Қалған ұлттар диаспора
КІРІСПЕ
Жұмыстың жалпы сипаты. Тәуелсіздігін алған Қазақстанда адамдардың өмірлік болашағы нақтылануда, түрлі бағдарда өрбуде. Еліміздің тәуелсіздік идеясының тұғыры республиканың тұтастығы мен қауіпсіздігін сақтау, Қазақстандағы ұлттық ынтымақты және қоғамдық бірлікті жетілдіру мақсатымен анықталуда. Елдегі азаматтық және рухани, этникалық және ұлттық бірегейлікті нығайту, халықтың әлеуметтік-мәдени және әлеуметтік-психологиялық белсенділігін арттыру - қазақстандық дамудың басты бағыттарына айналды.
Осыған орай Қазақстан Республикасының президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың 2014 жылдың 17 қаңтарындағы Мәңгілік ел патриоттық актісін жасау және қабылдау туралы сөз болған Қазақстан жолы - 2050: бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ атты халқына арнаған кезекті Жолдауындағы шешімдерін баспасөз беттерінде халыққа түсіндіру, насихаттау, және оны жүзеге асыру жолдарын көрсету мақсатында Егемен Қазақстан, Ана тілі, Қазақ әдебиеті сынды басылымдар атсалысып келеді.
Себебі Елбасының Жолдауын халыққа, бұқараға мемлекеттің мақсаттары мен міндеттерін, жоспарларын түсіндіретін әуелі журналистер, яғни бұқаралық ақпарат құралары. Жолдауда мәңгілікті мұрат еткен Қазақ елі үшін келешек жаңа дәуірдің кемел келбеті айқындалған. Бұл әзірге біздің мұратымыз ғана болғанымен, оны жүзеге асырудың барлық мүмкіндіктері елімізде бар екендігін баспасөз беттерінде түсіндіру журналистердің парызы.
Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті - Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың ұсынысымен еліміздің рухын көтеретін, ұлы мақсаттарға жеткізетін Мәңгілік ел және Ұлттық код атты ұлт идеялары жарияланғаны белгілі. Мәңгілік ел мен Ұлттық код идеялары - елімізді өз мақсатына талай дәуір сынынан сүріндірмей жеткізетін тұғырлы идеялар. Осы идеялардың басты мақсат-мүддесі туралы баспасөз беттерінде бүгінде терең түсініп, әрбір азамат өмір жолдарының басты кредосы ретінде ұстанғаны ләзім. Бұл идеялар оларды жарқын болашақтарға жетелеп, бойларында отаншылдық сезімдерінің берік орнығуына ықпал ететіні сөзсіз.
Жалпы, Мәңгілік ел ұлттық идеясы - Қазақстан халқын біріктіретін, елдің басты мақсатынан шығатын және соған толық жауап беретін идея. Ел болу мәселесі, ұлтты ұлықтау, жерді, туған атамекенді сақтау мәселесі қазақ халқы үшін қашанда тарихи даму тұрғысынан маңызды болып келе жатқаны белгілі. Осы аталған мәселелер ешқашан да күн тәртібінен түскен емес. Олар әр түрлі тарихи кезеңдерге байланысты көкейкестіленіп, қоғамдық ой-сананың өзегіне айналып отырған. Ал бүгінгідей еліміз егемендікке қол жеткізіп, тәуелсіздік туын тұғырына берік орнықтырған тұрлаулы кезеңде ұлттық идеяларды қалың бұқара арасында кеңінен насихаттаудың мән-маңызы тіпті ерекше екендігі өз-өзінен түсінікті болса керек.
Сондықтан да бұқаралық ақпарат құралдарында ұлттық ұстындарды насихаттау бағытындағы мемле - кет - тік саясатты насихаттау, аза - маттық қоғам құрылымдарымен бірлесе әрекет жасау, құқықтық жалпы білімді ұйымдастыру, мем - лекеттік қызметшілердің кәсіби шеберлігін жетілдіру, Ар-намыс кодексін әр шенеунік үшін бұл - жымас заңға айналдыру мәсе - ле - леріне де ерекше ден қойылған. Яғни, баспасөздің араласуымен бұл бағыттағы жұ - мыс - тың ширай түскені бай - қа - ла - ды.
Диплом жұмысының мақсат-міндеттері:
- баспасөз арқылы мемлекеттік идеологияны, қоғамдық-саяси тұрақтылықты және ұлтаралық келісімін насихаттауды қамтамасыз ету, мемлекеттік саясатты қалыптастыру мен іске асыруға қатысу, сондай-ақ, мемлекеттік егемендікті, қоғамның топтастыруын нығайту, демократия мен азаматтық қоғамды дамыту;
- елімізде беделді Егемен Қазақстан, Ана тілі, Қазақ әдебиеті басылымдары арқылы Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына Қазақстан жолы - 2050: бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ атты Жолдауын ондағы Мәңгілік ел мен Ұлттық код идеяларының негізгі басым бағыттарын түсіндіру және насихаттау, қоғамның демократиялық институттарын жетілдіруге қатысу;
- ішкі саясат мәселелеріне, қоғамдық-саяси салаға қатысты Қазақстан Республикасының заңдарын, мемлекеттік ішкі саясатты насихаттау және түсіндіру бағдарламаларын іске асыру;
- еліміздегі қоғамдық-саяси жағдайды болжауға бағытталған әлеуметтік және саяси зерттеулер жүргізу;
- азаматтардың электоралдық күйін, мемлекеттік органдардың жұмысын және Қазақстанда болып жатқан қоғамдық-саяси жағдайды талдау, қорытындылау, жан-жақты зерттеу;
- аймақтық деңгейде мемлекеттің ақпараттық саясатын жүзеге асыру;
- ұлтаралық қатынастарды үйлесімді ету, ұлтаралық бірлікті нығайту, қоғамды топтастыру, қазақстандық патриотизмді тәрбиелеу және насихаттау;
- қоғамдағы әлеуметтік маңызды мәселелерді талқыға салу;
- мемлекеттік жастар саясатын және отбасы істері мен гендерлік саясаты насихаттау;
- саяси партиялардың, қоғамдық-саяси қозғалыстардың, діни бірлестіктердің қызметін ашық жариялау;
- қоғамдық бірлестіктердің, саяси партиялардың, қоғамдық-саяси және діни бірлестіктердің, кәсіптік одақтардың жұмысын көрсету болып табылады.
Жұмыстың өзектілігі. Біздің мемлекетімізде Мәңгілік ел мен Ұлттық код идеяларын насихаттау өте қажет. Бірақ мұны бұрыннан қалыптасқан, өзгелерді ақылынан алжастыру бағытындағы идеологиямен шатастырмауымыз керек. Кезінде марксизм-ленинизм бізге идеологияны нақ осылайша қабылдауды үйреткені құпия емес. Қазақстанның әлемдегі дамыған 30 елдің қатарына кіру тұжырымдамасындағы нақты басым бағыттарын баспасөзде насихаттау бүгінгі баспасөздің міндеті. Себебі, бұл біздің ата-бабамыз аңсап кеткен басты мұраттарымыздың бірі. Еліміздің кемел келбетін қалыптастыру үшін бәріміз ат салуға тиісті парызымыз.
Қазақ елінің бүгінгі өміршең бастамаларына қарап, оның болашағына үлкен сенім артуға болады. Қазақ даналығы айтқандай, істі қалай аяқтағанына емес, қалай бастағанына қара демекші, ұлы мұраттарды, асқақ армандарды жүзеге асырудың барлық мүмкіндіктері жасалып отырғанда мемлекет саясатын қолдау - біздің асыл мұраттарымыздың бірі болуы керек. Сондықтан біз қарастырып отырған тақырып өте өзекті деп есептеймін.
Дипломдық жұмыстың зерттеу нысаны. Қандай да бір қоғам, қандай да бір ел нендей мұрат-мақсаттарды жүзеге асырғысы келсе, алдына белгілі іс-жоспар қоятындығы түсінікті. Өз жұртының бойынан келешекке деген үміт пен құлшынысты тудыруға қасиетті күш керек. Ондай күшті Елбасымыз қозғап отыр. Нұрсұлтан Назарбаев - елім деп еңіреген, халқым деп жан ұшырған, Ресейдің 70 жылдық бодандығынан құтылып, жетім қозыдай жамыраған елді жетелеп, бүгінгі таңда болашаққа сеніммен қадам басуға мүмкіндік жасап отырған ел ағасы. Оның Мәңгілік ел мен Ұлттық код деп аталатын идеялары тәуелсіздігіміздің туын құлатпауды мұрат етіп отыр. Елінің әлемдегі жарқын бейнесін көрегендікпен болжап, Қазақстанның алға қарыштап самғауын жан-тәнімен қалаған тұлғаға барлық халық сеніммен қарайды. Сондықтан, бұл дипломдық жұмыста Елбасының Мәңгілік ел және Ұлттық код идеяларының Егемен Қазақстан, Ана тілі, Қазақ әдебиеті сынды беделді басылымдарда жазылған материалдарын саралай отырып, Ұлттық код пен Мәңгілік ел идеяларының сабақтастығына көз жеткізу. Басылымдардағы тың шығармашылық ізденістер және авторларды анықтау. Олардың шеберлік тәжірибесінен сабақ алу, жанрларды қолдана білу әдісін игеру.
Бұл ретте Егемен Қазақстан, Ана тілі, Қазақ әдебиеті басылымдарының 2013-2018 жыл аралығындағы біршама сандарына шолу жасалды.
Зерттеу жұмысының әдістері. Жұмыста баяндау, талдау, салыстыру, сараптау, жинақтау, жүйелеу, қорыту әдістері қолданылды. Зерттеу жұмысы екі кезеңде жүргізілді.
Бірінші кезеңде жұмыс тақырыбына орай Мәңгілік ел, Ұлттық код идеяларының қазақ қаламгерлерінің шығармашылығында көрініс табуына барлау жасалынып, жанрларына анықтама беріліп, жан-жақты талдау жүргізілді. Осының негізінде зерттеу жұмысының мақсаты, нысаны анықталды. Осы тақырыпқа қатысты түрлі маман, ғалымдардың пікірі, толғамдары алға тартылды. Қаламгерлердің журналистік ілкі ізденістері арнайы сөз болды.
Екінші кезеңде мерзімді басылымдардағы Мәңгілік ел, Ұлттық код идеяларының насихатталуы Егемен Қазақстан газетіндегі Мәңгілік ел идеясы аясында жарық көрген мақалалардың мемлекеттік маңызы, Қазақ әдебиеті газетіндегі поэзиялық, публицистикалық туындылардағы Ұлттық код идеясы, Ана тілі газетіндегі рухани құндылықтар тақырыбының көкейкестілігі тұрғысында қарастырылды. Жекелеген мақалалардың тақырыбына, проблемасына, идеясына нақтылы тоқталып, жан-жақты баға берілді, ұлттық мүдде мен мемлекеттік ұстанымдарды тоғыстырудағы оң талаптарына, осы тұрғыдағы мол мұраларына шолу жасалынды. Жекелеген авторлардың мақала, материалдарының көркемдік сипаты (тіл өрнегі, стильдік оралымдары) талқыға түсті.
