистиканың жаңаша жұмыс тәсіліндегі негізгі қағидаға ұласты.Жылдар бойы қатып-семіп қалған енжар ережелерді бүгінгі күннің тыныс-тіршілігіндегі батыл шешімдер алмастырды.Жалпы радиожурналистикадағы тікелей эфирдің табиғаты-кәсіби-шығармашылық процесс,құрылымы күрделі психологиялық құбылыс,уақытқа және техникаға тәуелді тәсіл,ешнәрсені түзетуге болмайтын,сол күйінде,қаз-қалпында айналымға түсетін қайталанбайтын әрекет,алып қосары жоқ шынайы дүние.Музыкалық хабарлар тыңдарман психологиясына нәзіктік сыйлайтын,өмірге деген құштарлықты арттыратын құрал іспеттес. Радионың рухани алмастырмас ақпарат құралы екенін дәледеу.Қазақ радиосынан берілетін музыкалық және ойын-сауық бағдарламалардың тыңдарманға берер пайдасын жіті зерттеу. Қазақ радиосы мен Эхо Москвы радиостанцияларында таратылатын ақпарат көзінің форматын зерттеу.
Зерттеу жұмысының мақсаты: Журалистика-көп салалы жанр. Оның,қоғам өмірінде алатаны орны зор. Журналистиканың әрбір жанырының өзіндің ерекшелігі бар. Публицистика - көркем әдебиет арқылы халыққа хабар жеткізу. Телехабар-көре отырып,ести отырып хабардар болу. Әр қайсысына жеке-жеке тоқтала кететін болсақ бес-алты томдық кітап жазып шығуға болады . Бірақ,ерекше атап өтетін саласы ол-радиожурналистика. Радио aдaмзaт тарихындағы aca ipi ғылыми жeтicтiгi ғaнa eмec ,қоғамның қалыптасуына да түйітткі болған құбылыс деп бағалағанымыз жөн болар. Сымсыз хабар жеткізуді қалыптастыру үшін 100 жылдай уақыт кетті,алайда бір бұрышын зерттеп отырғанда,ғылыми - технологиялар ілгері бес алты қадам жасап үлгерген. Қуып жету оңай емес,бірақ мүмкін .
21ғасыр иновациялар заманыда aдaмзaт бaлaсын ұялы телфонсыз елестету мүмікін емес. Кез-келген ақпараты оңай әрі тез интернет арқылы таба алады.Дипломыдық зерттеу барысында ,қазіргі таңда радиожурналистиканың не себепті сұранысқа ие болмау жайлы баяндалады.
Қазақстандағы радиожурналистиканың заман ағымына сай дамуы, жаңа иновациялармен жұмыс істей білуін байқау. Орыс радио журналистикасы бір қадамға алға келе жатқаны баршамызға белгілі . Екі алып мемлекеттің радиостанцияларын салыстыра отырып,қандай бағытта жұмыс жасау керек екенін болащақ журналист маман ретінде өзгерістер енгізу және қандай қателермен жұмыс істеу керектігін түйіндеу.
Зерттеу жұмысының міндеттері: Дипломдық жұмыс барысында Қазақ радиосы мен Эхо Москвы, сайттарының, радиобағдарламаларының мазмұндық ерекшеліктеріне кешенді талдау жасау. Соның ішінде сараптамалық бағдарламаларды талдау. Радиостанцияларыдың бағдарламалық құрлымын зерттей келе, оның жас ұрпақ бойына беретін үлгі өнегесін ғылыми тұрғыда айқындау.
Қазіргі уақытта медиа-кеңістікті "цементтеу" жүріп жатыр: көптеген телеарналар, радиостанциялар мен газеттер байырғы журналистикамен айналыспайды, ал алаңдаған тақырыптарды (Әлеуметтік және саяси емес, мысалы, стиль, сұлулық пен денсаулық мәселелері) талқылауға көшуде, насихаттау құралы болып отыр. Мұндай жағдайларда тәуелсіз БАҚ-тарға назар аудару, олардың қоғам үшін маңызы мен бар екендігін еске салу маңызды. шындықпен қаншалықты жанасатынын ғылыми тұрғыдан қарастыру.
Тақырыптың зерттелуі. Жарты ғасырлық тарихы бар-Радиожурналистика. Сонау кеңес заманынан бастау алып ,алғашқыда соғыс құралы болып қолданысқа ие болса ,қазіргі таңда баға жетпес ақпарат құралы. Радио жанырын зерртеу ерең еңбек еткен. Радио туралы сұрасаң - Омашевтан сұрадеген журналист аға-әпкелеріміз айтпақшы.Омашов Намазалы радиожурналитиканы зеррттеу жүргізген. Әсіресе Қазақ радиожурналистикасына баса назар аударған.
Зерттеу жұмысымның материалдық көздері: Диплом тақырыбым ауқымды болуына және сараптаманы қажет ететініне байланысты ақпарат көзі ретінде газет-журналдардағы мақалалар мен түрлі сайттардағы материалдарды пайдаландым. Сонымен қатар белгілі спорт журналистерінің сұхбаттарындағы пікірлерін де ескеріп, түртіп алдым. Н.Омашев, Қ.Тұрсын, М.Барманқұлов секілді журналистикасының майталмандарының кітаптарын негізге алдым.
Зерттеу жұмысының әдістері: Радиожурналистика,онын ішінде Эхо Москвы, Қазақ радиосы тақырыбында жарық көретін барлық ақпарат құралдарына газет, журнал, кітап, радио, теледидар арналарына талдау жасау, зерттеу, танысып шығу, саралау, салыстыру, айқындау, анықтау, тұжырымдау, қорыту әдістері қолданылады.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы: Кейбір сайттардың мақала мазмұны мен тақырыпашар суреті үйлеспей жататыны анықталды. Орыс тілді тілшілердің материал сұранысқа ие болуы үшін болмашы жәйтті желеу еткен мақаланың тақырыбын айғайлатып қоятындары анықталды. 21ғасыр иновациялар заманыда aдaмзaт бaлaсын ұялы телфонсыз елестету мүмікін емес. Кез-келген ақпараты оңай әрі тез интернет арқылы таба алады.Дипломыдық зерттеу барысында ,қазіргі таңда радиожурналистиканың не себепті сұранысқа ие болмау жайлы баяндалады.
Дипломдық жұмыстың құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі тарудан, қортындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен, сілтемелерден тұрады.
