Төлем жүйелері ұғымы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 45 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

Л. Н Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті

Баталов А. Б

Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасына сәйкес төлем қатынастарын құқықтық реттеу

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

5В030100- «Құқықтану» мамандығы

Нұр-Сұлтан., 2019

Л. Н. Гyмилeв aтындaғы Eypaзия ұлттық yнивepcитeтi

Зaң фaкyльтeтi

Aзaмaттық жәнe экологиялық құқықтық пәндep кaфeдpacы

5В130100- «Құқықтaнy» мaмaндығы

«Бeкiтeмiн»

Aзaмaттық жәнe экологиялық құқық

кaфeдpacының мeңгepyшci,

з. ғ. д., пpофeccоp

Мyкaшeвa A. A.

«___»2019ж.

Дипломдық жұмыcты оpындay жөнiндeгi

Баталов Арман Бауржанович (cтyдeнттiң Т. Ә. A)

4кypc, ҚҚ-45 тобы, 5В030100 - «Құқықтaнy» қaзaқ бөлiмi

(кypc, тобы, мaмaндығы, оқy ныcaны)

ТAПCЫPМA

1. «» 2019ж. № Peктоpдың бұйpығымeн бeкiтiлгeн дипломдық жұмыcтың тaқыpыбы: Мiндeттi әлeyмeттiк caқтaндыpyды құқықтық peттey

2. Cтyдeнттiң aяқтaлғaн жұмыcты тaпcыpy мepзiмi: «»20___ж.

3. Дипломдық жұмыcты оpындayғa қapacтыpyғa жaтaтын cүpaқтapдың тiзiмi:

1. Төлем қатынастары институтының теориялық-құқықтық аспектілері

1. 1 Төлем қатынастары бойынша заңнаманың даму тарихы

1. 2 Төлем қатынастары ұғымы

1. 3 Төлем жүйелері ұғымы. қазақстан республикасындағы қолма-қол ақшасыз төлем

2. Қазақстан Республикасының төлем қатынастарын азаматтық-құқықтық реттеу

2. 1 Төлем қатынастарының азаматтық-құқықтық аспектілері

2. 2 Төлем қатынастарын жүзеге асыру саласында азаматтық заңнаманы жетілдіру мәселелері

2. 3 Төлем қатынастарын құқықтық реттеудің халықаралық тәжірибесі

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

4. Гpaфикaлық мaтepиaлдapдың тiзiмi (cызбaлap, кecтeлep, диaгpaммaлap жәнe т. б. )

5. Ұcынылғaн әдeбиeттep тiзiмi:

Закон Республики Казахстан от 26 июля 2016 года № 11-VI ЗРК

«О платежах и платежных системах РК»

Масалимова С. Ж., Шакаримова Г. М., Есенгельдинова С. Ж., Курманбекова Г. А., Абылкасимова Ж. А., Зиядин С. Т. «Платежная система», учеб. пособие, Семей, 2009 г.
Официальный сайт Комитет по контролю и надзору финансового рынка и финансовых организаций Национального Банка Республики Казахстан: http://www. afn. kz/
Жарыкбасова К. С., Зиядин С. Т., Нохрина О. А. «Уровень развития платежной системы Казахстана», изд. «Европейская наука ХХI - века», Польша, 2011 г.
Ильяс А. А «Платежная система Республики Казахстан: теория и практика». Учебное пособие. - А. А. Ильяс, А. К Саулембекова. - Алматы: Экономика, 2009-208с.
Отчет «Экономические и финансовые риски Казахстана», АО «Национальный аналитический центр при ПРК», Астана, май 2011 г.
Расчетно-платежные отношения в современной воспроизводственной системе тема диссертации и автореферата по ВАК 08. 00. 01, кандидат экономических наук Александрова, Наталия Вячеславовна
Закон Республики Казахстан «О платежах и переводах» от 29 июня 1998 года №237-I; 2.
Кодекс Республики Казахстан «Об административных правонарушениях» от 05 июля 2014 года №235 V ЗРК;
Официальный Интернет-ресурс Национального Банка Республики Казахстан: www. nationalbank. kz.

