Экологиялық инновациялық өнім
Ірі өнеркәсіптік орталықтардың экологиялық мәселелерін инновациялық жолмен шешу бойынша іс-шаралар кешенін дайындау
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1
ЭКОЛОГИЯЛЫҚ РЕТТЕУДЕГІ ИННОВАЦИЯЛЫҚ РЕТТЕУДІҢ ТЕОРИЯЛАРЫҚ НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ...
1.1
Жаһандық экологиялық мәселелер мәні. Экологиялық дағдарыс және апаттық жағдайды реттеудің қажеттілігі ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2
Экологиялық мәселелерді шешудегі инновацияның рөлі ... ... ... ... ... ... ... ...
1.3
Әлем елдерінің экологиялық қауіпсіздік саласындағы тәжірибелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕРІН ШЕШУ НЕГІЗІНДЕ ИННОВАЦИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУДЫҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУ ... ... ... ... ... ..
2.1
ҚР бойынша ірі өнеркәсіптік орталықтардың экологиялық жағдайы және оның аймақтық сипаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.2
Қазақстанда экологиялық мәселелерді инновациялық жолмен реттеудегі инфрақұрылымның дамуын бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.3
Алматы қаласы бойынша экологиялық мәселелерді инновациялық шешу жолдарын талдау ... ... ... ... ...
3
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІН ШЕШУДЕ ИННОВАЦИЯЛАРДЫ ЕНГІЗУДІҢ ПЕРСПЕКТИВАСЫ ... ... ... ...
3.1
Ірі өнеркәсіптік орталықтардың экология жүйесін инновациялық технологиялар негізінде жетілдірудің шетелдік тәжірибелерін Қазақстанда қолдану мүмкіндіктері ... ... ... ... ... .
3.2
Алматы қаласындағы ауаның ластану көрсеткішін төмендету бойынша инновациялық шараларды енгізуді ұйымдастыру ... ... ... ... ...
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Кіріспе
Тақырыптың өзектілгі. Бүгінде әлем алдында екі үлкен мәселе тұр. Оның бірі - ядролық соғыс қауіпі болса, екіншісі күннен - күнге шйеленісіп келе жатқан экологиялық мәселені айтамыз. Бұл екеуі де әлде бір құдірет күшінің әсерінен емес, адам баласының өз санасының әсерінен емес, адам баласының өз санасының әмірімен дүниеге келгенін материалистік тұрғыда ойлайтындардың кез-келгені түсінеді. Түсінеді де, өз қолымен жасағанын өз мойнымен көтеру түн ұйқысын төрт бөліп дөңбекшиді, төніп келген төтенше қатерден шығудың жолдарын іздеп шарқ ұрады. Осы бір жан ұшырған, жанталасқан адамды ертегіде айтылатын қырық бірінші құпия есікті ашып алып, енді соны жаба алмай әлектенген байғұспен ғана салыстыруға болар еді. Бүгінгі экологиялық тепе-теңдік жолындағы жаппай дамудың түп-тамырын, табиғат тазалығы жолында көпшілік қозғалысының себеп-салдарын, міне, осы төңіректен іздестіру керек шығар.
Қазіргі әлемде экологиялық проблемалар өзінің қоғамдық мәні жағынан алдыңғы қатардағы мәселелердің біріне айналды, тіпті ядролық соғыс қауіпі де оның көлеңкесінде қалып қойды. Адамның шаруашылық іс-әрекетінің қауырт дамуы, айналадағы ортаға үдемелі көбіне бүлдірушілік сипатта әсер етуде. Адамның табиғатқа әсері мыңдаған жылдар бойында қалыптасқан табиғи жүйелерді өзгерту, сондай-ақ, топырақты, су көздерін ауаны ластау арқылы жүзеге асуда. Бұл табиғат ахуалының күрт төмендеуіне әкеліп соқты, көп жағдайларда орны толмас зардаптар қалдырды. Экологиялық дағдарыс шын мәнінде қуіп төндіріп отыр: іс жүзінде тез өріс алып бара жатқан дағдарыстың жағдайларды тез кез-келген аймақтардан көруге болады.
Экологияның танымал сөзге айналғаны соншалық, оны не болса соған - тазарту ғимараттарын салуға, жерді пайдалануды аймақтық деңгейде жоспарлуға, қағазды қайта өңдеуге және көкеністерді тек органикалық тыңайтқыштарды пайдалана отырып өсіруге айдар етіп таға салатын болды. Осы іс - әрекеттердің бәрі аса қажет екендігіне қарамастан, мұның ар жағында көбіне ойыңды әдеттегі талай сыннан өткен ережелер бойынша жүргізбей, табиғат заңдарын сорақылықпен бұзғанымыз үшін табиғаттың өз үмітімен бізге берер соққысын жеңілдетумен лайықты жазаны аз да болса кемеуілдетуге тырысуымыз керек. Мемлекетiмiздiң тәуелсiздiгiмен бiрге жаңа экологиялық қауiпсiздiк жүйелерiн басқару да бой көтерiп келедi. Дұрыс басқару қоршаған ортаны қорғаудың мемлекеттiк саясатын уағыздап, табиғи ресурстарды рационалды пайдалану үшін өте қажет. Өкiнiшке орай Қазақстанда көптеген жылдар бойы өндiрiсте табиғи шикiзаттарды өндiргенде, қоршаған ортаға зиянды қалдықтарды шығару көп мөлшерде болды.
Экологиялық қатердi болғызбау үшін халық шаруашылығын, өндiрiстi байланыстыра отырып, экологиялық-экономикалық талдаудың әдiстерiн пайдаланып, қоршаған ортаға шығарылатын ластағыштар деңгейiн салааралық модель арқылы талдап көрсету қажет-ақ. Экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ететін технологиясы бар мемлекеттің келешегі зор. Қазақстан Президент Н.Ә. Назарбаев 2006 жылғы Жолдауында халықаралық стандарттарға сәйкес қоршаған ортаны қорғау және экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөнінде тоқтала келіп былай деді: 2006 жылы біздің экологиялық заңнамаларымызды халықаралық озық актілермен үйлестіруге, жаңа стандарттарға көшуге, мемлекеттік бақылау жүйесін жетілдіруге бағытталған Экология кодексі қабылдануға тиіс. Тұтас алғанда, біз 2010 жылы қоғамның тұрлаулы дамуының негізгі экологиялық стандарттарын жасауға тиіспіз. Экономика және экология проблемаларына, соның ішінде экологиялық қауіпсіздік туралы теориялық ізденістер туралы айтар болсақ, онда отандық ғалым М.С.Тонкопийдің Экономика и экология еңбегін атап өтуге тура келеді.
Қазіргідей жаппай жаңару мен жаңғыру кезінде болып жатқан революцияның өзгерістерді әркімнің әрқалай қабылдауы заңды. Жан тыныштығын күтпеген, кешегісімен күн кешкен бей күнә жандардың жаппай қозғалыс, экологиялық дүмпу секілді бойында қаны мен жаны бар сөздерді ә дегеннен тасырқап, тосау қабылдауы да мүмкін. Оның үстіне адам психологиясы мұндайда тәттіні көп жеген баладай тез тойып, өз әрекетінен өзі жеріп шыға келетіні тағы бар. Ендеше экологиялық қозғалыс төңірегінде болып жатқан әр алуан талас - тартыс пен экология насихатының бүгіні мен болашағы кімді болса да салғырт қалдырмаса керек.
Білімнің барлық салалары сияқты, экология үздіксіз дамып келеді, басқа ол бірде тез, бірде баяу болып отырады. Гипократтың, Аристотельдің, басқа да көне грек философтарының еңбектерінде айқын экологиялық сипаттағы деректер бар. Сонымен бірге гректер экология деген сөзді білмеген. Бұл салаға биологиялық қайта өрлеудің XVIII - XIX ғасырлардың көптеген көптеген қайраткерлері де өз үлесін қосты. Мысалы, XVIII ғасырдың басындағы алғашқы микроскоппен зертеушілердің бірі ретінде көбірек танымал болған Ангол вон Левенгук, сонымен қатар осы күнгі экологияның маңызды екі саласы - қоректі тізбектерді және популяция санының динамикасын зерттеудің пионері болып табылады. Дербес ғылым ретінде экология шамамен 1900 - шы жылы қалыптасты. Экология термині 1869 жылы неміс биологы Эрнест Гегель Ұсынған болатын. Демек, бір шама жас ғылым, сонымен қатар экология қазір қауырт өсу кезеңін басынан кешіріп тіпті одан ары өсі барады. Экология сөзбе - сөз аударғанда - тіршілік мекені туралы ғылым. Авторлар неғұрлым дәл және қысқа тұжырымдама беруде бір - бірімен жарыса отырып, бұл ғылымға ең толық анықтама Эрнест Гегельдің өзі бергенін естен шығарып алады. Гегель айтқан: Экология деп, біз табиғат экономикасына қатысты барлық білімдерді - жануарлардың оны қоршаған ортамен, әсіресе оның өзімен тікелей немесе жанама қатысатын жануарлармен және өсімдіктермен өзара ынтымақтастық немесе қатынастық әрекеттерінің бар жиынтығын зертеуді түсінеміз. Бір сөзбен айтқанда, экология - Дарвин тіршілік үшін күресті туындатушы жағдайлар деп атаған, барлық күрделі қарым - қатынастарды зерттеу болып табылады. Кез - келген ғылым санасы сияқты, экологияның екі аспектісі бар. Оның бірі таным шеңберін кеңейту. Бұл бағытта бірінші орынға табиғат дамуының заңдылықтарын және оларды түсіндіру қойылады. Екіншісі - жинақталған білімдерді қоршаған ортаға қатысты проблемаларды шешу үші қолдану. Экология маңызының барған сайын артуын - практикалық маңызы бар бірде-бір ірі мәселе табиғаттың жанды және жнсыз компоненттері арсындағы байланыстарды ескермей шешілмейтіндігімен түсіндіруге болады.
Экологияның практикалық нәтижесі ең алдымен табиғатты пайдалану мәселелерін шешуден көрінеді. Тек экология ғана табиғи ресурстарды пайдаланудың ғылыми негіздерін құрай алады. Бұл ретте, табиғи прцестердің негізінде жатқан заңдылықтарды ескермеу табиғат пен адам арасындағы елеулі қайшылықтарға әкеліп соқтырғанын ата кеткен жөн. Нарық жағдайында экологияның экономикалық құқықтық мазмұны әр түрлі нысандары. Қозғалыс табиғатты қорғау жөжінен әлемдік ауқымда қаралатын, кейінге қалдыруға болмайтын және жоғары имандылықты талап ететеін мәселе болып табылады. Адам мен табиғаттың қарым - қатынасы экологиялық - экономикалық қатынас ретінде қарала бастады.
Тақырыптың зерттелу дәрежесі. Қазіргі кезде экологиялық мәселерді шешуде инновациялық әдістерді қолданудың мәнділігі ғылыми зерттеулерде оларға баса назар аударылуын жоғары деңгейде талап етіп отыр.Экономиканың қарқынды дамуы , қоғам мен қоршаған ортаның өзара әрекеттесуінің жалпы және арнайы мәселерін сараптау мен шешу мәселелері экология-экономикалық мақсаттардың жетекші орынға шыққанын негіздеуде сан алуан ғылым салаларына тақырып болып , әрі жан-жақты талқылануда.
Қазақстан экономикасында нарықтық қатынастың қалыптасуы кезеңінде экология-экономикалық шаруашылықты басқаруды реттеуді және экологиялық мәселелерді жан-жақты зерттеп, оларды инновациялық жолмен шешу жолдарын қарастыратын жарияланымдар жарық көре бастады.
Жұмыстың мақсаттары мен міндеттері. Қазақстан Республикасындағы негізігі экологиялық проблемаларды анықтап, оларды жоюдың инновациялық жолдарын қарастыру болып табылады.
Дипломдық жұмыстың мақсатына орай мынадай міндеттерді шешу көзделеді:
oo Экологиялық мәселелердің елдің экономикалық өсу жүйелеріне әсерінің теориялық және практикалық тәжірибелерін анықтау;
oo Елдің экономикасындағы түбірлі өзгерістердің экологиялық хал-ахуалдарға ықпалын зерттеу;
oo Экологиялық-экономикалық процестерді мемлекеттік реттеудің жалпы теориялық және әдіснамалық қағидаларын анықтау;
oo Экологиялық мәселелерді шешудің инновациялық жолдарын айқындау және оларды жүзеге асыру шараларын ұйымдастыру.
Дипломдық жұмыстың құрылымы мен көлемі. Жұмыс кіріспе, негізгі бөлімдегі үш тарау, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.Жұмыстың көлемі - НАНША бет.
.
1. ЭКОЛОГИЯЛЫҚ РЕТТЕУДЕГІ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕОРИЯЛАРДЫҢ НЕГІЗДЕРІ
1.2 Жаһандық экологиялық мәселелер мәні. Экологиялық дағдарыс және апаттық жағдайды реттеудің қажеттілігі
Жаһандық экологиялық проблемалар бүкіл адамзаттың қатысуымен шешілетін барлық планетаға қатысы бар маңызды экологиялық жағдайлар.Жаһандық экологиялық проблемалар басқа да жаһандық проблемалармен тығыз байланысты, олар бір-біріне әсер етеді, ал кейбіреулердің пайда болуы басқалардың пайда болуына немесе нашарлауына әкеледі. Мысалы, әлем халқының жарылыс өсімі арқылы туындаған демографиялық сипатқа ие осындай күрделі әлемдік проблема халықтың азық-түлікке, энергияға, тұрғын үйге, өнеркәсіптік тауарларға деген сұраныстың артуына байланысты қоршаған ортаға ауыртпалықтың күрт өсуіне алып келеді. Халықты тұрақтандырусыз демографиялық проблеманы шешпестен, планетада экологиялық дағдарыс процестерінің дамуын шектеу мүмкін емес екені анық
Өз кезегінде, шөлге айналу, ормандарды жою, ауыл шаруашылық жерлерін азғыру және жоюға байланысты экологиялық проблемалар әлемдік азық-түлік проблемасының нашарлауына алып келеді. Мұндай жаһандық проблеманың әскери қаупі экологиялық қауіпті. Мұнай майы өрттерімен шығанақ соғысы тағы да дәлелдеді.