Кіріспе бөлімінде зерттеудің ғылыми аппараты, көкейкестілігі, мақсаты, міндеттері, зерттеу жұмысының материалдық көздері, әдістері теориялық негіздері туралы сипаттама беріліп, зерттеудің ғылыми жаңалығы мен зерттеу нәтижелерінің дәлелділігі мен негізділігі баяндалады.
Қазақ радиосы және Эхо Москвы - радио журналистикадағы алыптарының даму тарихы жайлы бірінші бөлімімде айтылады. Бірінші бөлім екі тараудан тұрады. Қазақ радиосының қалыптасу, даму жолдары, Эхо Москвы - Ресейдегі алғашқы форматты радио.
Екінші бөлімде спорт журналистикасының сараптамалық бағыты туралы талқылаймын. Ол екі тараудан тұрады. Зерттеудің мақсаты радиожурналистика жайлы толықтай баяндалған дүниелер жоқытың қасы . Сараптау мен қорытындылау жүргізу негізінде екі алып радиостанцияны ала отырып әр кезенде тарихи даму мен хабар тарату ерекшелітерін зерделеу.
Қортынды бөлімінде жалпы тұжырымдамалар жасалады. Радиостанциялардың сараптамалық бағыттың қаншалықты қолданып жүргені баяндалады. Бұқаралық ақпарат құралдарындағы радибағдарламалардың сапасы жақсы болса сол арқылы бұқаралық спортты дамыту жайлы ұсыныс айтылады.

1 Қазақ радиосы және Эхо Москвы - радио журналистикадағы алыптар

1.1Қазақ радиосының қалыптасу, даму жолдары

Радио өзінің ағартушылық, насихатшылдық қызметі сонау Самуель Морзенің сызықшалары мен нүктелері түрінде болған кезінің өзінде-ақ атқарғаны тарихтан мәлім. 1914-1917 жылдарда дүниеге даңқы таралған Қысқы сарайдан саяси-тәрбиелік мәні бар ел зиялыларының сөздерін, патшаның нұсқауларын таратып, радиограммаларды басып шығарып, үлестіріп, ақпараттық-үгітшілдік саясаттың бір қызметін атқарған болатын. Сол тұста Ресей отары болып отырған Түркі халықтары да патшалық өкімет назарынан табылып, табиғи байлығы мол, бұратана халықты уысына ұстаудың басты құралы етіп, осы радионы пайдаланғаны құжат деректері арқылы мәлім. Қазақ жерінде Ақтау қаласындағы (бұрынғы Шевченко, ФортАлександровск) радиостанцияның 1912 жылдан жұмыс істеуі де отарлау саясатын жүзеге асыру жолындағы шаралардың бірі екендігі айқын. Қазақ телерадиожурналистикасының тарихын зерттеуші ғалымдар - М. Барманқұлов, Р. Сағымбеков, С. Қозыбаев пікірлеріне сүйене отырып, қазақ жеріндегі радиостанциялардың 1913 жылдан емес, яғни 1912 жылдан жұмыс істегенін осы кітап авторы нақтылады. Қазан революциясына дейін Александр Форты мен Түркістанда радиостанциялар жұмыс істеді. Олардың елге сіңірген еңбегі мен істәжірибесі төңкеріске дейінгі жалпы радиотелеграф жұмысымен өзектес болып келеді. Біріншіден, радиостанциялардың жалпы халыққа арналған кең аудиториясы болған жоқ. Ұйымдастырушылар алдарына ондай мақсатты қоймады. Радиохабарлары тек байланыс үшін қолданылып желілі телеграфты қайталады. Екіншіден, радиостанциялар мемлекетке қарағанмен, шын мәнісінде түрлі ведомостволарға қызмет етті. Олар әскери және әскери-теңіз, сол сияқты почта-телеграф ведомостволары еді. Үшіншіден, Қазақстан жеріндегі аталған радиолар негізінен әскери бөлімшелер арасын байланыстырушы қызметін атқарды. Олардың әскери байланыстағы рөлімен салыстырғанда шаруашылық, әкімшілік және саяси өмірге араласуы жоқтың қасы болатын. Әрине, ел өмірінің руханилығына араласпағанымен де радиобайланыстың қазақ даласында 1912 жылдан жұмыс істеп, Ресей радиосымен пара-пар жүруінің өзі де тарихи құндылық. Қазақ АКСР Халық комиссарлар Кеңесінің 1921 жылғы 29 қыркүйектегі шешімінің республикалық радионың дүниеге келуіне тікелей әсері болды. Онда Орынбордағы радиостанция арқылы күн сайын 1600 сөзден тұратын өздері дайындаған радиобюллетеньді республикаға таратуға құқық берілді. Бұл республика әуе толқыны арқылы көпшілікке арналып берілген алғашқы радио хабарлары еді,- деп түсініктеме берілген Қазақ радиосының 80 жылдығына арналған Әуе толқынында - Қазақ радиосы деген еңбекте. Міне, ғылыми жүйеленген, тиянақты зерттеу қорытындысы бойынша айтылған осы пікір Қазақ радиосының тарихи бастау алған күнін белгілейді. Радиоландыру ісінің қазақ жеріндегі бір көрінісі - граммофон мен пластинкаларды тарату. Осы жөнінде 1919-1920 жылдары Қазақ өлкесін басқару жөніндегі әскери-революциялық Кеңестің төрағасы болған С.Пестковский былай деп жазады ("Таптар күресі", 1934, 4-қазан): "Мәскеуге партия съезіне немесе Кеңестер съезіне келген сайын мен Ильичпен көптеген сұрақтар төңірегінде кеңесетінмін... Осындай әңгімелесу кезінде... мен өзге емес, өз тілінде не жаза, не оқи білмейтін көшпелі қазақ ауылының арасында партиялық және ағарту жұмысын жүргізудің қиындығын айттым. Владимир Ильич ойланып отырып: - Мен сізге практикалық кеңес берейін. Кеңес Конституциясы, Компартияның принципі, ұлттық саясат туралы бірнеше баяндама ұйымдастырыңыз. Бұл баяндамаларды граммофон күйтабағына түсіру керек. Сонсоң біздің орган арқылы граммофонды көбейтіп алуға болады. Бұған мен көмектесейін. Граммофон мен күйтабақты ауылдан-ауылға үлестіре отырып, көшпенділер арасына кең көлемде таратыңыз. Осылайша үгіт пен насихат жұмысының негізін салыңыздар", - деді. Көп уақыт өтпей-ақ қарапайым жоспар жүзеге асты. 1920 жылдың көкек айында Верныйдың "Правда" газеті Мәскеуден В.