6. Дипломдық жұмыc бойыншa кeңec бepyлep

№

Жұмыc этaптapының aтayы

Оpындay мepзiмi

Оpындaлғaны тypaлы бeлгi

Ecкepтпe

№: 1.

Жұмыc этaптapының aтayы: I бөлiм Зepттeлeтiн тaқыpыпқa cәйкec библиогpaфияны құpy

Оpындay мepзiмi: Қaзaн 2017 ж.

Оpындaлғaны тypaлы бeлгi:

Ecкepтпe:

№: 2.

Жұмыc этaптapының aтayы:

II бөлiм

Eкiншi тapayды жaзy жәнe оның ғылыми жeтeкшiмeн тeкcepy

Оpындay мepзiмi: Қaзaн 2017 ж.

Оpындaлғaны тypaлы бeлгi:

Ecкepтпe:

№: 3.

Жұмыc этaптapының aтayы: III бөлiм

Оpындay мepзiмi: Қapaшa 2018 ж.

Оpындaлғaны тypaлы бeлгi:

Ecкepтпe:

№: 4.

Жұмыc этaптapының aтayы: Жұмыcты толықтaй aяқтay Жeтeкшiнiң ecкepтпeлepi бойыншa жұмыcты aяқтay жәнe оны ғылыми жeтeкшiнiң пiкipiмeн кaфeдpaғa өткiзy

Оpындay мepзiмi: Қapaшa 2018 ж.

Оpындaлғaны тypaлы бeлгi:

Ecкepтпe:

№: 5.

Жұмыc этaптapының aтayы: Жұмыcты жeтeкшiгe бepy Дипломдық жұмыcтың cынылғaн тexникaлық тaлaптapғacәйкecтiгiн тeкcepy үшiн ноpмaлық бaқылayдaн өткiзy

Оpындay мepзiмi: Қapaшa 2018 ж.

Оpындaлғaны тypaлы бeлгi:

Ecкepтпe:

№: 6.

Жұмыc этaптapының aтayы: Жұмыcты cын пiкipшiгe бepy

Оpындay мepзiмi: Cәyip 2019 ж.

Оpындaлғaны тypaлы бeлгi:

Ecкepтпe:

№: 7.

Жұмыc этaптapының aтayы:

Оpындaлғaн жұмыcты кaфeдpaдa тaлқылay

Қоpғayғa дaйындay жәнe дипломдық жұмыcты жapия түpдe қоpғay

Оpындay мepзiмi: Cәyip 2019 ж.

Оpындaлғaны тypaлы бeлгi:

Ecкepтпe:

Тaпcыpмaның бepiлгeн күнi «»20__ ж.

Ғылыми жeтeкшi : з. ғ. к., доцeнт Caктaгaновa И. C.

(қолы) ғылыми дәpeжeci, лayaзымы

Т. A. Ә

Тaпcыpмaны aлды: cтyдeнт Баталов А. Б

(қолы) Т. A. Ә

МАЗМҰНЫ

Кіріспе . . .

1. ТӨЛЕМ ҚАТЫНАСТАРЫ ИНСТИТУТЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ-ҚҰҚЫҚТЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ . . .

1. 1 Төлем қатынастары бойынша заңнаманың даму тарихы . . .

1. 2 Төлем қатынастары ұғымы . . .

1. 3 Төлем жүйелері ұғымы. Қазақстан Республикасындағы қолма-қол ақшасыз төлем . . .

2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ТӨЛЕМ ҚАТЫНАСТАРЫН АЗАМАТТЫҚ-ҚҰҚЫҚТЫҚ РЕТТЕУ…… . . .

2. 1 Төлем қатынастарының азаматтық-құқықтық аспектілері… . . .

2. 2 Төлем қатынастарын жүзеге асыру саласында азаматтық заңнаманы жетілдіру мәселелері.

2. 3 Төлем қатынастарын құқықтық реттеудің халықаралық тәжірибесі… . . .

ҚОРЫТЫНДЫ . . .

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ……… . . .