Қоршаған ортаның нашарлауы табиғи ресурстардың нашарлауы, ластану, халықтың денсаулығының нашарлауы нәтижесінде елеулі экономикалық шығындарға әкеледі.
Адам-қоғам жүйесінің дамуының қазіргі кезеңінде жаһандық экологиялық проблемалардың динамикасы байқалады: кейбір проблемаларды ауыстыру өмірге нақты қауіптің ауырлығының төмендеуіне байланысты емес, сонымен қатар, климаттық жылыну, жұту сияқты жаңа, барлық уақытта жаңа, озон қабаты, қышқыл жаңбыры. Жаһандық экологиялық проблемалардың динамикасы жаңа жаһандық экологиялық проблемалардың пайда болуы болып табылады, ал қазіргі таңдағы мәселелер өз өзектілігін жоғалтпайды, бірақ олар шешілмеген. Жаһандық экологиялық проблемалар концепциясының мазмұны адамның өліміне, олардың біліміне, метафораға, тілдік тұзақ тәрізді, сөзсіз адамның өліміне әкеп соқтыратын құбылыс тәрізді.
Қазіргі таңдағы экологиялық дағдарыс бірнеше сипатта көрініс табады:
1.Жаңа мыңжылдықтың басында экологиялық проблемалардың динамикалық дамуы бірінші кезекте парниктік әсерге байланысты климаттың жаһандық өзгеруі мәселесі болып табылады. Парниктік газдардың көздері - көміртегі диоксиді, метан, фреон және басқа да газдардың антропогендік шығарындылары. Антропогендік шығарындылардың әсері ормандардың жойылуын, ландшафтық өзгерістер мен жерді пайдалануды қамтитын бірқатар жанама себептермен күшейеді. 2000 жылға қарай, солтүстік жарты шардың орташа жылдық температурасының артуы орташа жиырмасыншы ғасырдың орташа температурасымен салыстырғанда 1,3 градусқа жоғары болды. Көмірқышқыл газы зауыттарының, зауыттардың, автомобильдердің, әуе кемелерінің шығарындылары. Қазба энергиясының (мұнай, газ, көмір) энергия көздерінің пайда болуына байланысты XXI ғасырдың ішінде бұл затты атмосфераға шығарындыларының өсуі болжанады. 2100 жылға қарай орташа жаһандық температура 5,8 градус Цельсийге дейін көтеріледі. Көміртегі диоксиді шығарындыларына негізделген климаттың жылынуына әсері Германия, АҚШ, Нидерланды сияқты индустриалды елдерге тән. EPR шеңберінде көміртегі диоксиді эмиссиясының теріс әсерін бағалауды ғалымдар бірдей бағалайды. Атмосферадағы көміртегі диоксиді концентрациясының өсуі 2100 жылға қарай баяулауы және тұрақтануы керек деп саналады.
2. Екінші жаһандық экологиялық проблема түбегейлі шешімді талап ететін озон қабатын бұзу болып табылады. Өздеріңіз білетіндей, 20 шақырымнан астам биіктікте орналасқан озон қабаты жердің үстіңгі қабатын күннің жойғыш ультракүлгін сәулелерінен қорғайды, оның ішінде қысқа толқынды радиация ең қауіпті болып табылады. Әсіресе, олар халықтың денсаулығына, оның иммундық және гендік жүйелеріне теріс әсер етеді. Озон қабатын бұзу жұқпалы аурулардың артуына әкеледі. Озон қабатын жұтудың және тесіктердің пайда болуының себебі атмосфераға фторланған және хлоридті көмірсутектер және галогендік қосылыстар шығарындылары болып табылады. Ультра күлгін сәулелер теңізде, мұхитта азық-түлік тізбегінің негізі болып табылатын планктонмен жойылады. Планктонның өмір сүруіне байланысты судың жылынуына байланысты, оның саны мен түрінің құрамы өзгереді, және тұтастай алғанда, азық-түлікті жеткізуге әсер етеді. Швеция ғалымдары озон қабатының сарқылуы (25%) соя өнімділігінің төмендеуіне, сондай-ақ 20-25% -ға әсерін анықтады. Ресей сондай-ақ озон қабатын бұзатын заттардың ірі өндірушілері мен тұтынушыларының бірі болып табылады. БҰҰ-ның қоршаған ортаға арналған бағдарламалары бірнеше ондаған жылдар бойы хлордың мөлшерін ұлғайтуды көздейді.
3. Үшінші мәселе - қышқыл жаңбыры және трансшекаралық ауаның ластануы. Күкірт диоксиді мен азот тотығы қазба отынының жануынан туындауы мүмкін, бұл желден босату көзінен қашықтықта үлкен қашықтыққа және жаңбырмен, қармен және тұмамен жерге қайта оралуы мүмкін. Қышқылды жаңбыр, көлдердің, өзендердің, топырақтың қышқылдығын жауын-шашынның орнына өзгертеді, көптеген жануарлар мен өсімдіктердің өліміне, коммуналдық салада айтарлықтай шығындар мен шығындарға алып келеді. Қышқыл жауын-шашын ластану көздерінен жүздеген шақырым жерде орналасқан ормандардың өліміне, ішкі сулардағы көптеген балықтарға әкеледі. Сондай-ақ, ашық металл конструкцияларының коррозиясы орын алып, мәдени-тарихи ескерткіштер бүлінген.
4. Төртінші мәселе, орман алаңын қысқарту. ХХ ғасырда. кең ормандар, тропикалық ормандардың жартысы жойылды. Ормандарды ағызу деңгейін сақтай отырып, олардың аумағы XXI ғасырдың басында азаяды. 40% -ға өсті. Ормандардың құндылығы өте жоғары, олар биосферадағы заттардың жабық айналымын қамтамасыз етуде маңызды рөл атқаратын оттегінің негізгі бөлігін шығарады, ормансыздандыру топырақ эрозиясына әкеледі, жануарлар мен өсімдіктер әлемдерін азайтады, су қоймаларының тозуы, көміртегі диоксиді сіңірілуінің төмендеуі, өнеркәсіптік ағаш. Ең көп дәрежеде орман алқаптарын азайту процестері Оңтүстік Америка, Азия және Тынық мұхит бассейнінің елдеріне тән.
Енді экологиялық реттеудегі теориялардың түрлеріне тоқталып өтейік. Жалпы экологиялық бухгалтерлік есеп тұжырымдамасына тереңірек бойлайтын болсақ, келесі кемшіліктер мен проблемаларды анықтауға болады:
- экологиялық есеп тұжырымдамасының мазмұнына ғалымдардың бірыңғай көзқарасының болмауы;
- бухгалтерлік терминологияның түсіндірмесі жоқ;
-жасыл есепке алудың бірыңғай әдіснамасының болмауы;
- қаржылық есептілікте экологиялық ақпаратты жариялауға қойылатын талаптардың жоқтығы;
- экологиялық шығындарды ортақ түсіну мен жіктеудің болмауы;
- экологиялық есепке негізделген корпоративтік жауапкершілік принциптерін қалыптастыру қажеттілігі;
- экологиялық есепке алу стандарттарын құру қажеттілігі;
- экологиялық есеп объектілерін анықтау қажеттілігі;
-экологиялық есепке алу деректерін біріктіру жолдарын анықтау
басқару шешімдерін қабылдау процесінде.
Осылайша, бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілікті реттеу жүйесі кәсіпорындардың экологиялық аспектілерін көрсету үшін жеткіліксіз.
Кәсіпорынның негізгі ұзақ мерзімді мақсаттарының бірі болып табылады
одан әрі болу үшін бәсекелестік позицияларын қолдау
нарық. Осыған байланысты кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі терминін зерттеу қажет. Негізгі түсініктерді атап өтейік.
Авторлар терминнің сипаттамасында бірқатар бағыттарды анықтайды:
1. Бәсекеге қабілеттілік - босату және сату арқылы айқындалатын тиімді экономикалық қызметті жүзеге асыру мүмкіндігі
нарыққа бәсекеге қабілетті өнімдер.
2. Бәсекеге қабілеттілік - оны жүзеге асыру реті
функциялары (функционалдық көзқарас тұрғысынан).
3. Объектінің салыстырмалы сипаттамасы ретінде бәсекеге қабілеттілік
субъект тұрғысынан.
4. Нарықтық талаптарға жауап ретінде шара ретінде бәсекеге қабілеттілік
Тұрақтылықты сақтау, бәсекеге қабілеттілігін күшейту қоршаған орта факторларының әсерін зерттеуге, экологиялық инновацияларды есепке алуға, жауапты тұлғалардың уақтылы ақпаратпен қамтамасыз етуге бағытталған экологиялық есеп ұйымдастыру мәселесін сөзсіз тудырады. Экологиялық есепке алу маңызды қадам болып табылады.
Ғалымдардың қосқан үлесін бағалай отырып, қазіргі уақытта экологиялық есепке алу жүйесінің жұмыс істеуін талдау және өнеркәсіптік кәсіпорындарда оны әдіснамалық қамтамасыз ету мәселелері түсініксіз. Біздің ойымызша, бұл аспектілер қосу және тереңдетуді талап етеді.
Экологиялық реттеу бүгінгі күні мемлекеттік органдардың және шаруашылық субъектілерінің қызметіне бағытталған экологиялық заңнаманың міндетті талаптары, дамуы және тиісті мақсаттарды, жобаларды және бағдарламаларды іске асыру. Дегенмен, экологиялық менеджменттің басты бағыты кәсіпорынның артықшылығы болып табылады.
Экологиялық факторлардың өндіріске әсері айқын және ынталандырушы сипатқа ие. Табиғи ресурстар азайып, ұмтылуда, өнеркәсіптік кәсіпорындардың қоршаған ортаны ластауды төмендету
әр түрлі технологияларды дамытуға инвестиция салу қажеттігі туындатады.
Өнеркәсіптік кәсіпорындар қоршаған ортаға тиетін ауыртпалықты төмендету қағидаты бойынша жұмыс істеуі тиіс, ол оларға белгілі бір бәсекелестік артықшылықтарды қамтамасыз етеді және нәтижесінде инновациялық әлеуетті арттыратын экологиялық зиянды азайту үшін жаңа технологияларды әзірлеу және енгізу негізінде инновациялық әлеуетті арттыру және т.б. d. Алайда мұндай оқиғаларды, инновацияларды ескере алатын жүйе қажет, сондай-ақ экологиялық жаңартулардың шығындары туралы ақпараттарды уақытында есепке алу, жүйелеу және синтездеу қажет. Мұндай жүйе экологиялық есеп жүйесі болып табылады, оның мақсаты - басқару ұжымына уақтылы, толық, мөлдір, қол жетімді, салыстырмалы, қажетті ақпаратпен қамтамасыз ету, оның негізінде қорларды іздестіру және
қоршаған ортаны қорғау жөніндегі іс-шаралардың экономикалық және экологиялық тиімділігін арттыруға және ұйымның тұрақты бәсекелестікке қабілеттілігін қамтамасыз етуге арналған параметрлерге қол жеткізуге бағытталған басқарушылық шешімдер болып табылады.
Экологиялық есеп біздің көзқарасымыздан тұтас алғанда кәсіпорынның бухгалтерлік және аналитикалық қолдау жүйесінің ажырамас бөлігі ретінде қарастырылуы керек. Сонымен бірге қоршаған ортаны қорғау жөніндегі қызметті есепке алу және талдауды қамтамасыз ету бірлігі тікелей қаржылық есептің аспектілерімен (экологиялық міндеттемелер мен шығындарды есепке алу, экологиялық шығындарды есепке алу және т.б.) байланысты,
экологиялық есеп беру нысандарын құрастыру және қоршаған ортаны қорғау шараларын бақылау (экологиялық-экономикалық аудит және талдау).
Осы есептіліктің формаларын жасаған кезде, оның ерекшелігі - сыртқы пайдаланушылардың бағдары, олар үшін ақпараттың уақтылығы, толықтығы және сенімділігі қағидаттарына айналады. Экологиялық есеп беру нысандарының дамуы кәсіпорынның инновациялық дамуымен тығыз байланысты. Осылайша, экологияландырылған есептерді жасау табиғат қорғау шараларының шығындарын шаруашылық қызметтің белгілі бір түріне жататын кәсіпорындардың экологиялық мәртебесі туралы ақпаратты салыстыру қағидатын іске асыруды қамтамасыз ететін шығыстардың жалпы құрамынан бөлуге мүмкіндік береді. Бұдан басқа, мамандандырылған есептілік нысандарын енгізу бақылау және есеп беру функцияларын және ақпараттық қолдау қызметін жетілдіреді.
Ақпаратты ұсыну функциясы немесе ақпараттық қолдау функциясы технологиялық бақылау функциясы болып табылады. Осы функциямен қоршаған ортаны есепке алу шешім қабылдауды қолдау үшін ақпарат беру міндетін орындайды. Ең алдымен, эко-инновациялар деп аталатын технологияларды, өнімдерді немесе қызметтер түріндегі инновацияларды үнемдеуді (кәсіпорынның ұйымның нарықтық құны, компанияның қаржылық-экономикалық көрсеткіштерін жақсарту) және қоршаған ортаға әсер ету шараларын қолдакну керек. Экологиялық технологиялар, әдетте, энергия тиімділігін жоғарылату, қалдықтарды өңдеуді оңтайландыру, экологиялық көлікті дамыту, ресурстарды басқару және қалдықтарды басқару саласындағы технологияларды қамтиды; экологиялық таза әдістер
құрылыс және құрылыс материалдары (эко-дамуды құру, экологиялық таза өнімдер мен экологиялық қызметтер нарығын қалыптастыру) және т.б.