И.Лениннің, А.В.Луначарскийдің, т.б. адамдардың сөздері, революциялық әндер жазылған алғашқы 600 граммофондық күйтабақтың алынғандығы туралы хабарлады. Олар Қазақстанның басқа да аудандарына жіберілді. Ал С.Пестковскийдің "Кеңестік дала" ("Советская степь") газетінде (1939, 4-қазан) жарияланған осы естелігінде: "1919 жылдың желтоқсанында ревком атынан Кеңестердің VІІ съезіне Мәскеуге Байтұрсынов екеуіміз 34 бардық. Съезден соң біз Ленинмен кездесуге сұрандық" - деп, кездесуге Ахмет Байтұрсыновпен бірге барғандығы айтылады. Ал кейінгі шыққан басылымдарда бұл естеліктен Ахаңның аты алынып тасталып жариялануы белгілі жайт. Ахмет Байтұрсынов бұдан бұрын да Ленинмен жүздескен. 1919 жылдың 24-маусымында РКСФР Халық Комиссарлар Кеңесінің қаулысы шығады. Ол қаулы Қазақ өлкесін басқаратын әскери-революциялық комитет құру және оның төрағасы мен мүшелерін тағайындау туралы еді. Бұл комитеттің төрағасы болып С.Пестковский, мүшелері болып Сейітқали Меңдешов, Бақытжан Қаратаев, Ахмет Байтұрсынов, Мұхамедияр Тұнғаншин, Б.В.Лукашев, Әліби Жанкелдин тағайындалады. Қаулыға В.И.Ленин қол қояды. Сөйтіп Ахмет Байтұрсынов Кеңес үкіметі тұсындағы мемлекет қайраткері ретіндегі қызметін Лениннің мандатымен бастайды. Комитеттің шаруасымен оның алдында болып жүзбе-жүз сөйлеседі. Қазақ өлкесінің саяси-экономикалық жай-жапсарын баяндайды, ағартушылық жұмыстарындағы қиыншылықтарды айтады. Владимир Ильич С.Пестковский екеуін жақсы қабылдап, сөздерін тыңдайды, өлкені басқару жөнінде бірнеше нұсқаулар жасау керектігін, оларды қазақ тіліне аударып, граммофон пластинкаларына жазып, халық арасына тарату қажеттігін айтады. Жиырмасыншы жылдардың бас кезіндегі радиостанциялар қызметіне қатысты барлық мәліметтерде оның жұмысы сөз санымен өлшенген, ал қазір радиохабар сөзбен емес, хабар тексімен немесе сағатпен өлшенеді. Оның үстіне барлық губерния орталықтары мен ірі-ірі уездік елді мекендер үшін кез-келген сәтте радиохабар түгілі радиограммалар жөнелту ылғи мүмкін бола бермейтін. Өйткені сол кездегі қуаты төмен станциялар белгілі бір сағаттар ішінде ғана жұмыс істей алатын әрі орталықтар мен елдімекендердің барлығында бірдей радиостанциялар бола берген жоқ-тын. Соған қарамай 20-жылдардың басында-ақ республика еңбекшілері Орынборда, Семейде, Гурьевте, Ақтөбеде, Александр фортында жұмыс істеген радиостанциялар көмегімен және Қызылжар, Көкшетау, Ақмола, Кереку, Өскемен, Қостанайдағы қабылдаушы радиостанциялар арқылы елімізде болып жатқан оқиғалар жайлы біліп отыратын еді. Мәселен, Қостанай радиостанциясы күн сайын 5 сағаттан аса жұмыс істеді. Қостанай қаласында "Қызыл үдеткіш", Федоров ауданында "Қызыл диқан", ал Боровской ауданында "Қызыл тоғай" шықты. Әрбір нөмірге: бас мақала, Кеңестік Ресейде, контрреволюция қосында, революция оттары, ашаршылыққа қарсы күрес, кіші салық, хроника және фельетон тақырыптары бойынша материалдар енді. Насихатшы "терезесі" ұйымдастырылды. Аптасына 3 рет "Кеңес құрылысы" баспа газеті шығып тұрды; ал РОСТАның Федоров уездік бөлімшесі "Қызыл диқан" газетінің 10 нөмірін, "ауызша" газеттің 12 нөмірін дайындады. М.Грублин өзінің "Түкпірдегі ауызша газет" деген мақаласында ("Нұсқаушы парақ", 24, 1921) былай деп еске алады: "Сөйтіп "ауызша газеттің" бірінші нөмірі де жарыққа шықты. Бұл жұрттың бәрін елең еткізді. 35 Келесі нөмірді шығаруға уездік партия комитетінің барлық мүшелері және көптеген жауапты қызметкерлер келді. Тыңдаудан өткізілген соң газет "мақұлданды". Бәрі де "ауызша" газеттің маңыздылығы мен қажеттілігін мойындады. Жергілікті жерден шыққан басқа да "ауызша" газеттердің артықшылығы - жергілікті сипатта болғандығы еді. Нақ осы жергілікті ауқым, бүкіл материалдың газет шығатын жерге, тыңдаушылардың белгілі бір құрамына бейімделуі "ауызша" газеттің бірінші және негізгі белгісі, сондай-ақ оның баспа газеттерден айырмашылығы болды. Баспа газеті ол кезде дерек туралы жалпы себептерді көрсетіп қана қоятын-ды. Жергілікті "ауызша" газет нақты және тек қана жергілікті себептерге тоқталады. Ең бір "сезімтал" тұсты қозғайды. Тыңдаушыны сұрақтар қоюға, өзіне-өзі талап қоюға еріксіз мәжбүр етеді. Хабарларды бір белгісі бойынша сұрыптайды. Одан соң апталық шағын шолу толықтырады, онда да материалдар жекелеген мәселелер бойынша топталып, соңынан сахналық қойылымдр көрсетіледі. Жалпы тәжірибе бойынша "ауызша" газеттің негізгі екі түрі қолданылды: бірінші түрі -- дауыстап оқу. Халыққа баспа газеті жетпейтін жерде, сондайақ халықтың сауаттылығы төмен жағдайда газетті осылай оқуға тура келді. Мұндай оқу кезінде уақыт, орын, лайықты үй, арнайы оқушылар дайындалды, кәдімгі газет материалдары тыңдаушыларды