Кіріспе

Қазақстан Республикасы тәуелсіздігін алғаннан бастап мемлекеттің өзінің даму стратегиясы қалыптасты. Соның ішінде Қазақстан Республикасының төлем қатынастары дами бастады. Яғни мемлекеттің өзінің төлемдері, ақша қоры, валютасы және т. б төлем қатынастары пайда болды.

Зерттеудің өзектілігі э кономикалық дамудағы қазіргі заманғы үрдістер, сыртқы экономикалық қарым-қатынастардың ауқымы ұлғайып, нығаюы, ұлттық экономикалардың ықпалдасу үдерістері мен өзара тәуелділігінің күшеюі, банк жүйесін қайта құру және тауар-ақша айналымын дамытудың басқа деңгейіне көшу, қазіргі уақытта қазақстандық заң әдебиетінде лайықты, барабар көрініс таппайды. Бұл өзгерістер шарттық міндеттемелер мен төлемдердің орындалу сенімділігінің кепілдігін қамтамасыз ету қажеттілігінің жалпы өсуіне алып келе бермейді.

Қазақстанда түбегейлі экономикалық қайта құруларды жүзеге асыру нарықтық бағдарланған қағидаттарда жұмыс істейтін экономиканың толыққанды қаржы-банк секторын құрусыз мүмкін емес. Өз кезегінде, экономиканың жұмыс істеу тиімділігіне тікелей әсер ететін кез келген елдің қаржы нарықтарын дамытудың аса маңызды факторларының бірі шаруашылық жүргізуші субъектілерге нарықтық экономикада қалыптасқан міндеттемелерді орындауды қамтамасыз ететін үздіксіз жұмыс істейтін төлем жүйесінің болуы болып табылады. Төлем жүйесі өндірістің үздіксіздігін және тауар-ақша қатынастарының айналым айналымының тұрақтылығын қамтамасыз ете отырып, барлық экономикалық қызмет субъектілері арасында берік байланыстырушы буын ретінде болуға тиіс. Төлемдерді тез әрі нақты жүзеге асыру тауар және қаржы нарықтарындағы операцияларды аяқтаудың кепілі болып табылады, яғни қазақстандық экономиканы дамыту және шетелдік инвестицияларды тарту үшін алғышарттар жасайды .

Қолма-қол ақшасыз ақшалай есеп айырысу саласында бүгінгі күні қазақстандық нарықта MasteCard, EuroCard есеп айырысу жүйелерін жылжыту үрдісі дамитын болады. Мысалға:Қазақстандық "Алтын" қолма-қол ақшасыз есеп айырысу жүйесі одан әрі дамитын болады. Алайда, шын мәнінде ұлттық есеп айырысу жүйесі болуға оған сауда жасайтын ұйымдардың, терминалдар мен банкоматтардың тармақталған желісінің болмауы мүмкіндік бермейді.

Жалпы қабылданған төлем құралдарын қолдану және оларды пайдалану тетігін өңдеу елдегі төлем жүйесінің тиімді және тұрақты жұмыс істеуін қамтамасыз ететіні белгілі. Тәжірибе көрсетіп отырғандай, Қазақстандағы заңды және жеке тұлғалардың қолма-қол ақшасыз төлем қатынастарының негізгі үлесі қазіргі уақытта төлем құралдарымен қызмет көрсетіледі. Чектермен және төлем карталарымен есеп айырысу үлесі қолма - қол ақшасыз төлемде айтарлықтай орын алады, ал дәл осы төлем құралдары қазіргі уақытта перспективасыз болып табылады және олардың дамуы мен есеп айырысу-төлем қатынастарына белсенді енгізілуіне тиісті назар аудару қажет. Бұдан басқа, осы төлем құралдарын Қазақстанның есеп айырысу-төлем тетігін одан әрі дамыту және негізгі төлем проблемаларын шешу мақсатында оларды жетілдіру тұрғысынан қарау керек .

Зерттеудің мақсаты мен міндеттері азаматтық заңнама саласындағы қазіргі кезеңдегі Қазақстан Республикасының төлем қатынастарын дамыту. Атап айтқанда Қазақстанның қолма қол ақшасыз, карточкалық, электрондық төлем жалпы барлық салалардағы төлем қатынастарын заң бойынша реттеу. Елдің төлем қатынастарының заңнамалық келісімдеріндегі мәселелер, ұлттық төлем қатынастарының халықаралық карточкалық төлем жүйелерімен өзара іс-қимыл мәселелері, сондай-ақ төлем карталары негізінде қолма-қол ақшасыз есеп айырысу жүйесін ұйымдастыруды оңтайландыру және жетілдіру мәселелерін зерттеу болып табылады. Төлем қатынастарын дамытудың осы кезеңі әлемдік стандарттар мен қағидаттарға жауап беретін уақытша банк технологияларын пайдалана отырып, есептеудің жаңа тәсілдерін кеңінен енгізумен сипатталады. Төлем талаптарын ауыстыруға жаңадан төлем қатынастары келді, электрондық құжаттар бұрын қолданылған құжаттарды қағаз тасығыштардан дәстүрлі түрде ығыстыра бастады. Ақпарат берудің жаңа тәсілдеріде кеңінен енгізіле бастады. Электрондық төлемдер жүйесін іске асыру бойынша бірқатар тәжірибелік жобалар пайда болып жатыр. Келесі жүзжылдықтың басында нақты уақыт режимінде басым жұмыс істейтін қазіргі заманғы автоматтандырылған есептеу жүйесін енгізу жоспарлануда. Осы мақсатқа қол жеткізу үшін төлемдер мен есеп айырысуларды реттеу әдістерін нормативтік-құқықтық қамтамасыз ету, осы саладағы кредиттік мекемелердің, банктердің қызметі мен тәуекелдерін бақылауды күшейту, қазіргі заманғы телекоммуникациялық және ақпараттық орта құру қажет.

Зерттеу объектісі мен пәні азаматтық заңнама саласындағы төлем қатынастары болып табылады. Зерттеу объектісі шеңберінде зерттеудің тікелей пәні төлем қатынастарын ұйымдастырудың теориялық және практикалық мәселелері, олардың Қазақстан Республикасында нормативтік құқықтық заңдарымен реттелуі болып табылады.

Зерттеудің теориялық және әдіснамалық негізі қойылған міндеттерді шешу үшін автор шетелдік және отандық заңгерлердің еңбектерін пайдаланамыз. Яғни азаматтық құқық, қаржылық құқық салаларындағы негізгі қалаушыларды айта кетеміз.

Төлем қатынастарын қарау кезінде отандық және шетелдік заңгерлердің еңбектеріне сүйенеміз . Мысалы: Абылкасимова Ж. А., Зиядин С. Т ., Масалимова С. Ж., Шакаримова Г. М., Есенгельдинова С. Ж., Курманбекова Г. А., Сақтағанова И. С., A. M. Тавасиева., Г. Е. Алпатова, СВ. Ануреева, Л. И. Барона, А. Булатова, А. Ә. Ілес, Сейткасимов Г. С., А. А. Ильяс, А. К Саулембекова

Зерттеудің ақпараттық базасы ретінде төлемдер мен есеп айырысуларды жүргізу тәртібіне, сондай-ақ ҚР Ұлттық Банкі мекемелерінің қызметіне, мерзімді басылымдардың деректеріне, ғаламдық Интернет желісінің ресурстарына қатысты ҚР заңнамалық актілері пайдаланылды.

Дипломдық зерттеудің ғылыми жаңалығы төлем қатынастары ұғымының нақты тұжырымы ұсынылды. Шаруашылық субъектілері арасындағы өзара іс-қимыл түрінде оны қарау арқылы бәсекелі ортада өсімін молайту процесін тиімді жүзеге асыру мақсатында төлемдік төлемдерді іске асыру мәселесі бойынша объектілер (есеп айырысу нысандары, нормативтік қамтамасыз ету, төлем жасау тәсілдері мен құралдары) заң жүзінде қандай жолдармен шешілді - екені айқындалды ;

- жүргізілетін заң саясатының тиімділігін арттыру мақсатында оларға мемлекеттің ықпал ету критерийі бойынша төлем қатынастарын бөлу негізделген: біріншіден, мемлекет тарапынан бақылауға және реттеуге толық жататын, екіншіден, ішінара мемлекет реттейтін және құқықтық нормаларға және шарттық қатынастарға сәйкес, үшіншіден, мемлекеттің ықпал ету саласынан тыс орналасқан; ұлттық төлем жүйесін жетілдіру бағыттары негізделген жүйесін жетілдіру, төлем қатынастарын жүзеге асыру қағидаттарын заңнамалық бекіту, төлемдерге заң бойынша нормативтік базалармен бақылауды күшейту екендіге ұсынылды.

Жұмыстың теориялық және практикалық маңыздылығы алынған нәтижелер төлем қатынастарының мәні мен олардың көріну нысандары туралы, төлем қатынастары мен Заң қызметі жай-күйінің өзара байланысы туралы теориялық түсініктерді кеңейте түседі.

Төлем қатынастарын жетілдірудің ұсынылған бағыттарын іске асыру Қазақсатан Республикасының азаматтық кодексін және Қазақсатан Республикасының заңнамалық актілерін дамытудың қазіргі кезеңінде оларды неғұрлым тиімді ұйымдастыру үшін жағдай жасауға мүмкіндік беру, осы құқықтық мәселелерді шешу ықпал етеді, заң процестерін жандандырады және мемлекеттің нормативтік құқықтық актілерінің нәтижелілігін арттырады.

Қорғауға шығарылатын ережелер дипломдық жұмыс тақырыбы бойынша негізгі ережелер : Қазақстан Республикасының төлем қатынастары саласында азаматтық-құқықтық реттеуді енгізу. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінде төлем қатынастары жағынан нормативтік құқықтық актілерді толықтыру.

Жұмыстың құрылымы мен мазмұны дипломдық жұмыстың мақсаты мен міндеттеріне негізделген. Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі тараудан (алты параграфтан), қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Жұмыс 50 бетті құрайды.

Кіріспеде зерттеудің өзектілігі негізделген, жұмыстың мақсаттары мен міндеттері, зерттеудің объектісі мен мәні, жаңашылдығы мен ғылыми нәтижелері, олардың практикалық маңыздылығы тұжырымдалған.

"Төлем қатынастарындағы институттың теориялық-құқықтық аспектілері" атты бірінші тарауда төлем жүйесінің мәні мен құрылымын теориялық негіздеу мақсатында төлем қатынастарының негізін қалаушы аспектілері зерттелді. Төлемдердің функционалдық ерекшеліктері қаралды, бұл Қазақстан Республикасының заңи тұрғысынан төлем қатынастарының рөлі туралы қорытынды жасауға мүмкіндік берді.

" Қазақстан Республикасының төлем қатынастарын азаматтық-құқықтық реттеу" екінші тарауында заң қызметін реттеу процесінде пайдаланылатын азаматтық заңнаманың құрылымы мен негізгі көрсеткіштері қаралды.

Қорытындыда дипломдық жұмыстың негізгі қорытындылары мен ғылыми нәтижелері қысқаша баяндалды.

1. ТӨЛЕМ ҚАТЫНАСТАРЫНДАҒЫ ИНСТИТУТЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ ҚҰҚЫҚТЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ

1. 1 Төлем қатынастары бойынша заңнаманың даму тарихы

Қазақстанның егемендігін жариялау, нарықтық қатынастарға көшу ел экономикасын, оның ішінде қаржы жүйесін құрылымдық реформалаудың қажеттігіне себепші болды. Бұл ретте сенімділік пен жоғары тиімділікпен ерекшеленетін принципті жаңа төлем қатынастарын құру маңызды мәнге ие болды. Қазақстан Республикасының төлем қатынастарын реформалаудың негізгі мақсаттары банктер мен олардың клиенттері арасында төлемдердің өтуін жеделдету (90-жылдардың басында бір төлемнің өту мерзімі 3-12 күнді құрады), сондай-ақ айналымға әртүрлі төлем құралдарын (тапсырмаларды, чектерді, төлем талаптарын) кеңінен енгізу болып табылады. Қазіргі заманғы төлем қатынастарын құру кезінде Қазақстан Ұлттық банкі Еуропалық Одақ, Шығыс Еуропа, Балтика және ТМД елдерінің тәжірибесіне сүйенді.

Төлем қатынастарын реформалаудың алғашқы қадамы 1991 жылы коммерциялық банктердің филиалдарында ашылған корреспонденттік шоттарға филиаларалық айналым шоттарын (ФАШ) аудару болып табылады, бұл ФАШ-ды жабуға, банкаралық есеп айырысуларды ұйымдастыруды тәртіпке келтіруге және коммерциялық банктерге (Кредитсоцбанк, Промстройбанк, Агропромбанк, жинақ банкі) кассалық қызмет көрсетуді орындауды қамтамасыз етуге мүмкіндік берді.

КСРО ыдырауына және посткеңестік кеңістік елдерінің мемлекеттік тәуелсіздікке ие болуына байланысты 1992 жылы сауда-экономикалық есеп айырысуды жүзеге асыру мақсатында ТМД елдерінің ұлттық/орталық банктері үшін корреспонденттік шоттар ашылды. Осы шоттар бойынша операциялар 1992 жылдың 1 шілдесінен басталды.

1992 жылы банкаралық есеп айырысуды қамтамасыз ету мақсатында Ұлттық Банк барлық аудандарда, қалаларда, облыс орталықтарының қалалық аудандарында және Алматы қаласында есеп айырысу-касса орталықтарын құрды. 1992 жылдың ортасына қарай Ұлттық банктің 16 облыстық және 274 аудандық есеп айырысу-кассалық орталықтары жұмыс істеді.

1993 жыл ішінде Ұлттық банк шаруашылық жүргізуші субъектілер арасында ел ішінде де, одан тыс жерлерде де өзара қарыз есебіне жатқызылды. Осы жылы техникалық құралдардың дайын болуына қарай өзара пайдалануға жол бермеу және төлемдерді жеделдету мақсатында Қазақстан облыстары арасындағы есептерде электрондық төлемдерді енгізу басталды.

1994 жылы алғаш рет Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің мемлекеттік қазынашылық міндеттемелерін шығару жүзеге асырылды. Осы жылы мемлекеттік бағалы қағаздардың орталық депозитарийі құрылды.

1995 жылы Қазақстанда бірінші Алматы клирингтік палатасын (АКП) құру маңызды қадам болды, ол көпжақты өзара есеп әдісі бойынша жұмыс істеді. Бұл жүйенің кемшілігі қатысушы банктердің күн соңында қағаз тасығыштарда төлем тапсырмаларымен айырбастауға тура келді. Сол 1995 жылы Ұлттық банк шоттарды салыстыруды және ұлттық банктердің корреспонденттік шоттарындағы қалдықтарды рубль аймағы елдерімен реттеуді жүзеге асырды, сондай-ақ тиісті мемлекетаралық келісімдерді дайындауды жүргізді.

1996 жылы Ұлттық банк төлем қатынастарын дамыту жөнінде бірқатар іс-шаралар өткізді:

ішкі өңірлік төлемдердің банкаралық клирингін жүзеге асырған Ұлттық банктің облыстық филиалдары жанынан өңірлік клиринг палаталарын құру;

"электрондық төлем тапсырмасы" ұғымын Нормативтік бекіту, төлем жүйесіне қатысушылар арасында ақпарат алмасу үшін SWIFT-осындай электрондық хабарламалар форматтарын әзірлеу және енгізу;

Алматы клирингтік палатасын "Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Қазақстан банкаралық есеп айырысу орталығы" РМК (ҚБЕО) етіп қайта ұйымдастыру, ол қазіргі уақытта да төлем қатынастары болып табылады.

Банкаралық төлемдердің өтуін жеделдетуге ықпал ететін негізгі сәт 1996 жылғы тамызда ҚБЕО базасында жалпы негізде есеп айырысуды жүзеге асыратын және нақты уақыт режимінде (RTGS - real time gross settlement system) жалпы есеп айырысудың перспективалық жүйесінің сипаттамасы бар ірі төлемдер жүйесін құру болды. Қазақстандық ірі төлемдер жүйесінің негізіне Швейцарияның тәжірибесі, атап айтқанда, SIC (Swiss Interbank Clearing) жүйесін құру тәжірибесі алынды. Қысқа мерзімде ірі төлемдер жүйесі қағаз жүзінде растауды талап етпейтін электрондық құжат айналымының, ақша аударымының жылдамдығы мен сенімділігін, сондай-ақ жоғары қауіпсіздік деңгейінің арқасында үлкен танымалдыққа ие болды.

Төлем жүйесін жетілдіруге ықпал ететін маңызды іс-шара Ұлттық Банктің орталық аппаратында екінші деңгейдегі банктердің корреспонденттік шоттарын орталықтандыру болып табылады, ол 1998 жылғы қазаннан қарашаға дейінгі кезеңде жүргізілді. Корреспонденттік шоттарды орталықтандыру Ұлттық Банкке есеп айырысу банкі мен банктер Банкінің функцияларын жедел жүзеге асыруға, төлем қатынастарынан бақылау функцияларының тиімділігін арттыруға мүмкіндік берді .

Бөлшек төлемдер рыногында бәсекелестік құру және банк қызметінің осы саласында көрсетілетін қызметтердің сапасын жақсарту мақсатында 1999 жылдың 1 тамызынан бастап Қазақстан Республикасының аумағында Ұлттық банктің облыстық филиалдары жанындағы Клиринг палаталарының қызметі тоқтатылды. Бұл ретте Қазақстанда америкалық автоматтандырылған клирингтік Палатаның типі бойынша клирингтік жүйені (жалпы жүйедегі қатысушылардың таза позицияларын түпкілікті есептей отырып, қаражатты алдын ала депозитке салмай жұмыс істейтін қарсы міндеттемелерді көп жақты өзара есепке алу жүйесі) - қазіргі уақытта табысты жұмыс істейтін банкаралық клиринг жүйесін құру туралы шешім қабылданды.

1998 жылғы маусымда "ақша төлемі мен аударымы туралы" Қазақстан Республикасының Заңы, Қазақстан Республикасының аумағында ақша төлемі мен аударымын жүзеге асыру мәселелерін реттейтін негіз қалаушы құжат қабылданды және осы саладағы Ұлттық Банктің нормативтік құқықтық базасын әзірлеу жөніндегі жұмыстар басталды.

Нормативтік және технологиялық базаны одан әрі жетілдіру нәтижесінде банк және қаржы секторларының сол күні түпкілікті есеп айырысумен тиімді және қауіпсіз төлем жүйесіндегі өсіп келе жатқан қажеттіліктерін қанағаттандыру мақсатында ірі төлемдер жүйесі 2000 жылғы ақпанда нақты уақыт режимінде жұмыс істейтін және Қазақстанның жүйелі маңызы бар төлем қатынастары болып табылатын ақша аударымдарының банкаралық жүйесі (БААЖ) болып қайта құрылды.

2003 және 2005 жылдары Халықаралық Валюта Қоры мен Дүниежүзілік банк сарапшыларымен Қазақстанның төлем қарым-қатынастарына бағалау жүргізілді, оларға сәйкес Қазақстанның төлем жүйелері халықаралық стандарттарға, оның ішінде жүйелі маңызы бар төлем жүйелері үшін халықаралық есеп айырысу банкі белгілеген барлық 10 негізгі қағидатқа сәйкес деп танылды. Сондай-ақ 2003 жылдың қарашасында Қазақстан төлем жүйелерінің негізгі қызмет ету ерекшеліктерін ашатын төлем жүйелері бойынша Қызыл кітап жарияланды. 2006 жылдың сәуірінде Қазақстандағы төлем, клиринг және есеп айырысу жүйелері бойынша Күміс кітап шығарылды.

Ақша төлемі мен аударымын жүзеге асыру кезінде мемлекеттік тілді пайдалануды қамтамасыз ету мақсатында 2008 жылғы 1 желтоқсанда Қазақстанның төлем қатынастары ҚР СТ 1048-2002 стандартына негізделген қазақ тілінің символдары бар жаңа кодтық кестені пайдалануға көшті.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.