Қоршаған ортаны дәлелдейтін ғылыми дәлел проблемалар, ең алдымен, халықтың соматикалық және психикалық денсаулығына, жалпы өмір сүру ұзақтығына кері әсерін тигізеді. Демографиялық фактордың қоршаған ортаның нашарлауы әсерінен теріс әсері тұтынушылық белсенділіктің төмендеуіне, демек, экономикалық дамудың баяулауына әкелуі мүмкін. Экология, экономика және қоғам арасындағы қарым-қатынас айқын болады, бұл табиғи-экологиялық теңгерімді ескеретін әлеуметтік экономика әдістерінің дамуының маңыздылығын, сондай-ақ жасылдандыру проблемаларын көрсетеді. Жоғарыда аталған міндеттерді орындауға қабілетті жүйе қоршаған ортаны қорғауға арналған шығындар мен міндеттемелер туралы ақпаратты жинау, есепке алу, жинақтаудың жүйелі және құжатталған процедурасы ретінде экологиялық есеп жүйесі болып табылады, сондай-ақ кәсіпорынның әлеуметтік-экономикалық және экономикалық нәтижелерін, кәсіпорынның құндылықтарын, менеджментті модельдеуде экологиялық көрсеткіштерді біріктіру бәсекеге қабілеттілігін арттырады.
Осылайша, экономикалық субъектінің қызметінде экологияға бағытталған өндірістің басымдығына қол жеткізу қажет. Дамудың экологиялық негізделген моделін құрудың міндеттері: экономикалық, экологиялық және әлеуметтік көрсеткіштер арасындағы өзара қатынасты орнату; жасыл өндірісті бағалау және бақылауды күшейту үшін негізгі көрсеткіштерді әзірлеу , өндірістік қызметтің экологиялық дұрыстығына; жасылдандыру принциптеріне сай экономикалық тиімділік көрсеткіштерін пайдалану болып табылады.
1.2 Экологиялық мәселелерді шешудегі инновацияның рөлі
Қазіргі таңда әлемдік экономикада аса маңызды үш инновациялық бағыт қалыптасуда. Олар информатика, денсаулық сақтау және қоршаған ортаны қорғау. Бұл аталған салалардың әрқайсысы, сарапшылардың бағалауы бойынша, ХХІ ғ. экономикалық дамудың басты көзіне айналады.
Қоршаған ортаны қорғау мәселесінің шиеленісуі сапалы экономикалық өсу концепциясын қалыптастыруда қиындықтар туғызады. Бүгінгі таңда экономикада орнықты дамуға өту және инновациялық үдерістерді ынталандыру сияқты екі ірі ғылыми-қолданбалы мәселелер өзекті тақырыпқа айналды. Бірінші мәселенің туындау себебі, бір жағынан, экологиялық шиеленістердің үдеуі, табиғи ресурстардың сарқылу проблемаларына қатысты болса, екінші жағынан, осы аталған проблемаларды шешудің теориялық және тәжірибелік деңгейде нақты әдістерінің, тәсілдерінің болмауы.
Экологиялық зардаптарды жою, қоршаған ортаны ластаудан қорғау талаптарының жылдан жылға қатаң қадағалануы энергетика, биотехнология, химия, нанотехнология сияқты ғылыми бағыттардың қалыптасуын, дамуын жеделдетті. Осы бағыттарды дамыту барысында экономиканы диверсификациялау және модернизациялау мүмкіндіктері кеңейетін болады.
Халықаралық бизнестің заманауи дамуы жағдайында әлемдік экономиканың экономикалық өсуін қамтамасыз етудің экологиялық проблемаларын шешу айрықша маңызға ие. Жақында қоршаған ортаны қорғау мәселелеріне байланысты процестер қарқынды дамып келеді, бірінші кезекте ол халықаралық бизнес субъектілерінің экономикалық қызметінде айқын көрінетін екі негізгі бағытқа қатысты: қоршаған ортаның элементтерін ластау және жою және табиғи ресурстарды тиімсіз пайдалану және жетіспеушілігі. Жаһандық экологиялық проблемалар өмірге қауіп төніп, кейінгі ұрпақтың даму мүмкіндіктері болып танылды.
Экологиялық мәселелерге байланысты экономиканың өзекті мәселелері
Қоршаған ортаның элементтерін ластау және жою
Ресурстардың болмауы, ресурстарды тиімсіз пайдалану
Жаһандық экологиялық проблемалар өмірге қауіп төніп, кейінгі ұрпақтың даму мүмкіндіктеріне негізгі кедергі болып табылады
Осыған байланысты халықаралық бизнесті дамытудың экономикалық және экологиялық проблемаларын шешудің инновациялық тәсіліне негізделген тұрақты экономикалық дамудың жаңа тұжырымдамасы ерекше назар аудару керек.Халықаралық бизнестің субъектілерінің белсенді дамуы табиғи ресурстардың тез азаюына, экожүйенің жұмыс істеуінің экологиялық теңгерімінің бұзылуына алып келді. Әлемдік экономикадағы өндірістің және тұтынудың жылдам қарқыны табиғи ортаға бірдей қарқынмен оралуға мүмкіндік бермейді. Табиғат заңдарын сақтамау және ресурстарды тиімсіз пайдалану нәтижесінде экологиялық дағдарыстың белгілері өздерін көрсете бастады.
Өз кезегінде, экологиялық проблемалардың болуы халықаралық бизнес субъектілерінің қызметін дамытуға шектеулі ықпал етеді. Бұл табиғи ресурстардың тозуы мен сарқылуы жағдайында тұтыну көлемінің ұлғаюына байланысты, бұл қоршаған ортаны қорғауға және шикізатқа бағаның өсуіне, экономиканың дамуына кедергі келтіретін, сауда және инвестициялық қызметке кедергі келтіретін негіз болып табылады.
Таяу болашақта табиғи ресурстардың шектелуі жаһандық экономиканың дамуының негізгі кедергісі болуы мүмкін. Халықаралық бизнес саласында табиғат ресурстарын игеру үшін күрес, оның ішінде тек мұнай емес, сонымен қатар басқа да энергетикалық ресурстар, рудалар, орман және балық байлығы күшейе түсті. Жаһандық бәсекелестік қоршаған ортаның мәселелерімен айналысатын жаңа реңктерді алады.
Жаһандық экологиялық апаттар мен саяси және әлеуметтік проблемалармен қатар қайталанып отырған экономикалық дағдарыстар әлемнің кейбір аймақтарында және тіпті қарулы қақтығыстарда тұрақсыздандыруға алып келеді.
Жаһандық экологиялық проблемаларға жауап ретінде халықаралық қоғамдастық, мемлекеттер мен компаниялар үш бағытқа бөлуге болатын экологиялық стратегияларды әзірлейді және жүзеге асырады:
1. Салауатты ортаны құру стратегиясы. Бұл стратегия табиғи ортаны және адам өмірінің экологиялық жағдайын жақсарту, қалаларда, жұмыс және демалыс орындарында, басқа да әлеуметтік іс-шараларда экологиялық қауіпсіз және жайлы өмір сүру ортасын қалыптастыру, денсаулықты жақсарту және адамдардың өмір сүру ұзақтығын арттыруды қамтиды.
2. Экологиялық қауіпсіз өндіріс құру стратегиясына негізделген стратегиялар - қоршаған ортаға бағдарланған технологияларға көшуді қамтамасыз ету, соның ішінде азық-түлік өндірісіндегі ГИО-ны төмендету, барлық антропогендік көздерден қоршаған ортаға әсер ету деңгейін төмендету, экологиялық реттеу жүйесін жетілдіру, экологиялық мониторинг, жобалардың қоршаған ортаға әсерін бағалау, экономикалық экологиялық қызметті ынталандыру.
3. Экономиканың тиімді экологиялық секторын қалыптастыруға ықпал ететін стратегиялар эко-даму нарығын, тауарларды және экологиялық қызметтерді қалыптастыруға, экологиялық аудиттерді енгізуге, экологиялық сертификаттауға, экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге және технологияларды дамытуға қойылатын талаптарды жасауға бағытталған.
Әлемдік өндіріс пен тұтынуды масштабтау
Табиғи және әлеуметтік жүйелердің балансының бұзылуы
Жаһандық экологиялық дағдарыс табиғат ресурстарының жетіспеушілігінен және климаттың өзгеруінен көрінеді
Экономикалық және экологиялық процестердің өзара әрекеттестігі
Экономикалық, экологиялық, энергетикалық, демографиялық, қаржылық және басқа да жаһандық қауіп-қатерлерді және ішкі шектеулерді нығайту дамыған мемлекеттер үшін экономиканың барлық сегменттерінде және барлық экономикалық факторларда табиғи ресурстарды пайдалану тиімділігін арттыруға бағытталған мемлекеттік саясат шараларында абсолютті басымдығы болып табылады. Бұл инновациялық экономиканың дамуына басты назар Қазақстан үшін де маңызды.
Сонымен бірге, ғылыми-техникалық революцияны дамыту барысында табиғатпен қарым-қатынастың жаңа сипатын қамтамасыз ету, өндірістің және табиғи процестерді адам реттейтін бірыңғай жүйеге үйлестіру үшін қажетті техникалық алғышарттар пайда болады. Жаңа экологиялық көзқарас табиғаттың абстрактілі алаңдаушылығын туғызбайды, ол жасыл өсім деп аталатын, табиғи ресурстарды үнемдеу, мемлекеттердің тұрақты экономикалық дамуына жәрдемдесетін және әлеуметтік салаға қаржыны қайта бағыттауға мүмкіндік беретін жоғары технологиялық инновациялық технологияны қолдану арқылы қол жеткізуге болады. Осы уақытқа дейін қолданылған шектеу шаралары (мысалы, ағынды суларды тазарту құрылыстарын салу) экологиялық жағдайдың жақсаруына түбегейлі әсер ете алмайды. Ағынды суларды тазарту қондырғыларының қызметі жеткілікті сенімді емес, қауіпті, қымбат және экономикалық тұрғыдан тиімді емес. Өндіріс технологиясының түрін экологиялық негізде қайта құру қажет: барлық қалдықтарды жоюмен және қолайлы өмір сүру ортасын қамтамасыз етумен аз қалдықты және қалдықсыз өнімді көшіру қажет.
Технологияны дамытудың экологиялық маңызды бағыттары экологиялық таза биотехнология, қалдықтарды өңдеу технологиялары, төмен ластану технологиялары болып табылады. Қоршаған ортаны қорғау әдістеріне және құралдарына түбегейлі өзгерістер енгізу, Жер биосферасына антропогендік әсерді азайту және адам денсаулығының сақталуына үлес қосу қажет.
Ұлттық инновациялық жүйелерді дамытуды қамтамасыз ету үшін экологиялық инновацияларды енгізу өте маңызды, бұл қоршаған ортаға оң әсерін тигізетін барлық нәрсені білдіреді. Бұл өнімдер (мысалы, органикалық азық-түлік, биоқауіпсіздік материалдары, түрлі сүзгілер, жасыл үйлер) және технологиялар (қоршаған ортаның ластануымен, қалдықтармен күресудің жаңа әдістері) және қоршаған ортаны қорғауға арналған өндірісті ұйымдастырудың жаңа жолдары болуы мүмкін. Бұдан басқа, біз қоршаған ортаны басқару, экологиялық маркетинг, қоршаған ортаны қорғау технологияларын интеграцияланған енгізу туралы, экономикалық деңгейді және қоршаған ортаны қорғаудың жүйелік өзара әрекеттесуін компания деңгейінде қарастырамыз.
Бүгінгі күні экологиялық инновацияны стратегиялық және жан-жақты түрде қолданатын және оны корпоративтік мәдениетке біріктіретін компаниялар кәсіпорынның тиімділігін арттырады деп санайды. Көптеген компаниялар қоршаған ортаны инновациялар өндірістік процестің әр кезеңінде компания шығындарын төмендете алады, кірістерді көбейтіп, тұрақты жеткізу тізбегін қамтамасыз ету арқылы тәуекелдерді азайта алады.
Инновациялық экологиялық жобаларды коммерциализациялау оның өмірлік циклінің кезеңдеріне байланысты, қажетсіз ресурстарды тартуды талап етеді, олардың жетіспеушілігі тек инновациялық үдерістерге кедергі келтіріп қана қоймай, оның тиімділігі мен тиімділігіне айтарлықтай әсер етеді. Коммерциализация процесін жүзеге асыру нақты білімді талап етеді, оның болмауы экологиялық жобаларды жобалау үрдісін модельдеу және экологиялық менеджменттің бүкіл процесін оңтайландыру арқылы шешілетін негізгі проблемалардың бірі болып табылады.
Іске асыру сатысына және өтелуіне қол жеткізген белсенді экологиялық жобалар негізінен энергияны үнемдейтін технологиялар, тамақ өнеркәсібін дамытудың жаңа тәсілдері, көлік секторындағы баламалы отынның дамуы, энергетика және т.б. және кеңейту, жаңа құрылыс. Кәсіпорынның инновациялық және технологиялық-экологиялық дамуын басқару мыналарды қамтуы тиіс: мақсаттарды қою және олардың басымдықтарын айқындау;
экологиялық сауықтыру үшін алаңдарды таңдау; ықтимал шешімдердің экономикалық және экологиялық тиімділігін бағалау; Экотехникалық даму бағдарламасын жасау; жоспарды түзету және бағдарламада көзделген табиғат қорғау шараларының орындалуын бақылау. Біртіндеп экологиядағы басқарушылық шешімдерді қолдану әдістері, мысалы, экологиялық тиімділіктің тұжырымдамасы, таза өндіріс моделі, MIPS тұжырымдамасы негізінде ресурстық өнімділікті арттыру әдістері пайда болады. Мұндай техниканы пайдалану өте шектеулі, олар жиі халықаралық жобаларда немесе экспортқа бағдарланған кәсіпорындарда оқшауланады. Және соңғы себеп - экология саласындағы инновациялық жобаларды басқару үдерістеріне нақты көзқарастың болмауы.
Бизнес-процестерді модельдеу экологиялық инновациялық жобалардың маңызды бөлігі болып табылады. Инновациялық экологиялық жобаны әзірлеу кезеңінде инновациялық жобалау принциптері мен әдістерін экологиялық жобалардың шарттары мен ерекшеліктеріне бейімдеу проблемалары бар. Инновациялық және экологиялық менеджменттің тиімді әдісі ретінде үш кезеңді қарастыру қажет:
oo Ұйымда қолданылатын технологияларды шолу, сондай-ақ оларды
oo қолданудың экономикалық және экологиялық жағдайын бағалау;
Экологиялық компоненттерді ескере отырып, технологиялық кезеңдерді анықтау және талдау (осы кезеңнің негізгі басқару құралы - салыстырмалы бағалау);
- сәйкестендірілген стандарттармен ұйымда қолданылатын технологияларды салыстыру (осы кезеңнің негізгі басқару құралы - ұйымның технологиялық портфелін талдау және оларды жасылдандыру) .
Эко-инновацияның техникалық сипаттамаларын және оның тиімділігін бейнелейтін кезде, проблеманы шешудің алдыңғы әрекеттерінің қол жетімділігі мен сапасын ғана емес, сондай-ақ жобаның экологиялық қауіпсіздігі мен қауіпсіздігін бағалау қажет. Қоршаған орта мен ресурстар мен өндіріс тұрғысынан инновацияның тазалығы дәрежесі. Эко-инновацияның түрін техниқалық маңызы бар деңгейде анықтау және әр типке есептеледі және оның алдын-ала инвестициялық зерттеулер мен экологиялық жобаны жоспарлаудың әр кезеңінде оның экологиялық жағымдылығы есептеледі.
Прототипті және бюджеттеуді әзірлеуді іске асыру кезеңінде жобаның алдын-ала құны анықталады. Жиі экологиялық жобалар қымбат және күрделі, ұзақ және қосымша зерттеулерді талап етеді.
Эко-инновацияға ықтимал сұранысты зерттеу дәстүрлі инновациялармен салыстырғанда басымдық болып табылмайды, бұл сонымен бірге өндіріс көлемін, сатылым нарығын және эко-өнімдердің бір партиясын өндіруге арналған барлық тиісті шығындардың тізіміне әсер етеді. Өнімді қоршаған ортаны жою қажеттілігіне тексеру үшін келесі критерийлер қолданылады: қаралған өнім немесе қызметті өндіру нәтижесінде қоршаған ортаға келтірілген залалды экономикалық және экологиялық бағалау; экологиялық нормаларға сәйкес келмеу; сату көлемі; нарық үлесі; өмірлік циклде орын; осы өнімнің кәсіпорын, компания, компания айналымының жалпы айналымындағы үлесі; кірістілік; капиталдың айналымы және т.б. Сонымен қатар, экологиялық аудит жүргізу, яғни кәсіпорынның экологиялық заңнаманың, заңдардың және нормативтік актілердің экологиялық талаптарына сәйкес келетіндігін растайтын кәсіпорындардың экологиялық қызметін тексеру қажет.
Осылайша, экологиялық инновациялық жобаны таңдау үшін алгоритмді қолдану жаңа экологиялық инновацияларды жобалауда экологиялық инновацияларды енгізуді жақсартуға, сондай-ақ қолданыстағы өнеркәсіптік кәсіпорындардың экологиялық құрамын жақсартуға мүмкіндік береді.
Эко-өндіріс үшін үлгі бизнес-жоспарды жобалау кезеңінде, бірнеше кезеңдерде есептеуді жүргізу, басқару үдерісі мен өндіріс процесін біртіндеп түзету және оңтайландыру қажет
(шығыс, экологиялық өнімнің бағасы, жоспарланған кірістер және жоспарланған экологиялық пайда). Содан кейін эко-жобаның тиімділік көрсеткіштері есептеледі: қарапайым және күрделі.
Инновациялық эко-инновациялық жобалауды модельдеу
Біз комбинацияға негізделген инновациялық дизайн эко жобасының келесі үлгісін қарастырып өтейік: ұйымдастырушылық, технологиялық, ақпараттық қолдау
Экологиялық инновациялық өнім
Сыртқы орта
Табиғи орта және ресурстар Экология Факторлар NTP Экономика Заңдар
Экологиялық менеджмент
Басқару пәні Экологиялық проблема
Инновациялық процестің (сұраныс, маркетинг, зерттеулер мен әзірлемелер, өндіріс, маркетинг), нарықтық тарту модельдерін (зерттеулер мен әзірлемелерді енгізу) инновациялық процестің сұранысқа шақыру моделі. нарықтық талаптарға жауап беру арқылы), Klein-Rosenberg тізбекті үлгісі (бес өзара байланысты тізбектер әртүрлі инновациялық және жаңартылған көздермен және процестерді білудің барлық түрлерімен), интеграциялық модель (өндірістің ҒЗТКЖ интеграциясы). Экологиялық инновациялық жобалар үшін ең жарамды - бесінші ұрпақтың үлгісі. Инновациялық жобаның бесінші ұрпағы өзара әрекеттесуші компаниялардың стратегиялық интеграциясымен сипатталады (инновацияларды электронизациялау). Яғни, процесс көп құрылымдық, желіге негізделген.
Сондай-ақ, эко-инвестицияларды жобалау кезінде Р.И. Купердің қақпасы моделі қолданылады, мұнда ПИ әртүрлі функционалдық құрылымдардан параллельді әрекеттер жүйесі бар функционалды кезеңдердің алдын ала белгіленген кезеңдеріне бөлінеді. Əрбір кезеңде сапаны бақылауды атқаратын қақпалар бар, жобаға басымдық беру, жобаны жалғастыру тоқтату туралы шешім қабылдау және тиісті ресурстарды бөлу.
Экологиялық жобалар үшін кезеңділік маңызды, өйткені әр кезеңде мақсаттың сәйкестігін және экологиялық стандарттарға қол жеткізуді тексеруге болады. Дегенмен, жобаларды ертерек кезеңдерге қайтарудың мүмкін еместігі модельдің тиімділігін төмендетеді.
Эко-инновацияларды ұйымдастыру процесін модельдеу бойынша жұмыс нәтижесі:
1. Экологиялық жобаның инновациялық және инвестициялық ресурстарының құрылымын оңтайландыру моделі
кәсіпорынның инновациялық даму нұсқаларын іске асыру үшін қажетті және жеткілікті. Бұл модель жобаның барлық қатысушылары экологиялық жобаға инвестиция салу тиімділігі тұрғысынан шешімдер қабылдауға мүмкіндік береді.
2.Индикаторлар мен даму үрдістері арасындағы қатынастарды есептеу және анықтау үшін қосымша факторлық талдауды пайдалана отырып, инновациялық даму параметрлерін анықтаудың болжамдық моделі.
3. Инновациялық-инновациялық дамуды басқаруды жүзеге асырумен байланысты модельдеу сатыларының нәтижелерін талдауға мүмкіндік беретін экологиялық үрдістерді және жобаның уақытша оңтайлы инвестициялық құрылымдарын нақтылауға мүмкіндік беретін экологиялық-инновациялық шешімдерді жасаудың интеллектуалды кешені.
Ұсынылған модельді практикалық қолдану және эко-инновациялық модельдеу мәселелерін шешу алгоритмі экологиялық және инновациялық шешімдерді қабылдау рәсімін айтарлықтай жеңілдетеді.
Нарықтық жағдайдағы жылдам өзгерістердің және дәстүрлі болжау әдістерімен талдау үшін инвестициялық ресурстардың жетіспеушілігінің тұрғысынан уақыт пен ақша болмауы мүмкін және қазіргі немесе перспективалық нарықтық мүмкіндіктер бірінші кезекте дамыған модельді пайдалана отырып, инновацияның үрдістерін анықтай алатын адамдармен тікелей жүзеге асырылатын болады .
Экологиялық қауіпсіздік стратегиясының негізгі мақсаты тиімді инновациялық және инвестициялық экологиялық саясатты қалыптастыру және бәсекеге қабілетті экологиялық тауарларды, қызметтерді және жағдайларды қамтамасыз ету болып табылады. Өйткені экономикалық өсуге және қазіргі заманғы әлемде халықтың өмір сүру сапасын жоғарылатудың негізгі бағыты инновациялық-экологиялық қызметті дамыту, инновациялық технологияларды, өнімдер мен қызметтерді кеңінен тарату болып табылады.
Дамыған елдерде отандық ішкі өнімнің 70-85% өсуі инновациялық өндіріс пен басқару технологиясындағы жаңа білімге негізделген. Ғаламдық ақпараттық технологиялар нарығы зияткерлік меншік нарығы материалдандырылған және материалдандырылмаған түрде. Барлық осы мәселелерді шешу және экологиялық негізделген инновацияларды қарауды және енгізуді талап етеді.
Қортыра айтқанда, экологиялық экономиканы құрудағы проблемаларды шешуде ұлттық үкіметтердің тез және уақтылы әрекет етуіне - инновациялық дағдарысқа қарсы әлеуметтік бағдарламалардың пайда болуы, инновациялық экологиялық технологияларды, өнімдер мен қызметтерді құру мен пайдалануды ынталандыруды көздейтін экономиканы қалпына келтіру жоспарлары, стратегиялары өте маңызды болып табылады.
1.3 Әлем елдерінің экологиялық қауіпсіздік саласындағы тәжірибелері
Көптеген мемлекеттер экологияны өз саясатында басымдық деп санайды. Қазіргі саясаттың экологиялық аспектісі, қоршаған ортаны қорғау шараларын енгізу қажеттілігіне байланысты, бәсекеге қабілеттілік пен халықаралық бизнестің даму стратегиясының маңызды факторы болып табылады.
Ірі халықаралық компаниялар қоршаған ортаны қорғауға бағытталған әлеуметтік-этикалық маркетинг тұжырымдамасын әзірлейді және жүзеге асырады, болашақ ұрпақ үшін бар ресурстарды сақтайтын ұлттық үкіметтермен әлеуметтік бағдарламаларды жүзеге асыруға ұмтылады. Дегенмен, бүгінгі күні қабылданған шаралар қоршаған ортаны қорғау саласындағы ахуалды түбегейлі өзгерту үшін жеткіліксіз. Сонымен бірге, инновациялық тәсілмен экологиялық мәселелерді шешу ресурстық мәселелерді шешіп қана қоймай, адамның қоршаған ортасын жақсартумен қатар, экономикалық даму мен мемлекеттер мен компаниялардың бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін айтарлықтай мүмкіндіктер береді.
Инновациялық көзқарас шеңберінде экологиялық проблемаларды шешудің ерекше ерекшелігі - бұл өндірістің техникалық және технологиялық негізін ғана емес, оның ұйымдық принциптерін, басқару әдістері мен құралдарын мақсатты, сапалы жаңартуды білдіреді, бұл ұзақ мерзімді тиімділікті күтуге мүмкіндік береді. Инновациялар тұрақты экономикалық дамуды қамтамасыз етуге барынша қол жеткізу үшін халықаралық бизнес субъектілерінің экологиялық және экономикалық қызметінің барлық бағыттарын қамтуы тиіс.
Көптеген шетелдік мемлекеттер, соның ішінде дамыған еуропалық елдер, экологиялық инновацияларды мақсатты және жүйелі түрде енгізу арқылы орнықты дамуға бағытталған маңызды жетістіктерге қол жеткізді. Экологиялық тиімділіктің тұжырымдамасы, таза өндіріс моделі, экологиялық менеджменттің және аудиттің халықаралық стандарттары, MIPS тұжырымдамасына негізделген ресурстарды өнімділікті арттыру әдістері, жаңа жүйелік экологиялық жобалау және арнайы өнімнің таңбалануы, өндірістің, өнімнің және қызметтердің экологиялық қауіпсіздігін жоғары деңгейде қамтамасыз ете отырып, бизнестің бәсекелестік жағдайын нығайтады
Ресейде осындай заманауи құралдарды пайдалану табиғатта бұрынғысынша шектеулі болып келеді, көбіне көбінесе халықаралық жобаларға қатысатын немесе экспорттаушы кәсіпорындарға шоғырландырылған және әрбір жерде қолданылатын техникалық, технологиялық, ұйымдық және басқару тәсілдеріне әсер етпейтін жеке аймақтар бойынша бөлінеді.Жалпыға ортақ пікір, ресейлік кәсіпорындардың негізгі бөлігін маңызды экологиялық, әлеуметтік және ресурс үнемдейтін әсерлері бар озық инновациялық өндіріс қағидаттарына көшіру кедергісі олардың күш-жігерін өсіп келе жатқан бәсекелестік жағдайында өмір сүру проблемаларына, кәсіпорындардың өздерінің қаржы ресурстарының жетіспеушілігіне ұдайы шоғырландыру болып табылады.
Соңғы жылдарда жүргізілген зерттеулер зерттеулер бұл проблемалар орнықты даму қағидаттары бойынша өндірісті сапалы түрде жаңартып тұрудың барлық себептерін толығымен жоймайды. Осыған орай, ресейлік тәжірибені талдау тек қана емес, сонымен қатар алдыңғы қатарлы халықаралық және, ең алдымен, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1
ЭКОЛОГИЯЛЫҚ РЕТТЕУДЕГІ ИННОВАЦИЯЛЫҚ РЕТТЕУДІҢ ТЕОРИЯЛАРЫҚ НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ...
1.1
Жаһандық экологиялық мәселелер мәні. Экологиялық дағдарыс және апаттық жағдайды реттеудің қажеттілігі ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2
Экологиялық мәселелерді шешудегі инновацияның рөлі ... ... ... ... ... ... ... ...
1.3
Әлем елдерінің экологиялық қауіпсіздік саласындағы тәжірибелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕРІН ШЕШУ НЕГІЗІНДЕ ИННОВАЦИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУДЫҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУ ... ... ... ... ... ..
2.1
ҚР бойынша ірі өнеркәсіптік орталықтардың экологиялық жағдайы және оның аймақтық сипаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.2
Қазақстанда экологиялық мәселелерді инновациялық жолмен реттеудегі инфрақұрылымның дамуын бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.3
Алматы қаласы бойынша экологиялық мәселелерді инновациялық шешу жолдарын талдау ... ... ... ... ...
3
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІН ШЕШУДЕ ИННОВАЦИЯЛАРДЫ ЕНГІЗУДІҢ ПЕРСПЕКТИВАСЫ ... ... ... ...
3.1
Ірі өнеркәсіптік орталықтардың экология жүйесін инновациялық технологиялар негізінде жетілдірудің шетелдік тәжірибелерін Қазақстанда қолдану мүмкіндіктері ... ... ... ... ... .
3.2
Алматы қаласындағы ауаның ластану көрсеткішін төмендету бойынша инновациялық шараларды енгізуді ұйымдастыру ... ... ... ... ...
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Кіріспе
Тақырыптың өзектілгі. Бүгінде әлем алдында екі үлкен мәселе тұр. Оның бірі - ядролық соғыс қауіпі болса, екіншісі күннен - күнге шйеленісіп келе жатқан экологиялық мәселені айтамыз. Бұл екеуі де әлде бір құдірет күшінің әсерінен емес, адам баласының өз санасының әсерінен емес, адам баласының өз санасының әмірімен дүниеге келгенін материалистік тұрғыда ойлайтындардың кез-келгені түсінеді. Түсінеді де, өз қолымен жасағанын өз мойнымен көтеру түн ұйқысын төрт бөліп дөңбекшиді, төніп келген төтенше қатерден шығудың жолдарын іздеп шарқ ұрады. Осы бір жан ұшырған, жанталасқан адамды ертегіде айтылатын қырық бірінші құпия есікті ашып алып, енді соны жаба алмай әлектенген байғұспен ғана салыстыруға болар еді. Бүгінгі экологиялық тепе-теңдік жолындағы жаппай дамудың түп-тамырын, табиғат тазалығы жолында көпшілік қозғалысының себеп-салдарын, міне, осы төңіректен іздестіру керек шығар.
Қазіргі әлемде экологиялық проблемалар өзінің қоғамдық мәні жағынан алдыңғы қатардағы мәселелердің біріне айналды, тіпті ядролық соғыс қауіпі де оның көлеңкесінде қалып қойды. Адамның шаруашылық іс-әрекетінің қауырт дамуы, айналадағы ортаға үдемелі көбіне бүлдірушілік сипатта әсер етуде. Адамның табиғатқа әсері мыңдаған жылдар бойында қалыптасқан табиғи жүйелерді өзгерту, сондай-ақ, топырақты, су көздерін ауаны ластау арқылы жүзеге асуда. Бұл табиғат ахуалының күрт төмендеуіне әкеліп соқты, көп жағдайларда орны толмас зардаптар қалдырды. Экологиялық дағдарыс шын мәнінде қуіп төндіріп отыр: іс жүзінде тез өріс алып бара жатқан дағдарыстың жағдайларды тез кез-келген аймақтардан көруге болады.
Экологияның танымал сөзге айналғаны соншалық, оны не болса соған - тазарту ғимараттарын салуға, жерді пайдалануды аймақтық деңгейде жоспарлуға, қағазды қайта өңдеуге және көкеністерді тек органикалық тыңайтқыштарды пайдалана отырып өсіруге айдар етіп таға салатын болды. Осы іс - әрекеттердің бәрі аса қажет екендігіне қарамастан, мұның ар жағында көбіне ойыңды әдеттегі талай сыннан өткен ережелер бойынша жүргізбей, табиғат заңдарын сорақылықпен бұзғанымыз үшін табиғаттың өз үмітімен бізге берер соққысын жеңілдетумен лайықты жазаны аз да болса кемеуілдетуге тырысуымыз керек. Мемлекетiмiздiң тәуелсiздiгiмен бiрге жаңа экологиялық қауiпсiздiк жүйелерiн басқару да бой көтерiп келедi. Дұрыс басқару қоршаған ортаны қорғаудың мемлекеттiк саясатын уағыздап, табиғи ресурстарды рационалды пайдалану үшін өте қажет. Өкiнiшке орай Қазақстанда көптеген жылдар бойы өндiрiсте табиғи шикiзаттарды өндiргенде, қоршаған ортаға зиянды қалдықтарды шығару көп мөлшерде болды.
Экологиялық қатердi болғызбау үшін халық шаруашылығын, өндiрiстi байланыстыра отырып, экологиялық-экономикалық талдаудың әдiстерiн пайдаланып, қоршаған ортаға шығарылатын ластағыштар деңгейiн салааралық модель арқылы талдап көрсету қажет-ақ. Экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ететін технологиясы бар мемлекеттің келешегі зор. Қазақстан Президент Н.Ә. Назарбаев 2006 жылғы Жолдауында халықаралық стандарттарға сәйкес қоршаған ортаны қорғау және экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөнінде тоқтала келіп былай деді: 2006 жылы біздің экологиялық заңнамаларымызды халықаралық озық актілермен үйлестіруге, жаңа стандарттарға көшуге, мемлекеттік бақылау жүйесін жетілдіруге бағытталған Экология кодексі қабылдануға тиіс. Тұтас алғанда, біз 2010 жылы қоғамның тұрлаулы дамуының негізгі экологиялық стандарттарын жасауға тиіспіз. Экономика және экология проблемаларына, соның ішінде экологиялық қауіпсіздік туралы теориялық ізденістер туралы айтар болсақ, онда отандық ғалым М.С.Тонкопийдің Экономика и экология еңбегін атап өтуге тура келеді.
Қазіргідей жаппай жаңару мен жаңғыру кезінде болып жатқан революцияның өзгерістерді әркімнің әрқалай қабылдауы заңды. Жан тыныштығын күтпеген, кешегісімен күн кешкен бей күнә жандардың жаппай қозғалыс, экологиялық дүмпу секілді бойында қаны мен жаны бар сөздерді ә дегеннен тасырқап, тосау қабылдауы да мүмкін. Оның үстіне адам психологиясы мұндайда тәттіні көп жеген баладай тез тойып, өз әрекетінен өзі жеріп шыға келетіні тағы бар. Ендеше экологиялық қозғалыс төңірегінде болып жатқан әр алуан талас - тартыс пен экология насихатының бүгіні мен болашағы кімді болса да салғырт қалдырмаса керек.
Білімнің барлық салалары сияқты, экология үздіксіз дамып келеді, басқа ол бірде тез, бірде баяу болып отырады. Гипократтың, Аристотельдің, басқа да көне грек философтарының еңбектерінде айқын экологиялық сипаттағы деректер бар. Сонымен бірге гректер экология деген сөзді білмеген. Бұл салаға биологиялық қайта өрлеудің XVIII - XIX ғасырлардың көптеген көптеген қайраткерлері де өз үлесін қосты. Мысалы, XVIII ғасырдың басындағы алғашқы микроскоппен зертеушілердің бірі ретінде көбірек танымал болған Ангол вон Левенгук, сонымен қатар осы күнгі экологияның маңызды екі саласы - қоректі тізбектерді және популяция санының динамикасын зерттеудің пионері болып табылады. Дербес ғылым ретінде экология шамамен 1900 - шы жылы қалыптасты. Экология термині 1869 жылы неміс биологы Эрнест Гегель Ұсынған болатын. Демек, бір шама жас ғылым, сонымен қатар экология қазір қауырт өсу кезеңін басынан кешіріп тіпті одан ары өсі барады. Экология сөзбе - сөз аударғанда - тіршілік мекені туралы ғылым. Авторлар неғұрлым дәл және қысқа тұжырымдама беруде бір - бірімен жарыса отырып, бұл ғылымға ең толық анықтама Эрнест Гегельдің өзі бергенін естен шығарып алады. Гегель айтқан: Экология деп, біз табиғат экономикасына қатысты барлық білімдерді - жануарлардың оны қоршаған ортамен, әсіресе оның өзімен тікелей немесе жанама қатысатын жануарлармен және өсімдіктермен өзара ынтымақтастық немесе қатынастық әрекеттерінің бар жиынтығын зертеуді түсінеміз. Бір сөзбен айтқанда, экология - Дарвин тіршілік үшін күресті туындатушы жағдайлар деп атаған, барлық күрделі қарым - қатынастарды зерттеу болып табылады. Кез - келген ғылым санасы сияқты, экологияның екі аспектісі бар. Оның бірі таным шеңберін кеңейту. Бұл бағытта бірінші орынға табиғат дамуының заңдылықтарын және оларды түсіндіру қойылады. Екіншісі - жинақталған білімдерді қоршаған ортаға қатысты проблемаларды шешу үші қолдану. Экология маңызының барған сайын артуын - практикалық маңызы бар бірде-бір ірі мәселе табиғаттың жанды және жнсыз компоненттері арсындағы байланыстарды ескермей шешілмейтіндігімен түсіндіруге болады.
Экологияның практикалық нәтижесі ең алдымен табиғатты пайдалану мәселелерін шешуден көрінеді. Тек экология ғана табиғи ресурстарды пайдаланудың ғылыми негіздерін құрай алады. Бұл ретте, табиғи прцестердің негізінде жатқан заңдылықтарды ескермеу табиғат пен адам арасындағы елеулі қайшылықтарға әкеліп соқтырғанын ата кеткен жөн. Нарық жағдайында экологияның экономикалық құқықтық мазмұны әр түрлі нысандары. Қозғалыс табиғатты қорғау жөжінен әлемдік ауқымда қаралатын, кейінге қалдыруға болмайтын және жоғары имандылықты талап ететеін мәселе болып табылады. Адам мен табиғаттың қарым - қатынасы экологиялық - экономикалық қатынас ретінде қарала бастады.
Тақырыптың зерттелу дәрежесі. Қазіргі кезде экологиялық мәселерді шешуде инновациялық әдістерді қолданудың мәнділігі ғылыми зерттеулерде оларға баса назар аударылуын жоғары деңгейде талап етіп отыр.Экономиканың қарқынды дамуы , қоғам мен қоршаған ортаның өзара әрекеттесуінің жалпы және арнайы мәселерін сараптау мен шешу мәселелері экология-экономикалық мақсаттардың жетекші орынға шыққанын негіздеуде сан алуан ғылым салаларына тақырып болып , әрі жан-жақты талқылануда.
Қазақстан экономикасында нарықтық қатынастың қалыптасуы кезеңінде экология-экономикалық шаруашылықты басқаруды реттеуді және экологиялық мәселелерді жан-жақты зерттеп, оларды инновациялық жолмен шешу жолдарын қарастыратын жарияланымдар жарық көре бастады.
Жұмыстың мақсаттары мен міндеттері. Қазақстан Республикасындағы негізігі экологиялық проблемаларды анықтап, оларды жоюдың инновациялық жолдарын қарастыру болып табылады.
Дипломдық жұмыстың мақсатына орай мынадай міндеттерді шешу көзделеді:
oo Экологиялық мәселелердің елдің экономикалық өсу жүйелеріне әсерінің теориялық және практикалық тәжірибелерін анықтау;
oo Елдің экономикасындағы түбірлі өзгерістердің экологиялық хал-ахуалдарға ықпалын зерттеу;
oo Экологиялық-экономикалық процестерді мемлекеттік реттеудің жалпы теориялық және әдіснамалық қағидаларын анықтау;
oo Экологиялық мәселелерді шешудің инновациялық жолдарын айқындау және оларды жүзеге асыру шараларын ұйымдастыру.
Дипломдық жұмыстың құрылымы мен көлемі. Жұмыс кіріспе, негізгі бөлімдегі үш тарау, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.Жұмыстың көлемі - НАНША бет.
.
1. ЭКОЛОГИЯЛЫҚ РЕТТЕУДЕГІ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕОРИЯЛАРДЫҢ НЕГІЗДЕРІ
1.2 Жаһандық экологиялық мәселелер мәні. Экологиялық дағдарыс және апаттық жағдайды реттеудің қажеттілігі
Жаһандық экологиялық проблемалар бүкіл адамзаттың қатысуымен шешілетін барлық планетаға қатысы бар маңызды экологиялық жағдайлар.Жаһандық экологиялық проблемалар басқа да жаһандық проблемалармен тығыз байланысты, олар бір-біріне әсер етеді, ал кейбіреулердің пайда болуы басқалардың пайда болуына немесе нашарлауына әкеледі. Мысалы, әлем халқының жарылыс өсімі арқылы туындаған демографиялық сипатқа ие осындай күрделі әлемдік проблема халықтың азық-түлікке, энергияға, тұрғын үйге, өнеркәсіптік тауарларға деген сұраныстың артуына байланысты қоршаған ортаға ауыртпалықтың күрт өсуіне алып келеді. Халықты тұрақтандырусыз демографиялық проблеманы шешпестен, планетада экологиялық дағдарыс процестерінің дамуын шектеу мүмкін емес екені анық
Өз кезегінде, шөлге айналу, ормандарды жою, ауыл шаруашылық жерлерін азғыру және жоюға байланысты экологиялық проблемалар әлемдік азық-түлік проблемасының нашарлауына алып келеді. Мұндай жаһандық проблеманың әскери қаупі экологиялық қауіпті. Мұнай майы өрттерімен шығанақ соғысы тағы да дәлелдеді.
Қоршаған ортаның нашарлауы табиғи ресурстардың нашарлауы, ластану, халықтың денсаулығының нашарлауы нәтижесінде елеулі экономикалық шығындарға әкеледі.
Адам-қоғам жүйесінің дамуының қазіргі кезеңінде жаһандық экологиялық проблемалардың динамикасы байқалады: кейбір проблемаларды ауыстыру өмірге нақты қауіптің ауырлығының төмендеуіне байланысты емес, сонымен қатар, климаттық жылыну, жұту сияқты жаңа, барлық уақытта жаңа, озон қабаты, қышқыл жаңбыры. Жаһандық экологиялық проблемалардың динамикасы жаңа жаһандық экологиялық проблемалардың пайда болуы болып табылады, ал қазіргі таңдағы мәселелер өз өзектілігін жоғалтпайды, бірақ олар шешілмеген. Жаһандық экологиялық проблемалар концепциясының мазмұны адамның өліміне, олардың біліміне, метафораға, тілдік тұзақ тәрізді, сөзсіз адамның өліміне әкеп соқтыратын құбылыс тәрізді.
Қазіргі таңдағы экологиялық дағдарыс бірнеше сипатта көрініс табады:
1.Жаңа мыңжылдықтың басында экологиялық проблемалардың динамикалық дамуы бірінші кезекте парниктік әсерге байланысты климаттың жаһандық өзгеруі мәселесі болып табылады. Парниктік газдардың көздері - көміртегі диоксиді, метан, фреон және басқа да газдардың антропогендік шығарындылары. Антропогендік шығарындылардың әсері ормандардың жойылуын, ландшафтық өзгерістер мен жерді пайдалануды қамтитын бірқатар жанама себептермен күшейеді. 2000 жылға қарай, солтүстік жарты шардың орташа жылдық температурасының артуы орташа жиырмасыншы ғасырдың орташа температурасымен салыстырғанда 1,3 градусқа жоғары болды. Көмірқышқыл газы зауыттарының, зауыттардың, автомобильдердің, әуе кемелерінің шығарындылары. Қазба энергиясының (мұнай, газ, көмір) энергия көздерінің пайда болуына байланысты XXI ғасырдың ішінде бұл затты атмосфераға шығарындыларының өсуі болжанады. 2100 жылға қарай орташа жаһандық температура 5,8 градус Цельсийге дейін көтеріледі. Көміртегі диоксиді шығарындыларына негізделген климаттың жылынуына әсері Германия, АҚШ, Нидерланды сияқты индустриалды елдерге тән. EPR шеңберінде көміртегі диоксиді эмиссиясының теріс әсерін бағалауды ғалымдар бірдей бағалайды. Атмосферадағы көміртегі диоксиді концентрациясының өсуі 2100 жылға қарай баяулауы және тұрақтануы керек деп саналады.
2. Екінші жаһандық экологиялық проблема түбегейлі шешімді талап ететін озон қабатын бұзу болып табылады. Өздеріңіз білетіндей, 20 шақырымнан астам биіктікте орналасқан озон қабаты жердің үстіңгі қабатын күннің жойғыш ультракүлгін сәулелерінен қорғайды, оның ішінде қысқа толқынды радиация ең қауіпті болып табылады. Әсіресе, олар халықтың денсаулығына, оның иммундық және гендік жүйелеріне теріс әсер етеді. Озон қабатын бұзу жұқпалы аурулардың артуына әкеледі. Озон қабатын жұтудың және тесіктердің пайда болуының себебі атмосфераға фторланған және хлоридті көмірсутектер және галогендік қосылыстар шығарындылары болып табылады. Ультра күлгін сәулелер теңізде, мұхитта азық-түлік тізбегінің негізі болып табылатын планктонмен жойылады. Планктонның өмір сүруіне байланысты судың жылынуына байланысты, оның саны мен түрінің құрамы өзгереді, және тұтастай алғанда, азық-түлікті жеткізуге әсер етеді. Швеция ғалымдары озон қабатының сарқылуы (25%) соя өнімділігінің төмендеуіне, сондай-ақ 20-25% -ға әсерін анықтады. Ресей сондай-ақ озон қабатын бұзатын заттардың ірі өндірушілері мен тұтынушыларының бірі болып табылады. БҰҰ-ның қоршаған ортаға арналған бағдарламалары бірнеше ондаған жылдар бойы хлордың мөлшерін ұлғайтуды көздейді.
3. Үшінші мәселе - қышқыл жаңбыры және трансшекаралық ауаның ластануы. Күкірт диоксиді мен азот тотығы қазба отынының жануынан туындауы мүмкін, бұл желден босату көзінен қашықтықта үлкен қашықтыққа және жаңбырмен, қармен және тұмамен жерге қайта оралуы мүмкін. Қышқылды жаңбыр, көлдердің, өзендердің, топырақтың қышқылдығын жауын-шашынның орнына өзгертеді, көптеген жануарлар мен өсімдіктердің өліміне, коммуналдық салада айтарлықтай шығындар мен шығындарға алып келеді. Қышқыл жауын-шашын ластану көздерінен жүздеген шақырым жерде орналасқан ормандардың өліміне, ішкі сулардағы көптеген балықтарға әкеледі. Сондай-ақ, ашық металл конструкцияларының коррозиясы орын алып, мәдени-тарихи ескерткіштер бүлінген.
4. Төртінші мәселе, орман алаңын қысқарту. ХХ ғасырда. кең ормандар, тропикалық ормандардың жартысы жойылды. Ормандарды ағызу деңгейін сақтай отырып, олардың аумағы XXI ғасырдың басында азаяды. 40% -ға өсті. Ормандардың құндылығы өте жоғары, олар биосферадағы заттардың жабық айналымын қамтамасыз етуде маңызды рөл атқаратын оттегінің негізгі бөлігін шығарады, ормансыздандыру топырақ эрозиясына әкеледі, жануарлар мен өсімдіктер әлемдерін азайтады, су қоймаларының тозуы, көміртегі диоксиді сіңірілуінің төмендеуі, өнеркәсіптік ағаш. Ең көп дәрежеде орман алқаптарын азайту процестері Оңтүстік Америка, Азия және Тынық мұхит бассейнінің елдеріне тән.
Енді экологиялық реттеудегі теориялардың түрлеріне тоқталып өтейік. Жалпы экологиялық бухгалтерлік есеп тұжырымдамасына тереңірек бойлайтын болсақ, келесі кемшіліктер мен проблемаларды анықтауға болады:
- экологиялық есеп тұжырымдамасының мазмұнына ғалымдардың бірыңғай көзқарасының болмауы;
- бухгалтерлік терминологияның түсіндірмесі жоқ;
-жасыл есепке алудың бірыңғай әдіснамасының болмауы;
- қаржылық есептілікте экологиялық ақпаратты жариялауға қойылатын талаптардың жоқтығы;
- экологиялық шығындарды ортақ түсіну мен жіктеудің болмауы;
- экологиялық есепке негізделген корпоративтік жауапкершілік принциптерін қалыптастыру қажеттілігі;
- экологиялық есепке алу стандарттарын құру қажеттілігі;
- экологиялық есеп объектілерін анықтау қажеттілігі;
-экологиялық есепке алу деректерін біріктіру жолдарын анықтау
басқару шешімдерін қабылдау процесінде.
Осылайша, бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілікті реттеу жүйесі кәсіпорындардың экологиялық аспектілерін көрсету үшін жеткіліксіз.
Кәсіпорынның негізгі ұзақ мерзімді мақсаттарының бірі болып табылады
одан әрі болу үшін бәсекелестік позицияларын қолдау
нарық. Осыған байланысты кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі терминін зерттеу қажет. Негізгі түсініктерді атап өтейік.
Авторлар терминнің сипаттамасында бірқатар бағыттарды анықтайды:
1. Бәсекеге қабілеттілік - босату және сату арқылы айқындалатын тиімді экономикалық қызметті жүзеге асыру мүмкіндігі
нарыққа бәсекеге қабілетті өнімдер.
2. Бәсекеге қабілеттілік - оны жүзеге асыру реті
функциялары (функционалдық көзқарас тұрғысынан).
3. Объектінің салыстырмалы сипаттамасы ретінде бәсекеге қабілеттілік
субъект тұрғысынан.
4. Нарықтық талаптарға жауап ретінде шара ретінде бәсекеге қабілеттілік
Тұрақтылықты сақтау, бәсекеге қабілеттілігін күшейту қоршаған орта факторларының әсерін зерттеуге, экологиялық инновацияларды есепке алуға, жауапты тұлғалардың уақтылы ақпаратпен қамтамасыз етуге бағытталған экологиялық есеп ұйымдастыру мәселесін сөзсіз тудырады. Экологиялық есепке алу маңызды қадам болып табылады.
Ғалымдардың қосқан үлесін бағалай отырып, қазіргі уақытта экологиялық есепке алу жүйесінің жұмыс істеуін талдау және өнеркәсіптік кәсіпорындарда оны әдіснамалық қамтамасыз ету мәселелері түсініксіз. Біздің ойымызша, бұл аспектілер қосу және тереңдетуді талап етеді.
Экологиялық реттеу бүгінгі күні мемлекеттік органдардың және шаруашылық субъектілерінің қызметіне бағытталған экологиялық заңнаманың міндетті талаптары, дамуы және тиісті мақсаттарды, жобаларды және бағдарламаларды іске асыру. Дегенмен, экологиялық менеджменттің басты бағыты кәсіпорынның артықшылығы болып табылады.
Экологиялық факторлардың өндіріске әсері айқын және ынталандырушы сипатқа ие. Табиғи ресурстар азайып, ұмтылуда, өнеркәсіптік кәсіпорындардың қоршаған ортаны ластауды төмендету
әр түрлі технологияларды дамытуға инвестиция салу қажеттігі туындатады.
Өнеркәсіптік кәсіпорындар қоршаған ортаға тиетін ауыртпалықты төмендету қағидаты бойынша жұмыс істеуі тиіс, ол оларға белгілі бір бәсекелестік артықшылықтарды қамтамасыз етеді және нәтижесінде инновациялық әлеуетті арттыратын экологиялық зиянды азайту үшін жаңа технологияларды әзірлеу және енгізу негізінде инновациялық әлеуетті арттыру және т.б. d. Алайда мұндай оқиғаларды, инновацияларды ескере алатын жүйе қажет, сондай-ақ экологиялық жаңартулардың шығындары туралы ақпараттарды уақытында есепке алу, жүйелеу және синтездеу қажет. Мұндай жүйе экологиялық есеп жүйесі болып табылады, оның мақсаты - басқару ұжымына уақтылы, толық, мөлдір, қол жетімді, салыстырмалы, қажетті ақпаратпен қамтамасыз ету, оның негізінде қорларды іздестіру және
қоршаған ортаны қорғау жөніндегі іс-шаралардың экономикалық және экологиялық тиімділігін арттыруға және ұйымның тұрақты бәсекелестікке қабілеттілігін қамтамасыз етуге арналған параметрлерге қол жеткізуге бағытталған басқарушылық шешімдер болып табылады.
Экологиялық есеп біздің көзқарасымыздан тұтас алғанда кәсіпорынның бухгалтерлік және аналитикалық қолдау жүйесінің ажырамас бөлігі ретінде қарастырылуы керек. Сонымен бірге қоршаған ортаны қорғау жөніндегі қызметті есепке алу және талдауды қамтамасыз ету бірлігі тікелей қаржылық есептің аспектілерімен (экологиялық міндеттемелер мен шығындарды есепке алу, экологиялық шығындарды есепке алу және т.б.) байланысты,
экологиялық есеп беру нысандарын құрастыру және қоршаған ортаны қорғау шараларын бақылау (экологиялық-экономикалық аудит және талдау).
Осы есептіліктің формаларын жасаған кезде, оның ерекшелігі - сыртқы пайдаланушылардың бағдары, олар үшін ақпараттың уақтылығы, толықтығы және сенімділігі қағидаттарына айналады. Экологиялық есеп беру нысандарының дамуы кәсіпорынның инновациялық дамуымен тығыз байланысты. Осылайша, экологияландырылған есептерді жасау табиғат қорғау шараларының шығындарын шаруашылық қызметтің белгілі бір түріне жататын кәсіпорындардың экологиялық мәртебесі туралы ақпаратты салыстыру қағидатын іске асыруды қамтамасыз ететін шығыстардың жалпы құрамынан бөлуге мүмкіндік береді. Бұдан басқа, мамандандырылған есептілік нысандарын енгізу бақылау және есеп беру функцияларын және ақпараттық қолдау қызметін жетілдіреді.
Ақпаратты ұсыну функциясы немесе ақпараттық қолдау функциясы технологиялық бақылау функциясы болып табылады. Осы функциямен қоршаған ортаны есепке алу шешім қабылдауды қолдау үшін ақпарат беру міндетін орындайды. Ең алдымен, эко-инновациялар деп аталатын технологияларды, өнімдерді немесе қызметтер түріндегі инновацияларды үнемдеуді (кәсіпорынның ұйымның нарықтық құны, компанияның қаржылық-экономикалық көрсеткіштерін жақсарту) және қоршаған ортаға әсер ету шараларын қолдакну керек. Экологиялық технологиялар, әдетте, энергия тиімділігін жоғарылату, қалдықтарды өңдеуді оңтайландыру, экологиялық көлікті дамыту, ресурстарды басқару және қалдықтарды басқару саласындағы технологияларды қамтиды; экологиялық таза әдістер
құрылыс және құрылыс материалдары (эко-дамуды құру, экологиялық таза өнімдер мен экологиялық қызметтер нарығын қалыптастыру) және т.б.
Қоршаған ортаны дәлелдейтін ғылыми дәлел проблемалар, ең алдымен, халықтың соматикалық және психикалық денсаулығына, жалпы өмір сүру ұзақтығына кері әсерін тигізеді. Демографиялық фактордың қоршаған ортаның нашарлауы әсерінен теріс әсері тұтынушылық белсенділіктің төмендеуіне, демек, экономикалық дамудың баяулауына әкелуі мүмкін. Экология, экономика және қоғам арасындағы қарым-қатынас айқын болады, бұл табиғи-экологиялық теңгерімді ескеретін әлеуметтік экономика әдістерінің дамуының маңыздылығын, сондай-ақ жасылдандыру проблемаларын көрсетеді. Жоғарыда аталған міндеттерді орындауға қабілетті жүйе қоршаған ортаны қорғауға арналған шығындар мен міндеттемелер туралы ақпаратты жинау, есепке алу, жинақтаудың жүйелі және құжатталған процедурасы ретінде экологиялық есеп жүйесі болып табылады, сондай-ақ кәсіпорынның әлеуметтік-экономикалық және экономикалық нәтижелерін, кәсіпорынның құндылықтарын, менеджментті модельдеуде экологиялық көрсеткіштерді біріктіру бәсекеге қабілеттілігін арттырады.
Осылайша, экономикалық субъектінің қызметінде экологияға бағытталған өндірістің басымдығына қол жеткізу қажет. Дамудың экологиялық негізделген моделін құрудың міндеттері: экономикалық, экологиялық және әлеуметтік көрсеткіштер арасындағы өзара қатынасты орнату; жасыл өндірісті бағалау және бақылауды күшейту үшін негізгі көрсеткіштерді әзірлеу , өндірістік қызметтің экологиялық дұрыстығына; жасылдандыру принциптеріне сай экономикалық тиімділік көрсеткіштерін пайдалану болып табылады.
1.2 Экологиялық мәселелерді шешудегі инновацияның рөлі
Қазіргі таңда әлемдік экономикада аса маңызды үш инновациялық бағыт қалыптасуда. Олар информатика, денсаулық сақтау және қоршаған ортаны қорғау. Бұл аталған салалардың әрқайсысы, сарапшылардың бағалауы бойынша, ХХІ ғ. экономикалық дамудың басты көзіне айналады.
Қоршаған ортаны қорғау мәселесінің шиеленісуі сапалы экономикалық өсу концепциясын қалыптастыруда қиындықтар туғызады. Бүгінгі таңда экономикада орнықты дамуға өту және инновациялық үдерістерді ынталандыру сияқты екі ірі ғылыми-қолданбалы мәселелер өзекті тақырыпқа айналды. Бірінші мәселенің туындау себебі, бір жағынан, экологиялық шиеленістердің үдеуі, табиғи ресурстардың сарқылу проблемаларына қатысты болса, екінші жағынан, осы аталған проблемаларды шешудің теориялық және тәжірибелік деңгейде нақты әдістерінің, тәсілдерінің болмауы.
Экологиялық зардаптарды жою, қоршаған ортаны ластаудан қорғау талаптарының жылдан жылға қатаң қадағалануы энергетика, биотехнология, химия, нанотехнология сияқты ғылыми бағыттардың қалыптасуын, дамуын жеделдетті. Осы бағыттарды дамыту барысында экономиканы диверсификациялау және модернизациялау мүмкіндіктері кеңейетін болады.
Халықаралық бизнестің заманауи дамуы жағдайында әлемдік экономиканың экономикалық өсуін қамтамасыз етудің экологиялық проблемаларын шешу айрықша маңызға ие. Жақында қоршаған ортаны қорғау мәселелеріне байланысты процестер қарқынды дамып келеді, бірінші кезекте ол халықаралық бизнес субъектілерінің экономикалық қызметінде айқын көрінетін екі негізгі бағытқа қатысты: қоршаған ортаның элементтерін ластау және жою және табиғи ресурстарды тиімсіз пайдалану және жетіспеушілігі. Жаһандық экологиялық проблемалар өмірге қауіп төніп, кейінгі ұрпақтың даму мүмкіндіктері болып танылды.
Экологиялық мәселелерге байланысты экономиканың өзекті мәселелері
Қоршаған ортаның элементтерін ластау және жою
Ресурстардың болмауы, ресурстарды тиімсіз пайдалану
Жаһандық экологиялық проблемалар өмірге қауіп төніп, кейінгі ұрпақтың даму мүмкіндіктеріне негізгі кедергі болып табылады
Осыған байланысты халықаралық бизнесті дамытудың экономикалық және экологиялық проблемаларын шешудің инновациялық тәсіліне негізделген тұрақты экономикалық дамудың жаңа тұжырымдамасы ерекше назар аудару керек.Халықаралық бизнестің субъектілерінің белсенді дамуы табиғи ресурстардың тез азаюына, экожүйенің жұмыс істеуінің экологиялық теңгерімінің бұзылуына алып келді. Әлемдік экономикадағы өндірістің және тұтынудың жылдам қарқыны табиғи ортаға бірдей қарқынмен оралуға мүмкіндік бермейді. Табиғат заңдарын сақтамау және ресурстарды тиімсіз пайдалану нәтижесінде экологиялық дағдарыстың белгілері өздерін көрсете бастады.
Өз кезегінде, экологиялық проблемалардың болуы халықаралық бизнес субъектілерінің қызметін дамытуға шектеулі ықпал етеді. Бұл табиғи ресурстардың тозуы мен сарқылуы жағдайында тұтыну көлемінің ұлғаюына байланысты, бұл қоршаған ортаны қорғауға және шикізатқа бағаның өсуіне, экономиканың дамуына кедергі келтіретін, сауда және инвестициялық қызметке кедергі келтіретін негіз болып табылады.
Таяу болашақта табиғи ресурстардың шектелуі жаһандық экономиканың дамуының негізгі кедергісі болуы мүмкін. Халықаралық бизнес саласында табиғат ресурстарын игеру үшін күрес, оның ішінде тек мұнай емес, сонымен қатар басқа да энергетикалық ресурстар, рудалар, орман және балық байлығы күшейе түсті. Жаһандық бәсекелестік қоршаған ортаның мәселелерімен айналысатын жаңа реңктерді алады.
Жаһандық экологиялық апаттар мен саяси және әлеуметтік проблемалармен қатар қайталанып отырған экономикалық дағдарыстар әлемнің кейбір аймақтарында және тіпті қарулы қақтығыстарда тұрақсыздандыруға алып келеді.
Жаһандық экологиялық проблемаларға жауап ретінде халықаралық қоғамдастық, мемлекеттер мен компаниялар үш бағытқа бөлуге болатын экологиялық стратегияларды әзірлейді және жүзеге асырады:
1. Салауатты ортаны құру стратегиясы. Бұл стратегия табиғи ортаны және адам өмірінің экологиялық жағдайын жақсарту, қалаларда, жұмыс және демалыс орындарында, басқа да әлеуметтік іс-шараларда экологиялық қауіпсіз және жайлы өмір сүру ортасын қалыптастыру, денсаулықты жақсарту және адамдардың өмір сүру ұзақтығын арттыруды қамтиды.
2. Экологиялық қауіпсіз өндіріс құру стратегиясына негізделген стратегиялар - қоршаған ортаға бағдарланған технологияларға көшуді қамтамасыз ету, соның ішінде азық-түлік өндірісіндегі ГИО-ны төмендету, барлық антропогендік көздерден қоршаған ортаға әсер ету деңгейін төмендету, экологиялық реттеу жүйесін жетілдіру, экологиялық мониторинг, жобалардың қоршаған ортаға әсерін бағалау, экономикалық экологиялық қызметті ынталандыру.
3. Экономиканың тиімді экологиялық секторын қалыптастыруға ықпал ететін стратегиялар эко-даму нарығын, тауарларды және экологиялық қызметтерді қалыптастыруға, экологиялық аудиттерді енгізуге, экологиялық сертификаттауға, экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге және технологияларды дамытуға қойылатын талаптарды жасауға бағытталған.
Әлемдік өндіріс пен тұтынуды масштабтау
Табиғи және әлеуметтік жүйелердің балансының бұзылуы
Жаһандық экологиялық дағдарыс табиғат ресурстарының жетіспеушілігінен және климаттың өзгеруінен көрінеді
Экономикалық және экологиялық процестердің өзара әрекеттестігі
Экономикалық, экологиялық, энергетикалық, демографиялық, қаржылық және басқа да жаһандық қауіп-қатерлерді және ішкі шектеулерді нығайту дамыған мемлекеттер үшін экономиканың барлық сегменттерінде және барлық экономикалық факторларда табиғи ресурстарды пайдалану тиімділігін арттыруға бағытталған мемлекеттік саясат шараларында абсолютті басымдығы болып табылады. Бұл инновациялық экономиканың дамуына басты назар Қазақстан үшін де маңызды.
Сонымен бірге, ғылыми-техникалық революцияны дамыту барысында табиғатпен қарым-қатынастың жаңа сипатын қамтамасыз ету, өндірістің және табиғи процестерді адам реттейтін бірыңғай жүйеге үйлестіру үшін қажетті техникалық алғышарттар пайда болады. Жаңа экологиялық көзқарас табиғаттың абстрактілі алаңдаушылығын туғызбайды, ол жасыл өсім деп аталатын, табиғи ресурстарды үнемдеу, мемлекеттердің тұрақты экономикалық дамуына жәрдемдесетін және әлеуметтік салаға қаржыны қайта бағыттауға мүмкіндік беретін жоғары технологиялық инновациялық технологияны қолдану арқылы қол жеткізуге болады. Осы уақытқа дейін қолданылған шектеу шаралары (мысалы, ағынды суларды тазарту құрылыстарын салу) экологиялық жағдайдың жақсаруына түбегейлі әсер ете алмайды. Ағынды суларды тазарту қондырғыларының қызметі жеткілікті сенімді емес, қауіпті, қымбат және экономикалық тұрғыдан тиімді емес. Өндіріс технологиясының түрін экологиялық негізде қайта құру қажет: барлық қалдықтарды жоюмен және қолайлы өмір сүру ортасын қамтамасыз етумен аз қалдықты және қалдықсыз өнімді көшіру қажет.
Технологияны дамытудың экологиялық маңызды бағыттары экологиялық таза биотехнология, қалдықтарды өңдеу технологиялары, төмен ластану технологиялары болып табылады. Қоршаған ортаны қорғау әдістеріне және құралдарына түбегейлі өзгерістер енгізу, Жер биосферасына антропогендік әсерді азайту және адам денсаулығының сақталуына үлес қосу қажет.
Ұлттық инновациялық жүйелерді дамытуды қамтамасыз ету үшін экологиялық инновацияларды енгізу өте маңызды, бұл қоршаған ортаға оң әсерін тигізетін барлық нәрсені білдіреді. Бұл өнімдер (мысалы, органикалық азық-түлік, биоқауіпсіздік материалдары, түрлі сүзгілер, жасыл үйлер) және технологиялар (қоршаған ортаның ластануымен, қалдықтармен күресудің жаңа әдістері) және қоршаған ортаны қорғауға арналған өндірісті ұйымдастырудың жаңа жолдары болуы мүмкін. Бұдан басқа, біз қоршаған ортаны басқару, экологиялық маркетинг, қоршаған ортаны қорғау технологияларын интеграцияланған енгізу туралы, экономикалық деңгейді және қоршаған ортаны қорғаудың жүйелік өзара әрекеттесуін компания деңгейінде қарастырамыз.
Бүгінгі күні экологиялық инновацияны стратегиялық және жан-жақты түрде қолданатын және оны корпоративтік мәдениетке біріктіретін компаниялар кәсіпорынның тиімділігін арттырады деп санайды. Көптеген компаниялар қоршаған ортаны инновациялар өндірістік процестің әр кезеңінде компания шығындарын төмендете алады, кірістерді көбейтіп, тұрақты жеткізу тізбегін қамтамасыз ету арқылы тәуекелдерді азайта алады.
Инновациялық экологиялық жобаларды коммерциализациялау оның өмірлік циклінің кезеңдеріне байланысты, қажетсіз ресурстарды тартуды талап етеді, олардың жетіспеушілігі тек инновациялық үдерістерге кедергі келтіріп қана қоймай, оның тиімділігі мен тиімділігіне айтарлықтай әсер етеді. Коммерциализация процесін жүзеге асыру нақты білімді талап етеді, оның болмауы экологиялық жобаларды жобалау үрдісін модельдеу және экологиялық менеджменттің бүкіл процесін оңтайландыру арқылы шешілетін негізгі проблемалардың бірі болып табылады.
Іске асыру сатысына және өтелуіне қол жеткізген белсенді экологиялық жобалар негізінен энергияны үнемдейтін технологиялар, тамақ өнеркәсібін дамытудың жаңа тәсілдері, көлік секторындағы баламалы отынның дамуы, энергетика және т.б. және кеңейту, жаңа құрылыс. Кәсіпорынның инновациялық және технологиялық-экологиялық дамуын басқару мыналарды қамтуы тиіс: мақсаттарды қою және олардың басымдықтарын айқындау;
экологиялық сауықтыру үшін алаңдарды таңдау; ықтимал шешімдердің экономикалық және экологиялық тиімділігін бағалау; Экотехникалық даму бағдарламасын жасау; жоспарды түзету және бағдарламада көзделген табиғат қорғау шараларының орындалуын бақылау. Біртіндеп экологиядағы басқарушылық шешімдерді қолдану әдістері, мысалы, экологиялық тиімділіктің тұжырымдамасы, таза өндіріс моделі, MIPS тұжырымдамасы негізінде ресурстық өнімділікті арттыру әдістері пайда болады. Мұндай техниканы пайдалану өте шектеулі, олар жиі халықаралық жобаларда немесе экспортқа бағдарланған кәсіпорындарда оқшауланады. Және соңғы себеп - экология саласындағы инновациялық жобаларды басқару үдерістеріне нақты көзқарастың болмауы.
Бизнес-процестерді модельдеу экологиялық инновациялық жобалардың маңызды бөлігі болып табылады. Инновациялық экологиялық жобаны әзірлеу кезеңінде инновациялық жобалау принциптері мен әдістерін экологиялық жобалардың шарттары мен ерекшеліктеріне бейімдеу проблемалары бар. Инновациялық және экологиялық менеджменттің тиімді әдісі ретінде үш кезеңді қарастыру қажет:
oo Ұйымда қолданылатын технологияларды шолу, сондай-ақ оларды
oo қолданудың экономикалық және экологиялық жағдайын бағалау;
Экологиялық компоненттерді ескере отырып, технологиялық кезеңдерді анықтау және талдау (осы кезеңнің негізгі басқару құралы - салыстырмалы бағалау);
- сәйкестендірілген стандарттармен ұйымда қолданылатын технологияларды салыстыру (осы кезеңнің негізгі басқару құралы - ұйымның технологиялық портфелін талдау және оларды жасылдандыру) .
Эко-инновацияның техникалық сипаттамаларын және оның тиімділігін бейнелейтін кезде, проблеманы шешудің алдыңғы әрекеттерінің қол жетімділігі мен сапасын ғана емес, сондай-ақ жобаның экологиялық қауіпсіздігі мен қауіпсіздігін бағалау қажет. Қоршаған орта мен ресурстар мен өндіріс тұрғысынан инновацияның тазалығы дәрежесі. Эко-инновацияның түрін техниқалық маңызы бар деңгейде анықтау және әр типке есептеледі және оның алдын-ала инвестициялық зерттеулер мен экологиялық жобаны жоспарлаудың әр кезеңінде оның экологиялық жағымдылығы есептеледі.
Прототипті және бюджеттеуді әзірлеуді іске асыру кезеңінде жобаның алдын-ала құны анықталады. Жиі экологиялық жобалар қымбат және күрделі, ұзақ және қосымша зерттеулерді талап етеді.
Эко-инновацияға ықтимал сұранысты зерттеу дәстүрлі инновациялармен салыстырғанда басымдық болып табылмайды, бұл сонымен бірге өндіріс көлемін, сатылым нарығын және эко-өнімдердің бір партиясын өндіруге арналған барлық тиісті шығындардың тізіміне әсер етеді. Өнімді қоршаған ортаны жою қажеттілігіне тексеру үшін келесі критерийлер қолданылады: қаралған өнім немесе қызметті өндіру нәтижесінде қоршаған ортаға келтірілген залалды экономикалық және экологиялық бағалау; экологиялық нормаларға сәйкес келмеу; сату көлемі; нарық үлесі; өмірлік циклде орын; осы өнімнің кәсіпорын, компания, компания айналымының жалпы айналымындағы үлесі; кірістілік; капиталдың айналымы және т.б. Сонымен қатар, экологиялық аудит жүргізу, яғни кәсіпорынның экологиялық заңнаманың, заңдардың және нормативтік актілердің экологиялық талаптарына сәйкес келетіндігін растайтын кәсіпорындардың экологиялық қызметін тексеру қажет.
Осылайша, экологиялық инновациялық жобаны таңдау үшін алгоритмді қолдану жаңа экологиялық инновацияларды жобалауда экологиялық инновацияларды енгізуді жақсартуға, сондай-ақ қолданыстағы өнеркәсіптік кәсіпорындардың экологиялық құрамын жақсартуға мүмкіндік береді.
Эко-өндіріс үшін үлгі бизнес-жоспарды жобалау кезеңінде, бірнеше кезеңдерде есептеуді жүргізу, басқару үдерісі мен өндіріс процесін біртіндеп түзету және оңтайландыру қажет
(шығыс, экологиялық өнімнің бағасы, жоспарланған кірістер және жоспарланған экологиялық пайда). Содан кейін эко-жобаның тиімділік көрсеткіштері есептеледі: қарапайым және күрделі.
Инновациялық эко-инновациялық жобалауды модельдеу
Біз комбинацияға негізделген инновациялық дизайн эко жобасының келесі үлгісін қарастырып өтейік: ұйымдастырушылық, технологиялық, ақпараттық қолдау
Экологиялық инновациялық өнім
Сыртқы орта
Табиғи орта және ресурстар Экология Факторлар NTP Экономика Заңдар
Экологиялық менеджмент
Басқару пәні Экологиялық проблема
Инновациялық процестің (сұраныс, маркетинг, зерттеулер мен әзірлемелер, өндіріс, маркетинг), нарықтық тарту модельдерін (зерттеулер мен әзірлемелерді енгізу) инновациялық процестің сұранысқа шақыру моделі. нарықтық талаптарға жауап беру арқылы), Klein-Rosenberg тізбекті үлгісі (бес өзара байланысты тізбектер әртүрлі инновациялық және жаңартылған көздермен және процестерді білудің барлық түрлерімен), интеграциялық модель (өндірістің ҒЗТКЖ интеграциясы). Экологиялық инновациялық жобалар үшін ең жарамды - бесінші ұрпақтың үлгісі. Инновациялық жобаның бесінші ұрпағы өзара әрекеттесуші компаниялардың стратегиялық интеграциясымен сипатталады (инновацияларды электронизациялау). Яғни, процесс көп құрылымдық, желіге негізделген.
Сондай-ақ, эко-инвестицияларды жобалау кезінде Р.И. Купердің қақпасы моделі қолданылады, мұнда ПИ әртүрлі функционалдық құрылымдардан параллельді әрекеттер жүйесі бар функционалды кезеңдердің алдын ала белгіленген кезеңдеріне бөлінеді. Əрбір кезеңде сапаны бақылауды атқаратын қақпалар бар, жобаға басымдық беру, жобаны жалғастыру тоқтату туралы шешім қабылдау және тиісті ресурстарды бөлу.
Экологиялық жобалар үшін кезеңділік маңызды, өйткені әр кезеңде мақсаттың сәйкестігін және экологиялық стандарттарға қол жеткізуді тексеруге болады. Дегенмен, жобаларды ертерек кезеңдерге қайтарудың мүмкін еместігі модельдің тиімділігін төмендетеді.
Эко-инновацияларды ұйымдастыру процесін модельдеу бойынша жұмыс нәтижесі:
1. Экологиялық жобаның инновациялық және инвестициялық ресурстарының құрылымын оңтайландыру моделі
кәсіпорынның инновациялық даму нұсқаларын іске асыру үшін қажетті және жеткілікті. Бұл модель жобаның барлық қатысушылары экологиялық жобаға инвестиция салу тиімділігі тұрғысынан шешімдер қабылдауға мүмкіндік береді.
2.Индикаторлар мен даму үрдістері арасындағы қатынастарды есептеу және анықтау үшін қосымша факторлық талдауды пайдалана отырып, инновациялық даму параметрлерін анықтаудың болжамдық моделі.
3. Инновациялық-инновациялық дамуды басқаруды жүзеге асырумен байланысты модельдеу сатыларының нәтижелерін талдауға мүмкіндік беретін экологиялық үрдістерді және жобаның уақытша оңтайлы инвестициялық құрылымдарын нақтылауға мүмкіндік беретін экологиялық-инновациялық шешімдерді жасаудың интеллектуалды кешені.
Ұсынылған модельді практикалық қолдану және эко-инновациялық модельдеу мәселелерін шешу алгоритмі экологиялық және инновациялық шешімдерді қабылдау рәсімін айтарлықтай жеңілдетеді.
Нарықтық жағдайдағы жылдам өзгерістердің және дәстүрлі болжау әдістерімен талдау үшін инвестициялық ресурстардың жетіспеушілігінің тұрғысынан уақыт пен ақша болмауы мүмкін және қазіргі немесе перспективалық нарықтық мүмкіндіктер бірінші кезекте дамыған модельді пайдалана отырып, инновацияның үрдістерін анықтай алатын адамдармен тікелей жүзеге асырылатын болады .
Экологиялық қауіпсіздік стратегиясының негізгі мақсаты тиімді инновациялық және инвестициялық экологиялық саясатты қалыптастыру және бәсекеге қабілетті экологиялық тауарларды, қызметтерді және жағдайларды қамтамасыз ету болып табылады. Өйткені экономикалық өсуге және қазіргі заманғы әлемде халықтың өмір сүру сапасын жоғарылатудың негізгі бағыты инновациялық-экологиялық қызметті дамыту, инновациялық технологияларды, өнімдер мен қызметтерді кеңінен тарату болып табылады.
Дамыған елдерде отандық ішкі өнімнің 70-85% өсуі инновациялық өндіріс пен басқару технологиясындағы жаңа білімге негізделген. Ғаламдық ақпараттық технологиялар нарығы зияткерлік меншік нарығы материалдандырылған және материалдандырылмаған түрде. Барлық осы мәселелерді шешу және экологиялық негізделген инновацияларды қарауды және енгізуді талап етеді.
Қортыра айтқанда, экологиялық экономиканы құрудағы проблемаларды шешуде ұлттық үкіметтердің тез және уақтылы әрекет етуіне - инновациялық дағдарысқа қарсы әлеуметтік бағдарламалардың пайда болуы, инновациялық экологиялық технологияларды, өнімдер мен қызметтерді құру мен пайдалануды ынталандыруды көздейтін экономиканы қалпына келтіру жоспарлары, стратегиялары өте маңызды болып табылады.
1.3 Әлем елдерінің экологиялық қауіпсіздік саласындағы тәжірибелері
Көптеген мемлекеттер экологияны өз саясатында басымдық деп санайды. Қазіргі саясаттың экологиялық аспектісі, қоршаған ортаны қорғау шараларын енгізу қажеттілігіне байланысты, бәсекеге қабілеттілік пен халықаралық бизнестің даму стратегиясының маңызды факторы болып табылады.
Ірі халықаралық компаниялар қоршаған ортаны қорғауға бағытталған әлеуметтік-этикалық маркетинг тұжырымдамасын әзірлейді және жүзеге асырады, болашақ ұрпақ үшін бар ресурстарды сақтайтын ұлттық үкіметтермен әлеуметтік бағдарламаларды жүзеге асыруға ұмтылады. Дегенмен, бүгінгі күні қабылданған шаралар қоршаған ортаны қорғау саласындағы ахуалды түбегейлі өзгерту үшін жеткіліксіз. Сонымен бірге, инновациялық тәсілмен экологиялық мәселелерді шешу ресурстық мәселелерді шешіп қана қоймай, адамның қоршаған ортасын жақсартумен қатар, экономикалық даму мен мемлекеттер мен компаниялардың бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін айтарлықтай мүмкіндіктер береді.
Инновациялық көзқарас шеңберінде экологиялық проблемаларды шешудің ерекше ерекшелігі - бұл өндірістің техникалық және технологиялық негізін ғана емес, оның ұйымдық принциптерін, басқару әдістері мен құралдарын мақсатты, сапалы жаңартуды білдіреді, бұл ұзақ мерзімді тиімділікті күтуге мүмкіндік береді. Инновациялар тұрақты экономикалық дамуды қамтамасыз етуге барынша қол жеткізу үшін халықаралық бизнес субъектілерінің экологиялық және экономикалық қызметінің барлық бағыттарын қамтуы тиіс.
Көптеген шетелдік мемлекеттер, соның ішінде дамыған еуропалық елдер, экологиялық инновацияларды мақсатты және жүйелі түрде енгізу арқылы орнықты дамуға бағытталған маңызды жетістіктерге қол жеткізді. Экологиялық тиімділіктің тұжырымдамасы, таза өндіріс моделі, экологиялық менеджменттің және аудиттің халықаралық стандарттары, MIPS тұжырымдамасына негізделген ресурстарды өнімділікті арттыру әдістері, жаңа жүйелік экологиялық жобалау және арнайы өнімнің таңбалануы, өндірістің, өнімнің және қызметтердің экологиялық қауіпсіздігін жоғары деңгейде қамтамасыз ете отырып, бизнестің бәсекелестік жағдайын нығайтады
Ресейде осындай заманауи құралдарды пайдалану табиғатта бұрынғысынша шектеулі болып келеді, көбіне көбінесе халықаралық жобаларға қатысатын немесе экспорттаушы кәсіпорындарға шоғырландырылған және әрбір жерде қолданылатын техникалық, технологиялық, ұйымдық және басқару тәсілдеріне әсер етпейтін жеке аймақтар бойынша бөлінеді.Жалпыға ортақ пікір, ресейлік кәсіпорындардың негізгі бөлігін маңызды экологиялық, әлеуметтік және ресурс үнемдейтін әсерлері бар озық инновациялық өндіріс қағидаттарына көшіру кедергісі олардың күш-жігерін өсіп келе жатқан бәсекелестік жағдайында өмір сүру проблемаларына, кәсіпорындардың өздерінің қаржы ресурстарының жетіспеушілігіне ұдайы шоғырландыру болып табылады.
Соңғы жылдарда жүргізілген зерттеулер зерттеулер бұл проблемалар орнықты даму қағидаттары бойынша өндірісті сапалы түрде жаңартып тұрудың барлық себептерін толығымен жоймайды. Осыған орай, ресейлік тәжірибені талдау тек қана емес, сонымен қатар алдыңғы қатарлы халықаралық және, ең алдымен, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz