Оқу сауаттылығын арттыруға бағытталған мәтіндер

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

Павлодар мемелекеттік педагогикалық университеті

ОҚУ САУАТТЫЛЫҒЫН АРТТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ПРАКТИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

Мазмұны

Кіріспе

Негізгі бөлім

1. Оқушылардың оқу сауаттылығын арттырудың теориялық негіздері

1. 1 «Функционалдық сауаттылық» ұғымы және оның мазмұны

1. 2 Оқу сауаттылығының шетелдік білім беру үрдісінде енуі мен дамуы

1. 3 ҚР-да білім беру үрдісіне оқу сауаттылығын енгізудің алғышарттары мен маңыздылығы

2. Оқу сауаттылығын арттырудың практикалық негіздері

2. 1 Оқушылардың оқу сауаттылығын қалыптастырудағы шетелдік тәжірибе

2. 2 Оқушылардың оқу сауаттылығын дамытудағы тиімді әдіс-тәсілдер

2. 3 Оқушылардың оқу сауаттлығын қалыптастырып, дамытуға бағытталған мәтіннің түрлері

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Қазіргі қоғамға постиндустриалдық әлемде болып жатқан өзгерістерге тез бейімделе білетін адамдар қажет. Қазіргі уақытта объективті тарихи заңдылық адамның білім деңгейі мен білімділігіне қойылатын талаптарды арттыру болып табылады. Бүгінгі күні бәсекеге қабілетті мемлекет алдында тұрған негізгі мақсаттардың бірі - дүниежүзілік білім әлеміне ену. Адамзат баласын алға сүйрейтін күш тек білімде ғана. Білім беру саласының алдыңғы орнында мазмұнын жаңа бағытқа бұрып, өгерту, енгізу және өзгерту құрлымдық жүйесін жаңарту тұр. Еліміздің білім беру саласында жүріп жатқан түбегейлі құрылымдық қайта құрулар, білім беру саласындағы реформа - Қазақстан Республикасының бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін аса маңызды бағыттардың бірі. Сапалы білім - ел болашағын айқындайтын басты көрсеткіш болып табылады. Елбасы­ның көрсеткен бағыттары Қазақстан халқына Жол­дауында, жаңа Мемлекеттік бағ­дарламада, «Жалпыға ортақ Ең­бек Қоғамына қарай 20 қадам» атты мақаласында, Назарбаев Университетінде оқыған дәрісінде, ерекше мән беріліп айтылған. Олар өз нәтижесін бере бас­тады.

Қазіргі әлемдік білім кеңістігіндегі халықаралық стандарт талаптарына сай оқыту үдерісінің орталық тұлғасы білім алушы субъект, ал ол субьектінің алған білімінің түпкі нәтижесі құзыреттіліктер болып белгіленуі білім беру жүйесінде «функционалдық сауаттылықты» қалыптастыру мәселесін негізге алудың өзектілігін арттырып отыр.

Әрбір жеке тұлғаның болашағы мектепте шыңдалады. Ертеңгі күні елімізге ие болып, тәуелсіз еліміздің тізгінін ұстар азаматтар - бүгінгі мектеп оқушылары. «Халықпен халықты, адаммен адамды теңестіретін - білім» деп ұлы жазушы М. Әуезов айтып кеткендей, мемлекетімізді өркениетке апарар жолдың бастауында мектеп тұратыны белгілі. Алдыңғы қатарлы дамыған елдердің білім беру жүйесі озық техонологияларға, электронды құрылғыларға негізделген. Сол себепті олар әлеуметтік-экономикалық табыстарға жетіп отыр. Осы бағыттағы жетістіктерге иелік етіп отырған дамыған елдердің әлеуметтік-экономикалық жағдайы әлемдік бәсекеде көш басында тұр.

Тақырыптың өзектілігі. Қазіргі таңда мектепте оқуға және жазуға үйрету академиялық мақсаттармен шектелмейді, ол күнделікті өмірмен және еңбек қызметімен байланысты функционалдық және операциялық мақсаттарды қамтуы тиіс. Жаңа мемлекеттік оқу бағдарламасы мұғалімдерді оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамытуға бағыттайды. Ана тілін оқыту кезінде мәтінге баса назар аударылады, коммуникативтік тәсіл ескеріледі. Бүгінгі білім беру саласында әлемдік озық үлгідегі білім беретін елдермен тәжірибе алмаса отырып оқыту - басты талап. Негізгісі оқушыларды мектеп бітіргеннен кейін өмірге бейім етіп, алған білімін өмірде кез келген жағдайда, қажетті жерде оңтайлы қолдана алатын тұлға ретінде оқыту болып отыр.

