Қазақ спорты газеті туралы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 68 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Тәуелсіздігімізді алып еңсемізді көтергелі де біраз жыл өтті. Енд,і әр саланың осыған дейін атқарып келген еңбегін бағалайтын уақыт жетті. Қортынды шығарып, кемшін түсіп жатқан жерлерімізден сабақ шығару қажет. Сол сияқты еліміздің спорт саласы, соның ішінде спорт журналистикасы да жиырма сегіз жылдың ішінде қарқынды, қарыштап, қанат жая дамып кетпесе де, әлемдік тенденциядан, үдерістен көшін қалдырмады. Бұл әрине, біздің теле, интернет журналистикасына тиесілі сөздер. Ал қазақтың спорт баспасөзі сонау 1959 жылдан бері дамыл таппай, ел игілігіне қызмет атқаруда. Дегенмен, бүгінгі ақпараттық технологиялардың дамыған заманында мерзімді, мерзімсіз басылымдарға уақыт көшіне ілесу қиынға соқты. Әсіресе, спорт тақырыбында қалам тартып жүрген журналистерге оңай емес. Себебі, газет аптасына бірақ рет жарық көрсе, интернет беттерінде жер шарының екінші бөлігінде орын алған кезкелген жарыс сол сәтте әлемге тарап жатыр. Әрине, таяқтың қос ұшы болады. Мұндай жағдайға тек интернет пен дамыған заман ғана емес, мазмұны мен саралануы үйлесім таппай, оқырманға ақпаратты дұрыс тарата алмай жатқан басылымдардың өздері де кінәлі. Осы тұста, мен мәселелердің анық қанығына жету мақсатында дипломдық жұмысымның тақырыбын Қазақстандағы спорт журналистикасының сараптамалық бағыты деп алдым.
Зерттеу жұмысының көкейкестілігі: Тәуелсіз елдің әнұраны өзге елде тек екі жағдайда ғана шырқалады. Біріншісі, өзге мемлекетке сол елдің президенті барған кезде және халықаралық егемен елдің атынан сынға түскен спортшы жеңіске жеткен жағдайда. Осыдан ақ спорттың халықаралық аренада еліміздің абыройын қаншалықты асқақтататыны байқалып тұр.
БАҚ. Түрлі халықаралық бәсекелерде еліміздің төл спортшылары бақ жарып жатқанын бұқара халыққа дер кезінде, сапалы, мазмұнды жеткізе білсе жас ұрпақтың бойында қызығушылық, еліктеушілік, ең бастысы патриоттық сезім оянады. Осы тұрғыдан алғанда, спорт ақпараттарын тарататын БАҚ өкілдеріне жүк түсіп тұратыны белгілі. Тек қана жеңіске жеткен спортшының есімін ғана айта салмай, өзге елден келіп, біздің елдің атынан қатысып жатқан келімсек спортшыны асыра мақтай беруге болмайды. Мәселенің екінші жағын ойлауы қажет. Тыңдап, естіп, оқып ақапрат алып жатқан аудиторияға журналистің берген ақпараты қалай әсер ететінін де ойлап, болашақты ойлағаны абзал. Сол себепті, мен ұзақ уақыт бойы қандай да бір жарыс туралы, оның қортындысы туралы отандық түрлі БАҚ өкілдерінің ақпаратты қалай тарататынын байқадым. Бір жарыс, бір чемпион жайлы әңгімені әр телеарна, әр газет, әр радио және журнал әр түрлі береді. Яғни бұрмаланған, жалған ақпарат та таралып жатады. Сол себепті, ақпараттың толыққанды әрі шынайы болуы маңызды.
Зерттеу жұмысының мақсаты: Спорттық ақпараттар тарататын бұқаралық ақпарат құралдарын зерттей келе, артықшылықтары мен кемшіліктерін анықтап,кәсіби тұрғыдан баға беру. Спорттағы саңлақтарымыздың ерліктері арқылы жас ұрпақ бойына елдік, отансүйгіштік қасиеттерін БАҚ күшімен қалыптастырудың ғылыми теориялық жақтарын айқындау. Сападан гөрі санға, рухани өнімнен гөрі тауарға қызмет етіп жатқан кейбір БАҚ өкілдерінің қателіктерін ашып көрсету. Спорт журналистикасындағы сараптамалық бағыттың қолданылуын айқындап, даму деңгейін анықтау. Мақала тақырыбы, мәтін мазмұны және тақырыпашар суреті үйлеспей жататын баспасөз құралдарының кемшіліктеріне кеңінен тоқтала отырып, сапа деңгейін анықтау.
Зерттеу жұмысының міндеттері: Дипломдық жұмыс барысында спорт басылымдарының, сайттарының, телебағдарламаларының мазмұндық ерекшеліктеріне кешенді талдау жасау. Соның ішінде сараптамалық бағдарламаларды талдау. Спорт тақырыбында жарық көрген кітаптардың мазмұндық жағын зерттей келе, оның жас ұрпақ бойына беретін үлгі өнегесін ғылыми тұрғыда айқындау.
Спорт журналистерінің шеберлік деңгейін анықтап, сол арқылы тілші қызмет ететін баспасөз құралына, өзге ақпарат құралдарына сыни тұрғыдан бағасын беру.Түрлі жарыстарда жеңіліп я болмаса төменгі орын алып қалып жатқан спортшыларымыздың шама-шарқын ескере отырып, объективті болмаған тілшілерге сыни пікір айту. Спорт кітаптарына енген, ұмытылып бара жатқан саңлақтарымыз жайлы деректерді зерттей келе, оның шындықпен қаншалықты жанасатынын ғылыми тұрғыдан қарастыру.
Тақырыптың зерттелуі. Белгілі спорт журналисі, жазушылар одағының мүшесі Сейдахмет Бердіқұлов ағамыз өз заманында спорт тақырыбын біраз зерттеп, спортқа тың қазақша терминдер енгізген болатын. Ал бүгінгі таңда Ғалым Сүлеймен, Темірхан Досмұхамедов сынды ағаларымыз көбіне көп спорт тақырыбында әдеби тұрғыдан қалам тартып жүр. Дегенмен олардың еңбектері белгілі бір спортшыға, атақты жарыстарға арналады да, нақты бүгінгі таңдағы спорт журналистикасының жай күйі сөз болмайды. Сол себепті, менің дипломдық жұмысым бүгінгі спорт ақпарат құралдарының ара жігін ашып, мазмұнын талдауға арналғандықтан соны дүние деп қарастырған жөн.
Зерттеу жұмысымның материалдық көздері:
1. Cұлтанғали Қаратаев. Репортажды бұлай жүргізбейді Спорт айдыны, 09.02.2009 ж.
2. Cұлтанғали Қаратаев. Әлі ештеңе өзгермеген. Спорт айдыны. 22.03.2007 ж.
3. Қ. Әбдуов. Комментаторлардың қателеріне тойдық. Дала мен Қала. 25.08.2004 ж.
4. Е.Досымбай Спорт журналистері неге аз?. Дала мен Қала . 12.07.2006 ж.
5. Е. Байтілес. Қисық сөзге семірдік. Алматы ақшамы 25.08.2003 ж.
6. С. Қаратаев. Жібі түзу спорт комментаторына қашан жаримыз? Спорт айдыны. 25.07.2005 ж.
7. Н. Сұлтанбек. Сұлтанғали Қаратаев: Біздің кезімізде қателіктер көп болған. Дала мен қала. 06.11.2008 ж.
8. А.Шәріп Комментаторлардың қателіктері Жас Алаш 14.09.2006 ж.
9. Қ.Байдәулетова. Тұнғыш спорт комментаторы Айқын 5.02.2009 ж
10. Н.Сасаев. Амангелді Сейітхан: Намысты ұлдар тумай, спорт журналистикасы дамымайды. Айқын 14.10.2008 ж.
11. Н.Жүнісбайұлы. Эфирдегі қателіктер еңсеміздің түсіруде . Жас Қазақ. 31.03.2006 ж.
12. Б.Абаған. Мейрам Базарұлы: Ең үлкен мектебім - қазақ телевизиясы. Айқын. 21.03.2008 ж.
13. Б.Омаров. Спорт комментаторларының мектебі қашан қалыптасады?. Ана тілі. 27.05.2008 ж.
14. Бақыт Сәтбаев. Жеребенің жолдасы бар ма еді?. Айқын. 09.09.2008 ж.
15. М.Кенжебай Эфирдегі сараң сөздер. Олимпиаданы да дұрыс көре алмадық. Ана тілі 20.08.2004 ж.
16. Женіс Байғожа По ту сторону экрана Sports ks 30.03.2010 ж
17. Женіс Байғожа По ту сторону экрана-2 Sports ks 06.04.2010 ж
Зерттеу жұмысының әдістері: Спорт тақырыбында жарық көретін барлық ақпарат құралдарына газет, журнал, кітап, радио, теледидар арналарына талдау жасау, зерттеу, танысып шығу, саралау, салыстыру, айқындау, анықтау, тұжырымдау, қорыту әдістері қолданылады.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы: Кейбір сайттардың мақала мазмұны мен тақырыпашар суреті үйлеспей жататыны анықталды. Орыс тілді тілшілердің материал сұранысқа ие болуы үшін болмашы жәйтті желеу еткен мақаланың тақырыбын айғайлатып қоятындары анықталды. Кейбір тілшілердің түрлі спорт түрлері мен спортшыларға обьективті көзбен қарамай, содан барып, оқырман қауымға жалған ақпарат тарататыны анықталды.
Дипломдық жұмыстың құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі тарудан, қортындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен, сілтемелерден тұрады.
Кіріспе бөлімінде зерттеудің ғылыми аппараты, көкейкестілігі, мақсаты, міндеттері, зерттеу жұмысының материалдық көздері, әдістері теориялық негіздері туралы сипаттама беріліп, зерттеудің ғылыми жаңалығы мен зерттеу нәтижелерінің дәлелділігі мен негізділігі баяндалады.
Қазақстандағы спорт журналистикасын кешегісі мен бүгінгі жаңалықтары туралы бірінші бөлімімде айтылады. Бірінші бөлім екі тараудан тұрады. Қазақстандық спорттық бұқаралық ақпарат құралдары, Қазақстандық спорт саласының майталмандары.
Екінші бөлімде спорт журналистикасының сараптамалық бағыты туралы талқылаймын. Ол екі тараудан тұрады. Спорт журналистикасының сараптамалық бағытының қалыптасуы және қазіргі кездегі сараптамалық бағыттың даму деңгейі.
Қортынды бөлімінде жалпы тұжырымдамалар жасалады. Спорттың сараптамалық бағыттың қаншалықты қолданып жүргені баяндалады. Бұқаралық ақпарат құралдарындағы спорттық материалдардың сапасы жақсы болса сол арқылы бұқаралық спортты дамыту жайлы ұсыныс айтылады.

1 Қазақ спорт журналистикасы: кеше, бүгін, ертең

1.1 Қазақстандық спорттық бұқаралық ақпарат құралдары

Біз журналистика негізін Орхон Енесей жазбаларымен байланыстырамыз. Себебі, ол жазбаларда әдебиет те, публицистика да кездесіп жатады. Мысалға жұрт коментарий тарихын Аристотель мен Юрий Цезардан бастау алған дейді. Өйткені олар Эллада елінде өз кәсібінің білгірлері болған. Аристотель сол заманның озық философы әрі алғашқы ұстазы десек, біздің Әл фараби бабамыз екінші ұстаз саналады. Осы негіздерге сүйенсек, қазақ спорт журналистикасының бастауын да сонау батырлар жырымен байланыстыруға болады. Мысалға, ...Жаяу сүйреп көкпарды, Не қылғаның, қарағым?.. Батырлар жыры, 237-б, І том, Алматы - 2000 . Бұл жырдан қазіргі ұлттық спортымыздың басты ойындарының бірі көкпарды көреміз. Сонымен қатар, осы кездегі садақ тарту, теңге ілу, нысанаға дәл тигізу деген терминдерді батырлар жырынан да байқаймыз.
Жалпы спорт журналистикасы ақырындап дами бастаған уақытта термин ретінде қазақтың халық ауыз әдебиетіндегі, яғни, ертегілер мен батырлар жырындағы сөздер қайта жаңғырып қолданысқа енді. Мысалға: садақ, найза. Демек, алысқа бармай, атауды жер көктен іздемей, терминдерге баламаны халық ауыз әдебиетіне бай еліміздің фалькрорлық шығармаларынан қарастырған тиімді болмақ. Шындығында қазақ спорт журналистикасының тарихын тереңнен іздеген дұрыс. Ертегілер мен батырлар жырынан басқа да спорт түрлерінің сипаттамсын кездестіре аламыз. Мәселен, белдесу, жамбы ату, аударыспақ, күш сынасу және ат жарыстыру сияқты тағы өзге көп түрлері әңгімеленіп жатады. Ол тек жырланып қана қоймай, өте керемет үлгіде әспеттеліп әсерлі сиатталады.
Спорт түрлерінің көбеюі мен дамуы жылқы жануарының алғаш қазақ даласында қолға үйретілуімен де байланысты. Сол заманда жылқыны қолға үйреткен ата бабаларымыз ұлы далада үстемдікке ие болған. Жылқы қолға үйретілгеннен кейін шауып бара жатқан аттың үстінен садақ тарту жетіліп, садақтың құрылымы да өзгеріп, қуаттылығы артып, ыңғайлы бола түскен.
Қылыш пен найзаны да ең алғаш түркі халқы ойлап тапқанын ескерсек, бүгінде кейбір спорт түрлерінің қалыптасуына түркі тайпалары ықпал еткен деуге толық негіз бар. Сонымен бірге, алты мың жыл бұрын жылқы мінген қазақ елін, Қазақстанды ат спортының отаны деп мақтана аламыз. Бұның бәрі сол кездің спортының қалыптасу кезеңі, терең тарихы депқарастырамыз. Яғни, қазіргінің өзін тарихпен ұштастыру деуге болады. Бұл әлі де болса зерттеуді қажет ететін ғалымдардың болжамдары, тұжырымдары.
Енді негізгі мақсат қазақ спорт журналистикасының газет журналдарда пайда болуын баяндасақ. Қазақ жерінде он тоғызыншы ғасырдың аяғында газет журналдар шығарыла бастады. Осы газет журналдарда қазақтың ұлттық ойындары туралы көлемі шағын болса да материалдар жарияланып отырған. Бұл жиырмасыншы ғасырдың ортасына дейін созылды. Рас, арасында телекомментаторларға байланысты фактілердің болғанынан хабарымыз бар. Белгілі спорт журналисі, бүгінде марқұм Өмірзақ Жолымбетов алғашқы спорт комментаторы кім? деген сұраққа қатысты Айтбай Хангелдиннің есімін ұлықтауға тырысады. Ол сол кездегі Түркомолдың тұңғыш және соңғы жетекшісі Ғани Мұратбаев 1928-1929 жылдары Ташкенде Қазақ футбол командасын құрып, Айтбай сол командада ойнағанын, ара-тұра радиоға жүгіріп келіп, репортаж жүргізіп кететінін айтады. Бұл - қазақ спорт комментаторлығының да жасын ұзартатын фактілердің бірі.
Ал спорт журналистикасы 1959 жылдардан бастау алады. Сол кездегі спорт баспасөзі жақсы дамыды. Мысалы Қазақ спорты газеті. Бұл республикалық апталық спорт газеті 2009 жылдың 30 желтоқсанынан бастап шығады. 2009 жылдың 15 желтоқсанында министірлікте тіркелген. Газет аптасына бір рет, 1000 данамен жарық көрді. Онда әртүрлі айдарлармен спорттық материалдар жарияланды. Мақалаарға қойылған тақырыптар да ерекше болған.Айдарлары толықтай болмаса да өзгеріп отырды. Аймағы мықты ел - айбынды ел, Бесқұрлықтағы бәсекелер, Жарыс көрігі - намыс тағы сол сияқты айдарлар қойылған. Аймағы мықты ел- Айбынды ел айдарында отандық спортшылардың жетістігі, футболдан ел біріншілігі, спорт басқармаларында болған жаңалықтар беріледі. Осы сияқты баспасөз құралдары саласында өзіндік орны бар, тамыры сонау тың игеру жылдарынан бастау алатын тағы бір спорт басылымы Sport газеті. 1959 жылдан бері жарық көретін газетті бұл күнде белгілі спорт журналисі Несіп Жүнісбайұлы басқарады. Бұл күнде қазақ спортына жанашырлық танытып жүрген жоғарыда аталған Қазақ спорты мен Sport апталықтарын салыстырсақ, әр басылымның өзіндік ерекшеліктері, ұқсастықтары мен өз айдарлары бар. Қазақ спорты газетінде әр санында өзгермей жарық көріп отыратын мақалалардың тақырыптары да, мазмұны да мәнді болатын. Газетте мықты спортшылармен және олардың бапкерлерімен жүргізілген сұхбаттар да жиі жарияланып тұратын.
Спорт газетінің тарихына толығырақ тоқталсақ. 1959 жылы қаңтарда екі тілде басылатын Спорт газеті жарық көрді. Бұл Қазақстандағы тұңғыш спорттық кәсіби басылым. Қазақ спорт журналистикасының даму жолына түсіп, жалауы желбіреген кезең осы жылдардан басталады. Газет алғашқы жылдары бас редакторсыз шығарылады. Дегенмен, бұл қазақ спорт журналистикасы үшін ең елеулі құбылыстардың бірі. Ұмытылмас тарихи оқиға. Сол газет ұжымы осы күнге дейін қазақша спорт басылымдарының қара шаңырағы саналады.
Дегенмен, Спорт газеті оқырман арасында бірден танымал басылым болып кете алмады. Себебі, 1970-1986 жылдары Лениншіл жас газетінде Сейдахмет Бердіқұлов редакторлық етіп, осы газеттің дәуірі жүріп тұрған кезең болатын. Лениншіл жас газетінің Сейсенбілік спорт беті еркін жазылатын талдамалық мақалаларымен ерекшеленетін. Газеттің беделі жастар және зиялылар арасында да жоғары еді. Газетте әбден зерттеуден өткен, әсерлі әрі жанды материалдар жарияланатын. Себебі, ол кезде Лениншіл жастың спорт бөлімінде білікті журналистер қызмет етті. Мысалға: Орысбай Әбілдаев, Қыдырбек Рысбеков, Қалдарбек Найманбаев, Несіп Жүнісбаев, Жарылқап Бейсенбаев сияқты мықты журналистер қатары болды. Бірақ, Спорт газеті де қалыс қалмады. Жеке газет болғандығымен ерекшеленетін Спорт газетінде де білікті мамандар аз емес еді. Мұнда да өз ісінің білгірлері, талантты спорт журналистері жұмыс істеді. Олар: Дендербай Егізов, Сматбек Төребеков, Жүсіп Хисымов, Ғалым Сүлейменов, Бейсен Құранбеков, Сайын Тұрсынов, Амангелді Сейтханов. Газет нағыз қызу жұмысқа кірісіп, тасы өрге домалаған кезең Несіп Жүнісбаевтың бас редакторлыққа келуімен байланысты. Несіп Жүнісбайұлы қазақ спорт журналистикасының атасы атанған Сейдахмет Бердіқұловтың шәкірті еді. Осы ретте не себепті Сейдахмет Бердіқұлов қазақ спорт журналистикасының атасы атанды? Сонда осыған дейін спорт тақырыбында қалам тербеген жазушылар мүлдем болмаған ба деген сұрақ туындауы мүмкін. Болған, әрине болған. Дәлел ретінде Қалқаман Әбдіқадыровтың Қажымұқан, Сәбит Мұқановтың Балуан шолақ, Сәкен Сейфулиннің Бандынықуған хамит әңгімелерін келтірсек болады. Алайда, бұл туындылармен қазақ спорт журналистикасы кәсіби биік деңгейге көтеріле алған жоқ. Ал, Сейдахмет Бердіқұлов болса, қазақ спорт әдебиеті мен қазақ спорт журналистикасында елеулі еңбектер жазып, кәсіби тұрғыда қазақ спорт журналистикасының негізін қалады. Тек қалап қана қоймай, оны жоғары дәрежеге жеткізуге зор үлес қосты. Міне, сондықтан да Бердіқұлов қазақ спорт журналистикасының атасы саналады.
Бір Бердіқұлов бешпетінен шыққан журналистер тек спорт саласында ғана емес, жалпы журналистикада мыңдап саналады. Сондықтан болар, спорт тақырыбын жазатын үздік журналистерге тағайындалған жүлде де С.Бердіқұлов атында. Жұмыр жерде теңбіл доп (А., Жазушы (1968), Аспаннан шұға жауған күн (А., Жазушы (1975), Арбаған мені бір сиқыр (А., Жалын, 1987) тағы басқа кітаптарының атауларының өзі бүгінде газеттерде, телерадио арналарында айдарға айналып, жұрт аузында мысал болып қалыптасып кетті.
Қазіргі күні сол Бердіқұловтың шәкірті Несіп Жүнісбаев қазақ спорт журналистикасының көшбасшысы тәрізді. Мұндай адамдарды тарихта шежіреші дейді. Біздің сөз саптауымызда бұл қазақ спортының шежіршісі. Әу баста қазақ спорт көсемсөзінің қаранары әрі дара нары Сейдахмет Бердіқұловтан қалған жүкті жалғыз емес, бүгінде қазақ спорт журналистикасының тарихшысы атанып жүрген Қыдырбек інісімен бірге көтерісіп келеді. Бірі шежіресін шетінен жіліктеп, бірі тарихын қопарып, түгендеп жүр. Оннан астам спорт тақырыбына жазылған кітаптың авторы. Ауылдан шыққан алыптар (1986), Мексикадағы футбол тойы (1988), Футболмен тыныстаған Испания (1989), Олимпийский маршрут (1999, 2002) атты еңбектері кітапсүйер қауымның үй-ішін көріктендіріп тұр. Бірі олардың маңайында, бірі жеке-дара шауып жүрген қаншама таланттарымыз бар. Сонау бір советтік кезеңде Қайсар атты тұңғыш А4 пішімді футбол газетін шығарған Серік Пірназарды біреу біліп, біреу білмес. Қазір қазаққа қатысты халықаралық жарыстардың бірінен қалмайтын Егемен Қазақстанның бәйгеторысы Бақтияр Тайжанды кім білмейді?! Қазақтың қара сөзіне сұлу бейнелі өлең құдіретін байлап жіберген ұлы ақындарымыз секілді спорттың ресми тілін ойнатып жүрген қара, дара баланың бірі осы Бақтияр. Осында отырған Нұрғазы Сасаев, Бекен Қайратұлының әрқайсысы бір тарих. Ат арылтып Тараздан келген Марат Ахметов те, қазақ қыздарынан спорт журналистикасын серік етіп қана қоймай, бүгінгіше, жаңаша жазуға бет бұрған Динара Ысқақ та, Назерке Сұлтанбек те елге танылған тұлғалар. Қазақ спорты газеті туралы. Бастапқыда басылым жауапты хатшының бақылауымен Бас редакторсыз жұмыс істеп жүрді. Араға үш жыл салып, яғни 1962 жылы газет тізгінін танымал спорт журналисі Саматбек Төребеков қолына алып, басылымның жаңа тынысы ашылғандай болды. Төребеков Спортқа 1982 жылға дейін басшылық етті. Сол жылы ол кісінің қазасынан соң тұңғыш спорт басылымына бұған дейін ҚазТАГ-та абыройлы қызмет етіп келген Амангелді Жақсыбеков бас редактор болып тағайындалды. Газеттің сұранысқа ие болғандығын оның таралымы Орталық комитеттің органы болып табылатын Правда газетінің таралымынан әлдеқайда жоғары болғандығынан да аңғару қиын емес. Мұны спорт комментаторы әрі газетке тұрақты мақала жазып тұрған Рабат Жәнібеков растайды. Оқырман санын арттыру үшін Правда спортқа көңіл бөліп, бет арнады дейді Р.Жәнібеков. Спорт саласына жаңа басшылықтың келуімен 2011 жылы Спортқа қайта жан бітіп, тамырына қан тарады. Газет бетінде тәжірибелі журналистер мен жастарға да қатар орын берілді. Спорт жаңа деңгейге көтерілді. Лондон, Сочи олимпиадаларынан тұщымды ақпараттар таратылып тұрды. 2014 жылы елімізде газеттер жекешелендіріле бастағанда Sport та өз құрылтайшысы - спорт ведомоствосынан кетуге мәжбүр болды. Соңғы жылдарда ел спортының дамуына үлес қосып жүрген Қазақ спорты басылымы қаржылық қиындыққа тап болып, 2016 жылы спорттың мүддесі үшін жұмыс істейтін екі басылым біріктірілді. Cөйтіп қазақ спорт журналистикасының қарашаңырағы болған бұрынғы Sport газеті Қазақ спорты деп аталды. Жаңа құрылтайшының арқасында мемлекеттік қаржыландырудан алыстап, тағдырдың талайында қалған Қазақ спорты - Спорт газеттері нарық заңына бейімделіп, жаңа белестерге беттеп келеді. Бүгінде құрамында Төлеубек Қадырмоллаев, Мәдина Асылбек, Бек Төлеуов, Арсен Нұртазин, Оңдасын Елубай, Мәулетхан Ақсанов секілді тәжірибелі және Арайлым Темірханова, Бақытбек Қадырұлы сынды талантты жастар еңбек ететін берік ұжымға айналды. Қазақ спорты өз оқырмандарымен әр аптаның сейсенбісінде қауышып келеді. Айтары жоқ, әзірге газеттің таралымы он мың данаға жете қоймаса да, бұл басылымның қарышты қадамы көңіл қуантады. Әсіресе, Жаһан жаңалықтары, Аймағы мықты ел - айбынды ел!, өмір - дода, Таразы, Ала доп айшықтары, Алаштың ұлы - намыстың құлы, Жарыс көрігі - намыс, Заманынан озып туған, Топжарған айдарларымен беріліп жүрген мақалалар мен топтамалардың айтар ойы, көтеріп жүрген жүгі салмақты. Түрлі-түсті суреттерімен, ерекше безендіруілімен шығатын газеттен спортсүйер қауым өз іздегенін оңай табады. Сондай-ақ спорт әлемінің бүгінгі мен бұрынғы спорт саңлақтарының өмір жолдары да ешкімді жалықтырмайды. Намыс отын маздататын әр мақала оқырманға үлкен ой салады, түрлі сезімге бөлейді. Жаһанда болып жатқан спорт жарыстарының ішінде жүргендей сезінесің ӛзіңді. Әр мақаланың тілі жеңіл, жатық оқылады. Міне, бүгінгі Қазақ спортының аяқ алысы осындай дейді газетіміздің тұрақты оқырманы әрі белгілі журналист Орынтай Көмеков. Бүгін газет ұжымының алдында қиын да күрделі мәселелер тұр. Ол орындалмайтын, жүзеге аспайтын мәселелер емес. Басылым қызметкерлері бұл жағдайдан да жол тауып, қиналмай өтетініне сенімді. Ең бастысы, спорт тақырыбына қалам тербейтін жастардың көбейіп келе жатқаны. Бұл - қазақ спорт журналистикасының болашағы жарқын деген сөз.
Ал телевизиядағы алғашқы қазақ тіліндегі спорт хабар 1966 жылы 16 қаңтарда тұнғыш эфирге шыққан. Оны телевидение басшылары республика комсомол ұйымымен бірлесіп шығарды. Бұл хабарды жүргізуге танымал жаттықтырушы Қабден Байдосов тартылды. Бұл редакцияға тұрақты жұмысқа Қазақ радиосының комментаторы Сұлтанғали Қаратаев келді. Орысша хабарларды жүргізу Владимир Тольчинскийге тапсырылды.
Қазақ тілді маманды бірде Шалабаев өзімен бірге Мәскеуге ала кетті. Сол жерден Орешкин деген операторды тауып беріп, VI Жазғы Бүкілодақтық спартакиадаға қатысып жатқан Қазақ спортшыларын түсіртті. Әмин Тұяқов пен Ғұсман Қосановтың, Әбдісалан Нұрмаханов пен Әбілсейіт Айхановтың, Амангелді Fапсаттаров пен Аманжол Бұғыбаевтың спорттағы жетістіктері мен бейнесі көгілдір экранға солай шықты. Олардан басқа Қазақтан шыққан тұңғыш баскетболшы Апатаеваның, семсерлесуші Асықбаеваның шеберліктеріне көрермен тәнті болды.
Оператор Орешкин тек түсіріп бермеді, төраға Шалабаевтың тапсырмасымен 16 миллиметрлік пленканы жуып, шығарып және монтаждап Сұлтанғали Қаратаевтың қолына ұстатты.
Кеңес Одағы кезінде қазақ халқы ана тіліндегі спорттық бағдарламаларға зәру еді. Сол уақытта жиырма жылдан астам жұмыс істеп тұрған радиомыздан халық бірде бір рет қазақ тілінде спорт хабарын естіген жоқ. Бірақ, кейіннен қазақ жұртшылығы радиодан ана тіліндегі спорттық хабарларды тыңдай бастады. Оны қалың көпшілікке алғаш рет жеткізген Қазақстанның белгілі спорт комментаторы Сұлтанғали Қаратаев. Дегенмен елімізде телевизиядағы спорттық комментарияларды алғаш рет қазақ тілінде жүргізген журналист ретінде көпшілігіміз - Сұлтанғали Қаратаевты танимыз. Алайда осы бастаманы ең бірінші қолға Кенжеболат Шалабаевтың алғанын естен шығарып аламыз. Сондықтан, қазақ телевизиясының дамуына орасан зор үлес қосқан Кенжеболат Нұртазынұлы туралы айтып, ол кісінің телевизияға қазақша спорттық комментарияны қалай әкелгендігі туралы баяндасақ.
Ол кезде Кенжеболат Шалабаевтың Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің Теле - визия мен радио хабарлары жөніндегі мемлекеттік ко - митетінің төрағасы болып жүрген кезі-тін. Өздеріңіз білесіздер, Кенжеболат Нұртазынұлы Қазақстан Коммунистік партиясы Орталық комитетінің бірінші хатшысы Дінмұхамед Ахметұлы Қонаевтың тағайындауымен 1962 жылдың 6-маусымынгда аталмыш комитеттің төрағасы болып қызметке кіріскен болатын. Сөйтіп, өз кезеңінде ұлттық арнамыздың дамуына орасан септігін тиігізіп, жеті жылдай комитет төрағасы қызметін атқарады. Оның тұсында телевизия ақырындап қазақылана бастап, қамту аймағы еселеп өсті. Жаңа студиялар салынды. Балқаш, Орал, Семей, Павлодар қалаларында осындай жаңа сту - дия - лар іске қосылды. Бұрынғы Алматы теле - студиясы Қазақ телевизиясы болып қайта құрылды. Кешікпей Орталық Азия республикалары арасында тұңғыш болып 1-категорияға ілікті. Демек, қыз - меткерлердің жалақысы жақсарды. Он алты қуатты ретранслятор пайдалануға берілді. Оның сыртында 26 қатардағы ретранслятор жұмыс істеп жатты.
1965 жылы 2 шілдеден бастап Эфирде Қазақ - стан атты апталық газет шыға бастады. Онда ра - дио - ның, телевизияның апталық бағдарламаларымен қатар, кейбір ерекше хабарлар туралы ақпараттар жарияланды. Сәлкен Сұхбанбердиннің Қара молда пьесасының анонсы да күнілгері газетке берілді. Оның өзі 1965 жылы 15 желтоқсанда 22 сағат 20 минөтте эфирде басталыпты. Ал режиссер Сәлима Естемісова қойған Майдан телеспектак - лінің Орталық телевизиядан көрсетілгені туралы материал бүкіл қазақстандықтарды қуанышқа бөледі. Бұл телеқойылым Қазақ телевизиясының шынайы табысына айналды. Ол жазушы Бейімбет Майлиннің осы аттас шығармасы негізінде әзірлен - ді. Телестудияда жүретін спектакльге Сәбира Май - қанова, Мүлік Сүртібаев, Шолпан Жандарбекова сияқты танымал әртістер қатысты. Осы телеқойы - лымда байдың ұлы Жұмағұлды ойнаған Сәбит Оразбаевтың талантын қалың көрермен сонда таныған болатын.
Эфирде Қазақстан апталығы шыға баста - ған соң халық теледидарда не көрсетілерін бір апта бұрын біліп отыруға дағдыланды. Бағасы екі тиын - дық газет көпшілікке дереу тарады. Осы басылымда Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің Телевизия мен радио хабарлары жөніндегі мемлекеттік комитетінің Қоғамдық пікірді зерттеу институтының анкетасы ұдайы жарияланып тұрды. Онда телекөрерменнен сегіз сұраққа жауап беру сұралды. Оның ішінде ұнаған және ұнамаған хабарларды көрсету сұралды. Ұнаған хабарларды өз кезегінде сегіз топқа бөліпті. Сұрау салу нәтижесінде телевизиялық бағдарла - маларға тиісті түзетулер жасалынғаны даусыз.
1966 жылы эфирде "Айтыс - асыл қазына" атты хабар пайда болды. Онда әдебиеттанушы ғалым Көбей Сейдеханов қазақтың айтыс өнерін талдады. Және арғы заман емес, Кеңес өкіметі кезін - дегі 20-30 жылдарғы айтыстарға шолу жасады. Телевизияның өзінен көрсетілетін айтыстарға әлі кезек жете қоймаған. Әдеби хабар Қайнар деп аталды. Оны танымал ақын Әбділдә Тәжібаев пен жас жазушы Әбіш Кекілбаев жүргізген. Кейін үлкен ғалым, мемлекет қайраткері болатын Мырзатай Жолдасбеков Құрдастар шығармашылық бірлес - тігі арқылы 1966 жылдан Айдын хабарын эфирге алып шықты. Сол жылдың басында Қараторғай телеспектаклі үздік деп танылып, оны эфирге шы - ғарғандарды төрағаның бұйрығымен көтермеледі.
Телехроника түсіретін техника қолға тиді. Енді негативті пленка арқылы түсіріп келген көріністерді асықпай көрсетуге қол жетті. Сол арқылы теле - фильм - дер түсіріле бастады. Қазақ телевизиясының жылдық қуаты екі жүз толық метражды телефильм түсіруге жетті. Бұл республиканың барлық аймақ - тарын қамтып, еңбек адамдары мен өнер қайрат - керлерінің жарқын істерін көрсету жолы еді. Бұл үшін комитетке бағынатын Қазақтелефильм өндірістік бірлестігі ұйымдастырылды. Оған жылы - на 327 сағаттық өнім шығаратын техникалық жаб - дық алынды. Негатив лента өте қат және қымбат болатын. Оны Орталықтан алып келуге Шалабаев бар беделін салатын.
Кенен Әзірбаев туралы телефильм де көпшіліктің есінде қалды. Сол кезде 80 жасқа толған қарт жыраудың ауылдағы өмірі кеңінен қамтылды. Бұл телефильм - нің сценарийін жазуға белгілі әдебиеттанушы Мұ - хамеджан Қаратаев тартылды. Күйден - симфо - нияға дейін атты хабарда Құрманғазы, Дәулет - керей, Дина Нұрпейісовадан бастап, алпысыншы жыл - дары жемісті жұмыс істеген қазақ композитор - ла - рының шығармалары ойналды. Осы тұста мем - лекеттік комитет жанында өздерінің симфониялық оркестрі болды. Телевизиялық поэзия театры көркем шығармаларды кеңінен насихаттады.
Шалабаевтың тұсында одақтас республикалар арасында телевизиялық фестивальдар өткізу дәстүр - ге енді. 1964 жылы қыркүйек айында және 1966 жылы қазан айында орыс және украин әдебиет мен өнерінің радио-теле фестивалі өтті. Екі респуб - ликаның 160 телефильмі көрсетілді. Одан кейін Қазақ телевизиясы бойынша Грузия, Әзірбайжан, Тәжікстан, Армения, Башқұртстан, Татарстан бағдарламалары берілді.
Қазақ телевизиясының Орталық телевизияға 1963 жылы 3 желтоқсанда ұсынған бағдарламасы өте жақсы бағаланды. Онда тың игерушілер, кенші - лер, балықшылар мен альпинистер туралы бағдар - ламалар берілген. Түсіру басталады атты фильм-концерт те көпке ұнады. Осындай еңбектері үшін Кенжеболат Шалабаевқа КСРО Министрлер Кеңесінің Телевизия мен радио хабарлары жөнін - дегі мемлекеттік комитетінің төрағасы М.Харла - мовтың бұйрығымен алғыс жарияланды.
Міне, қазақ телевизиясына осыншама еңбек сіңірген Кенжеболат Нұртазынұлы 1964 жылы жас журналист Сұлтанғали Қаратаевқа радиодағы орысша спорттық хабарларды қазақ тіліне аударып, тыңдармандарға тарату туралы ұсыныс айтады.
Сөйтіп, 1964 жылы алғаш рет радиода, ал 1965 жылы телевизияда спорттық комментариялар қазақ тілінде сөйлей бастады. Дегенмен Кеңес өкіметі кезеңінде жоғарғы басшылық тарапынан қазақ тілді спорт комментаторларына қысым көп болды. Мәселен, футбол матчын көрсетуге барлығы 90 минут берілетін болса, соның 3-5 минут аралығы және соңғы 85-88 минуттары ғана қазақ тілінде сөйледі.
Жалпы қазақ тілді спорт комментаторларының әр сөзі жіті бақыланып, сәл қателік кетсе, қуғынға ұшыратып отырды. Бұл Қаратаевтың өмірінен тағы бір мысал келтіре кетсек. 1964 жылдың шіл - де айында Сұлтанғали Қаратаев ойламаған жерден ұлтшыл атанады. Оған себеп эфирге шыққан қате сөз болды. Никита Сергеевич Хрущев жол - дастың әкелік қам - қор - лы - ғына рахмет! деген тіркесте қам - қорлық сөзі, дереу айтылғанда қорлық болып есітіліп кетсе керек, содан бастап сол кез - дің атақты Орталық Коми - тетінің қудалауы басталды.
Міне, бір жағынан жоғарғы басшылықтың қысымын көріп, екінші жағынан орысша терминдерді қазақ тіліне аударумен айналысқан сол кездің спорт комментаторларының жұмысы шынында да ауыр еді. Атап айтар болсақ, орыс тілінің двоеборье, десятиборье деген сынды терминдерін, қателікпен қазақ тіліне екі күрес, он күрес деп аударып жатты. Ал шын мәнісінде бұл терминдер ана тілімізде қоссайыс, онсайыс деп аударылатынын бәріміз білеміз. Дегенмен бұл кемшіліктер үшін оларды жазғыруға болмас. Өз заманында жіберген қателіктерді мойындаудан Сұлтанғали Қаратаев та қорықпайды.
Ал 1970 жылдан бастап қазақ тілді спортсүйер қауым эфирден Рабат Жәнібековтың биязы үнін ести бастады. Ұлттық арнада біраз жыл еңбек етіп, Сұлтанғали Қаратаев жіберген олқылықтардың орнын барынша толтыруға тырысқан Жәнібеков шынында да көрермендерді даусымен баурап алды. Ол кезде қазақ телевизиясы бүкілодақтық спорттық жарыстардан тікелей репортаждар бере бастаған болатын. Алматының орталық стадионына сыймаған сан мыңдаған жанкүйер спорттық ойындарды теледидар арқылы көруге мүмкіндік алып, сол тамаша репортаждарды Қазақстан теларнасының спорт журналистері Рабат Жәнібеков пен Диас Омаров жүргізді. Микрофон ұстаған комментаторлар қыста Шымбұлақтан жазда орталық стадионнан тікелей репортаждар жүргізіп тұрды.
Бұл сұраққа ардагер журналист, белгілі спорт комментаторы мен деп жауцап береді. Шынында да, ең алғаш қазақтілді спорт комментаторы Рабат Жәнібеков па? Сонда қазақ спорт журналистикасының дамуына үлес қосқан телерадиодан ең алғаш қазақ тындармандарының құлақ құрышын қандырып репортаждар жасаған, Сұлтанғали Қаратайұлына қандай атақ бермекпіз?
Осы бiр түсiнiксiз жәйт бiздi әрдайым мазалайды. Әрине, осы күнге дейiнгi алаш зиялыларының бiзге беймәлiм тұстары ашылып жатқанда, мұндай қазақтiлдi тұңғыш комментатордың есiмiн атап беру түкке тұрғысыз. Өткен ғасырдың 60-70-жылдарындағы телеарналардан спорттық бағдарламаларды, көрсетiлiмдердi, репортаждарды үзбей көрген ағаларымыздан сұрар болсақ, ойланбастан қазақтан шыққан тұңғыш комментатордың Сұлтанғали Қаратайұлы екендiгiн айтып бередi. Ендеше, мұндай атаққа таласуға не үшiн Рабат Жәнiбеков белiн бекем буды екен? Құрттың атын өзгертiп малта қойсақ та, Сұлтанғали Қаратайұлының есiмiне берілген атақты не себептi Рабат Жәнiбековтiң тақымына салып беруге тиiспіз? Тiптi, Сұлтанғали Қаратайұлының сөзiне қарағанда, Қазақтiлдi тұңғыш комментатор - Сұлтанғали Қаратайұлы деген айбарлы сөз өткен ғасырдың алпысыншы жылдарында жарық көрген энциклопедияларда да бар екен.
Бiз 1964 жылдан бастап алғашқы ойынды көрсете бастадық. Ал, Рабат Жәнiбеков көп болса 1972 жылы спорт комментаторы болып жайғасқан шығар, - дейдi ардагер журналист, белгiлi комментатор Сұлтанғали Қаратайұлы.
Қазіргі таңда қазақтілді спорт журналистерінің жетіспей жүргені жасырын емес. Телеарналардан бірді-екілі хабар жүргізіп, комментаторлық етіп жүрген аз ғана топты көргенде қынжылатындар аз емес. Спорт арналары да жоқтың қасы. Жалғыз Қазспорт қай жыртығымызға жамау болады?!
Оның өзі жарытып хабар таратып жүргені шамалы, тың туынды ұсынғаннан гөрі, өтіп кеткен бағдарламаларды қайталағаннан әрі аса алмай жүр. Осы олқылықтың орнын толтыру мақсатында қыруар іс атқарып, Алматыда Спорт журналистері мен комментаторларын даярлау мектебін ашқан Рауан Оқас, Серік Ноянбайұлы және Ержан Шайжан сынды атпал азаматтар тер төгіп, 23 қыз-жігіттерден құралған топты өрге сүйреуде. Есей Жеңісұлы, Ермұхаммед Мәулен, Ержан Көшкінбай, Жандос Айтбай сияқты есімдері елге белгілі спорт комментаторлығының басы-қасында жүрген мамандар мектеп тыңдаушыларына тәлім беріп жүр. Тіпті кейбір спорт түрлері федерацияларының баспасөз хатшылары мен блогерлер де білгенін үйретуде. Бүгінде нәтиже де жоқ емес. Алматы телеарнасы, Оң ТВ сияқты белді арналармен қоса баспасөзде, түрлі сайттарда тәжірибеден өтіп, ысылып келе жатқан болашақ журналистер өздерін жақсы қырынан көрсетіп жүр. Сол мектептің ұйымдастырушыларының бастамасымен жақында спорт порталын ашу ісі қолға алынды. Оған қазақтан шыққан тұңғыш Олимпиада чемпионы Әлжан Жармұхамедовтың есімі берілмек. Әлжан спорт порталы деп аталатын сайттың ашылуы 22-наурызда өтеді. Осы салтанатқа Мәскеуден спорт саңлағының өзі арнайы келеді деп күтілуде. Басқа да қонақтардың тізімінде атынан ат үркетін серкелер болады деп жоспарланған. Тек қазақша ақпарат тарататын порталды жүргізу оңай болмайтыны анық. Әйтсе де көңілдеріне сенім ұялатқан Сейдахмет пен Несіптердің ізбасарлары порталды өздері басқарып,оның әрі қарай дамуына ықпал етпек. Ашылуы мейраммен тұспа-тұс келіп тұрған сайттың оқырмандары мен тілеулестері көп боларына сенетіндер аз емес. Спорт ақпараттарын таратып қана қоймай, тілге жете көңіл бөлуді мақсат еткен топтың мойнына артыла жүк те ауыр болмақ.
ҚР Ұлттық Олимпиада Комитетінде өткен кездесуде республикалық қоғамдық бірлестіктің мүшелерінен өзге, Универсиада-2017 атқарушы дирекциясының директоры Илия Оразақов пен ҚР Ұлттық Олимпиада комитетінің маркетинг жөніндегі директоры Сергей Королев болды.
Жуырда Бакуде өткен AIPS конгресінде Халықаралық спорт баспасөзі қауымдастығының президенті Джанни Мерло: Қазіргі таңда сіздің елге бүкіл әлем назарын тігіп отыр. Алматыда 2017 жылғы Универсиада өтеді, сондай-ақ оңтүстік астаналарыңыз 2022 жылғы қысқы Олимпиада ойындарын өткізуге үміткер болып отыр. Осыған байланысты біз сіздерден спорттық журналистика саласында үлкен белсенділік күтеміз, яғни репортерлер үшін семинарлар ұйымдастырылып, жас тілшілерді үйрету бағдарламасы қолға алынса, халықаралық спорт федерацияларымен тығыз қарым-қатынастар орнатылса құба-құп, - деген еді.
Кітапта Қытай Халық Республикасынан шыққан 80-нен астам қазақ спортшысы туралы мәліметтер топтастырылған. Автордың айтуынша, бұл оның алғашқы бастамасы. 2017 жылғы ЭКСПО көрмесі қарсаңында басқа да шет елдердегі табысқа жеткен, еңбегі елеулі қазақ спортшылары туралы кітап жазып, оқырман қауымға сыйламақ.
Қытайдағы қазақ спортшылары туралы жинақталған мәлімет жоқ. Мүмкіндігім жеткенше халықаралық, автономиялық аудандық жарыстарда топ жарған спорт саңлақтары туралы мағлұматтарды топтастырдым. Кітап жалпы оқырман қауымға арналады, - дейді автор Д. Бақытхажыұлы.
Спорт журналистикасында 40 жылдан астам еңбек етіп келе жатқан Несіп Жүнісбайұлы саланың өткені мен бүгіні туралы әңгіме қозғады. Спорттық додалардағы қазақ спортшыларының жеңісі жинақталған анықтамалық кітаптың көтерер жүгі - энциклопедия салмағымен пара пар дүние дейді.
Қазіргі жастардың мықты екенін мойындау керекпіз. Қытайдағы қазақ спортшылары деген мынау үлкен кітап мені таңқалдырды. Ғұмырымды спорт саласына арнаған адаммын. Кітапта беймәлім адамдар көп екен. Бұл еңбек сыртта жүрген сенің халқыңа деген махаббатыңның ұшқыны деп білемін. Қытай секілді миллиардтаған тұрғыны бар елдегі қазақ ұландары мен ұлдарының аты-жөнін, бейнесін беріп отырсың. Қазақ тарихын түгендеу арқылы өз үлесіңді қоса беруіңе тілектеспін, - деген жазушы авторға ағалық жылы лебізін арнады.
Ал, ҚР Ұлттық спорт түрлерінен мемлекеттік бас жаттықтырушысы Рамазан Сәттібай кітаптың спорт журналистері үшін таптырмайтын анықтамалық, әрі тарихи еңбек екендігін айтады:
Бір кітап - мың кино. Кітаптағы балуандардың біразын білемін. Дәуреннің бұл бастамасы ойланып отырып, еске алатын тарихи еңбек. Спорт саласында бағыт-бағдар беретін методикалық еңбектер көп емес.
Аталмыш кітапта 1983 жылы Иран астанасында өткен халықаралық олимпиадада күрестен бірінші орын алған Алтайлық Солтыкен Көкішұлы туралы қызықты дерек келтірілген. Әкесі малы көп дәулетті болғанЫ үшін қуғын көріп, зардабы ұлы Солтыкенге де тигендігі туралы айтылады. Кітапта осы сияқты спорттың әр саласынан жетістікке жетіп, даңқ асырған спортшылар туралы тың деректер топтастырылған.
Дәурен Бақытхажыұлы 1989 жылы Тарбағатайдың Жамбылқора қыстағында дүние келген. Бұған дейін Он сегіз, Махаббат шыңы, Елім деп туған елтоқ атты тарихи очерк жанрында кітаптары жарық көрген. Шыңжаң қазақ тілі мәдениет қоғамының, Шыңжаң әдебиет-көркемөнершілер бірлестігінің мүшесі.
Қазіргі кезде спорт жаңалықтарын барлық жерден кездестіруге болады. Мәселен кез келген арнадан спорт жаңалықтарын хабарлап жатады, немесе жаһандағы спортқа қатысты оқиғаларды әр түрлі сайттардан оқып білуге, әлеуметтік желіден онлайн күйінде тамашалауға мүмкіндік бар. Онлайн режимінде көру алдымен арналарда ашылғанымен қазіргі кезде сайттардан және жекелей әлеуметтік желіні қолданушының парақшасынанда тамашалауға болатын дәрежеге жетті. Айтпағым, қазір ақпарат таратудың қанша көзі, тармағы болса, сонша спорттық мағлұматтарды тарататын құралдар бар. Ол: телеарналар, радио, газет журналдар, ғаламтор, әлеуметтік желілер және әрине болған оқиғаны жинақтап, қортындылап құнттап басып шағаратын кітаптар мен оқулықтар. Диплом жұмысымның басында спорт журналистикасының жалпы газет арқылы тарап бастау алғанын айтып өттім. Енді әр ақпарат құралына жеке жеке тоқталсам деймін. Алдымен дәстүрлі ақпарат тарату құралдарын тізбектеп шықсам. Яғни, газет журналдар мен теледидарға, радиоға назар аударайық.
Енді жаңа медиа түрлерімен таратылатын мәліметтер туралы толығырақ талқылайын. Яғни Қазақстанда қанша сайт спорттық ақпараттарды жариялайды және қанша сайт тек спорттық оқиғаларды хабарлау үшін құрылған? Бірнешеуін тізбектеп жазып өтейін. Сол сайттардың қанша ақпарат тарататын жолы бар? Одан кейін әрине әлеуметтік желідегі материалдардың таралу жылдамдығының артықшылығы мен шынайылығына баса назар аударып қарастырамын. Жеке парақшалардың жариялаған мәліметтерінің өзектілігі қаншалықтыдеген сұрақтарға жауап іздеймін. Сілтеме қайда қаратылып жасалады, ақпарат көзі бастауы не?
Ендігі мәселе спорт журналистикасының интернеттегі жағдайы,таралуы туралы болмақ. Заман көшінен қалмай, спорт журналистикасы да Ғаламтор желісінде қарыштап дамып келеді. Бұл тіпті басқа саладан гөрі спорт әлеміне өте қолайлы және орайлы десек те болады. Өйткені спорт әлемінде жаңалық өте көп, өзгеріс жеткілікті. Әр түрлі деңгейдегі ойындар мен додалар, жарыстар мен сайыстар, кездесулер мен матчтар бір-біріне іркес-тіркес өтіп жатады. Соның бәрін кешктірмей, дер кезінде жариялап отыруға Интернет өте ыңғайлы болып отыр. Интернеттің (немесе электронды басылымның) басты артықшылығы мен ерекшелігі - ақпарат пен жаңалықтарды тәулік бойы жарыққа шығарып отыру мүмкіндігінде. Спортшылардың жетістіктері мен жеңістерін буы бұрқыраған күйінде жариялауға болады. Әрі басты кейіпкерлермен жедел түрде тілдесіп, оны да жарықа шығарып отыруға мүмкіншілік бар. Осы ретте айрықша атап өтуге тиіспіз, Интернет арқылы тың ақпаратты әр қилы құрылымда түрлендіріп таратуға болады. Атап айтқанда - мақала, сурет, кесте, аудиофайл, бейнефайл (видеофайл) түрлерінде... Яғни ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.