жалықтырмайтындай және жылдам түсінілетіндей етіп өңделді. Ол тағы бір міндет атқарды: халықтың жергілікті топтарын "газет оқу шеңберіне" тартты және баспа газетінің жаңа, саналы да мұқият оқырманын даярлады. "Ауызша" газеттің екінші түрі - бұдан бөлек. Оны "ауызша" безендірілген журнал деп атаған дұрыс болар еді. Онда өткен оқиғаларға және күн тақырыбына сай безендіру бірінші орында тұрды: музыкалық және әдеби-драмалық безендірулер, суретті, сахналық, карикатуралық безендіру, саяси шарж, памфлет, фельетон, көкейтесті сатиралық әзіл-оспақ берілді. Газеттің өз материалы мұнда екінші орынға ығысты. "Ауызша" газет үгіт театрына, сатира театрына жақын тұрар еді. Сондықтан, бұл газеттің штатында суырып-салма жүргізуші, актер, декламатор, драматург, миниатюрист және куплетистер болды. "Ауызша" газет оқылмайды, тындалады. Оның мазмұны жеңіл, жұрттың бәріне түсінікті де ұғынықты болуы керек. Осыған байланысты, "ауызша" газеттегі хабарлама да баспа газетіне қарағанда басқаша беріледі. Ақпараттың ауқымдылығы шұбалаңқылық пен шамадан тыс көпсөзділікке апарып соғады. Ал "ауызша" газеттегі ақпарат ұғынықты болумен қатар ықшамды, қысқа, қарапайым келеді. "Ауызша" газет үшін ақпарат берудің ең жақсы формасы шолу еді. Біртекті, бытыраңқы, үзік-үзік телеграммалар мен заметкалар біртұтас байланысқан шолуға бірігеді. Мұндай шолудың басына шағын аннотация беріліп, одан кейін таңдап алынған деректі материал кетеді. Сонда хабарлама материал үгіт жүргізуші мақала болып шығады. Радионың алғашқы пайда болуы уақыт өткен сайын өзіндік 36 ерекшеліктерді игерді. Әуелде радиотехника ретінде пайда болып, соған ғана қызмет етсе, уақыт өткен сайын ақпарат қабылдайтын, өңдейтін, тарататын аудиторияға айналып, насихаттық мәнге ие бола бастады. Радиостанция ұғымы алғашқы арнаулы техникамен жарақталған орын дегенді білдіретін. Кейінірек радиостанция ұғымы жаңа, қосымша мазмұнмен толықты. Енді техникалық орын ғана емес, сондай-ақ ақпарат радиожаршылар жасалатын орын және осы істің редакциялық, журналистік қызметін жүргізетін арнаулы штат жұмыс істейтін жер радиостанциялар деп атала бастайды.

Тәуелсіздік туын биікке көтерген мемлекеттің тыныс-тіршілігін,мәдениететін, әдебеитін, тарихи болмысын, салт-дәстүрін,мемелкет пен билік арасына жеткізіп отыратын бұқаралық ақпарат құралдры жұмыс істеп келеді. Осындай бұқаралық ақпарат көздерініің бірі-радиобағдарламалар .Жиырмасыншы ғасыр ел тарихында,халық жадында өзінің талай тамаша табыстарымен көпшілікті тамсандырған күйде қалды. Елімін бірге есейіп,халқымен бірге толығып келе жатқан телерадионың да бір жарым ғасырлық тарихы бар . Сан жылдық тарихы бар радио, өз кезегінде мемлекеттің дамуына үлкен үлес қосқан. Сонау кеңес заманынанда ғалым Паповтың зерттеулері арқылы пайда болған радио .Алғашқыда билік үндеулерін жеткізіліп, гипноздау құрылғысы ретінде пайдаланып келсе. Бірте-бірте хабар таратып, радиожурналисиканың
негізгі көзіне айналған . Қазақ жерінде алғаш рет 1921 жылы аяқ басқа радиожурналистиканың даму тарихын жеті кезеңге бөліп көрейік !1!
101-FM жилігінде хабар таратып ,тынымсыз еңбек етіп келе жатқан Қазақ радиосы.Заман ағымына байланысты өзгеріп отырған . Ақпараттар бас редакциясы, әдеби-драмалық хабарлар бас редакциясы, музыкалық хабарлар бас редакциясы, насихаттық хабарлар бас редакциясы, балалар мен жасөспірімдер және жастарға арналған хабарлар бас редакциясы болып бөлініп келді. Бөлімдердің ішінде хабарлардың түрлеріне қарай да журналистер топтары жұмыс істейді. Мысалы, ақпараттық хабарлар бас редакциясының ішінде қоғамдық-саяси хабарлар, халықаралық хабарлар бөлімдері бар. Мемлекеттік арналар үшін бұлай құрылым жасаудың маңызы зор болды. Өйткені, сол хабарлар үшін журналистер арнайы мамандандырылды және хабарлар мазмұны бақылауға алынды. Кейіннен қоғамдағы тарихи формацияларға байланысты бұл редакциялар бағыты біраз өзгеріске түсті, дегенмен де бұрынғы құрылымы, негізгі функциялары сақталды. Мемлекеттік радиолардың әуе кеңістігіне шығатын материалдарының жүріп өтетін процестеріне тоқталсақ: ұқыпты басылған хабар мәтініне бөлім редакторының қолы қойылады, автордың қолы екінші нұсқасына қойылады. Бұл қағаздар эфирге деп аталатын арнайы папкаға салынып, бөлім меңгерушісіне немесе орынбасарына қол қоюға беріледі. Сонан кейін Бас редактор немесе оның орынбасары өз қолдарын қояды. Содан соң бағдарлама директоры рұқсат етілді деген мөр басады, сөйтіп хабар эфирге жолдама алады. Осындай ұзақ механизм журналистер жұмысына кедергі келтіреді, бағдарлама сапасы нашарлайды. Сол себепті мұндай процестер қысқартылып, неғұрылым қоғамдық құбылыстар бейнесін жасауда журналистерден өзіндік жауапкершілік талап етілді. Тіпті, тікелей эфир хабарлары ешқандай визасыз, монтажсыз да жүзеге асырылатын болды. Тек хабар редакторының ғана қолы қойылатын болды, немесе мәтінсіз хабарларға жол ашылды.
Республикалық радиохабарлары жоспарлы түрде жүргізіледі. Алдымен тақырыптық жоспарлауға тоқталсақ: бұл күнтізбедегі айтулы күндерге, тарихи оқиғаларға, кезеңдерге байланысты жасалатын жоспарлар. Оның жасалу жолдары мынандай: алдымен күндік, апталық, айлық межелер белгіленеді, яғни хабарлар сеткасы жасалады. Онда жанрлық-тақырыптық айдарлардың күні, сағаты көрсетіледі. Бұл көбінесе тұрақты, жүйелі. Келесі кезекте осы хабарлар сеткасы толтырылады. Алдымен жалпы халықтық мерекелер, атаулы жас мөлшеріне келген қоғамның біртуар азаматтарының туған күндері т.б. жайлар ескеріледі. Мысалы, Наурыз мерекесі, Конституция күні, Ұландар күні немесе Сайлау күні сияқты қоғамдық-саяси шаралар да жазылады. Мысалы, Мүсінші Наурызбаевтың 80-жылдығына орай ұйымдастырылған сұхбат 20 сағат 30 минутта", немесе " Конституция күніне арналған саясаткер Қ. Сұлтановтың әңгімесі", "Наурыз мерекесіне арналған жайна, жаса Наурыз" атты радиокомпозиция т.б. сияқты жанрлық-тақырыптық хабарлар легі өз ретімен орналастырылып, эфирлік хабарлар алдын-ала дайындалып қойылады.
Әу баста Қазақ АССР Халық комиссарлары Кеңесі 1921 жылдың 29 қыркүйегінде Республикалық радиохабарларын таратуды құру жөнінде шешім қабылдап, оның негізінде, 1921 жылдың қазан айынан бастап Қазақстанның сол кездегі астанасы - Орынбор қаласынан бүкіл Республикаға трансляция тарата бастаған Қазақ радиосы одан бергі әр кезеңде әртүрлі міндетін абыроймен атқарып келеді. Мәселен, ел өміріндегі күнделікті қоғамдық-саяси, мәдени-рухани жаңалықтардың жаршысы болу сынды бірінші міндетіне қоса, Отан соғысы кезіндегі радиодан берілген хабарларда қазақстандықтардың майданға көмегі туралы үнемі айтылып тұрды. Панфилов дивизиясының ерлігі, Әлия мен Мәншүк туралы, Бауыржан Момышұлы мен Рақымжан Қошқарбаев туралы талай радиохабарлар сол кезде де, кейін де үздіксіз берілумен болды. Соғыстан кейін халық шаруашылығын қалпына келтіру, 1961 жылы ғарышқа тарихта тұңғыш рет адамның - Юрий Гагариннің ұшырылуы зор оқиға болып, бұл орайда да Қазақ радиосы жаңалыққа, қуанышқа толы хабарларын күн сайын тыңдармандарға жеткізді. 1931 жылдың мамырынан бастап Алатау баурайынан жұмысын жалғастырған Қазақ радиосы 2012 жылы Астана қаласындағы заманауи үлгіде салынған Қазмедиа орталығына көшті. Хабарларын тәулік бойы тарататын Қазақ радиосы - қазір еліміздің ең ірі ақпарат жүйесі. Тәуелсіз Қазақстандағы демократиялық қайта жаңғыруларды, экономикадағы, әлеуметтік және мәдени салалардағы ілгерілеушіліктерді шынайы тұрғыда көрсету - Қазақ радиосының негізгі бағыты. Арнаның алдында Елбасының сарабдал саясатын елді-мекендердің барлығына, алыс түкпірлерге шапшаң жеткізу міндеті тұр десек, Еліміздің Бас радиосы осы міндетіне сай жұмысын жандандырды. Олай деуімізге Халық айтса, қалт айтпайды дегендей, түрлі сайттар мен әлеуметтік желілерде дүркін-дүркін жарияланып жатқан оң көзқарастағы ел пікірі негіз бола алады. Тұжырымдамасы дәуірдің үнінде халқымның сыры бар, Батырдың рухы мен ақынның жыры бар, Бабамның ділі мен анамның тілі бар... Қазақы қаймағы жанға жағымды осындай мәтіні бар қоңыр әуенді соңғы уақыттарда жиі тыңдайтын болдыңыздар. Сағат сайын Қазақ радиосының эфирінен елге тарайтын өлең тармақтары қазір тіпті әр қазақтың жүрегінде жаттала да бастады. Бұрынғыдай емес, эфирге де жан біткендей сезім кешкенін ел айтып жүр. Бұдан Еліміздің Бас радиосына ерекше леп келгенін аңғарғанымыз да шындық... Эфирін таңғы 6:00-ден Қазақстан Республикасының Әнұранымен бастап, үзіліссіз 24 сағат бойы хабар тарататын Еліміздің Бас Радиосында жаңалық көп: Радионың имидждік роликтері жаңартылып, рейтингі жоғары жаңа хабарлар ашылды. Жүргізушілікке елге аты белгілі тұлғалар тартылды. Аптаның бес күнінде ғана 07:00-09:00 аралығында 2 сағаттан эфирге шығып келген Қайырлы таң, қазақ елі көңілашар-сазды бағдарламасы енді сенбіде де ел көңілін аулауға көшті. Сондай-ақ, уақыты ұзарып, 07:00 мен 09:40 аралығын қамтитын болды. Бұрынғы міндетіне қоса, тікелей эфирге елге таныс қонақтар шақырылу да міндеттелді. Басты мақсат - тыңдармандарға таңғы көтеріңкі көңіл күй сыйлау. Бұдан былай Қазақ радиосының тыңдармандары әр күн сайын Заң тәпсір, Аграрлы Қазақстан, Кәсіп пен нәсіп, Бірінші байлық, Сүйінші сынды әлеуметтік маңызы бар хабарларды күнделікті бір мезгілде тыңдап, тікелей эфирдегі студия қонақтарына толғандырған сауалдарын қоя алады. Сондай-ақ, Ақ отау, Жан жылуы секілді мегажобалар да күн сайын кезектесіп эфирге жол тартады. Тыңдармандар талабы ескеріліп, Ақ тілек құттықтау бағдарламасы күніне 2 рет (12:00-13:00, 17:00-18:00) эфирге шығады. Қазақ радиосы оқушылардың да сұранысын ескерді. Үй тапсырмасы бағдарламасында оқушылар студиядағы пән мұғалімдерінен өз сауалдарына жауап ала алады. Азаттықтың Алтын бесігі - Алматы қазақ руханиятының қарашаңырағы саналады. Алматының мол мүмкіндігі ескеріліп, 3 сағатқа жуық уақыт тікелей эфир беріліп отыр. Яғни, аптаның 5 күнінде 18:00-20:40 аралығы - Алматы студиясының уақыты. Бұл уақытта қамтылған хабарлар жиынтығы мен әсем әндер Армандастар көңілашар сазды бағдарламасының аясында эфирге жол тартады. Жаңа маусымнан бастап Қазақ радиосының эфиріне Балдәурен балалар хабары шыға бастады. Оның күнделікті уақыты 20:40-21:00 аралығы. 21:00-22:00 аралығындағы Алашнама, Алаң, Кезең, Пенальти сараптамалық бағдарламаларының көтерер жүгі жеңіл емес. 22:00-23:00 - лирикалық сырласу сағаты. Бұл сағатта Қазақ радиосының тыңдармандары жүргізушімен және студия қонағымен өздерінің ішкі сырларын бөлісіп, рухани сырласа алады, жыр маржандарын үні құлаққа жағымды дикторлардың оқуында тыңдай алады. Қазақ радиосының тыңдармандарына кітаппен сырласа алатындай мүмкінтік те туды. Күн сайын 23:00-де әдеби, тарихи шығармалармен қоса, іскерлікке баулитын қызықты кітаптар қазақ тіліне аударылып, елдің назарына ұсынылады. Жоба Мұхтар Әуезовтың Абай жолы романымен басталды. Сонымен қатар, радионың бұған дейінгі таспа хабарларының маңыздылары да жұмысын жалғастыра береді. Олардың қатарында Інжу-маржан, Терме, Парыз, Дәуір үні, Кәусар, Әжемнің әңгімесі, Көңіл көзі, Ұлы дала мұраты, Тағдыр сыйы, Біз екеуміз, Өмірдің өзі новелла хабарлары бар. Бұл хабарлар Әлем әдебиеті, Сарбаз, Құсни хат, сондай-ақ, Алдаспанхабарларымен толықты. Ақпарат кеңістігінде оперативтілігімен, шынайылығымен және өміршең өткірлігімен айрықша мәнге ие болған бұқаралық ақпарат құралдарының ең тиімдісі, әрі ең қолайлысы осы радио. Ол кең аудиториясымен әрбір отбасына, әрбір жеке адамға әсер ету қуатымен ерекшеленеді. Кез-келген ақпарат, жаңалықтар, күнделікті оқиғалар тізбегі, ең алдымен, әуе толқыны арқылы тарап жатады. Қоғамдық өзгерістер мен жаңа технологиялар Қазақ радиосына да ақпараттар тасқынынан қажетті мағлұматын алуға мүмкіндік жасады. Оңтайландыру кезінде Қазақ радиосының да бюджеті мен штаты барынша қысқартылып, тұтастай бір "Шалқар", "Ауыл өмірі" арналары жабылып қалған еді. Қазіргі мемлекеттік тапсырыс бойынша тәулігіне 15 сағатқа дейін әуе толқынына хабар таратса, тәулік бойы 16 рет ақпараттық хабарлар топтамасы қазақ және орыс тілдерінде беріліп отырады, оның 8-і тұтастай жаңа мағлұмат-деректерден түзіледі. Жедел ақпарат орталығының 15 шығармашылық қызметкері оларды өңдеу, даярлау және эфирге беру міндеттерін атқарады. Ал бірнеше жыл бұрын ақпараттық хабарлар әр сағаттың басында беріліп, "Соңғы хабарлар" редакциясында 200-ге тарта адам қызмет атқаратын. Міне, осы журналистер қатарының қысқарғанына қарамастан ақпаратты дайындау мен өңдеудің сапасы кеміген жоқ. Рас, бұрынғыдай журналистер өздері дайындаған ақпаратты емес, көбіне сырттан келіп түсетін хабарларды өңдеумен айналысады. Ондай көздердің қатарында ақпараттық агенттіктер мен Интернет бар. Қазақ радиосының жедел ақпарат орталығына күніне 200-ден аса әртүрлі электронды хаттар келіп түседі. Оның ішінде жаздыру жолымен алатын Қазақ ақпарат агенттігі, "Интерфакс 111 Қазақстан", "Kazakhstan Today", "Қазақстан Пресс", "Кода" ақпараттық агенттіктерінің, бірқатар министрліктер мен ведомостволардың баспасөз қызметтерінің жазбалары бар. Сол сияқты Интернет арқылы күнделікті жаңалықтарды талдау жасау жүзеге асырылады. Сонымен бірге Си-Эн-Эн, Би-Би-Си, Рейтер халықаралық компаниялары, Неміс толқыны, Америка дауысы, Ресей ақпарат агенттігі, ИТАР-ТАСС және басқалар бар. Бірақ Интернеттегі көп жаңалықтар әлемдік және ресейлік тақырыптарды қамтиды да, қазақстандық ішкі ақпараттар көзі әзірге аз болып отыр. Соңғы уақытта Қазақ ақпарат агенттігімен бірге "Интерфакс Қазақстан" агенттігі де қазақ тілінде өз хабарларын бұқаралық ақпарат құралдарына тарата бастады. Қазақ радиосының ақпарат қызметінің журналистері бірінші кезекте осы мағлұматтарға талдау жасайды және соның негізінде өзінің ақпараттық хабарларын түзеді. Ақпараттық хабарларды беруде ұдайы даму барысы ескеріліп отырылады. Мысалы, таңертеңгілік ақпараттарда болатын оқиғалар туралы қысқа мағлұматтар берілсе, түске қарай олардың барысы баяндалады, кешке маңызды қорытындылары жасалады. Міне, осындай жан-жақты ақпаратты дайындауда Қазақ радиосының қызметкерлері аз ғана күшпен жаңа технологияларды игеру арқылы міндетін ойдағыдай атқарып келеді. Қазақ радиосы басшылығы мынадай бір эксперимент те жасап көрді. Футболдан әлем біріншілігінің Алматыда өткен іріктеу ойындары кезінде ұялы телефон көмегімен стадионнан тікелей репортаждар жүргізілді. Бұл тәжірибе 1 және 9 мамыр мереке күндері де жалғастырылып, радиотыңдармандар мерекелік шаралардың өту барысы туралы сол заматта тікелей ақпаратқа ие болды. Бұл технологиялық жаңалық болмағанымен, біраз жылдар ескерусіз қалған мүмкіндік еді. Өйткені, ескі технология орасан шығынды қажет ететін. Ескі сызба бойынша қоғамдық маңызды орындардан: қазіргі Республика сарайынан, Республика алаңынан, Орталық стадионнан, Республикалық оқушылар сарайынан, концерт залдарынан және басқалардан Қазақ радиосының аппараттық залына дейін тікелей сымды желілер тартылған болатын және оған қалалық телефон станциясы қызмет көрсететін. Бұл қызметтің ақысы едәуір қомақты еді және пайдалансын, пайдаланбасын ай сайын қаражат есебі жүргізілетін. Қаржы партиялық кассадан төленетін кезде оны ешкім ескеріп те жатпайтын, енді өз қаражатын өзі басқаратын ұжым ондай шығындарды көтере алмайтын болғандықтан аталған қызметтерден бас тартты. Жаңа сызба бойынша бұл міндетті құйтақандай ғана ұялы телефон атқарды. Белгіленген уақытта радиостудия мен журналист арасында сымсыз телефон байланысы орнатылады және кез келген уақытта ол әңгіме телефон гибрид құрылғысы арқылы басқару пультіне беріледі, ары қарай әуе толқынына тарайды. Сөйтіп, Қазақстанның кез-келген нүктесінде, тіпті Интернет арқылы дүниежүзінің кез-келген бұрышында ақпаратты сол заматта алу мүмкіндігі іс жүзінде дәлелденді, әлемдік озық тәсілдің қазақ топырағына да жат емес екендігіне көз жеткіздік. Оның үстіне тікелей эфирдің тыңдарманға әсер ету қуаты әлдеқайда эмоциональді күшті, нанымды болатыны белгілі, оның аудиторияны 112 қалыптастырудағы рөлі тіпті де жоғары бағаланады. Сонымен бірге біз соңғы кездері эфирден түсіп қалған, радионың аса маңызды жанды да қуатты жанрларының бірі - репортажды тірілткен болар едік. Сол сияқты халықаралық роуминг мүмкіндіктері мен бүгінгі ұялы байланыстың жоғары сапасын ескерсек, болашақта әлемнің кез-келген нүктесінен тікелей хабарлар ұйымдастыруға болатындығы тағы да айқындала түседі. Қазір ұялы байланысты дамыту барысында дүниежүзілік G3 стандарты сынақтан өтуде, таяу жылдары кең қолданысқа енеді деп күтілуде. Бұл жағдайда ұялы телефонмен ақпарат алмасу қазіргідей бір ғана емес, бірнеше шағын арналар (микроканалы) арқылы жүзеге асады, тиісінше сөйлесу сапасы мен панорамасы жақсарады, кедергілер мен шулар жоққа тән болады, бұдан басқа да көптеген жаңа қызмет түрлері мүмкін болады. Солардың қатарында журналист үшін аса маңыздысы, ол ұялы телефоннан Интернетке шығып, электрондық почтасымен жұмыс істей алады, редакциямен ұдайы байланыста болады. Қазір Қазақ радиосының ақпараттық қызметі электронды құжат айналысын қамтамасыз етуге кірісуде. Редакцияның ішкі компьютерлік жүйесі құрылып, барлық компьютерлердің өзара байланысы орнатылды. Ендігі жерде ақпараттық хабарлар экран арқылы редакцияланып, өңдеу сатыларынан соң шығару бөліміне және эфирлік компьютерлерге келіп түседі, жүргізушілер ол арқылы ақпаратпен танысып, эфирге де экраннан оқып шығады. Бұл шаралар ақпарат даярлаудың жеделдігін арттырып, әрі көп ресурстарды, қағазды, басқа да материалдарды үнемдеуге көмектеседі. Бұл технология аудиосуфлер деген атпен дүниежүзілік радиотарату арналарында кең танымал. Сонымен бірге, Қазақ радиосы Интернеттің жаңа мүмкіндіктерін пайдаланып, өзінің Веб-сайтын ашып отыр. Одан дүниежүзінің кез-келген нүктесіндегі адам Қазақ радиосы туралы ағылшын, орыс және қазақ тілдерінде мағлұмат алып қана қоймайды, сонымен бірге реал-аудио режимінде тікелей эфирді компьютер арқылы тыңдай алады. Алдағы уақытта осы Интернет бетін одан әрі жандандырып, жан-жақты мағлұматтар тарату, соның ішінде ақпараттық хабарларды тәулік бойы жаңартып отыру, қазақтың бай музыкалық мәдениетін насихаттау, үздік "Алтын қордағы" әндер мен музыкалық шығармаларды реал-аудио арқылы тыңдаттыру жоспарланған көрінеді. Интернет арқылы интерактивті байланыс орнатуға, хат жолдауға, өз пікірлерін, ұсыныс-тұжырымдарын жеткізуге, музыкалық құттықтаулар жасауға, ия болмаса қазақстандық жаңа әндер үшін рейтингтік дауыс беруге қатыса алатындай жаңа мүмкіндіктері қарастырылуда. Бұл жағдайда Интернет Қазақ радиосының имиджін қалыптастырудағы маңызды насихат құралы ғана емес, дүниежүзімен байланыс тетігі ретінде де маңызды мәнге ие болмақшы. Бұл Қазақстаннан тыс жерде тұратын қандастарымыз үшін тіпті де таптырмас құрал. Диаспора өкілдері осы Интернет беті арқылы Қазақ радиосын бізбен бір мезгілде тыңдайды, әрі алыс Отанында болып жатқан барлық оқиғалардан хабардар болып отырады, қажет жағдайында үн қосып, өз пікірін де білдіре алады. 113 Жаңа технологиялардың тағы бір артықшылығы музыкалық хабарларды дайындаудағы жаңа мүмкіндіктерінен көрінеді. Компьютер музыка жазу, оны өңдеуде, аранжировка жасауда таптырмайтын құралға айналды. Нотаға түсіру тәрізді күрделі жұмыстарды да өз басқаруына алған. Көп каналды жазу құралдарындағы пультті басқару да Қазақ радиосының концерттік студиясында компьютер арқылы жүзеге асырылады. Бұл режиссерлер мен дыбыс операторларының жұмысын әлдеқайда жеңілдетіп, уақыттан ұтуына, қателіктер жібермеуіне көмектеседі, әрі дайын өнім алудың өзіндік құнын төмендетеді. Сол сияқты Қазақ радиосында компьютерлік өңдеу жасайтын бірнеше продакшн студия жұмыс істейді. Мұнда негізінен жарнама роликтері, шапкалар, хабарлар арасындағы музыкалық безендірулер, имидждік қысқа роликтер жасалады, әдеби-музыкалық, танымдық хабарлардың монтажы жасалады. Қазақ радиосының тағы бір ерекшелігі - мұнда үлкен, өте бай музыкалық қордың болуы. "Алтын қор" фонотекасында соңғы елу жылда жазылған музыкалық шығармалар, қайталанбас дауыстар мен аса маңызды хабарлар, концерттер мен әдеби-драмалық туындылардың магнитті пленкасы сақталуда. Олардың жалпы ұзақтығы 500 мың минутты құрайтын көрінеді. Осы баға жетпес қазына соңғы жылдары қаражат жетіспеушілігінен ескерусіз қалған еді. Технологиялық талап бойынша ол ленталар әр он жыл сайын қайта жазылып, жаңартылып отырылуы, ал жыл сайын қайта оралуы міндетті деп саналады. Өкінішке орай, бұл тәртіп сақталмай келді, уақыт пен ылғал пленкалардың сапасына кері әсер ететіндей қауіп туғызды. Бұл жағдайдан шығудың да жолын жаңа технология көрсетті. Қазір ол пленкалардағы құнды жазулардың барлығы компьютерге жазылып, өңделіп, содан кейін лазерлік СД дискілерге көшірілуде. Лазерлік технологияның ерекшелігі ол цифрлық басқаруға негізделген, мағлұматтар қанша уақыт өтсе де өз сапасын жоймайды. Әрі мұндай архивтегі мағлұматтарды тез тауып ала қоюға болады. Қазіргі саны жүз мыңнан асатын магнитті ленталар небары бірнеше мың шағын ғана қорабшадағы лазерлік дискілерге түседі, бөлменің де бір бұрышын ғана алады. Ең ақыры хабар тарататын студияда да компьютерлер жұмыс істеп тұр. Олардың көмегімен күні бұрын дайындалған хабарлар компьютер басқаруымен эфирге беріледі, оның сапасы реттеліп отырылады. Радиохабарларын әуе толқынына тарататын күшейткіштер де толық электроникадан тұрады. Ол белгілі бір жиілікте радиотолқындар таратып қана қоймайды, оның сапалық көрсеткіштеріне де әсер етеді, құрамында цифрлық дыбыс процессорлары бар. Ол дыбыстың жоғары сапалы бір деңгейде таралуын электронды түрде реттеп отырады. Әзірге бізде аналогтық сигнал тартылады, өйткені радиоқабылдағыштардың бәрі соған бейімделген. Болашақта оның цифрлы форматқа көшетіні де ақиқат. Соңғы жылдары Қазақ радиосында осындай технологиялық жаңарулар қолға алынды және алдағы жоспарлары одан да қомақты. Мысалы, қазір санкт-питербургтік "Дигитон" фирмасымен келісім-шарт жасалып, 114 технологиялық жаңарудың жаңа сатылары жүзеге асырылуда. Осыған сәйкес Қазақ радиосының жұмысын басқаруда автоматтандырудың алғышарттары жасалады және оның діңгегін компьютерлік технологиялар құрайды. Сызбадағы маңызды буын серверкомпьютер, оған барлық редакциялардан жинақталған мағлұмат келіп түсіп жатады, оның жадында бүкіл музыкалық қор сақталады және басқару компьютері эфирлік кестеге сәйкес мағлұматтарды содан пайдаланады. Жаңалықтар тобына ақпарат даярлайтын редакторлар кіреді және олар Интернетпен және басқа да коммуникация құралдары арқылы деректер жинау, тексеру және өңдеумен айналысады. Ал шағын журналистік кешен редакциядан тыс жерлерден кез-келген уақытта хабар беруге, тіпті тікелей эфирге шығуға мүмкіндік алады. Бүкіл радиохабарларды есепке алу, кезекке қою, эфирге тарау кестесін жасау, оны өзгерту, шұғыл толықтырулар енгізу басқару компьютеріне беріледі. Ол сервердегі мағлұматтарды пайдаланып адамның қатысынсыз автоматты режимде жұмыс істей алады. Мұндай жағдайда сервердің жадында бірнеше сағаттық хабарлар мен музыкалық шығармалардың қоры сақталуы тиіс, оны кез-келген уақытта эфирге беру мүмкін болады. Жаңа технологияның аса маңызды буыны - орталық аппараттық басқару студиясы. Қазіргі таңдағы Қазақ радиосындағы осындай студия 96 сырттан келетін және 96 ішкі каналдарды қосу, ажырату сияқты маңызды операцияларды автоматтандыруға бағытталған. Күні бүгінге дейін ол операциялар адамның қол еңбегімен атқарылып келді. Мысалы, Қазақ радиосы тәулігіне үш рет Астана студиясы тарататын хабарларды беру үшін осындай коммутация жүргізеді. Оның үстіне 101 FM толқынында республикалық эфирді қамтамасыз етумен бірге, Алматы радиосы жеке арнамен 106.5 FM радиотолқында таратылады және резервтік хабар тарату студиясы бар, ол негізгі екі студияның бірі тосыннан істен шыққан жағдайда тез арада эфирге тарауы тиіс. Міне, осы жауапты операцияларды адам атқарғанда қате кетуі, кешігуі әбден мүмкін. Ал, "Дигитон" фирмасы қолға алған жаңа технологиялар оны толық компьютер басқаруына көшіріп, автоматтандырады. Бұл жағдайда компьютер тиісті уақытында коммутация бағытын жедел өзгертіп отырады және оның жоғары сапалы болуын қамтамасыз етеді. Ал, техникалық стандарттар сақталмаған жағдайда автоматты түрде резервтік желілерді пайдаланады, тіпті болмаса қордағы хабарларды пайдаланып эфирді толтыруын да қарастыруға болады. Электрониканың радиоға кірігуінің мына бір мысалын да назардан тыс қалдыруға болмайды. Кейбір радиостанциялар жұмыс күшін үнемдеу мақсатында автоматты түрде компьютер арқылы эфирге хабар таратады. Олардағы компьютерлік бағдарламалар үлкен мағлұматтар базасынан қажетті музыканы автоматты түрде іріктеп алады, дер кезінде уақытты хабарлап отырады, жарнамаларды әуе толқынына таратады және басқа да барлық міндеттерді адамның қатысуынсыз жүзеге асырады. Автоматтандырылған радиохабарларын таратуды көпшілік станциялар түн мезгілінде қолданып жүр, өйткені бұл уақытта ақпараттан гөрі музыкалық туындыларды әуе толқынына шығару алдыңғы қатарға шығарылады, оны 115 компьютер мінсіз атқарады. Радионың форматы туралы сөз болғанда мына үрдістерге де назар аударып кетпеуге болмайды. Қазір хабар таратудың да ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.