Сауаттылық - бұл дәстүрлі тұрғыдан алып қарағанда, адамның ана тілінің грамматикалық нормаларына сәйкес оқу және жазу дағдыларын меңгеруінің белгілі бір деңгейі. Функционалдық сауаттылық - адамның сыртқы ортамен қарым-қатынасқа түсу және онда барынша тез бейімделу және жұмыс істеу қабілеті. Қарапайым сауаттылыққа жеке тұлғаның оқу, түсіну, қарапайым қысқа мәтіндерді құрастыру және қарапайым арифметикалық әрекеттерді жүзеге асыру қабілеті ретінде болса, функционалдық сауаттылық әлеуметтік қатынастар жүйесінде тұлғаның қалыпты жұмыс істеуін қамтамасыз ететін білімнің, іскерліктің және дағдылардың атомдық деңгейі болып табылады. Функционалдық сауаттылықтың негізгі дағдылары оқу сауаттылығы болып табылады. Қазіргі қоғамда ақпаратпен жұмыс істей білу табысты нәтиженің міндетті шарты болып табылады.

Оқу сауаттылығының нақты мазмұны дара тұлғаның дамуына қойылатын қоғамдық талаптарға байланысты құбылмалы сипатқа ие болады. Ол қарапайым оқу, жазу, санау біліктіліктерінен бастап, адамның әлеуметтік үдерістерге саналы түрде қатысуына мүмкіндік беретін, қоғамдық қажеттігі айқын кешенді білімдер мен біліктерден құралатын функционалдық сауаттылықты меңгеруді де қамтиды. Яғни «функционалдық сауаттылық» белгілі бір кезеңге сай субъектінің алған білімі мен білігі негізінде сауатты іс-әрекет ете алуы деген мағынаны білдіреді. Қоғамның дамуына байланысты сауаттылық ұғымының мәні тарихи тұрғыдан өзгергенін, тұлғаға қойылатын талаптарда оқу, жазу, санай білу қабілеттерінен гөрі белгілі бір қоғамда өмір сүруге қажетті білім мен біліктердің жиынтығын игеру, яғни функционалдық сауаттылыққа жету деген сипатта ұғынылады. Сауаттылық тұлғаның тұрақты қасиеті болып табылатындықтан, функционалдық сауаттылық сол тұлға меңгерген белгілі бір білім-біліктерден көрініс табады. Өйткені функционалдық сауаттылыққа адам нақты білім алу кезеңдерінен өткеннен кейін қол жеткізеді. Бұл орайда білім белгілі бір сауаттылық деңгейін қамтамасыз ететін құрал және нақты іс-әрекеттердің нәтижесі ретінде қарастырылады. Ендеше, мемлекеттік тілді оқытуда білімнің түпкі нәтижесі деп саналатын құзыреттіліктердің біртұтас бірлігі ретіндегі оқу сауаттылығының мәнін, рөлін айқындаудың, оны мектеп тәжірибесіне ендірудің уақыт талабымен толық сай келуі де диплом тақырыбының өзектілігін дәлелдей түседі.

Зерттеу жұмысының мақсаты. Қазіргі заманғы білім беру үдерісіндегі өзекті мәселелердің бірі - оқу сауаттылығының теориялық негіздері мен практикада оларды арттыру жолдарын анықтау.

Зерттеу жұмысының міндеттері:

1. «Функционалдық сауаттылық» ұғымының мәнін, мазмұнын анықтау, шығу тарихына назар аудару;
2. «Функционалдық сауаттылық» түсінігін ашуда теориялық тәсілдерді анықтау;
3. Оқу сауаттылығының шетелдік білім беру үрдісіне енуі мен даму кезеңдеріне шолу жасау;
4. Біздің еліміздегі білім беру үрдісіне оқу сауаттылығын енгізудің алғышарттары мен маңыздылығына тоқталу;
5. Мектеп оқушыларының оқу сауаттылығын қалыптастырудағы шетелдік тәжірибеге ден қою;
6. Мектеп оқушыларының оқу сауаттылығын дамытудағы тиімді әдіс-тәсілдерді анықтау.

Зерттеу жұмысының нысаны мектеп оқушыларының оқу сауаттылықтарын дамыту үдерісі болып табылады.

Зерттеу пәні . Оқу сауаттылығын арттыруға бағытталған мәтіндер.

Зерттеу жұмысының әдіс-тәсілдері: зерттеу әдістері: баяндау, жинақтау, жүйелеу, салыстыру, талдау әдістері қолданылды.

Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы. Еліміздің орта білім саласына енгізіліп жатқан жаңа реформа білімнің берілу сауаттылығы ғана емес, мемлекетіміздің әлемдік деңгейдегі бәсекелестікте алатын орнына да қатысты. Зерттеу жұмысына байланысты арнайы, кең ауқымда қарастырған әсіресе, қазақ тілінде ғылыми еңбек болмағандықтан, еліміздің қазіргі білім беру үрдісіне жаңадан еніп келе жатқан функционалдық сауаттылық, оның ішінде оқу сауаттылығының практикалық және теориялық жақтары, оны арттырудың жолдары қарастырылды. Қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімдеріне оқушыларды ҰБТ-ға дайындауға, оқу сауаттылығы бойынша жұмыс жасауға арналған көмекші құрал ретінде пайдалануға болады. Мектеп оқушыларының оқу сауаттылығын дамытуға мүмкіндік береді.

Зерттеу жұмысының теориялық және практикалық маңызы. «Функционалдық сауаттылықтың» әлемдік және отандық білім беру мазмұнына ену тарихы, оның маңызы мен тиімді тұстары анықталды. Оқу сауаттылығына байланысты мәтіндерді бір жүйеге келтіру,

Қалай жазсам болады?

Зерттеу жұмыстың құрылымы. Диплом жұмысы кіріспеден, екі тараудан, әр тарау үш тараушадан, қорытындыдан, пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1. 1 «Функционалдық сауаттылық» ұғымы және оның мазмұны

Білім беру жүйесі - ең тұрақты және күрделі жүйелердің бірі. «Функционалдық сауаттылық» термині алғаш рет 1957 жылы «сауаттылық» және «минималды сауаттылық» ұғымдарымен қатар ЮНЕСКО құжаттарында пайда болды. 1958 жылы оныншы Бас сессиясында ЮНЕСКО халықтың сауаттылығын анықтау үшін санақ жүргізбек болды және мәтінді түсініп оқыған, өздері туралы шағын мәтін құра алған адамды ғана сауатты деп санады. Жартылай сауатты адамға тек оқи алатын азаматтарды жатқызды [1] . 1965 жылы Тегеранда өткен сауатсыздықты жоюға бағытталған Дүниежүзілік министрлер конгресінде бұл терминді ұсынды. Көп ұзамай функционалдық сауаттылық тұлғаның білім деңгейінің көрсеткіші және оқу мен жазуды игеру процесі еңбек өнімділігі, өмір сүру жағдайларының жақсаруы және білім беру сапасының артуымен байланысты деген тұжырымдама қалыптасты. Ал 1978 жылы ЮНЕСКО ұсынған білім саласындағы өзгерістерге бағытталған ұсыныстар қайта қаралды [2] .

«Сауаттылық» - оқу-жазу, есеп және құжаттармен жұмыс жүргізе алу дағдысы. Ал «минималды сауаттылық» - қарапайым оқу-жазу қабілеті. Функционалдық сауаттылықтың түрлері: жалпы сауаттылық, компьютерлік сауаттылық, ақпараттық сауаттылық, коммуникативті сауаттылық, шет тілдерін меңгерудегі сауаттылық, тұрмыстық сауаттылық, төтенше жағдайда өзін ұстау сауаттылығы, әлеуметтік-саяси сауаттылық [3, 3-4] . Сауаттылық - адамның одан әрі дамуын құруға негіз болатын іргетас. Сауаттылық ауызша және жазбаша сөйлеу дағдыларын меңгерудің белгілі бір дәрежесі ретінде халықтың мәдени деңгейінің маңызды көрсеткіштерінің бірі болып табылады.

«Оқу» ұғымының «функционалдық оқу» ұғымынан айырмашылығы неде? Оқу - бұл интеллектуалдық даму технологиясы, мәдениетті қалыптастыру тәсілі, қарым-қатынастағы делдал, өмірлік мәселелерді шешу құралы. Оқусыз өмір бойы жалғасып келе жатқан зияткерлік даму мен өздігінен білім алу мүмкін емес. Мәтіннің мазмұны әрқашанда әртүрлі дәрежелеріне ие: әртүрлі адамдар өзінің жеке ерекшеліктері мен өмірлік тәжірибесіне қарай бірдей мәтінді әр түрлі түсінеді.

Оқу процесі үш фазадан тұрады:

Біріншісі - мәтінді қабылдау, оның мазмұнын ашу, жеке сөйлемдерден жалпы мазмұн құру.

Екінші - мәтінді түсіндіру: салыстыру және талдау, жалпылау, өз тәжірибесімен байланыстыру, контекст пен тұжырымдарға мән беру.

Үшінші - бұл жаңа мағынаны құру, яғни, жеке білім ретінде алынған жаңа білімді қабылдау. Оқуға гипотезалар, болжамдар ұсыну, модельдеу және жинақтау, өмірде, оқуда, кәсіби қызметте, практикада қолдану кіреді. Оқығанда оқырманда сезім, ой, бейнелер пайда болады. Бұл көптеген мәселелер бойынша әртүрлі көзқарастар бар екендігін түсіндіреді.

Оқудың бірінші фазасында репродуктивті оқиды, фактілер мен фабуланы мамұндай алады. Алайда, бүгінгі күні оқу процесінде алынған ақпаратты түсінуді, оны түсіндіруді, бағалауды және өзіндік ойдың қалыптасуын талап ететін шығармашылық оқу бірінші орынға ұсынылады. Василий Александрович Сухомлинский былай деді: «Оқу - бұл балалар әлемді көріп, білетін терезе» [4, 114] .

Функционалдық сауаттылықтың ерекшеліктері қандай? Тұлғаның тұрақты қасиеттері ретінде сауаттылықтан айырмашылығы, функционалдық сауаттылық - сол тұлғаның жағдаяттық сипаттамасы болып табылады.

Функционалдық сауаттылық:

1) оқу және жазу дағдыларын қалыптастыратын базалық деңгей болып табылады;

2) тұрмыстық мәселелерді шешуге бағытталған;

3) нақты мән-жайда адамның белгілі бір жағдайын сипаттайды;

4) стандартты, стереотипті тапсырмаларды шешумен байланысты;

5) ең алдымен, ересек адамдарды бағалау ретінде пайдаланылады.

PІSА (Prоgrаmmе fоr Іntеrnаtіоnаl Studеnt Аssеssmеnt) - 15-16 жасар оқушылардың білімін тексеретін халықаралық бағдарлама. PІSА зерттеуі - халықаралық Экономикалық ынтымақтастық және Даму ұйымы жүзеге асыратын бағдарлама. PІSА зерттеулерінде оқу техникасы, мәтінді тура түсінуі емес, мәтін мазмұнын түсінуі, рефлексия және материалдарды қолдана алуы бағаланады. Оқу сауаттылығын толыққанды зерттеу 2000 жылы басталды. Қазақстан халықаралық зерттеуге 2009 жылы алғаш рет қатысты. Зерттеу бойынша оқушылардың оқу, математика және жаратылыстану бағытындағы оқу жетістіктері бағаланады, ересек өмірге дайындығын анықтайды. Әрбір қатысушы елге білім беру жүйесінің стратегиялық мақсатын анықтауға мүмкіндік береді. PІSА 2009 зерттеу кезеңі 92 тестік тапсырмадан тұрды, олардың 49-ы оқу сауаттылығы бойынша (барлығы 101 сұрақ), 25-і математикадан (барлығы 36 сұрақ), жаратылыстанудан 18 тапсырма (барлығы 53 сұрақ) [5] .

Казақстан PІSА-ға 2009 жылдан бастап қатысуда. Төмендегі кестеден халықаралық зерттеуге қатысушылардың, білім беру ұйымдарының 2009-2015 жылдар аралығындағы жалпы санын көре аламыз.

1-кесте - Халықаралық зерттеуге қатысушы білім беру ұйымдары

Оқу сауаттылығы, жаратылыстану және математикалық сауаттылық оқушылардың тек білім алуына көмек ғана емес, сонымен қатар олардың әлеуметтік бейімделуіне мүмкіндік береді.

Оқырман сауаттылығы - функционалдық сауаттылықтың бірінші сатысы. Функционалдық сауаттылық - адамның әлеуметтік, мәдени, саяси-экономикалық қызметке белсенді қатысуына ықпал ететін іргелі негіз, әрине, оны өмір бойы жетілдіру керек.

Оқу сауаттылығы арнайы сұрақтар мен тапсырмалар арқылы тексеріледі, оларды құрастыру кезінде мәтінді түсіну деңгейі ескеріледі PІSА аясында оқушылардың оқу саласындағы сауаттылығын бағалау үшін ересектердің сауаттылығын анықтау үшін жасалған халықаралық зерттеу әзірлеген көрсеткіштер қолданылады. Бұл көрсеткіштер мәтінді түсінуден басқа, қолда бар идеялар мен тәжірибе негізінде оны ұғынуды да көздейді. Оқу сауаттылығы оқушылардың әртүрлі мәтіндік формаларын (мысалы, бланк мәтіндері, диаграммалар мен кестелерде жасалған тізімдер, мәтіндер) және ересек өмірде жиі қолданылатын мәтіндерді баяндаудың әртүрлі формаларын (баяндау, сипаттау және ойлау) қабылдау және жұмыс істеу қабілеттері негізінде бағаланады. Оқу сауаттылығының деңгейін бағалау үшін PІSА сарапшылары [3, 14-16] кестеде келтірілген 6 деңгейді енгізді.

2-кесте - PІSА сынақтарында оқу сауаттылығын бағалау

PІSА мәтіндерінің ерекшелігі - оларды баяндаудың шынайылығы (өмірден алынған мысалдар) . Бұл ретте зерттеудің осы бағыты бойынша тест сұрақтары ретінде көркем мәтіндер де қолданылады.

Оқырман біліктерінің деңгейі бойынша PІSА тест сұрақтары ең қарапайымнан, үстіртін және ең күрделі сұрақтарға дейін өзгереді. Мәтін хабарламаларын интерпретациялау және интерпретациялау дағдыларын анықтаудағы оқырмандық құзыреттілігі оқырман мен автордың ойы мен идеясын біртұтас көрініске байланыстыра білуін көрсету үшін қажетті ақпарат көлемімен анықталады. Бұл ретте мұндай мәтіндердің құрылымы бірдей емес - оқырман талқылау мәтінімен азырақ таныс болса, мәтін хабарламаларын жалпы бейнеге біріктіру қиынға соғады. Мәтін хабарламаларын түсіну және бағалау қиындықтарының деңгейі фактілерді салыстыруға ғана емес, ұсынылған ақпарат негізінде болжамдар құруға бағытталған мәселелерді қамтиды. Барлық аталған оқырман дағдылары өзара байланысты және олардың сәтті, табысты орындалуы бір-біріне байланысты. Бірінші әрекетті орындау кезінде оқырман ең алдымен, мәтін ақпаратының жеке фрагменттерінде тоқталады. Екінші әрекетті орындау кезінде (түсіндіру және біріктіру) оқырман бұл фрагменттерді біріктіреді. Оқушы мәтіндегі хабарды мәтін және мәтіннен тыс ақпаратпен байланыстыру арқылы ұғыну дағдыларын көрсетуі тиіс [6, 94] .

Н. Назарбаев 2012 жылғы 27 қаңтардағы «Әлеуметтік-экономикалық жаңғырту Қазақстан дамуының басты бағыты» атты Қазақстан халқына жолдауында мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту бойынша бесжылдық ұлттық жоспарды қабылдау жөнінде нақты міндет қойды. Аталған міндет Қазақстанның әлемдегі бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына кіруі процесінде де маңызды болып табылады. Еліміз үшін маңызды болып табылатын стратегиялық міндетті шешу жағдайында тұлғаның ең басты қасиеттері: белсенділік, шығармашыл ойлауға және шешім қабылдай алуға, кәсіби жолын таңдай алуға қабілеттілік, өмір бойы білім алуға дайын тұруы болып табылады. Бұл функционалдық дағдылар мектеп қабырғасында қалыптасады.

1. 2 Оқу сауаттылығының шетелдік білім үрдісіне енуі мен дамуы

Жаһандану және интернационалдандыру процестері, демографиялық жылжулар, жаһандық және ұлттық еңбек нарықтарындағы елеулі өзгерістер және техникалық, ақпараттық салалардағы жылдам ілгерілеу әлемнің көптеген елдерінде ғылыми және білім беру саясатының стратегиялық императивінің өзгеруіне алып келді. Бірінші орынға білім берудің жаңа сын-өзгерістеріне бейімделу, үздіксіз білім берудің «әмбебап» жүйесінің базалық құрамдас бөлігі ретінде оның функционалдығына бағытталу қажеттілігі шықты. Бұл жаңа мыңжылдықтағы сауаттылық пен функционалдық сауаттылығы проблемасын одан әрі өзекті мәселе ретінде қарап, осы мәселелерді кәсіби педагогикалық және әлеуметтік-экономикалық тұрғыдан қайта қарастыра отырып, жаңа басым бағыттарға акцент қоюға мүмкіндік береді.

Білім беру саласындағы отандық және шетелдік теоретиктері мен практиктерінің сауаттылық пен функционалдық сауаттылық феномендерін зерттеуге қызығушылығы, сондай-ақ оларды қалыптастыру мен дамытудың мүмкіндіктері ұдайы өсуде. Бір жағынан, бұл ЮНЕСКО сияқты ірі халықаралық ұйымдар жүзеге асыратын сауаттылық саласындағы көптеген жобалар бойынша жұмыс нәтижелерін салыстырмалы талдау қажеттілігіне байланысты.

Халықтың түрлі топтарын қолдау мен оқуға тартудың әлемдік тәжірибесі әртүрлі әрі өте ауқымды. ХХ ғ. екінші жартысында балалар мен жастардың оқуын қолдау саясатын Еуропа, АҚШ және Канада елдері белсенді түрде дамытты. XX ғасырдың соңы мен XXІ ғасырдың басында бұл үдеріске Шығыс және Оңтүстік Шығыс Азияның қарқынды дамып келе жатқан елдері белсенді түрде бұл топқа қосылды. Ал бүгінде Африканың жекелеген елдерінде айтарлықтай өзгерістер болып жатыр.

Әлемдік ауқымда белгіленген проблемаға кәсіби қызығушылық үнемі өсіп келеді. 1956 жылғы бағдарламалық жұмыстардан кейін В. С. Грей 1957 жылы ЮНЕСКО «сауаттылық» және «ең төменгі сауаттылық» ұғымдарымен қатар ғылыми-педагогикалық алаңда индивидтің төменгі деңгейден ең жоғарғы деңгейге дейін функционалдық деңгейін сипаттайтын «функционалдық сауаттылық» (funсtіоnаllу lіtеrаtе) терминін енгізді. [7, 18] . 1978 жылдан бастап бұл концепт адамның қоғамдағы әлеуметтік, азаматтық және экономикалық рөліне дайындау нысаны ретінде түсіндіріле бастады, сонымен қатар оқу, жазу және есеп сияқты «ең төменгі сауаттылық» көрсеткіштері оның тұлғалық өсуі мен әлеуметтік дамуы үшін міндетті алғышарттар болып саналды [8] . Осыған байланысты 1981 жылы америкалық психологтер М. Коул мен С. Скрибнер зерттеулері қызықты болып табылады, онда тұлғаның психофизиологиялық даму стратегиясында «сауаттылық» феноменіне баса назар аударылды [9, 336] . Сауаттылық деңгейінің когнитивті ойлау үдерістерінің дамуына әсерін қарастыра отырып, ғалымдар олардың өзара байланысының жоқтығын дәлелдейді, бұл ретте сауаттылық деңгейі мен коммуникативтік және рефлексивті дағдыларды меңгеру дәрежесі арасындағы, сондай-ақ белгілі бір діни және мәдени-тарихи контекстегі «үйрету» доминантының айқындылық күші мен танымға ұмтылу арасындағы тікелей байланысты атап көрсетеді. Осылайша, зерттеушілер функционалдық сауаттылық адамның түрлі аспектілерінде әлеуметтік-шартты қызметінің механизмдері мен ерекшеліктерін түсінумен тікелей детерминацияланғанын дәлелдейді.

Функционалдық сауаттылық ұғымы кеңес зерттеушісі С. А. Тангянның еңбектерінде [10, 3-17] көрініс тапты. Сауаттылық қоғамның дамуына қарай өсіп келе жатқан елдің экономикалық, саяси, азаматтық, қоғамдық және мәдени өміріне араласу үшін, оның дамуына қатысу үшін қажетті білім мен біліктің көлемі ретінде қарастырылды.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс