Зерттеу пәні - Android жүйесінде бастауыш мектеп балаларына арналған дамытушы ойындар технологиясын оқыту

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

1.
ANDROID ЖҮЙЕСІНДЕ ДАМЫТУШЫ ОЙЫНДАРҒА ҚОСЫМША ЖАСАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1.1
Оқу үрдісіне арналған компьютерлік ойындар және оларды жасау технологиялары

1.2
Мобильдік дамытушы ойындарды оқу-тәрбие жұмыстарында қолдану

1.3
Мобильдік платформа үшін қосымшалар жасау әдістері

1.4
Android жүйесінде ойын қосымшаларын жасау технологиялары

2.
ANDROID ЖҮЙЕСІНДЕ БАСТАУЫШ СЫНЫП БАЛАЛАРЫНА АРНАЛҒАН ДАМЫТУШЫ ОЙЫН ҚОСЫМШАСЫН ЖАСАУ

2.1
Ойын қосымшасын жасауға техникалық тапсырмалар

2.2
Бастауыш мектеп оқушыларын тестілеу бағдарламасын жобалау және іске асыру

2.3
Браузерлік нұсқаға арналған қосымшаны әзірлеу және JavaScript тілінде іске асыру

ҚОРЫТЫНДЫ

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

ҚОЫСМШАЛАР

КІРІСПЕ

Зерттеудің өзектілігі. Жалпы дамытушы ойындар-әр түрлі дағдыларды дамыту немесе жетілдіру процесінде болатын ойындар. Даму ойындары ұғымы, негізінен, адам өмірінің балалар кезеңімен байланысты. Дамытушы ойындарды ойнайтын балалар өз ойлауын, тапқырлығын, қиялын, креативтілігін үйретеді.
Ойын-бұл бір уақытта дамытушы іс-әрекет, өмір сүру формасы, әлеуметтендіру, қорғау, өзін-өзі көрсету, қарым-қатынас, ересектермен достастық, және бала әлемі мен ересектер әлемі арасындағы делдал болып табылады. Ойында зейінділік, ынта, жады, табандылық, мақсатқа жетудегі табандылық сияқты өмірлік маңызды қасиеттер қалыптасады. Сонымен қатар, ойын коммуникативтік қабілеттерін, логикалық ойлауды дамытады, өз және басқалардың іс-әрекетінің салдарын болжауға үйретеді. Мұғалім ойын арқылы балалардың назарын аударуға, белсенділікті арттыруға, оқу материалын есте сақтауды жеңілдетуге үміттенеді.
Соңғы уақытта біз ұялы құрылғыларды жиі қолданамыз. Заманауи смартфон немесе планшет үй компьютерлерінің бүкіл функционалын толығымен алмастыра алады. Осыған байланысты планшеттер мен смартфондар үшін сияқты дербес компьютерлер үшін ғана емес, білім беру қосымшаларын әзірлеу өзектілікке ие болады. Мобильді құрылғыларға арналған ең перспективалы операциялық жүйелердің бірі-Android. Мобильді құрылғыларда олар үшін арнайы жазылған қосымшалар да, web-нысанда іске асырылған қосымшалар да жұмыс істейтінін ескеру қажет болып саналады.
Білім берудің жаңа парадигмасының қызмет етуі үшін, білім беру үрдісі субъектілерінің мобильді инфокоммуникациялық әрекеті ретінде қазақ, орыс және ағылшын тілдеріне сәйкес, ұлттық стратегиялық ақпараттық-білім беру қорлары мен әдіснамалық және мазмұндық негізде қамтамасыз ету ретінде білім беруді ақпараттандырудың стратегиялық бағыты - Android жүйесінде бастауыш мектеп балаларына арналған дамытушы ойындар жасау цифрлық білім беру қорлары индустриясын дайындау болып табылады.
Бастауыш мектеп оқушыларының ақыл-ойын, ойлау қабілеттерін дамыту мәселесіне А.З.Зактің, А.А.Люблинскаяның, Б.А.Крутецкийлердің және т.б. көптеген психологтардың еңбектектері арналған. Тиімді, психилогиялық негізделген компьютерлік оқыту түрін ұйымдастыру (В.В.Рубцов және т.б), оқытушы компьютерлік программаларын жолаудың негізгі принциптері мен әдістерін табу (Е.И.Машбиц, Е.Д.Маргулис), компьютерлік ойындарды жүйелеу (А.Г.Шмелев, Е.Г.Кочетков және т. б.) компьютерлік ойынның логикалық құрылымын құру программалары да біршама зерттелген.
Соңғы уақытта компьютерлік ойындардың дамытушы, оқытушы және т. б. тәрбиелік бағыттарын зерттеуге арналған (Э.Петрова, Г.М.Клейман, Б.С.Гершунский) еңбектерімен қатар мектепке дейінгі мекемедерде информатиканы оқытудың практикалық тәжірибесі баяндалған зерттеулер де баршылық (Г.А.Звенигородский, Ю.А.Первин). Соның ішінде компьютерлік технологияны мектепке дейінгі мекемелердің оку-тәрбие үдерісінде қолдану мәселелері (С.Н.Новоселова) компьютерлік ойындарды бастауыш: сыныптарда психологиялиялық тұрғыдан тиімді қолдану (Е.И.Бондарчук, Е.Маргулис) ғылымы зерттеулерінде дәлелденген. Психологиялық, педагогикалық, ғылыми-техникалық әдибиеттерді талдау қорытындысы дамытушы компьютерлік ойындардың психологиялық-педагогикалық негізі, оларды мектепке дейінгі мекемеде рда тиімді қолданудың әдістемесі зерттеудің арнайы пәні болмағандығын көрсетті.
Компьютерлік технологияның білім беру жүйесіне ену кезеңінде бастауыш оқушыларының ақыл-ойы мен шығармашылық қабілеттерін дамыту қажеттігі мен информатиканы оқыту үдерісінде дамытушы компьютерлік ойындарды өз деңгейінде пайдаланылу арасында қарама-қайшылықтың бар екендігі анықталды.
Соңдықтан да осы айтылған қарама-қайшылықты ғылыми-теориялық тұрғыдан шешу оның педагогикалық әдістімелік мүмкіндігін ашу дамытушы компьютерлік ойындардың таным үдерісіндегі мектеп жасына дейінгі балаларды дамыту құралы есебіндегі орны мен ролін анықтау біздің зерттеуіміздің көкейтестілігі болып табылады.
Зерттеу мақсаты - Android жүйесінде бастауыш мектеп балаларына арналған дамытушы ойындарын ерекшеліктерін анықтау.
Зерттеу міндеттері:
- оқу үрдісіне арналған компьютерлік ойындар және оларды жасау технологияларын анықтау;
- "дамыту ойындары" ұғымының мазмұнын және оларды бастауыш сыныптарда қолдану мүмкіндіктерін ашу;
- мобильді құрылғыларда іске асыру үшін білім беру бағытындағы ойындарды іріктеуді жүзеге асыру;
- Android операциялық жүйесіне арналған бағдарламаларды әзірлеу технологиясын қарастыру және олардың көмегімен кіші оқушыларға арналған қосымшаны іске асыру;
- web-технологиялардың мүмкіндіктерін талдау және олардың көмегімен ойын бағдарламасын жүзеге асыру.
- бастауыш мектеп оқушыларын тестілеу бағдарламасын жобалау және іске асыру;
- браузерлік нұсқаға арналған қосымшаны әзірлеу және JavaScript тілінде іске асыру ерекшеліктерін анықтау.
Зерттеу пәні - Android жүйесінде бастауыш мектеп балаларына арналған дамытушы ойындар технологиясын оқыту.
Ғылыми-зерттеу әдістері - зерттеліп отырған мәселеге катысты шетелдік және бұрынғы Одақтағы зерттеулерді, психологиялык, педагогикалық және ғылыми-техникалық еңбектерді талдау, білім беру жүйесін компьютерлендіруге байланысты құжаттармен, материалдармен танысу практик-мұғалімдердің озық тәжірибелерін жинақтау, оқушылармен, мұғалімдердің, әңгімелер өткізу, тәжірибелік эксперимент жұмысын ұйымдастыру және алынған қорытынду нәтилелерді өңдеу.
Диплом құрылымы: Диплом жұмысы кіріспе бөлімінен, екі тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшалардан тұрады.

1. ANDROID ЖҮЙЕСІНДЕ ДАМЫТУШЫ ОЙЫНДАРҒА ҚОСЫМША ЖАСАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1.1 Оқу үрдісіне арналған компьютерлік ойындар және оларды жасау технологиялары

Жалпы білім беретін орта және кәсіптік мектеп реформасының негізгі бағыттарына сәйкес орта білім беруді қайта құрудың негізгі шарттарының бірі - оқытуды компьютерлендіру.
Ойын "өзін-өзі" бөтен мақсаттар мен міндеттер үшін орындалатын іс-әрекет ретінде оқушымен жиі анықталады. Ойын бастауыш сынып оқушыларын оқытуда белсендіруге, скуканы жеңуге, интеллектуалды және мінез-құлық міндеттерін шаблонды шешуден кетуге көмектеседі, бастамашылық пен шығармашылықты ынталандырады, балалардың сабақтарда демалысын әралуандырады, сабақта ақыл-ой немесе физикалық шаршауды жояды.
Қазіргі кезде білім беруді компьютерлендірудің үш негізгі бағытын көрсетуге болады :
1.жалпы компьютерлік сауаттылықты қамтамасыз ету, мұнда компьютер- оқыту обьектісі болып табылады;
2.компьютерді оқытудың тиімділігін арттырудың құралы ретінде қолдану, яғни компьютер мектептегі басқа пәндерді оқыту құралы болып табылады;
3.компьютерді іс-қимыл міндеттерін шешу құралы ретінде қолдану.
Осыған сәйкес оқытуды компьютерлендірудің міндеттері қандай және ол қалай жүзеге аспақ деген сұрақ өзінен-өзі туындайды.
Оқытуды компьютерлендірудің негізгі міндеттері:
1.Ғылымның негіздерін терең меңгеруді қамтамасыз ету және келешектен практикалық іскерлікке дайындау мақсатында барлық жастардың компьютерлік сауаттылығын көтеру.
2. Ақпараттық технологияларды, есептегіш техниканы мектептегі барлық пәндерде және кластан тыс жұмыстарда кеңінен қолдану негізінде білім беру жене тәрбиелеу жүйесінің тиімділігін арттыру.
3.Халыққа білім беруді басқару жүйесін жетілдіру мақсатында компьютердік техниканы кеңінен енгізу. Ел ағарту жүйесін қоғамдағы жалпы информациялық жүйеге қосуға мүмкіндік береді.
Жаппай компьютерлендіру кезеңінде- компьютерлік техниканы оқу-тәрбие үдерісінде қолдану арқылы үлкен жетістіктерге жетуге болатындығын практика дәлелдеп отыр.
Компьютерлік техниканы үздіксіз білім беру жүйесінде қолдану "оқытудың педагогикалық технологиясы", "оқытудық ақпараттық технологиясы", "оқытудың компьютерлік технологиясы" деген ұғымдардың туындауына себеп болды. Сондықтанда біз осы ұғымдарға анықтама беріп кетуді жөн көрдік.
В. П. Беспальконың пікірі бойынша, педагогикалық технология бұрыннан кез-келген оқыту жене тәрбие үдерісінде қолданылып келді, ал оны басқару үшін оқыту мен тәрбиелеудің тиімді технологиясын таңдап алу қазіргі педагогика ғылымы мен мектеп практикасының өзекті мәселесі болып отыр. Педагогикалық технология ұғымын ол практикада жүзеге асырылатын белгілі бір педагогикалық жүйенің жобасы ретінде түсінеді. Ал педагогикалық жүйе деп жеке адамды қалыптастыруда ұйымдастырылған, қойылған мақсатқа жетуге бағытталған және педагогикалық ықпал етуге қажетті өзара байланысты құралдардың, әдеттер меи үдерістердің белгілі бір жиынтығын айтады. Қазіргі кезде өте жиі қолданылып жүрген "оқытудық ақпараттық технологиясы" терминіне төмендегіше түсінік беріледі: "Есептеуіш техникасы мен байланыс құралдары базасында ұйымдастырылған информациялық қамсыздандыру пайда-ланушыға, жаңа информциялық технология арқылы жеткізіледі және ол информатика курсының негізгі әдеттері мен құралына айналады". Мұндағы ақпараттық технологияның құралы ретінде компьютьрмен қатар теледидар, космостық байланыс, телефон желісі және т.б. қарастырылады. Ал енді оқытудың компьютерлік технологиясына түрлі тұрғыда анықтама беріліп жүр.
Соның ішінде біздіңше, И.Мархельдің берген анықтамасы толықтай ашатын тәрізді :
Оқытудың компьютерлік технологиясы деп ол оқушының өз бетіндік танымдық іс-әрекетін (оқу) дамытуға, оқыту мен оқуы басқаруға, сондай-ақ оқу мен практикалық есептерді ойындық, адам-машиналық, тұрғыдан шешуге багытталған әдіснамалық, психологиялық-педагогикалық, программалық-техникалық және ұйымдастыру құралдарының комплексін айтады.
Мектепке дейінгі мектептегі білім мазмұнын жаңарту кезеңінде өзекті мәселе - бастауыш сыныптың оқу-тәрбие үдерісінде компьютерлік технологияны кеңінен пайдалана отырып, оқушылардың ақыл-ойы мен шығармашылық қабілеттерін қалыптастырып дамыту. мектепке дейінгі мекемеде рда компьютерлік технологияны қолдану арқылы оқушылардың ақыл-ойы мен шығармашылық қабілеттерінің дамытудың қолайлығын біз ең алдымен, компьютердің орасан зор мүмкіндіктерімен және оқушылардың бастауыш мектеп кезеңіне тән физиологиялық, психологиялық ерекшеліктерімен түсіндіруге болады.
Л.Н.Проволиенко, Е.П.Машбиц, Н.Ф.Талызина, Б.Ф.Гершунский компьютердің зор мүмкіндіктерін айта келіп, оның басқа техникалық құралдармен салыстырғанда төмендегі басымдылығымен түсіндіреді:
oo біріншіден, компьютер оқу материалының берілу түрлерінің мүмкіндігі кеңейтеді; Түрлі-түсті бояуды, графикалық, мультипликацияны, дауысты қолдану шындық жағдайды құруға көмектеседі.
oo екіншіден, компьютер оқушылардың оқуға деген ынта-ықыласын дамытады (компьютермен жұмыс істеу жаңалығы).
oo үшіншіден, компьютер оқушыларды белсенді түрде оқу үдерісіне итермелейді. Программалап оқытудан ерекшелігі компьютер тек оқушылардың іс-қимылын бағыттап қана қоймайды, сонымен бірге өзі де олардың көмегімен басқарылады.
oo төртіншіден, компьютердің көмегімен оқушылар бұрын игеруге қиындық келтірген аумағы үлкен информациялармен жұмыс істей алады.
oo бесіншіден, компыотер оқушылардың іс-қимылын бақылауын сапалы түрде өзгертуге мүмкіндік береді. Компьютер өзі оқушылардың қатесін түзейді.педагогтың қатынасыз-ақ өзі бағыт беріп отырады. Бұл мұғалімдерді "қара жұмыстан" (тексеру жұмысынан) босатып, олардың тәрбие мәселесіне, оқушылармен істелетін жеке дара жұмыстарға көп кеңіл бөлулеріне кемектеседі.
oo алтыншыдан, компьютер шектен тыс төзімді репетитор. Оқушылардың, жіберген қатесіне ұрыспайды, оны түзетуіне мүмкіндік береді.
oo жетіншіден, компьютердің көмегімен әрбір оқушы жеке жұмыс істеуге мүмкіндік алады, бұл оқу материалын тез меңгере алмайтын, мектеп жасына дейінгі балаға жағдай жасайды.
Бастауыш мектеп кезеңі- 7-10 жас аралығындағы оқушыларды қамтиды және ол мектепке дейінгі негізгі іс-әрекеті ойын болған балалардың оқу үдерісіне ену кезеңі. Психологтардың, педагогтардың әрекеттеулерінше, оқушының мек-тептегі кезеңдерінің ішінде, әсіресе, бастауыш мектеп кезеңі оқушының танымдық, шығармашылық қабілеттерінің дамуына ең тиімді және қолайлы кезеңге жатады. Себебі осы кезде оқушылардың танымдық іс-әрекеттерінің психологиялық негізі қалыптасады жэне елестету, армандау, шығармашылық ойлау және ойлау операциялары талдау, жинақтау, жалпылау. салыстыру және т. 6 жете дамиды. Сонымен қатар іс-әрекетті бағалау, қорытынды шығару және өз пікірін айту сияқты керекті негізгі қабілеттер де көріне бастайды.
С. Лейтестің айтуынша, бастауыш мектеп кезеңінде оқушыларда ғажайып өзгерістер болып жатады: ойдың күрделі қасиеттері қалыптасады және даму деңгейлері басқа кезеңге жетуге болмайтын жылдамдықпен дамиды. Психологтардың зерттеулерінше, бастауыш сынып оқушылары логикалық ойлауға, "ойша" әрекеттенуге қабілетті жәнө ойлауга тән ғ.едерплерді жеңуге, еэбетімен шешімін та-уып әрекеттенуге қабілетті, сондай-ақ белсенділікке, шығармашылық бағытта жұмыс істеуге бейім. Педагогтардың бақылауынша, бастауыш сынып оқушыларына өзін көрсете білу қасиеттер тән [21,10]. Ал оның өзі олардың даралық ерекшеліктерінің көрініп, қабілеттерінің іске асуларына көмектесіп, қуаныш сезімін тудырады. Д.Б.Эльконин, Б.В.Дабыдовтың зерттеулерінше, бастауыш сынып оқушылардың ақыл-ой қабілеттерінің жоғарлығымен және теориялық ойлаудың элементтерін қалыптастыруға болатындығымен сипатталады.
А.В.Скрипченконың пікірінше, мектеп жасына дейінгі балалардың жалпылау, дерексіздендіру, талдау сияқты қабілеттерінің дамуында жоғары деңгейге жетуге болады. Бұл ең алдымен, жоғарты нерв жүйелерінің 1-сигналды жүйешелерінің басымдылығымен сипатталады және қабылдау, практикалық қимыл іс-әрекетімен сайланысты жоғарыда айтылған психологтардың педагогтардың бастауыш мектеп кезеңіне қатысты айтқан пікірлерін, тұжырымдарын қорытындылай отырып, бастауыш мектеп кезеңінің оқушылардың ақыл-ойының, шығармашылық қабілеттерінің дамуына тиімді екенін дәлелдеп отыр. Біздің-ше, мектеп жасына дейінгі балалардың ақыл-ойы мен шығармашылық қабілеттерін біз компыотер және соған сәйкес компьютерлік ойындар арқылы тиімді түрде дамыта аламыз. Бұған біріншіден, бастауыш сынып оқушыларына тән: қызығушылық, өз қабілеттерін көрсете білу, іздену, өз бетімен жұмыс істеу сияқты қабілеттермен түсіндіруге болады; екіншіден, компьютердің (түрлі-түсті бояуымен, графиктік, текстік редакторлардың және мультфикация элементтерінің басымдылығымен) мүмкіндіктерімен түсіндіруе аламыз.
Енді оқушылардың ақыл-ойының дамуы дегеніміз не,оның даму керсеткіші қандай және оны қалайша тиімді түрде дамыта аламыз? деген мәселелер тобына тоқталып өтелік. Жалпы ақыл-ойдың дамуы ұғымына берілген түпкілікті анықтама жоқ.
Алайда психология ғылымында оқушылардың ақыл-ойының дамуы деп олардың ақыл-ой іс-әрекетінде сапалық жағынан ілгері жылжуы мен соған байланысты жаңалықтың пайда болуын айту қалыптасқан. Ал осы көрінетін жаңалықты көптеген авторлар ер түрлі сипаттайды. Мәселен, ақыл-ойдың дамуына бір жағынан, ұғымдар мен олардың жүйелері ықпал етсе, ал екінші жағынан, ойлау операцияларын меңгерудің мәні зор деген пікірлер айтылады.
Ақыл-ойдың дамуы - күрделі құбылыс және ол көптеген қасиеттер жиынтығымен сипаттала отырып, көптеген себептерге, мысалы, білім мазмұнына, әдет-тәсілдерге тәуелді болады.
Қазіргі кезде ақыл-ой дамуы мәселелерін зерттеуде анық көрсетілген үш негізгі бағыт бар. Ақыл-ойдың дамуының төмендеп көрсеткіштерге тәуелді болатындығы зерттелуде :
oo оқушыларды рациональды әдістер мен ақыл-ой іс-әрекетінің тәсілдеріне үйрете отырып оқыту Е.Н.Кабанова-Меллер, Н.А.Менчинская, Л.Б.Ительсон және т. б.)
oo ақыл-ой әрекетін қалыптастыру әдістемесін сұрыптау (А.П.Гальперин, А.П.Леонтьев, Н.Ф.Талызина және т. б. );
oo оқушыларда жалпыланған түсінікті жүйелерді қалыптастыруға дағдыландыру (В.В.Давыдов, Д.Б.Эльконин т. б.). Ойлау кез-келген таным үдерісінің негізгі бөлімдеріне : қабылдау, есте сақтау, елестету енеді. Сондай-ақ ол өз алдына жүйе бола отырып танымдылық ынта-ықылас, өздігінен орындау белсенділігінің құрылымындағы жүйелелері ретінде көріне алады. Бұдан туындайтын пікір, ақыл-ой үдерісін дамытуға, басқаруға болады деген сөз. Ақыл-ой әрекетін басқару әсіресе, бастауыш сынып оқушылары үшін өте маңызды, себебі ақыл-ой іс-әрекетін мақсатқа бағытталған мазмұнды құрылымының қалыптасуы оқушыларды болашақта оқуға дайындайды.
Л.С.Выготский бастауыш мектеп оқушыларының қабылдауы мен есте сақтау қабілеттері белгілі дәрежеде даму деңгейінен өткен болса, ал интеллектісінің дамуының, осы бастауыш мектеп жасында ерекше- көрінетіндігін айтады.
Педагогика ғылымының тәжірибелік эксперименттік зерттеулері оқушылардың ақыл-ой ерекетінің дамуы, оларға қойылған талаптардың, тапсырмалардың, анық, дәйекті болып. қызықтыра түсуіне байланысты екенін көрсетеді.
Мектеп табалдырығын аттап, оқу үдерісіне енген мектеп жасына дейінгі балалардың дамуы, соның ішінде ақыл-ойының, шығармашылық қабілеттерінің қалыптасуы, дамуы көбінесе осы оқу үдерісінде жүзеге асады. Оқытудың дамытушылық мақсатының өзі оқушылардың білімдерді өз бетімен қабылда; оны практика жүзінде қолдана білуді көздейді. Ал оқушылрдың өз бетіндік жұмыс істеуін қалыптастыру оларды ақыл-ой іс-әрекетіне жаттықтыруға, оларды тиімді қолдана білуге және ақыл-ой іс-әрекетіне қажетті машық-дағдылармен қаруландыруды талап етеді. Ақыл-ойды дамыту меселесіне қатысты теориялық материалдарды талдау негізінде біз ақыл-ой дамуына білімдер жүйесін енгізу мәселесінің талас туғызып отырғандығын және соған сәйкес екі түрлі қалыптасқан көзқарас бар екендігін көре аламыз :
oo бірінші бағыттың өкілдері білімдер жүйесін (Крутецский В.А., Кабанова-Меллер Е.Н., Менчинская Н.А., Богоявленская Д.Б.) білімдер жүйесін ақыл-ойдың даму шарттарына жатқызады;
oo екінші бағыттық өкілдері оны ( Калмыкова З.И., Люблинская А.А. ) ақыл-ойдың дамуынын, маңызды компоненті ретінде қарастырады. Бұл айтылған екі көзқарастың біреуін құптау даулы мәселе. Алайда біздің ойымызша, мектеп жасына дейінгі балалардың, яғни ойыннан жаңа шыққан баланың ақыл-ойының дамуының белгілі дәрежеде жинақталмаған білімдер жүйесін жүзеге асуы мүмкін емес. Сонымен бірге ойлау операцияларының: талдау, жинақтау, жалпылау, дерексіздендіру, нақтылау т. б. орны ерекше.
Зерттеуімізге қатысты мәселелердің бірі- бұл ақыл-ойдың дамуының критериясын (белгісін) анықтау. Бұл мәселемен көптеген белгілі психологтарымыз, педагогтарымыз айналысқан.
Н.В.Левитовтың пікірінше, ақыл-ойдың дамуының белгісі мына қасиеттерге тәуелді :
oo ойлаудың өз бетіндегіне;
oo оқу материалының жылдамдығына;
oo стандарттық емес тапсырмаларды шешуде ақыл-ойдық тапқырлығы, шапшаңдығы; ,
oo зерттелетін құбылыстың, заттың, мәніне терең үңілу;
oo ойлаудын сыншылдығы.
Д.Б.Эльконинің айтуынша, ақыл-ойдың дамуының негізгі белгісі болып оқу іс-әрекетінің дұрыс ұйымдастырылған құрылымының және оның компоненттерінің болуы (, мақсаттың қойылуы, керекті құралдардың таңдап алынуы, өзін-өзі бақылау және тексеру) табылады.
Е.Н.Кабанова-Меллер ақыл-ойдың, дамуының негізгі белгісі етіп оқушылардың ақыл-ой іс-әрекетінің тәсілдерін өз бетімен оқу және оқудан тыс тапсырмаларға кең және белсенді түрде көшіре білулерін алады. Сондай-ақ З.И. Калмыкованың ақыл-ойдың дамуының негізгі белгісі қатысты айтқан пікірлері құнды. Автордың, пікірінше, ақыл-ойдың дамуын біріншіден, қозғалу жылдамдығымен байланысты және оны жұмыс істеу жылдамдығымен шатастыруға болмайды. Себебі жұмыс істеу шапшаңдығы мен жалпылау шапшаңдығы - бұлар әр түрлі. Қозғалу жылдамдығы жалпылауды қалыптастыруға қажетті бір типті жаттығулар сонымен анықталады. Екіншіден, ойлаудың "үнемділігі". яғни оқушылардық қорытындылау негізінде өздеріне жаңа заңдылықтарды ашулары.
Л.В.Занков алуан түрлі тапсырмалар негізінде бақылау, ұғымдарды қалыптастыру, практикилық әрекеттерді ойша жоспарлай білу. "ойша" әрекеттену қабілеттерін ашып көрсетеді. Соның ішінде ақыл-ойдың дамуының белгісі ретінде "ойша" әрекеттену қабілеті көпшіліктің назарын аударуда.
А.3.Зактың пікірінше, ақыл-ойдың дамуының негізгі белгісі ретінде " ойша" әрекеттену қабілетін алу тектен-тек емес, себебі ол адам интеллектісін құрайтын негізгі қасиет. Біз де өз зерттеуімізде мектеп жасына дейінгі балалардың, ақыл-ойының дамуының белгісі етіп оқушылардың "ойша" әрекеттену қабілетін алдық, оған төменде тереңірек тоқталамыз.
Педагогика ғылымында өз шешімін әлі де болса таппай отырған мәселелердің бірі - 6ұл мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық қабілеттерін дамыту. Бұдан шығармашылық қабілет дегеніміз не, ол қандай өзіндік қасиеттерімен ерекшеленеді және оны қалай дамыта аламыз?- деген сұрақтар тобы туындайды.
И.Д.Левитовтың пікірінше, оқушылардың шығармашылық қабілеттері деп іс-әрскет қорытындысында жаңа бір нәрсені үйренулер және оқушылардың даралық бейімділіктерінің, қабілеттерінің, тәжірибелерінің көрінуі болып табылады. Көптеген психологтар оқушылардың жасы өскен сайын нерв жүйелерінің, мүмкіндіктері кеңейіп, қалыптасып отыратындығын, бірақ оқушының дамуы үшін ең қажетті құнды қасиеттердің біртіндеп жоғалтып отыратындығымен түсіндіре отырып, бала қабілеттерінің дамуы үшін ең қымбатты кезеңді тиімді пайдаланып қалуға асығу керектігін ескертеді. Мектепке дейінгі балалардың және мектеп жасына дейінгі балалардың жас ерекшеліктеріне сай қабілет олардық белгілі бір іс-әрекетке бейімділігі арқылы көрінеді.
Бейімділік - бұл адамның белгілі бір іс-әрекетпен айналысуға бет бұрысы, оған көңілінің аууы, оянып келе жатқан қабілеттің алғашқы белгісі. Сондықтан да біздің ойымызша, балалық кезде ерекше көзге түсетін бейімділіктердің келешекте олардың, қабілеттерінің көрсеткіштері екенін ұмытпай, оқушылардың бейімділіктерін дер кезінде көре біліп, оларда соған сәйкес келетін қабілеттерді дамыту біздің міндетті борышымыз екенін ұмытпауымыз керек.
Мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық қабілеттерін дамыту жөнінде И.П.Волковтың айтқан пікірі өтө құнды. Сондықтан да біз өз зерттеуімізде автордың пікіріне қосыла отырып, мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық қабілетін олардың өз бетімен меңгерген білімдерін, іскерліктерін, дағдыларын пайдалана отырып өздеріне бұрыннан белгілі жаңадан бір нәтиже алуы деп түсінеміз. Автор оқушылардың жаңадан бір нәтиже алуы жалпы білімдерімен қатар олардың осы нәтиже алу жолында пайдаланылатын әдіс-тәсілдердің тиімдісін таңдай алуына, тапқырлықтарына және т.б. себептерге байланысты болатындығын айтады.
Оқушылардың жалпы шығармашылық қабілеттерінің құрамдас компоненттері мәселесі психология және педагогика ғылымдарында тереңірек зерттелген мәселелердің бірі. Сондықтан да осыған мәселеге сәйкес ғалым-педагогтардың, психологтардың еңбектерін талдау барысында біз мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық кабілеттерін қалыптастырып, дамытуда олардың ақыл-ой қабілеттерік теориялық негізге алуымызға болатындығын көрсетті. Бұнда біз атап айтсақ, Л.А.Венгер, Н.С.Лейтес, Б.Б.Богоявленская, А.Н.Лук, Я.А.Пономарев, А.3.Зактың еңбектеріне сүйене аламыз. Сондай-ақ оқушылардың шығармашылық қабілеттерінің құрамдас компоненттерік анықтауға бағытталған енбектер де жеткілікті, атап айтсақ, И.Л.Лернер, А.Н. Лук, В.И.Андреев, А.Л.Яковлев, Д.Б.Богоявленскаяның еңбектері. Біздің ойымызша, асы аталған еңбектердің ішінде И.Л.Лернер мен А.Н.Луктың еңбектері ерекше назар аударарлық.
А.Н.Лук шығармашылық қабілеттердің компоненттерінің құрамына басқа көзқарас тұрғысынан келе отырып, шығармашылық қабілеттерді 3- негізгі топқа бөліп қарастырады:
1. ынтамен байланысты қабілеттер(қызығушылықтар және икемділік);
2. темпераментпен байланысты қабілеттер (көңіл-күй) ;
3. ақыл-ой қабілеттері.
Біздің ойымызша, А.Н.Луктың оқушылардық шығармашылық қабілет-терінің компоненттері құрамына қатысты айтқан пікірі құнды жене оны төмендегі себептерге сәйкес түсіндіре аламыз:
1. Оқушы кез-келген іс-әрекет нәтижесінде жақсы нәтиже алу немесе белгілі қабілет түрін дамыту үшін алдымен, осы іс-әрекетке, қабілетке деген оның қызығушылығы, ынтасы болмаса оның нәтижесінің де төмен болатыны сөзсіз.
2.Көңіл-күй - бұл кез-келген істі орындауда негізгі, қажетті көрсеткіш деуімізге болады. Сондықтан да мектеп жасына дейінгі балалардың, шығармашылық қабілеттерін дамытуда олардың ос бағыт тағы іс-әрекетке деген көңіл-күй деңгейі маңызды, сондай-ақ ол олардың жұмыстарының нәтижелілігіне әсер ететін белгілі.
3. Кез-келген іс-әрекетті біз ақыл-ой қабілеттері негізінде ғана іске асыра аламыз. Сондықтан да оқушылардың шығармашылық бағытта жұмыс істеулері де алдымен істейтін әрекеттерін алдымен осы ақыл-ой қабілеттері арқылы жоспарлап алып, оны практика жүзінде іске асыруларын талап етеді.
Я.А.Пономарев кез-келген шығармашылық бағыттағы іс-әрекеттің негізгі бастысы - шығармашылық ойлау дей отырып, оның даму критериясы ретінде іштей жоспарлау әрекетін немесе "ойша" әрекеттену қабілетін алады. Біз толықтай автордың пікіріне қосыламыз, себебі ешбір іс-әрекеттің, соның ішінде шығармашылық бағыттағы іс-әрекеттің "ойша" әрекеттенусіз іске аспайтыны анық. Сондай-ақ адамның "ойша" әрекеттенуі, яғни ойша санауы, талқылауы, жоспарлауы және т.б. - бұл адам интеллектісінің айрықша көрсеткіші болып табылады. Біріншіден. адам "ойша" әрекеттене отырып нәтижесінде не алатындығын, яғни болашақта алатын нәтижесінің бейнесін көз алдына елестете алады; екіншіден, қойылған мақсатқа жету жолын жосларлап, алынбақшы нәтижеге жету тәсілін ойша құрастыра алатындығын көреміз.
Психологиялық зерттеулерге қарағанда оқушылардың "ойша" әрекеттену қабілеттері әсіресе, бастауыш мектеп жасында, яғни негізгі оқу іс-әрекеті дағдылары қалыптасқанда үздіксіз дамиды.
В.В.Давыдов оқушыларда осы кезеңде байқалатын психологиялық жаңа сапалық қасиеттерді сипаттап отырып былай дейді: " Оқушы өз әрекетінде барынша көп қадам жасаған сайын ол тапсырманың түрлі варианттарын салыстыра алады және есептің шешуші бақылай алады. Оқу іс-әрекетінде қажетті бақылау, өзін-өзі бақылау, сондай-ақ есептің шешуін ауызша түсіндіруді талап ету, бағалау қажеттіп бастауыш сынып оқушыларында ішкі жоспар бойынша әрекеттенуге және ойша жоспар құруға қолайлы жағдай туғызады.
Бастауыш мектеп оқушыларының "ойша" әрекеттенуін немесе ішкі әрекет жоспарынын дамуын тереңірек зерттеген белгілі психолог Я.А.Пономарев. Оның ұсынған әдістемесінің негізгі ерекшеліп оқушылардың білім деңгейіне негізделмеуі. Сондықтан да автордың пікірінше, бұл әдістеме интеллектуальды қабілеттерінің дамуының басты шарты болып табылады. Аталған әдістеме бойынша оқушылар 2-варианттағы есептер жүйесін шығарады: 1-вариантта ойын алаңына сүйене отырып атты ойша жүргізіп отыруға берілген тапсырмалар;
2-вариантта ойын алаңын ойша көз алдарына елестету арқылы шығарылатын тапсырмалар. Соған байланысты бағалауда оқушылардың дұрыс шешімін ғана емес, сонымен бірге олардың ойда сақтау қабілеті, ойша жүру қадамының саны, жүру әрекетін меңгеру және оны есеппен байланыстыру деңгейі де ескеріледі. Алынған мәліметтерді өңдеу авторға іштей жоспарлау әрекетін 5-кезеңге сәйкес көрсетуге мүмкіндік берді.
А.З. Зактың пікірінше, оқушыларға ойша әрекеттенуді үйрету үшін олардың есептің шешуін шешу барысында оның шешу тәсілін ауызша түсіндіріп, әңгімелеп беруін талап етіп отыру қажет. Бұны әсіресе, оқушылардың бірлескен жұмысы барысында өткізген тиімді. Себебі бір оқушы практика жүзінде тапсырманы орныдай отырып, оның шешу тәсілін түсіндіріп отырса, 2-оқушы осы 1-оқушының айтқан түсіндірмелерін негізге ала отырып, осы тапсырманы қайталап орындап береді. Бұндай жұмыс нәтижесінде оқушылар рольдермен алмаса отырып есептің шешу тәсілдерін жете меңгеріп, оларды ой елегінен өткізе отырып келесі есепке жоспарлай алады. Сондықтан да автордың айтуынша, бұндай жоспарлау толық деңгейден ақыл-ой іс-әрекеті болып табылады.
Я.А.Пономаревтің және А.3.Зактың зерттеулері бойынша, әрекеттену қабілеттері нашар оқушылардың білімді де меңгеру қабілеттері төмен деңгейде болатындығы байқалған. Өз зерттеуімізде мектеп жасына дейінгі балалардың ойша әрекеттену қабілеттерінін маңыздылығын айта отырып, оны қалыптастыру қажеттігін көре аламыз және оны төмендегі себептермен түсіндіре аламыз :
1-ден, бастауышта ойша әрекеттену қабілеті жақсы қалыптасқан оқушы білімді жоғары деңгейде меңгере алады, ал бұл оның кейін жоғарғы сыныптарда қиын материалдарды жеңіл меңгеруіне көмектеседі;
2-ден, ойша әрекеттену қабілеті жоғары оқушылардың ақыл-ой, және шығармашылық к;абілеттері де (өз бетімен іздену, салыстыру, есептің қолайлы тәсілін табу, қорытынды жасау) жоғары деңгейде болады. Ал бұнын, өзі болашақ жас өспірім үшін ең маңызды, аса қажетті қабілеттер деп айта аламыз. Жүргізілген зерттеу жұмыстары бастауыш мектеп оқушыларының шығармашылық әлеуеті әсіресе, ән-күйде, ойын үстінде, техника саласында жаңа бір нәрсені ашумен, құрастырумен, білумен байланысты көрінеді. Сондықтан да біздің ойымызша, мектеп жасына дейінгі балалардың "ойша" әрекеттену қабілеттерін біз компьютердің және соған сәйкес компьютерлік ойындарды (дамытушы компьютерлік ойындарды) қолдану арқылы біз толықтай қалыптастыра аламыз.
Оқушылардың оқушылардың ақыл-ой іс-әрекеттерін меңгертудің заңдылықтары, оны қалыптастыру әдістемесі толықтай П.Я.Гальперин мен Н.Ф.Талызинаның ақыл-ой әрекетін сатылап қалыптастыру теориясында қарастырылады.
Әрекет- ол оқушының іс-әрекетті талдауының бір бөлігі. Мұғалім әрекеттерді тек атап қана қоймай, сонымен бірге оның құрылымын, атқаратын ролін, негізгі бөліктерін, оларды қалыптастырудың сатылары мен заңдылықтарын білуі тиіс. Сондықтан да әрекет - бұл өзара байланысқан элементтердің біртұтас жүйесі. Әрекеттер орындалу немесе іске асу барысында негізгі үш қызметті: бағдарлау, орындау, бақылау-түзету қызметтерін атқарады, П.Я.Гальпериннің ақыл-ой әрекетін сатылап қалыптастыру теориясы бойынша әрекеттерді меңгерту үш негізгі сатыға негізделген: бағдарлау, орындау, бақылау. Соның ішінде бағдарла сатысы басты орын алады және әрекеттің сәтті аяқталуы тікелей осыған байланысты болады. Алайда оқушылар кебінесе бағдарлама сатысын өз дәрежесінде бағалай бермейді, соған сәйкес орындау сатысын іске асыруға асығады. Яғни нәтиже алуға, әрекетті түрлендіруге аяқ басады. Бақылау сатысы бағдарлау бөлімінің дұрыстығын тексеруге бағытталған және қателік болған жағдайда түзету енгізіледі. Әрекеттерді қалыптастыру қажетті ең маңызды бөлік - ынта. Себебі оқушының іс-әрекетті орындауға деген ынтасы болмаса онда әрекеттің орындалуының және оны қалыптастыру нәтижесінің жоғары деңгейде болмайтыны сөзсіз. Сондықтан да ынта - кез-келген іс-әрекеттің басты негізі деуімізге болады. Оқушылардың іс-әрекетке деген ынтасын көбінесе, олардың алдарына проблемалық жағдай тудыратын сұрақтар, тапсырмалар, қызықтыратын ойындар және т.б. әдістерді қолдануға болады. Сондықтан да ынта сатысын есепке ала отырып, жоғарыдағы теория бсйынша әрекетерді қалыптастырудың сатысын төмендегіше көрсетеді:
Бірінші саты - ынталық саты және ол проблемалық жағдайларды туғызумен байланысты. Мұғалімнің алдын-ала оқушыларға негізігі проблеманы, міндеттерді қоя білуімен сипатталады. Осы мақсатта мұғалім әңгіме, тәжірибені демонстрациялау және т.б. оқыту әдістерін қолданады. Оқушылардың берілген проблеманы қабылдауынан кейін мұғалім оқушылардың шешуін табуға байланысты орындап жатқан жұмыстарын басшылыққа алады. Ол көбінесе, әңгіме әдісі арқылы іске асады.
Екінші саты - оқушылардың алдын - ала әрекетпен және оған қажетті біліммен таныстыру, Бұнда да бірінші сатыда пайдаланылған әдіс - тәсілдерді қолдануға болады, яғни түсіндіру, әңгімелеу, тәжірибені демонстрациялау. Түсіндіру әдісін пайдаланғанда мұғалім оқушыларға меңгеруге қажетті байланыстарды, қатынастарды қолдану керектігін көрсетін, оларға тапсырмаларды орындау барсында қалыптастырылатын іс-әрекеттің моделі көрсетіледі. Ал егер әңгіме әдісі пайдаланылса онда белгіленген әрекеттер сқушылардың қатысуымен іске асады. Демонстрациялық әдіс көбінесе, тәжірибені жүру немесе құбылыстардың пішінін, түр-түсін және т.б. қасиеттерін таныстырғанда қолданылады.
Үшінші саты - материалданылған әрекеттер және осы сатыда оқушылардың өздері қалыптастыратын іс-әрекетті орындаулары тиіс. үшінші сатыға практикалық сабақтар тең. Оқушылардың орындаған әрекеттерін сөйлей отырып орындауларын арттыру үшін ең тиімді әдіс бірлескен немесе аз топпен жүргізілетін жұмыс түірі. Аталған жұмыс түрі мұғалімнің арнайы паралель тапсырмаларды, іс-әрекеттің көрсетілетін бөліктерін қарастырып құрастыруды талап етеді. Сондай-ақ бұл саты ақыл-ой сатысы болып табылады, себебі сыртқы әрекеттерді ішкі әрекеттерге түрленірудің ақырғы сатысы болып табылады. Бұрын оқушы практика жүзінде орындаса, енді ойша орындайды, яғни заттың бейнелерімен жұмыс жасайды. Заттар көрнекі түрде немесе ұғымдар түрінде берілуі мүмкін. Ақыл-ой түріне көшу алдымен ең алдымен, іштей сөйлей отырып орындау және соңынан оқушының барлық операцияларды дыбыс шығармай іштей ойша әрекеттену арқылы жүзеге асады. Іштей сөйлеу әрекеті -бұл материалдық және материалданған әрекеттердің бейнесі. Оқушы әрекеттердің жаңа түрін меңгеруде оның заттардың мазмұнына, осы мазмұнның сөздік. үлгіде берілуіне сүйену керек. Егер тілдік әрекеттердің бірлігі үзілсе, онда эрекет сапасыз болады. Себебі тек тілдік түрге ғана сүйену меңгеретін білімдердің, іскерліктердің дерексіздендірілуіне әкеп соғады. Ал егер оқушы тек заттың мазмұнына ғана сүйенсе, онда ол қабылдауға сүйенген практикалық тапсырмаларды ғана орындай алады және алынған практикалық нәтижені талдау, негіздеу сияқты негізгі қабілеттер қалыптастырылмайды.
Сонымен ақыл-ой, шығармашылық қабілеттеріне қатысты пснхологиялық, педагогикалық әдебиеттерді талдау бізге бастауыш сынып окушыларының "ойша" әрекеттену қабілеттерін қалыптастырып, дамытуда П.Я.Гальперин мен Н.Ф.Талызинаның ақыл-ой әрекетін сатылап қалыптастыру және П.Я.Пономарев пен А.3.Зактың "ойша" әрекеттену теорияларын негізге алуымызға болатындығын, сонымен қатар бұл теориялар компьютерлік технологияны қолдану негізінде толық жүзеге асатындығын көрсетті.

1.2 Мобильдік дамытушы ойындарды оқу-тәрбие жұмыстарында қолдану

Дидактикалық мақсатта пайдаланылатын барлық ойындарды ойын әрекетінің негізгі мазмұнына байланысты екі түрге бөлуге болады. Бір жағдайда ойын мазмұнының негізі дидактикалық материалды құрайды. Мысалы, балалар командаға бөлініп, олар қарапайым оқу әрекеттерін орындайды, санайды, қателіктерді түзетеді, күндерді еске алады, бірақ бұл әрекеттерді ойында орындайды.
Басқа жағдайда дидактикалық материал нысаны мен мазмұны бойынша негізгі болып табылатын ойын қызметіне элемент ретінде енгізіледі. Мысалы, ертегі сюжеті бар драмалық ойынға әр адам ертегі мазмұнымен белгілі бір рөл атқаратын дидактикалық материал енгізілуі мүмкін, мысалы: география, биология, тарих, математика немесе басқа пәндер бойынша кейбір пәндер болып саналады. Бастауыш сыныптарда балаларға арналған оқу міндетін қою ойын сәттерін пайдалана отырып жүзеге асырылуы мүмкін.
Қазіргі уақытта компьютерлік технологиялар білім беру процесінде белсенді қолданыла бастады. Танымның әр түрлі салалары үшін көптеген қарапайым және күрделі компьютерлік бағдарламалар жасалады. Баланың жасына және қолданылатын бағдарламаларға байланысты компьютер ойын бойынша оппонент рөлінде сөйлей алады, әңгімеші, репетитор, емтихан алушы бола алады. Мектепке дейінгі және кіші мектеп жасындағы балаларды оқыту кезінде табыспен қолдануға болатын көру және есту, зейін, есте сақтау, сөздік-логикалық ойлау және т. б. сияқты балалардың түрлі психикалық функцияларын дамытуға бағытталған компьютерлік бағдарламалар бар. Қазір үстел компьютерлерін ауыстыруға барлық ақпаратпен жұмыс істеуге ыңғайлы мүмкіндік беретін мобильді - планшеттік ДК келеді.
Ойын-бұл танымдық іс-әрекет, ол баланың қоршаған табиғаты мен әлеуметтік шынайылығы туралы ойының өзіндік практикалық түрі болып табылады. Шындықты бейнелейтін ойын құралдарының ерекшеліктерінің арқасында, бала ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.