Зерттеу жұмысының теориялық маңызы. Мерзімді баспасөзде Мәңгілік ел, Ұлттық код идеяларының насихатталуына қатысты жүйелі зерттеу жұмыстары жүргізілді.
Зерттеу жұмысының практикалық маңызы. Зерттеу жұмысында ұсынылып отырған ой-тұжырымдар, пікірлер оқушылардың, қалың бұқараның мерзімді баспасөзде Мәңгілік ел, Ұлттық код идеяларының насихатталуына қатысты білімін тереңдетуге және оны дұрыс игеруіне ықпал етеді.
Жұмыстың құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспе, негізгі екі бөлімнен, қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 МӘҢГІЛІК ЕЛ, ҰЛТТЫҚ КОД ИДЕЯЛАРЫ ҚАЗАҚ ҚАЛАМГЕРЛЕРІНІҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҒЫНДА
1.1 Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру
мақаласының бұқаралық сипаты
Мәңгілік ел идеясы - халықтың әл-ауқатын жақсартып, ынтымағын арттыратын, елді дамудың жаңа сатысына жетелейтін жаңа қадам. Мәңгілік ел идеясының маңыздылығын Елбасы Н.Назарбаев Қазақстан жолы - 2050: бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ атты Жолдауының негізі етіп алып, бұл туралы өз сөзінде: Бір жыл бұрын мен еліміздің 2050 жылға дейінгі дамуының жаңа саяси бағдарын жария еттім. Басты мақсат - Қазақстанның ең дамыған 30 мемлекеттің қатарына қосылуы. Ол - Мәңгілік Қазақстан жобасы, ел тарихындағы біз аяқ басатын жаңа дәуірдің кемел келбеті... Өткен тарихымызға тағзым да, бүгінгі бақытымызға мақтаныш та, гүлденген келешекке сенім де Мәңгілік ел деген құдіретті ұғымға сыйып тұр [1] деген болатын.
Халықты бір мақсатқа, бір мүддеге, бір болашаққа үндеген Елбасының бұл жолдауында ел халқына үлкен жауапкершілік жүктелген. Мәңгілік елге айналу үшін тәуелсіздікті сақтап, елдігімізді нығайту басты мақсат болып табылады. Өйткені, тәуелсіздік ұғымы халқымыздың мұраты, ғасырлар бойғы арманына айналған, сонау алаш тұлғаларының зердесі мен өнегесімен келген аманат дүние болатын. Мәңгілік ел - ата-бабаларымыздың сан мың жылдан бергі асыл арманы. Ол арман - әлем елдерімен терезесі тең қатынас құрып, әлем картасынан ойып тұрып орын алатын Тәуелсіз Мемлекет атану еді. Ол арман - тұрмысы бақуатты, түтіні түзу ұшқан, ұрпағы ертеңіне сеніммен қарайтын бақытты Ел болу еді. Біз армандарды ақиқатқа айналдырдық. Мәңгілік елдің іргетасын қаладық. Мен қоғамда Қазақ елінің ұлттық идеясы қандай болуы керек? деген сауал жиі талқыға түсетінін көріп жүрмін. Біз үшін болашағымызға бағдар ететін, ұлтты ұйыстырып, ұлы мақсаттарға жетелейтін идея бар. Ол - Мәңгілік ел идеясы. Тәуелсіздікпен бірге халқымыз Мәңгілік Мұраттарына қол жеткізді. Біз еліміздің жүрегі, тәуелсіздігіміздің тірегі - Мәңгілік елордамызды тұрғыздық. Қазақтың Мәңгілік Ғұмыры ұрпақтың Мәңгілік Болашағын баянды етуге арналады. Ендігі ұрпақ - Мәңгілік Қазақтың Перзенті. Ендеше, Қазақ Елінің Ұлттық Идеясы - Мәңгілік ел! [1] - деп Елбасымыз атап көрсеткендей, тәуелсіздігіміз баянды және оның өміршеңдігі қазіргі ұрпақтың оны түйсініп, түсінуінде жатыр.
Осындай қасиетті ұғымның мәнін жете ұғынып, бағасын біліп, зердесіне сіңіру қазіргі ұрпаққа жүктелер үлкен міндет болып табылады. Тарихи құндылығымыз болған тәуелсіздік идеясының негізінде сол ұлттың тағдыры, ұлы тұлғалардың ерен еңбегі жатыр. Мәңгілік ел идеясы, міне, осындай қадау-қадау мәселелерді алға тартады.
Ұлттық идея Елбасы Н.Ә.Назарбаев 2017 жылғы 12 сәуірде жария еткен Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру атты бағдарламалық мақаласында одан әрі жалғасын тапты. Мақала ХХІ ғасырдағы ұлттық сана туралы, оның ішінде бәсекеге қабілеттілік, прагматизм, ұлттық бірегейлікті сақтау, білімнің салтанат құруы, Қазақстанның революциялық емес, эволюциялық дамуы, сананың ашықтығы, Таяу жылдардағы міндеттер атты тараулардан тұрады. Мақаланың кіріспесінде:
Еліміз жаңа тарихи кезеңге аяқ басты. Мен жыл басындағы халыққа Жолдауымда Қазақстанның үшінші жаңғыруы басталғанын жарияладым. Осылайша, біз қайта түлеудің айрықша маңыз - ды екі процесі - саяси реформа мен эко - номи - калық жаңғыруды қолға алдық. Біздің мақсатымыз айқын, бағытымыз белгілі, ол - әлемдегі ең дамыған 30 елдің қатарына қосылу.
Аталған екі жаңғыру процесінің де нақты мақ - сат-міндеттері, басымдықтары мен оған жет - кізетін жолдары бар. Мен көздеген жұмыстарымыздың бәрі дер уақытында және барынша тиімді жүзеге асарына сенімдімін. Бірақ, ойлағанымыз орындалу үшін мұның өзі жеткіліксіз.
Мақсатқа жету үшін біздің санамыз ісімізден озып жүруі, яғни одан бұрын жаңғырып оты - руы тиіс. Бұл саяси және экономикалық жаң - ғыру - ларды толықтырып қана қоймай, олардың өзегіне айналады.
Рухани жаңғыру тек бүгін басталатын жұмыс емес. Біз Тәуелсіздік кезеңінде бұл бағытта бірнеше ауқымды іс атқардық. 2004 жылы Мәдени мұра бағдарламасы аясында Қазақстан аумағындағы тарихи-мәдени ескерткіштер мен нысандарды жаңғырттық. 2013 жылы Халық - тарих толқынында бағ - дарламасы арқылы әлемнің ең белді архивтерінен төл тарихымызға қатысты құжаттарды жүйелі түрде жинап, зерттедік. Енді осының бәрінен де ауқымды және іргелі жұмыстарды бастағалы отырмыз. Мен еліміз мықты, әрі жауапкершілігі жоғары Біртұтас Ұлт болу үшін болашаққа қа - лай қадам басатынымыз және бұқаралық сана - - ны қалай өзгертетініміз туралы көзқарас - тарым - ды ортаға салуды жөн көрдім [2] - деп атап көрсетілген.
Қазақстанның бірінші жаңғыруы осыдан ширек ғасырдан астам уақыт бұрын СССР-дің құрсауынан шығып, өз жолымызды өртеңнен іздеп, дербес мемлекет ретінде көш түзегенімізбен басталған болатын.
Екінші жаңғыру Қазақстан-2030 стратегиясының қабылдануымен және жаңа елорда - Астананың, қазіргі Нұр-Сұлтан қаласының салынуымен басталды.
Үшінші жаңғыру Елбасының Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру мақаласымен жалғасын табуда. Ұлт санасының жаңғыруын мақсат еткен бұл еңбек - бағдарламалық құжат, бұқараға етене жақын сипатқа ие ерекше еңбек. Үлкен екі бөлімнен тұратын мақаланың екінші жартысында Елбасы кез келген жаңғырудың ең алдымен Ұлттық болмысқа, дәстүрдің замана сынынан сүрінбей өткен озығына негізделуін қадап айтқан.
Бұл іргелі мақаланы халық Мәңгілік ел мұратын жүзеге асырудың түп негіздерін көрсетіп берген тұжырымдамалық бағдарлама ретінде қабылдауда.
Бұл халқымызға рухани жол көрсететін нақты бағдар екені айқын. Нағыз ұлттық жаңғыру тек Қазақстан тәуелсіздікке қол жеткізгенде ғана, Елбасының ұзақ мерзімді Қазақстан - 2050 стратегиясының негізінде басталды деп айтуға болады.
Қоғамдық сананы жаңғыртуға бағытталып отырған бұл идеяның ұсынылуы уақыт талабы мен ел дамуының тарихи кезеңіне сай, маңызы зор шешім болып отыр. Бұл идеяның үшінші жаңғырудың өзегіне айналуы, елімізге мүлдем жаңаша сипат, тың серпін әкелері анық.
Сананы рухани жаңғыртуға бәсекеге қабілетті, білімді елдің ғана шамасы жетеді. Сол себептен Елбасы рухани жаңғырудағы ұлттық сананың рөліне баса назар аударып, бірнеше міндеттерді айқындап берді. Елбасы аталған мақаладан жаңаша бастау алатын Туған елге ұласатын Туған жер бағдарламасын қолға алуды ұсынып отыр. Бағдарлама әрбір азаматты өзінің туған жерінің гүлденуі үшін нақты үлес қосуға үндейді.
Жас буын өкілдері халықтың игі дәстүрінен тәлім алып, елжандылық, патриоттық қасиеттерді бойына сіңіріп өсу үшін нақ осындай бағдардың маңыздылығы зор.
Еліміздің ұлттық білім беру жүйесінде Қазақстандық патриотизм ұғымы қолданылып келеді. Қазақстандық патриотизм арқылы Отан, туған жер, ел, атамекен, туған өлке туралы түсініктер оқу-тәрбие үрдісінде, сабақтан тыс іс- шараларда Отансүйгіштік сезімді дамытуға, ұлттық салт-дәстүрді сақтау, мемлекеттік рәміздерді құрметтеу сияқты сезімдерді оқушылар бойында қалыптастыру жүзеге асырылуда.
Ең бастысы - жас ұрпақ бойында Отанға, туған еліне деген сүйіспеншілік сезімін қалыптастыру. Жастар тәрбиесіндегі басты ұстаным - өзін-өзі басқаруға мүмкіндік беріп, еркіндікті, сөз бостандығын, пікір бостандығын сездірту, олардың ұстанымдарымен санасу.
Елбасының: Патриотизм кіндік қаның тамған жеріңе, өскен ауылыңа, қалаң мен өңіріңе деген сүйіспеншіліктен басталады. Сол себепті мен Туған жер бағдарламасын қолға алуды ұсынамын [2], - дегені жастарды патриоттық рухта тәрбиелеу ісінде баға жетпес ұсыныс.
Елбасымыздың Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру атты мақаласы - қоғам дамуына тың серпін беріп, барша қазақстандықтардың жаппай қолдауына ие болар тарихи бастама. Бұл игі бастаманы ел ішінде насихаттап, лайықты жүзеге асыру - баршамыздың парызымыз, оның ішінде халықтың құлағы, көзі және үні болып саналатын бұқаралық ақпарат құралдарының басты міндеті.
Елбасы рухани жаңғырудағы ұлттық сананың рөліне баса назар аударып, бірнеше міндеттерді айқындап берді. Оның ең негізгісі ұлттың терең тарихынан бастау алатын рухани ұстанымды сақтап қалу. Құндылықтарымыз бен озық дәстүрімізді табысты жаңғырудың алғышартына айналдыра білу. Бұл ретте, Елбасы: Жаңғыру жолында бабалардан мирас болып, қанымызға сіңген, бүгінде тамырымызда бүлкілдеп жатқан ізгі қасиеттерімізді қайта түлетуіміз керек, - екенін атап көрсетті.
Президент рухани жаңғырудағы ұлттық сана-сезім көкжиегін кеңейтуде екі нәрсенің басын нақты ашып беріп отыр. Оның бірі ұлттық код, ұлттық мәдениет сақталмаса, ешқандай жаңғырудың болмайтындығы. Екіншісі, алға басу үшін ұлттың дамуына кедергі болатын өткеннің кертартпа тұстарынан бас тарту. Мұндағы басты идея болашақ пен өткенді үйлесімді сабақтастыра білу. Озығын алып, тозығын тастау, - деді ол.
Елбасының идеясы тарихқа деген көзқарасты түзету мен ұлттық бірегейлікті сақтап, ұлттық сана-сезімнің көкжиегін кеңейту жайлы болып отыр. Елбасының Бізге тарих туралы өздерінің субьективті пайымдарын тықпалауға ешкімнің қақысы жоқ [2], - деуі шешімді пікір.
Рухани жаңғыруда қойылып отырған маңызды мәселенің бірі сананың ашықтығы. Жаһандану үрдісіндегі басты талап әлемдік тілдерді игеруге ұмтылу. Бұл біздің ғаламдық үрдіске толыққанды араласуымызға жол ашады. Әлемдік озық тәжірибе мен жетістіктерге қол жеткізуімізге мүмкіндік туғызатыны анық.
Елбасы рухани жаңғыру жолында таяу жылдары атқарылуы тиіс негізгі міндеттерді де нақты анықтап беріп отыр. Соның бірі - латын әліпбиіне көшу. Бұл орайда, қазақ әліпбиінің жаңа графикадағы бірыңғай стандартты нұсқасын қабылдайтын боламыз.
Президент рухани жаңғыруды жүзеге асыруда, әлемде ешкімге ұқсамайтын дербес ұлт болуымыз үшін Жаһандағы заманауи қазақстандық мәдениет жобасын іске асыру міндетін қойып отыр.
Қоғамдағы осындай саяси үдерістерді баспасөз беттерінде халыққа түсіндіру, насихаттау тұрғысынан жаңаша пайымдауларды қажет етіп отырады. Соның бүгінгі таңдағы маңыздысы - Мәңгілік ел идеясынан, Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру мақаласынан туындайтын ортақ міндеттер.
Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру мақаласында Елбасы негізгі басымдықтарды айта келіп, Туған жер, әліпби ауыстыру, 100 оқулық, 100 тұлға қатарлы ерекше бағдарламаларды алға тартты. Бұл ой ғасыр бұрын жүз жылдық жаңғыруымызға азық болған Алашорда көсемдерінің көксегені еді. Елбасы соны іске асыруға мүмкіндік жасады.
Бұрын адам аз, жер көп болған, мұны біздің қазақ өз көзімен көріп отыр. Жердің көп-азына қарамай, жердің һауасына қарай адам баласы мал баққан иә егін салған. Жер көп болып, мал бақса, бұл шаруаны қылған жұрт малмен бірге көшіп жүрген. Жер аз болса, жердің һауасы егінге қолайсыз болса, мал шаруасын ұстап отырып, малды көшіріп қойып, жұрт өзі отырықшы болған... [3, 274] - деп жазады Әлихан Бөкейхан.
Ал Елбасы өз мақаласында Туған жерге деген сүйіспеншілік нені білдіреді, жалпы, бағдарламаның мәні неде? - деген сұрақ қоя отырып, оған төмендегіше жауап береді:
Бірінші, бұл білім беру саласында ауқымды өлкетану жұмыстарын жүргізуді, экологияны жақсартуға және елді мекендерді абаттандыруға баса мән беруді, жергілікті деңгейдегі тарихи ескерткіштер мен мәдени нысандарды қалпына келтіруді көздейді. Патриотизмнің ең жақсы үлгісі орта мектепте туған жердің тарихын оқудан көрініс тапса игі. Туған жердің әрбір сайы мен қырқасы, тауы мен өзені тарихтан сыр шертеді. Әрбір жер атауының төркіні туралы талай-талай аңыздар мен әңгімелер бар. Әрбір өлкенің халқына суықта пана, ыстықта сая болған, есімдері ел есінде сақталған біртуар перзенттері бар. Осының бәрін жас ұрпақ біліп өсуге тиіс.
Екінші, басқа аймақтарға көшіп кетсе де туған жерлерін ұмытпай, оған қамқорлық жасағысы келген кәсіпкерлерді, шенеуніктерді, зиялы қауым өкілдері мен жастарды ұйымдастырып, қолдау керек. Бұл - қалыпты және шынайы патриоттық сезім, ол әркімде болуы мүмкін. Оған тыйым салмай, керісінше, ынталандыру керек.
Үшінші, жергілікті билік Туған жер бағдарламасын жинақылықпен және жүйелілікпен қолға алуға тиіс.
Бұл жұмысты өз бетімен жіберуге болмайды, мұқият ойластырып, халыққа дұрыс түсіндіру қажет [2] - дейді Елбасы.
Осыдан-ақ кешегі Әлиханның айтатын оның әрбір тасы, қазақтың өңіріне түйме болып қадалуы керек деген сөзінің өзегін байқаймыз. Сонымен бірге біртұтас Алаш идеасының негізіндегі Жер, жер және жер. Жерсіз Отан жоқ - ұғымының бүгінгі қазақ үшін де өзектілігін жоймай отырғанын байқауға болады. Осындайда Әлихан Бөкейханның айтатын: Қазақтың байырғы жерін қашан қазақтар өз бетінше ғылым мен техникаға сүйеніп толық игермейінше, жер жекеменшікке де, қоныстанушыларға да берілмейді [3, 218] деген сөзі мен Елбасының Тағы да айтамын: ауылшаруашылық жерлерін шетелдіктерге сату деген мәселе жоқ және ол талқыланбайды деген сөзінің бір мүддеден, бір көзқарастан, бір елдің ертеңі үшін алаңдаған алаң көңілден туған тұжырым деп білеміз.
Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру мақаласының бұқаралық сипатына тоқталғанда, оның Туған жер бағдарламасын ерекше атап өткен жөн. Қазақ ұрпағын Отан - отбасынан басталады деп тәрбиелеген халық. Демек, отбасындағы тәрбие отанды сүюге, туған жерді қадірлеуге, мемлекетшілдік рухқа, елдік мүддеге тәрбиелейтін болған. Сол себепті, мен Туған жер бағдарламасын қолға алуды ұсынамын. Оның ауқымы ізінше оп-оңай кеңейіп, Туған елге ұласады [2], - дейді Елбасы өз мақаласында. Демек, туған жер де, туған ел де бір-бірінен ажырамас біртұтас ұғым.
Осындайда танымал саясаткер Ерлан Қариннің мына бір толғақты пікірі еске түседі. Ол еліміздің географиялық картасы жөнінде айта келіп: Мына сызықтардан байқайтынымыздай, олар қандай ирек-ирек көп болса, соншама тартыс, соншама маңдай тер, жүйке, жүйе кеткенін көруге болады. Демек біздің елде, Қазақ елінде бір қадам жер үшін кіммен болсын текетіреске түсе алар азаматтар болғанын көруге болады [4, 127] - дейді Ерлан Тынымбайұлы. Расымен, қарыс жері үшін қан кешіп, сүйем жері үшін сүймендесіп өткен бабаларымыздың аманатын сақтауда кешегі алашордашылардың еңбегі ересен екенін айтпауға болмайды.
Түйіндеп айтқанда, Туған жер бағдарламасы жалпыұлттық патриотизмнің нағыз өзегіне айналады. Туған жерге деген сүйіспеншілік Туған елге - Қазақстанға деген патриоттық сезімге ұласады. Туған жер бағдарламасын жүзеге асыру барысында Алаш арыстарының еңбегін де ұмытпай, соны негізге ала отырып, іске асырсақ қандай жарасымды болар еді. Себебі сен кешегі күнге топырақ шашсаң, келер күн саған тас ататынын ұмытпаған абзал [5].
Туған жер бағдарламасын іске асыру бойынша негізгі тұжырымдамалық тәсілдер белгіленген. Тұжырымдама жалпы ұлттық патриотизмді қалыптастыруға, өзінің туған жеріне, өзінің ауылына, қаласына, өңіріне деген сүйіспеншілікке бағытталған Туған жер бағдарламасын іске асыру үшін негізгі тәсілдерді қарастырады. Соған сай, Туған жер бағдарламасы Рухани жаңғыру қоғамдық сананы жаңғырту бағдарламасының құрамдас бөлігі болып табылады. Тұжырымдама халықтың патриоттық рухын қалыптастыруға; жас буынды туған өлкесіне деген сүйіспеншілікке, табиғатқа қамқорлықпен, тарихқа және мәдени-тарихи ескерткіштерге құрметпен қарауға тәрбиелеуге; рухани жағынан өзін-өзі дамытуда және тұрғындар тарапынан бастамашылық жасауға қажетті жағдайлар жасауға; халықты қайырымдылық жасауға, демеушілікке, қоршаған ортаны қорғауға өз еркімен қатысуға ынталандыруға бағытталған.
Туған жер жер бағдарламасы мынадай негізгі іс-шаралармен іске асырылмақшы:
- өлкенің тарихы туралы зерделеу, материалдар және кітаптар құрастыру және оларды қажетті көлемде шығару;
- оқушылардың, студенттердің мәдени-тарихи құндылықтары бар, әскери және еңбекте даңққа ие орындарға баруын ұйымдастыру;
- аудан (облыс) оқушыларының арасында өлкенің тарихын, тарихи тұлғаларын, ерекше оқиғаларды, жерлерді және т.б. білуіне конкурстар өткізу;
- оқушыларды өлке тарихын зерделеуге ынталандыру, мысалы, олимпиадалар жеңімпаздарының Нұр-Сұлтанға тегін баруын және республикалық ғылыми, мәдени-бұқаралық іс-шараларға баруын ұйымдастыру;
- өңірлік кітапханаларда өлкенің тарихына арналған стендтер (бұрыштар), өңірдің көрнекті тұлғаларының өмірбаянын және т.б. жасақтау;
- ақындардың, жазушылардың және мәдениет қайраткерлерінің қатысуымен шығармашылық кездесулер өткізу;
- танымал тұлғалардың (табысты бизнесмендер, белгілі мемлекет қайраткерлері, спортшылар, ғылым және мәдениет қайраткерлері) туған өлке естеліктері туралы сөз сөйлеулерін ұйымдастыру және жазу;
- ауылда балалардың осы өңірден шыққан табысты адамдармен кездесулерін ұйымдастыру;
- Қазақстан - менің елім жас өлкетанушылар, экологтар және табиғатты зерттеушілердің жыл сайынғы облыстық форумын ұйымдастыру;
- өңірлік тарихты зерделеу, жергілікті ауқымдағы мәдени-тарихи ескерткіштерді және объектілерді қалпына келтіру, жергілікті ЖОО үшін өңірдің тарихын, ономастиканы,топонимиканы, фольклорды, салт-дәстүрді зерделеу, археологиялық қазба жұмыстарын жүргізу жөнінде гранттар бөлу;
- өлкетану мұражайларына, картиналар галереяларына, кітапханаларға кітаптарды, картиналарды, тарихи құжаттарды, материалдық мәдени заттарды ерікті түрде табыстау бойынша қайырымдылық акцияларын өткізу;
- тарих пен мәдениеттің маңызды ескерткіштері бойынша өңірлік энциклопедиялар шығару және басып шығару;
- мәдени-тарихи ескерткіштер туралы ақпартты дайындау және ЖАО интернет-ресурстарында орналастыру;
- БАҚ-та өзінің туған өлкесінде көмек көрсететін меценаттардың, еріктілердің қызметін жариялау бойынша арнайы жоба және т.б. ұйымдастыру;
- Телеарнада қазақстандық ұлттың бірегейлігі туралы Ұлт коды деректі арнайы жоба шығару;
- БАҚ қатысуымен Қазақстанның киелі орындарына ғылыми-танымдық пресс-турларын ұйымдастыру;
- Бірыңғай интернет-порталда барлық жаңалықты, бейне-фортоматериалдарын, репортаждарды және хабарларды қоса беру; т.б.
Бірыңғай интернет-порталында Туған жер бағдарламасын іске асыру жөніндегі барлық ақпарат шоғырланатын болады, соның ішінде осы портал арқылы өңірлік және инвестициялық жобалардың карталары, көмекке мәжбүрлер картасы және еріктілер корпусы сияқты тетіктер енгізілетін болады. Сондай-ақ, осы порталда патриотизм идеялары және мысалдары, Туған жер бағдарламасының жаңалықтары, Туған жер бағдарламасының қызметінің жыл сайынғы қорытындысы насихатталатын болады. Барлық жобалар интернет-порталға жүктеледі және кез-келген қалаған адам өзіне оны іске асыру үшін жоба таңдай алады. Жобаның құны жоғары болған кезде жобаны бірлесіп іске асыру үшін бірнеше тұлғалардың күш-жігерін біріктіру керек.
Ұлы дала әуендері айдарын ашу, онда ұлттық музыкалық құралдар - оларды әр өңірде әр түрлі жасау ерекшеліктері, орындау шеберліктері мен музыкалық құралдың қандай айырмашылықтары бар екендігі туралы айтылады. Елімізде жүзден астам этнос өкілдері тұрады - олардың музыкалық құралдары және салт-дәстүрлері туралы айтылады. Ұлттық музыкалық аспаптарды ауқымды көлемде таныту туралы - біздің көптеген музыканттарымыз шетелде домбырада немесе қобызда әлемдік туындыларды орындайды, сонымен біздің мәдениетімізге де қызығушылықты арттырады.
Туған жер бағдарламасын ақпараттық қолдауға бұқаралық ақпарат құралдарын, соның ішінде бағдарламаның жобаларын жаппай жариялай отырып, неғұрлым белсенді түрде тартудың маңызы ерекше. Ауқымды және неғұрлым қызықты жобаларды республикалық бұқаралық ақпарат құралдарында жариялау мақсатты болады. Жергілікті БАҚ-да өңірлік деңгейдегі жобаларды жариялау ұсынылады [6].
Жоғарыда аталған тұжырымдамалық тәсілдер Туған жер бағдарламасының негізгі әдістері мен тетіктерін анықтайды. Сонымен қатар, жергілікті атқарушы органдар өңірдің ерекшелігін және жергілікті халықтың қызығушылығын ескере отырып, бағдарламаны табысты іске асыру үшін қосымша шаралар мен тетіктерді анықтауға құқылы.
Қорыта келгенде, екі тарау мен алты тармаққа, алты тапсырмаға құрылған Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру бағдарламалық мақаласы - рухани кеңістігіміздің жаңа жаңғыруының жарқын нышаны. ХХІ ғасырдағы ұлттық сана туралы атты бірінші бөлімнің Бәсекелік қабілет, Прагматизм, Ұлттық бірегейлікті сақтау, Білімнің салтанат құруы, Қазақстанның революциялық емес, эволюциялық дамуы, Сананың ашықтығы атты алты тармақ және Таяу жылдардағы міндеттер атты екінші бөлімдегі ойлар мен идеялар ұлттық мемлекеттілікті нығайту мен сақтаудың айқын да нақты көрінісі.
Бұл еңбегінде Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті - Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев елес идеологияларға ермей, заманға сай амал етуге үндейді. Таяу он жылдықтың ұраны реализм мен прагматизм болуы керек дегенді меңзейді. Ұлттық болмыстың өзегін сақтай отырып, өткеннің кейбір кертартпа тұстарынан арылуымыз керек дегенді айтады. Бұл рухани жаңғырудың басты шарты.
Елбасы мақаласы Қазақстан халқының мінезін, сындарлы ұлттық басымдықтарды қамтып, ұлттың мәдени кодын көрсетеді. Ұлт көшбасшысы біздің негізгі рухани құндылықтарымыздың даму бағыттарын баяндаған: ғылым, мәдениет, білім. Еліміздің әр азаматы үшін бағдар болып отырған бірігудің және жалпы ұлттық ұқсастықты нығайтудың жаңа концепциясы ұсынылған.
Елбасының мақаласында белгіленген бағдарламалық мақсаттарды іске асыру жастарда патриотизм мен азаматтық ұқсастық сезімін одан бетер нығайтады. Қазақстан халқының қоғамдық келісімінің және бірлігінің нығаюына жағдай жасайтын болады.
Патриотизм ортақ тарих пен мәдениеттен, тілден, отбасынан бастау алады. Белсенді жасампаз патриотизм елдің жетістіктерімен, біздің заманымыздың қаһармандарының нақты істері мен қуаттанып, нығайтылуы тиіс.
Ұлттық патриотизмнің идеясы - ең алдымен елге және оның игіліктеріне деген мақтаныштарын ояту. Айтар болсақ, қазақ ұлтының ұлтжанды ұрпағы: ең алдымен қазақ болуы тиіс. Қазақ ұлты - Қазақстан мемлекетінің негізін қалаушы мәртебелі ұлт. Қалған ұлттар диаспора. Қазақ ұлты басқа ұлттардың дамуы мен тілін, дінін, салт-дәстүр, әдет-ғұрпын сақтауға кедергі келтірмейді. Басқа ұлт өкілдерінің қазақ ұлтының тілі мен дінін, салт-дәстүр, әдет-ғұрпын, ұлттық болмысын сыйлауын құрметтеуін талап етеді. Мемлекеттің дамуы барысында осы қағиданы да берік ұстанған жөн.
Ұлтжанды патриот болып қалыптасу үшін, сөз жоқ, өзіндік түп тарихты жете тану керек. Жеті атаның қадірін жете түсінген әлемдегі ең қаны таза халық екендігін санаға сіңіруі керек. Тарихқа үңілсек, арғы тарихымыз біздің дәуірімізге дейінгі V-ІІІ ғасырлардағы сақ, ғұн, үйсін тайпаларынан басталатын болса, қазақ деген атауға ие болып, қазақ мемлекетінің құрылғанына 550 жылдан асты. Римді жаулаған ғұн патшасы Еділ, Кирдің басын алған Томирис ханшайым, түркі дүниесінің төріндегі Бумын, Тоныкөк қағандар, Мысыр билеушісі Сұлтан Бейбарыс, Үнді жеріне иелік еткен Бабыр, Шыңғыс хан, Абылай, Кенесары, Шоқан, Мұхтар, Дінмұхамед, Нұрсұлтан есімдері біз үшін тек зор мақтаныш қана емес, рухани әлеміміздің шамшырақтары екені даусыз.
Атамекен, туған жер ата-бабаларымыз үшін қасиетті де киелі ұғым болған. Осы бір қасиетті ұғымды олар өз ұрпақтарына - Халқының патриоты болу үшін мұра етіп қалдырған. Жалаңаш барып жауға шап, ажалың жетпей өлмейсің деген мәтел патриоттық тәрбиенің нақ куәсі. Бүгінде оқушыларға отансүйгіштік тәрбие беруден халықтық дәстүрге негізделген батыр бабаларымыздың ерлік дәстүрлерін насихаттау барынша нығайып келеді.
Қоғамның дамуына, техникалық прогрестің өріс алуына, капиталистік қатынастардың орнығуына, өндірістік күштер мен өндірістік қатынас ара салмағының өзгеруіне байланысты қоғамның болмысына сай патриоттық сана да жаңа деңгейге көтеріліп, жаңа мазмұнға ие болды. Осы тұрғыда қазақ халқының патриотизмі, қазақстандық патриотизм мəселесіне келетін болсақ, ата-бабаларымыздың аманат еткен жерін қорғау, туған жерді сүю халықтық болмыстан бойға дарыған, ой-сананы жетілдіретін құбылысқа айналып отыр. Ұлтшылдық, отансүйгіштік қасиетті сақтай білу жəне ел, халық, мемлекет мүддесі үшін қызмет етіп, оның дамуына үлес қосу - əрбір қазақтың, Қазақстан азаматтарының басты парызы. Осы мəселемен жүйелі шұғылданып жүрген ғалым, журналист-публицист Ə.Қалмырзаев Егемен Қазақстан газетінде жарияланған мақаласында былай деп жазады: Патриотизм, отаншылдық сезім априорлық құбылыс емес, ананың құрсағынан даритын биологиялық құбылыс емес, бұл психологиялық саяси-əлеуметтік құбылыс. Қазақстандық патриотизм туралы айтар болсақ, ол тек қазақтардың ғана өз Отанына сүйіспеншілігі емес, онда мекендеген бүкіл ұлт пен ұлыс өкілдерінің бəріне қатысты дүние [7].
Оның тұжырымы бойынша, патриоттық сезім адамның туа біткен қасиеті емес, ол белгілі бір əлеуметтік, саяси, тарихи ортада ұзақ жылдар бойында қалыптасатын құбылыс. Өйткені, ешкімді де осы елді сүй деп мəжбүрлеп, қолдан патриотизм жасай алмайды. Саяси-əлеуметтік, экономикалық негіздері толық қаланбаған жасанды отансүйгіштіктің ғұмыры қысқа, ертеңі бұлыңғыр. Қазақстандық патриотизмді қалыптастыру процесінде осы ерекшеліктерді есте ұстай отырып, Қазақстаным -- қара шаңырағым! деген ұғымның мəніне терең бойлауымыз керек. Бұл сөз ел иесі қазақтардың ғана емес, жерімізді мекендеген барлық ұлттар мен ұлыстардың айтар сөзі болуға тиіс. Бұл тұрғыдан келсек, қазақстандық патриотизм сөз бен істің ажырамас диалектикалық бірлігінің баламасы болуға тиіс. Үлкен мінберлерден сөз алып, уəдені үйіп-төгіп, кейін сол уəдеден тайкып шығатындардан патриоттық қасиет күту бос əурешілік. Олардың осындай іс-əрекеті халық патриотизміне кері ықпал тигізуі. Қазақстанның дамуы жолында əркім өз мүмкіндігіне қарай үлес қосып, іс-əрекет етсе, онда оның нағыз патриот деп қабылдағанымыз дұрыс болады.
Жалпықазақстандық патриотизм дегеніміз - өзіңді республика халқының ажырамас бөлігі, ортақ Отан ретінде Қазақстан Республикасына сүйіспеншілік сезімі мен берілгендік, азамат ретінде халық пен елдің мүддесін, қажет болса, қару алып қорғайтын борышты сезіну. Ұлтшылдыққа қарағанда, жалпықазақстандық патриотизм басқа халықтарға деген сыйластық, бүкіл адамзатты құрметтеу тұрғысында көрінеді. Оны мемлекеттік конфессияаралық қарым-қатынас саясаты да қуаттайды.
Сананы рухани жаңғыртуға бәсекеге қабілетті, білімді елдің ғана шамасы жетеді. Елбасы рухани жаңғырудағы ұлттық сананың рөліне баса назар аударып, бірнеше міндеттерді айқындап берді.
Елбасы Ұлттық сананы жаңғыртқанда өзіміздің, қазақстандық дербес даму үлгісін қалыптастыруымыз керек екендігін айтып отыр. Бұл дегеніміз - қазақтың барлық ұлттық салт-дәстүрлерін, ең бастысы, мемлекеттік тіліміз бен әдебиетімізді, мәдениетімізді, қазақи рухымызды, ұлттық бай салт-дәстүрлерімізді жаңғырту.
Білімді - мыңды жығады, білекті - бірді жығады дейді халық даналығы. Білім мықты болуы үшін үкімет еліміздің білім беру саласын реформалауда. Бәсекеге қабілеттілікті дамытуымыз керек. Білім әлемдік, тәрбие ұлттық болуы керек. Латын қарпіне көшу туралы Елбасы өзінің мақаласында Латыншаға көшудің терең логикасы бар. Бұл қазіргі заманғы технологиялық ортаның, коммуникацияның, сондай-ақ ХХІ ғасырдағы ғылыми және білім беру процестерінің ерекшеліктеріне байланысты деп атап көрсетті. Бұл әлемдік ғылым саласын игеру үшін жасалып жатқан оқу бағдарламасына сәйкес, бүкіл әлем қарым-қатынас жасайтын ағылшын тілін жастарымыздың тезірек игеруіне мүмкіндік жасайды. Сол үшін қоғамдық және гуманитарлық ғылымдар бойынша Жаңа гуманитарлық білім. Қазақ тіліндегі 100 жаңа оқулық жобасы жүзеге асырылмақшы.
Еліміз бойынша Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру бағдарламалық мақаласын іске асыруға, ілгерілетуге арналған желілік кестеде үкіметтік емес ұйымдар, саяси партиялар, жастар ұйымдары, этномәдени бірлестіктердің ұйымдастыруымен және қатысуымен өтуі тиіс түрлі 100-ге жуық іс-шаралар белгіленген. Оның ішіндегі ауқымдылары: Мәңгілік ел - ортақ құндылықтарымыз, Үздіккен арманның, үзілмес үміттің мекені, Латынға көшу - заман талабы, Ұлттық кодтың болашағы, Мәңгілік ел - Рухани бай ел тақырыптарында кездесулер, конференциялар, дөңгелек үстел отырыстары, Туған өлке экспедициясы, ҚХА жастары форумы, Отбасы - рухани жаңғыру негізі форумы, BOOKCROSSING акциясы, Аналар кеңесінің форумы, Тарихтан тағылым - өткенге тағзым экскурсиялары, Отбасы - ұлт тірегі жас отбасылар арасында байқау, Рухани жаңғыру - жастардың көзімен интернет-акциясы, танымал блогерлердің форумы, Бабалар мұрасы көрмесі және т.с.с. іс-шаралар.
Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру бағдарламалық мақаласы - бұл жай ғана мақала емес, бұл - біздің кезеңіміздің көрінісі, болашаққа бағдарлама. Болашақтың адамы қандай болуы керек, адамзат рухани санасын сақтау үшін не істеу керегін көрсететін байыпты бағдарлама.
1.2 Қазақ ақын-жазушылары, публицисттер шығармашылығындағы
Мәңгілік ел тақырыбы
Бүгінде еліміз көлемінде кең қанат жайған Мәңгілік ел идеясын қалың бұқараға танытуда, насихаттауда халқымыздың зиялы қауым өкілдеріне, оның ішінде қоғамның қашанда алдыңғы санатында жүретін ақын-жазушыларға, қалам иелеріне жүктелер жауапкершілік өте зор. Олар - халықтың айнасы, бет-беделі. Сондықтан да ой-толғамдарын көркем сөзбен кестелеген ақын-жазушы, журналистер қауымы ел өміріндегі оң өзгерістерге бірінші кезекте үн қатып, көпшілік назарын аударып отырады.
Әлбетте, Елбасының Мәңгілік ел ұлттық идеясын қалыптастыру туралы айтылған ойы отандық саясаткерлер, министрлер, депутаттар, философтар, тарихшылар, ғалымдар, мәдениет қайраткерлері пікірлерінде кең көрініс тапты. Атап айтар болсақ, мерзімді басылымдардың әр санында тұрақты түрде Жолдауға жедел үн қосу, Жолдау жолдарынан, Жолдау жүгі, Министрлер мінбері, Депутаттар дауысы атты айдарлар тұрақты түрде беріліп онда әр түрлі көлемде, әр түрлі жанрда қоғам қайраткерлерінің жолдауға қатысты пікірлері жарияланды. Мәселен, белгілі мемлекет және қоғам қайраткерлері Нұрлан Нығматулин, Ерлан Ыдырысов, Шалтай Мырзахметов, Бердібек Сапарбаев, Мұхтар Құл-Мұхаммед, Гүлшара Әбдіхалықова, Қуаныш Сұлтанов, Ғарифолла Есім, Бақытжан Жұмағұлов, Ерлан Қарин, т.б., ақын-жазушылар Әбдіжәміл Нұрпейісов, Мырзатай Жолдасбеков, Қажығали Мұқанбетқалиев, Төлен Әбдіков, Сәбит Досанов, Смағұл Елубай, Дулат Исабеков, Алдан Смайылов, Несіпбек Айтов, Өтеген Оралбаев т.б. Мәңгілік ел тақырыбына қатысты өз ой-пікірлерін білдірді.
Елбасының Қазақстан жолы - 2050: бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ атты Жолдауы ел дамуының саяси, әлеуметтік-экономикалық, құқықтық, мәдени-рухани және халықаралық салаларын қамтитын көп салалы, ұзақ мерзімге есептелінген күрделі де кешенді, бағдарлама. Бұл құжатты әр қырынан талдауға болады. Ол қоғамдық ғылымның барлық салалары өкілдері тарапынан баспасөз беттерінде қызу талқылануда. Мәңгілік ел идеясы ең алдымен саясаткерлер, саясаттанушылар, журналистер, ғалымдар, мәдениет қайраткерлері, мемлекеттік қызметкерлер, министрлер сондай-ақ ұлт зиялылары тарапынан қызу ықылас тауып, баспасөз беттерінде қызу талқыға түсіп отырғаны заңдылық. Өйткені, ондағы қалыптасқан мемлекет сипаттамасы, саяси жүйе, мемлекеттік басқару, мемлекеттік қызмет, халықаралық саясат және тағы басқада күрделі мәселелердің барлығыда ең алдымен еліміздегі қоғамдық институттар тарапынан тақырыптық, танымдық-категориялық ауқымына енетін проблемалар. Сондықтан да, қазіргі заманның қауіп қатерлері туралы тұжырымды түйіндер мазмұнында қаншама талдауды қажет ететін күрделі проблемалар бар.
Әлемде өз орнын тауып, жан-жақты дамыған ел ретінде қалыптасқан мемлекет өзінің ұлттық идеясына ие болады. Елімізді бір мақсат-мүдде мен бір болашаққа бастайтын Мәңгілік ел ұлттық идеясы Қазақстанның жарқын болашағын айқындайтын Елбасының ең маңызды ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Жұмыстың жалпы сипаты. Тәуелсіздігін алған Қазақстанда адамдардың өмірлік болашағы нақтылануда, түрлі бағдарда өрбуде. Еліміздің тәуелсіздік идеясының тұғыры республиканың тұтастығы мен қауіпсіздігін сақтау, Қазақстандағы ұлттық ынтымақты және қоғамдық бірлікті жетілдіру мақсатымен анықталуда. Елдегі азаматтық және рухани, этникалық және ұлттық бірегейлікті нығайту, халықтың әлеуметтік-мәдени және әлеуметтік-психологиялық белсенділігін арттыру - қазақстандық дамудың басты бағыттарына айналды.
Осыған орай Қазақстан Республикасының президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың 2014 жылдың 17 қаңтарындағы Мәңгілік ел патриоттық актісін жасау және қабылдау туралы сөз болған Қазақстан жолы - 2050: бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ атты халқына арнаған кезекті Жолдауындағы шешімдерін баспасөз беттерінде халыққа түсіндіру, насихаттау, және оны жүзеге асыру жолдарын көрсету мақсатында Егемен Қазақстан, Ана тілі, Қазақ әдебиеті сынды басылымдар атсалысып келеді.
Себебі Елбасының Жолдауын халыққа, бұқараға мемлекеттің мақсаттары мен міндеттерін, жоспарларын түсіндіретін әуелі журналистер, яғни бұқаралық ақпарат құралары. Жолдауда мәңгілікті мұрат еткен Қазақ елі үшін келешек жаңа дәуірдің кемел келбеті айқындалған. Бұл әзірге біздің мұратымыз ғана болғанымен, оны жүзеге асырудың барлық мүмкіндіктері елімізде бар екендігін баспасөз беттерінде түсіндіру журналистердің парызы.
Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті - Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың ұсынысымен еліміздің рухын көтеретін, ұлы мақсаттарға жеткізетін Мәңгілік ел және Ұлттық код атты ұлт идеялары жарияланғаны белгілі. Мәңгілік ел мен Ұлттық код идеялары - елімізді өз мақсатына талай дәуір сынынан сүріндірмей жеткізетін тұғырлы идеялар. Осы идеялардың басты мақсат-мүддесі туралы баспасөз беттерінде бүгінде терең түсініп, әрбір азамат өмір жолдарының басты кредосы ретінде ұстанғаны ләзім. Бұл идеялар оларды жарқын болашақтарға жетелеп, бойларында отаншылдық сезімдерінің берік орнығуына ықпал ететіні сөзсіз.
Жалпы, Мәңгілік ел ұлттық идеясы - Қазақстан халқын біріктіретін, елдің басты мақсатынан шығатын және соған толық жауап беретін идея. Ел болу мәселесі, ұлтты ұлықтау, жерді, туған атамекенді сақтау мәселесі қазақ халқы үшін қашанда тарихи даму тұрғысынан маңызды болып келе жатқаны белгілі. Осы аталған мәселелер ешқашан да күн тәртібінен түскен емес. Олар әр түрлі тарихи кезеңдерге байланысты көкейкестіленіп, қоғамдық ой-сананың өзегіне айналып отырған. Ал бүгінгідей еліміз егемендікке қол жеткізіп, тәуелсіздік туын тұғырына берік орнықтырған тұрлаулы кезеңде ұлттық идеяларды қалың бұқара арасында кеңінен насихаттаудың мән-маңызы тіпті ерекше екендігі өз-өзінен түсінікті болса керек.
Сондықтан да бұқаралық ақпарат құралдарында ұлттық ұстындарды насихаттау бағытындағы мемле - кет - тік саясатты насихаттау, аза - маттық қоғам құрылымдарымен бірлесе әрекет жасау, құқықтық жалпы білімді ұйымдастыру, мем - лекеттік қызметшілердің кәсіби шеберлігін жетілдіру, Ар-намыс кодексін әр шенеунік үшін бұл - жымас заңға айналдыру мәсе - ле - леріне де ерекше ден қойылған. Яғни, баспасөздің араласуымен бұл бағыттағы жұ - мыс - тың ширай түскені бай - қа - ла - ды.
Диплом жұмысының мақсат-міндеттері:
- баспасөз арқылы мемлекеттік идеологияны, қоғамдық-саяси тұрақтылықты және ұлтаралық келісімін насихаттауды қамтамасыз ету, мемлекеттік саясатты қалыптастыру мен іске асыруға қатысу, сондай-ақ, мемлекеттік егемендікті, қоғамның топтастыруын нығайту, демократия мен азаматтық қоғамды дамыту;
- елімізде беделді Егемен Қазақстан, Ана тілі, Қазақ әдебиеті басылымдары арқылы Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына Қазақстан жолы - 2050: бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ атты Жолдауын ондағы Мәңгілік ел мен Ұлттық код идеяларының негізгі басым бағыттарын түсіндіру және насихаттау, қоғамның демократиялық институттарын жетілдіруге қатысу;
- ішкі саясат мәселелеріне, қоғамдық-саяси салаға қатысты Қазақстан Республикасының заңдарын, мемлекеттік ішкі саясатты насихаттау және түсіндіру бағдарламаларын іске асыру;
- еліміздегі қоғамдық-саяси жағдайды болжауға бағытталған әлеуметтік және саяси зерттеулер жүргізу;
- азаматтардың электоралдық күйін, мемлекеттік органдардың жұмысын және Қазақстанда болып жатқан қоғамдық-саяси жағдайды талдау, қорытындылау, жан-жақты зерттеу;
- аймақтық деңгейде мемлекеттің ақпараттық саясатын жүзеге асыру;
- ұлтаралық қатынастарды үйлесімді ету, ұлтаралық бірлікті нығайту, қоғамды топтастыру, қазақстандық патриотизмді тәрбиелеу және насихаттау;
- қоғамдағы әлеуметтік маңызды мәселелерді талқыға салу;
- мемлекеттік жастар саясатын және отбасы істері мен гендерлік саясаты насихаттау;
- саяси партиялардың, қоғамдық-саяси қозғалыстардың, діни бірлестіктердің қызметін ашық жариялау;
- қоғамдық бірлестіктердің, саяси партиялардың, қоғамдық-саяси және діни бірлестіктердің, кәсіптік одақтардың жұмысын көрсету болып табылады.
Жұмыстың өзектілігі. Біздің мемлекетімізде Мәңгілік ел мен Ұлттық код идеяларын насихаттау өте қажет. Бірақ мұны бұрыннан қалыптасқан, өзгелерді ақылынан алжастыру бағытындағы идеологиямен шатастырмауымыз керек. Кезінде марксизм-ленинизм бізге идеологияны нақ осылайша қабылдауды үйреткені құпия емес. Қазақстанның әлемдегі дамыған 30 елдің қатарына кіру тұжырымдамасындағы нақты басым бағыттарын баспасөзде насихаттау бүгінгі баспасөздің міндеті. Себебі, бұл біздің ата-бабамыз аңсап кеткен басты мұраттарымыздың бірі. Еліміздің кемел келбетін қалыптастыру үшін бәріміз ат салуға тиісті парызымыз.
Қазақ елінің бүгінгі өміршең бастамаларына қарап, оның болашағына үлкен сенім артуға болады. Қазақ даналығы айтқандай, істі қалай аяқтағанына емес, қалай бастағанына қара демекші, ұлы мұраттарды, асқақ армандарды жүзеге асырудың барлық мүмкіндіктері жасалып отырғанда мемлекет саясатын қолдау - біздің асыл мұраттарымыздың бірі болуы керек. Сондықтан біз қарастырып отырған тақырып өте өзекті деп есептеймін.
Дипломдық жұмыстың зерттеу нысаны. Қандай да бір қоғам, қандай да бір ел нендей мұрат-мақсаттарды жүзеге асырғысы келсе, алдына белгілі іс-жоспар қоятындығы түсінікті. Өз жұртының бойынан келешекке деген үміт пен құлшынысты тудыруға қасиетті күш керек. Ондай күшті Елбасымыз қозғап отыр. Нұрсұлтан Назарбаев - елім деп еңіреген, халқым деп жан ұшырған, Ресейдің 70 жылдық бодандығынан құтылып, жетім қозыдай жамыраған елді жетелеп, бүгінгі таңда болашаққа сеніммен қадам басуға мүмкіндік жасап отырған ел ағасы. Оның Мәңгілік ел мен Ұлттық код деп аталатын идеялары тәуелсіздігіміздің туын құлатпауды мұрат етіп отыр. Елінің әлемдегі жарқын бейнесін көрегендікпен болжап, Қазақстанның алға қарыштап самғауын жан-тәнімен қалаған тұлғаға барлық халық сеніммен қарайды. Сондықтан, бұл дипломдық жұмыста Елбасының Мәңгілік ел және Ұлттық код идеяларының Егемен Қазақстан, Ана тілі, Қазақ әдебиеті сынды беделді басылымдарда жазылған материалдарын саралай отырып, Ұлттық код пен Мәңгілік ел идеяларының сабақтастығына көз жеткізу. Басылымдардағы тың шығармашылық ізденістер және авторларды анықтау. Олардың шеберлік тәжірибесінен сабақ алу, жанрларды қолдана білу әдісін игеру.
Бұл ретте Егемен Қазақстан, Ана тілі, Қазақ әдебиеті басылымдарының 2013-2018 жыл аралығындағы біршама сандарына шолу жасалды.
Зерттеу жұмысының әдістері. Жұмыста баяндау, талдау, салыстыру, сараптау, жинақтау, жүйелеу, қорыту әдістері қолданылды. Зерттеу жұмысы екі кезеңде жүргізілді.
Бірінші кезеңде жұмыс тақырыбына орай Мәңгілік ел, Ұлттық код идеяларының қазақ қаламгерлерінің шығармашылығында көрініс табуына барлау жасалынып, жанрларына анықтама беріліп, жан-жақты талдау жүргізілді. Осының негізінде зерттеу жұмысының мақсаты, нысаны анықталды. Осы тақырыпқа қатысты түрлі маман, ғалымдардың пікірі, толғамдары алға тартылды. Қаламгерлердің журналистік ілкі ізденістері арнайы сөз болды.
Екінші кезеңде мерзімді басылымдардағы Мәңгілік ел, Ұлттық код идеяларының насихатталуы Егемен Қазақстан газетіндегі Мәңгілік ел идеясы аясында жарық көрген мақалалардың мемлекеттік маңызы, Қазақ әдебиеті газетіндегі поэзиялық, публицистикалық туындылардағы Ұлттық код идеясы, Ана тілі газетіндегі рухани құндылықтар тақырыбының көкейкестілігі тұрғысында қарастырылды. Жекелеген мақалалардың тақырыбына, проблемасына, идеясына нақтылы тоқталып, жан-жақты баға берілді, ұлттық мүдде мен мемлекеттік ұстанымдарды тоғыстырудағы оң талаптарына, осы тұрғыдағы мол мұраларына шолу жасалынды. Жекелеген авторлардың мақала, материалдарының көркемдік сипаты (тіл өрнегі, стильдік оралымдары) талқыға түсті.
Зерттеу жұмысының теориялық маңызы. Мерзімді баспасөзде Мәңгілік ел, Ұлттық код идеяларының насихатталуына қатысты жүйелі зерттеу жұмыстары жүргізілді.
Зерттеу жұмысының практикалық маңызы. Зерттеу жұмысында ұсынылып отырған ой-тұжырымдар, пікірлер оқушылардың, қалың бұқараның мерзімді баспасөзде Мәңгілік ел, Ұлттық код идеяларының насихатталуына қатысты білімін тереңдетуге және оны дұрыс игеруіне ықпал етеді.
Жұмыстың құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспе, негізгі екі бөлімнен, қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 МӘҢГІЛІК ЕЛ, ҰЛТТЫҚ КОД ИДЕЯЛАРЫ ҚАЗАҚ ҚАЛАМГЕРЛЕРІНІҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҒЫНДА
1.1 Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру
мақаласының бұқаралық сипаты
Мәңгілік ел идеясы - халықтың әл-ауқатын жақсартып, ынтымағын арттыратын, елді дамудың жаңа сатысына жетелейтін жаңа қадам. Мәңгілік ел идеясының маңыздылығын Елбасы Н.Назарбаев Қазақстан жолы - 2050: бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ атты Жолдауының негізі етіп алып, бұл туралы өз сөзінде: Бір жыл бұрын мен еліміздің 2050 жылға дейінгі дамуының жаңа саяси бағдарын жария еттім. Басты мақсат - Қазақстанның ең дамыған 30 мемлекеттің қатарына қосылуы. Ол - Мәңгілік Қазақстан жобасы, ел тарихындағы біз аяқ басатын жаңа дәуірдің кемел келбеті... Өткен тарихымызға тағзым да, бүгінгі бақытымызға мақтаныш та, гүлденген келешекке сенім де Мәңгілік ел деген құдіретті ұғымға сыйып тұр [1] деген болатын.
Халықты бір мақсатқа, бір мүддеге, бір болашаққа үндеген Елбасының бұл жолдауында ел халқына үлкен жауапкершілік жүктелген. Мәңгілік елге айналу үшін тәуелсіздікті сақтап, елдігімізді нығайту басты мақсат болып табылады. Өйткені, тәуелсіздік ұғымы халқымыздың мұраты, ғасырлар бойғы арманына айналған, сонау алаш тұлғаларының зердесі мен өнегесімен келген аманат дүние болатын. Мәңгілік ел - ата-бабаларымыздың сан мың жылдан бергі асыл арманы. Ол арман - әлем елдерімен терезесі тең қатынас құрып, әлем картасынан ойып тұрып орын алатын Тәуелсіз Мемлекет атану еді. Ол арман - тұрмысы бақуатты, түтіні түзу ұшқан, ұрпағы ертеңіне сеніммен қарайтын бақытты Ел болу еді. Біз армандарды ақиқатқа айналдырдық. Мәңгілік елдің іргетасын қаладық. Мен қоғамда Қазақ елінің ұлттық идеясы қандай болуы керек? деген сауал жиі талқыға түсетінін көріп жүрмін. Біз үшін болашағымызға бағдар ететін, ұлтты ұйыстырып, ұлы мақсаттарға жетелейтін идея бар. Ол - Мәңгілік ел идеясы. Тәуелсіздікпен бірге халқымыз Мәңгілік Мұраттарына қол жеткізді. Біз еліміздің жүрегі, тәуелсіздігіміздің тірегі - Мәңгілік елордамызды тұрғыздық. Қазақтың Мәңгілік Ғұмыры ұрпақтың Мәңгілік Болашағын баянды етуге арналады. Ендігі ұрпақ - Мәңгілік Қазақтың Перзенті. Ендеше, Қазақ Елінің Ұлттық Идеясы - Мәңгілік ел! [1] - деп Елбасымыз атап көрсеткендей, тәуелсіздігіміз баянды және оның өміршеңдігі қазіргі ұрпақтың оны түйсініп, түсінуінде жатыр.
Осындай қасиетті ұғымның мәнін жете ұғынып, бағасын біліп, зердесіне сіңіру қазіргі ұрпаққа жүктелер үлкен міндет болып табылады. Тарихи құндылығымыз болған тәуелсіздік идеясының негізінде сол ұлттың тағдыры, ұлы тұлғалардың ерен еңбегі жатыр. Мәңгілік ел идеясы, міне, осындай қадау-қадау мәселелерді алға тартады.
Ұлттық идея Елбасы Н.Ә.Назарбаев 2017 жылғы 12 сәуірде жария еткен Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру атты бағдарламалық мақаласында одан әрі жалғасын тапты. Мақала ХХІ ғасырдағы ұлттық сана туралы, оның ішінде бәсекеге қабілеттілік, прагматизм, ұлттық бірегейлікті сақтау, білімнің салтанат құруы, Қазақстанның революциялық емес, эволюциялық дамуы, сананың ашықтығы, Таяу жылдардағы міндеттер атты тараулардан тұрады. Мақаланың кіріспесінде:
Еліміз жаңа тарихи кезеңге аяқ басты. Мен жыл басындағы халыққа Жолдауымда Қазақстанның үшінші жаңғыруы басталғанын жарияладым. Осылайша, біз қайта түлеудің айрықша маңыз - ды екі процесі - саяси реформа мен эко - номи - калық жаңғыруды қолға алдық. Біздің мақсатымыз айқын, бағытымыз белгілі, ол - әлемдегі ең дамыған 30 елдің қатарына қосылу.
Аталған екі жаңғыру процесінің де нақты мақ - сат-міндеттері, басымдықтары мен оған жет - кізетін жолдары бар. Мен көздеген жұмыстарымыздың бәрі дер уақытында және барынша тиімді жүзеге асарына сенімдімін. Бірақ, ойлағанымыз орындалу үшін мұның өзі жеткіліксіз.
Мақсатқа жету үшін біздің санамыз ісімізден озып жүруі, яғни одан бұрын жаңғырып оты - руы тиіс. Бұл саяси және экономикалық жаң - ғыру - ларды толықтырып қана қоймай, олардың өзегіне айналады.
Рухани жаңғыру тек бүгін басталатын жұмыс емес. Біз Тәуелсіздік кезеңінде бұл бағытта бірнеше ауқымды іс атқардық. 2004 жылы Мәдени мұра бағдарламасы аясында Қазақстан аумағындағы тарихи-мәдени ескерткіштер мен нысандарды жаңғырттық. 2013 жылы Халық - тарих толқынында бағ - дарламасы арқылы әлемнің ең белді архивтерінен төл тарихымызға қатысты құжаттарды жүйелі түрде жинап, зерттедік. Енді осының бәрінен де ауқымды және іргелі жұмыстарды бастағалы отырмыз. Мен еліміз мықты, әрі жауапкершілігі жоғары Біртұтас Ұлт болу үшін болашаққа қа - лай қадам басатынымыз және бұқаралық сана - - ны қалай өзгертетініміз туралы көзқарас - тарым - ды ортаға салуды жөн көрдім [2] - деп атап көрсетілген.
Қазақстанның бірінші жаңғыруы осыдан ширек ғасырдан астам уақыт бұрын СССР-дің құрсауынан шығып, өз жолымызды өртеңнен іздеп, дербес мемлекет ретінде көш түзегенімізбен басталған болатын.
Екінші жаңғыру Қазақстан-2030 стратегиясының қабылдануымен және жаңа елорда - Астананың, қазіргі Нұр-Сұлтан қаласының салынуымен басталды.
Үшінші жаңғыру Елбасының Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру мақаласымен жалғасын табуда. Ұлт санасының жаңғыруын мақсат еткен бұл еңбек - бағдарламалық құжат, бұқараға етене жақын сипатқа ие ерекше еңбек. Үлкен екі бөлімнен тұратын мақаланың екінші жартысында Елбасы кез келген жаңғырудың ең алдымен Ұлттық болмысқа, дәстүрдің замана сынынан сүрінбей өткен озығына негізделуін қадап айтқан.
Бұл іргелі мақаланы халық Мәңгілік ел мұратын жүзеге асырудың түп негіздерін көрсетіп берген тұжырымдамалық бағдарлама ретінде қабылдауда.
Бұл халқымызға рухани жол көрсететін нақты бағдар екені айқын. Нағыз ұлттық жаңғыру тек Қазақстан тәуелсіздікке қол жеткізгенде ғана, Елбасының ұзақ мерзімді Қазақстан - 2050 стратегиясының негізінде басталды деп айтуға болады.
Қоғамдық сананы жаңғыртуға бағытталып отырған бұл идеяның ұсынылуы уақыт талабы мен ел дамуының тарихи кезеңіне сай, маңызы зор шешім болып отыр. Бұл идеяның үшінші жаңғырудың өзегіне айналуы, елімізге мүлдем жаңаша сипат, тың серпін әкелері анық.
Сананы рухани жаңғыртуға бәсекеге қабілетті, білімді елдің ғана шамасы жетеді. Сол себептен Елбасы рухани жаңғырудағы ұлттық сананың рөліне баса назар аударып, бірнеше міндеттерді айқындап берді. Елбасы аталған мақаладан жаңаша бастау алатын Туған елге ұласатын Туған жер бағдарламасын қолға алуды ұсынып отыр. Бағдарлама әрбір азаматты өзінің туған жерінің гүлденуі үшін нақты үлес қосуға үндейді.
Жас буын өкілдері халықтың игі дәстүрінен тәлім алып, елжандылық, патриоттық қасиеттерді бойына сіңіріп өсу үшін нақ осындай бағдардың маңыздылығы зор.
Еліміздің ұлттық білім беру жүйесінде Қазақстандық патриотизм ұғымы қолданылып келеді. Қазақстандық патриотизм арқылы Отан, туған жер, ел, атамекен, туған өлке туралы түсініктер оқу-тәрбие үрдісінде, сабақтан тыс іс- шараларда Отансүйгіштік сезімді дамытуға, ұлттық салт-дәстүрді сақтау, мемлекеттік рәміздерді құрметтеу сияқты сезімдерді оқушылар бойында қалыптастыру жүзеге асырылуда.
Ең бастысы - жас ұрпақ бойында Отанға, туған еліне деген сүйіспеншілік сезімін қалыптастыру. Жастар тәрбиесіндегі басты ұстаным - өзін-өзі басқаруға мүмкіндік беріп, еркіндікті, сөз бостандығын, пікір бостандығын сездірту, олардың ұстанымдарымен санасу.
Елбасының: Патриотизм кіндік қаның тамған жеріңе, өскен ауылыңа, қалаң мен өңіріңе деген сүйіспеншіліктен басталады. Сол себепті мен Туған жер бағдарламасын қолға алуды ұсынамын [2], - дегені жастарды патриоттық рухта тәрбиелеу ісінде баға жетпес ұсыныс.
Елбасымыздың Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру атты мақаласы - қоғам дамуына тың серпін беріп, барша қазақстандықтардың жаппай қолдауына ие болар тарихи бастама. Бұл игі бастаманы ел ішінде насихаттап, лайықты жүзеге асыру - баршамыздың парызымыз, оның ішінде халықтың құлағы, көзі және үні болып саналатын бұқаралық ақпарат құралдарының басты міндеті.
Елбасы рухани жаңғырудағы ұлттық сананың рөліне баса назар аударып, бірнеше міндеттерді айқындап берді. Оның ең негізгісі ұлттың терең тарихынан бастау алатын рухани ұстанымды сақтап қалу. Құндылықтарымыз бен озық дәстүрімізді табысты жаңғырудың алғышартына айналдыра білу. Бұл ретте, Елбасы: Жаңғыру жолында бабалардан мирас болып, қанымызға сіңген, бүгінде тамырымызда бүлкілдеп жатқан ізгі қасиеттерімізді қайта түлетуіміз керек, - екенін атап көрсетті.
Президент рухани жаңғырудағы ұлттық сана-сезім көкжиегін кеңейтуде екі нәрсенің басын нақты ашып беріп отыр. Оның бірі ұлттық код, ұлттық мәдениет сақталмаса, ешқандай жаңғырудың болмайтындығы. Екіншісі, алға басу үшін ұлттың дамуына кедергі болатын өткеннің кертартпа тұстарынан бас тарту. Мұндағы басты идея болашақ пен өткенді үйлесімді сабақтастыра білу. Озығын алып, тозығын тастау, - деді ол.
Елбасының идеясы тарихқа деген көзқарасты түзету мен ұлттық бірегейлікті сақтап, ұлттық сана-сезімнің көкжиегін кеңейту жайлы болып отыр. Елбасының Бізге тарих туралы өздерінің субьективті пайымдарын тықпалауға ешкімнің қақысы жоқ [2], - деуі шешімді пікір.
Рухани жаңғыруда қойылып отырған маңызды мәселенің бірі сананың ашықтығы. Жаһандану үрдісіндегі басты талап әлемдік тілдерді игеруге ұмтылу. Бұл біздің ғаламдық үрдіске толыққанды араласуымызға жол ашады. Әлемдік озық тәжірибе мен жетістіктерге қол жеткізуімізге мүмкіндік туғызатыны анық.
Елбасы рухани жаңғыру жолында таяу жылдары атқарылуы тиіс негізгі міндеттерді де нақты анықтап беріп отыр. Соның бірі - латын әліпбиіне көшу. Бұл орайда, қазақ әліпбиінің жаңа графикадағы бірыңғай стандартты нұсқасын қабылдайтын боламыз.
Президент рухани жаңғыруды жүзеге асыруда, әлемде ешкімге ұқсамайтын дербес ұлт болуымыз үшін Жаһандағы заманауи қазақстандық мәдениет жобасын іске асыру міндетін қойып отыр.
Қоғамдағы осындай саяси үдерістерді баспасөз беттерінде халыққа түсіндіру, насихаттау тұрғысынан жаңаша пайымдауларды қажет етіп отырады. Соның бүгінгі таңдағы маңыздысы - Мәңгілік ел идеясынан, Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру мақаласынан туындайтын ортақ міндеттер.
Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру мақаласында Елбасы негізгі басымдықтарды айта келіп, Туған жер, әліпби ауыстыру, 100 оқулық, 100 тұлға қатарлы ерекше бағдарламаларды алға тартты. Бұл ой ғасыр бұрын жүз жылдық жаңғыруымызға азық болған Алашорда көсемдерінің көксегені еді. Елбасы соны іске асыруға мүмкіндік жасады.
Бұрын адам аз, жер көп болған, мұны біздің қазақ өз көзімен көріп отыр. Жердің көп-азына қарамай, жердің һауасына қарай адам баласы мал баққан иә егін салған. Жер көп болып, мал бақса, бұл шаруаны қылған жұрт малмен бірге көшіп жүрген. Жер аз болса, жердің һауасы егінге қолайсыз болса, мал шаруасын ұстап отырып, малды көшіріп қойып, жұрт өзі отырықшы болған... [3, 274] - деп жазады Әлихан Бөкейхан.
Ал Елбасы өз мақаласында Туған жерге деген сүйіспеншілік нені білдіреді, жалпы, бағдарламаның мәні неде? - деген сұрақ қоя отырып, оған төмендегіше жауап береді:
Бірінші, бұл білім беру саласында ауқымды өлкетану жұмыстарын жүргізуді, экологияны жақсартуға және елді мекендерді абаттандыруға баса мән беруді, жергілікті деңгейдегі тарихи ескерткіштер мен мәдени нысандарды қалпына келтіруді көздейді. Патриотизмнің ең жақсы үлгісі орта мектепте туған жердің тарихын оқудан көрініс тапса игі. Туған жердің әрбір сайы мен қырқасы, тауы мен өзені тарихтан сыр шертеді. Әрбір жер атауының төркіні туралы талай-талай аңыздар мен әңгімелер бар. Әрбір өлкенің халқына суықта пана, ыстықта сая болған, есімдері ел есінде сақталған біртуар перзенттері бар. Осының бәрін жас ұрпақ біліп өсуге тиіс.
Екінші, басқа аймақтарға көшіп кетсе де туған жерлерін ұмытпай, оған қамқорлық жасағысы келген кәсіпкерлерді, шенеуніктерді, зиялы қауым өкілдері мен жастарды ұйымдастырып, қолдау керек. Бұл - қалыпты және шынайы патриоттық сезім, ол әркімде болуы мүмкін. Оған тыйым салмай, керісінше, ынталандыру керек.
Үшінші, жергілікті билік Туған жер бағдарламасын жинақылықпен және жүйелілікпен қолға алуға тиіс.
Бұл жұмысты өз бетімен жіберуге болмайды, мұқият ойластырып, халыққа дұрыс түсіндіру қажет [2] - дейді Елбасы.
Осыдан-ақ кешегі Әлиханның айтатын оның әрбір тасы, қазақтың өңіріне түйме болып қадалуы керек деген сөзінің өзегін байқаймыз. Сонымен бірге біртұтас Алаш идеасының негізіндегі Жер, жер және жер. Жерсіз Отан жоқ - ұғымының бүгінгі қазақ үшін де өзектілігін жоймай отырғанын байқауға болады. Осындайда Әлихан Бөкейханның айтатын: Қазақтың байырғы жерін қашан қазақтар өз бетінше ғылым мен техникаға сүйеніп толық игермейінше, жер жекеменшікке де, қоныстанушыларға да берілмейді [3, 218] деген сөзі мен Елбасының Тағы да айтамын: ауылшаруашылық жерлерін шетелдіктерге сату деген мәселе жоқ және ол талқыланбайды деген сөзінің бір мүддеден, бір көзқарастан, бір елдің ертеңі үшін алаңдаған алаң көңілден туған тұжырым деп білеміз.
Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру мақаласының бұқаралық сипатына тоқталғанда, оның Туған жер бағдарламасын ерекше атап өткен жөн. Қазақ ұрпағын Отан - отбасынан басталады деп тәрбиелеген халық. Демек, отбасындағы тәрбие отанды сүюге, туған жерді қадірлеуге, мемлекетшілдік рухқа, елдік мүддеге тәрбиелейтін болған. Сол себепті, мен Туған жер бағдарламасын қолға алуды ұсынамын. Оның ауқымы ізінше оп-оңай кеңейіп, Туған елге ұласады [2], - дейді Елбасы өз мақаласында. Демек, туған жер де, туған ел де бір-бірінен ажырамас біртұтас ұғым.
Осындайда танымал саясаткер Ерлан Қариннің мына бір толғақты пікірі еске түседі. Ол еліміздің географиялық картасы жөнінде айта келіп: Мына сызықтардан байқайтынымыздай, олар қандай ирек-ирек көп болса, соншама тартыс, соншама маңдай тер, жүйке, жүйе кеткенін көруге болады. Демек біздің елде, Қазақ елінде бір қадам жер үшін кіммен болсын текетіреске түсе алар азаматтар болғанын көруге болады [4, 127] - дейді Ерлан Тынымбайұлы. Расымен, қарыс жері үшін қан кешіп, сүйем жері үшін сүймендесіп өткен бабаларымыздың аманатын сақтауда кешегі алашордашылардың еңбегі ересен екенін айтпауға болмайды.
Түйіндеп айтқанда, Туған жер бағдарламасы жалпыұлттық патриотизмнің нағыз өзегіне айналады. Туған жерге деген сүйіспеншілік Туған елге - Қазақстанға деген патриоттық сезімге ұласады. Туған жер бағдарламасын жүзеге асыру барысында Алаш арыстарының еңбегін де ұмытпай, соны негізге ала отырып, іске асырсақ қандай жарасымды болар еді. Себебі сен кешегі күнге топырақ шашсаң, келер күн саған тас ататынын ұмытпаған абзал [5].
Туған жер бағдарламасын іске асыру бойынша негізгі тұжырымдамалық тәсілдер белгіленген. Тұжырымдама жалпы ұлттық патриотизмді қалыптастыруға, өзінің туған жеріне, өзінің ауылына, қаласына, өңіріне деген сүйіспеншілікке бағытталған Туған жер бағдарламасын іске асыру үшін негізгі тәсілдерді қарастырады. Соған сай, Туған жер бағдарламасы Рухани жаңғыру қоғамдық сананы жаңғырту бағдарламасының құрамдас бөлігі болып табылады. Тұжырымдама халықтың патриоттық рухын қалыптастыруға; жас буынды туған өлкесіне деген сүйіспеншілікке, табиғатқа қамқорлықпен, тарихқа және мәдени-тарихи ескерткіштерге құрметпен қарауға тәрбиелеуге; рухани жағынан өзін-өзі дамытуда және тұрғындар тарапынан бастамашылық жасауға қажетті жағдайлар жасауға; халықты қайырымдылық жасауға, демеушілікке, қоршаған ортаны қорғауға өз еркімен қатысуға ынталандыруға бағытталған.
Туған жер жер бағдарламасы мынадай негізгі іс-шаралармен іске асырылмақшы:
- өлкенің тарихы туралы зерделеу, материалдар және кітаптар құрастыру және оларды қажетті көлемде шығару;
- оқушылардың, студенттердің мәдени-тарихи құндылықтары бар, әскери және еңбекте даңққа ие орындарға баруын ұйымдастыру;
- аудан (облыс) оқушыларының арасында өлкенің тарихын, тарихи тұлғаларын, ерекше оқиғаларды, жерлерді және т.б. білуіне конкурстар өткізу;
- оқушыларды өлке тарихын зерделеуге ынталандыру, мысалы, олимпиадалар жеңімпаздарының Нұр-Сұлтанға тегін баруын және республикалық ғылыми, мәдени-бұқаралық іс-шараларға баруын ұйымдастыру;
- өңірлік кітапханаларда өлкенің тарихына арналған стендтер (бұрыштар), өңірдің көрнекті тұлғаларының өмірбаянын және т.б. жасақтау;
- ақындардың, жазушылардың және мәдениет қайраткерлерінің қатысуымен шығармашылық кездесулер өткізу;
- танымал тұлғалардың (табысты бизнесмендер, белгілі мемлекет қайраткерлері, спортшылар, ғылым және мәдениет қайраткерлері) туған өлке естеліктері туралы сөз сөйлеулерін ұйымдастыру және жазу;
- ауылда балалардың осы өңірден шыққан табысты адамдармен кездесулерін ұйымдастыру;
- Қазақстан - менің елім жас өлкетанушылар, экологтар және табиғатты зерттеушілердің жыл сайынғы облыстық форумын ұйымдастыру;
- өңірлік тарихты зерделеу, жергілікті ауқымдағы мәдени-тарихи ескерткіштерді және объектілерді қалпына келтіру, жергілікті ЖОО үшін өңірдің тарихын, ономастиканы,топонимиканы, фольклорды, салт-дәстүрді зерделеу, археологиялық қазба жұмыстарын жүргізу жөнінде гранттар бөлу;
- өлкетану мұражайларына, картиналар галереяларына, кітапханаларға кітаптарды, картиналарды, тарихи құжаттарды, материалдық мәдени заттарды ерікті түрде табыстау бойынша қайырымдылық акцияларын өткізу;
- тарих пен мәдениеттің маңызды ескерткіштері бойынша өңірлік энциклопедиялар шығару және басып шығару;
- мәдени-тарихи ескерткіштер туралы ақпартты дайындау және ЖАО интернет-ресурстарында орналастыру;
- БАҚ-та өзінің туған өлкесінде көмек көрсететін меценаттардың, еріктілердің қызметін жариялау бойынша арнайы жоба және т.б. ұйымдастыру;
- Телеарнада қазақстандық ұлттың бірегейлігі туралы Ұлт коды деректі арнайы жоба шығару;
- БАҚ қатысуымен Қазақстанның киелі орындарына ғылыми-танымдық пресс-турларын ұйымдастыру;
- Бірыңғай интернет-порталда барлық жаңалықты, бейне-фортоматериалдарын, репортаждарды және хабарларды қоса беру; т.б.
Бірыңғай интернет-порталында Туған жер бағдарламасын іске асыру жөніндегі барлық ақпарат шоғырланатын болады, соның ішінде осы портал арқылы өңірлік және инвестициялық жобалардың карталары, көмекке мәжбүрлер картасы және еріктілер корпусы сияқты тетіктер енгізілетін болады. Сондай-ақ, осы порталда патриотизм идеялары және мысалдары, Туған жер бағдарламасының жаңалықтары, Туған жер бағдарламасының қызметінің жыл сайынғы қорытындысы насихатталатын болады. Барлық жобалар интернет-порталға жүктеледі және кез-келген қалаған адам өзіне оны іске асыру үшін жоба таңдай алады. Жобаның құны жоғары болған кезде жобаны бірлесіп іске асыру үшін бірнеше тұлғалардың күш-жігерін біріктіру керек.
Ұлы дала әуендері айдарын ашу, онда ұлттық музыкалық құралдар - оларды әр өңірде әр түрлі жасау ерекшеліктері, орындау шеберліктері мен музыкалық құралдың қандай айырмашылықтары бар екендігі туралы айтылады. Елімізде жүзден астам этнос өкілдері тұрады - олардың музыкалық құралдары және салт-дәстүрлері туралы айтылады. Ұлттық музыкалық аспаптарды ауқымды көлемде таныту туралы - біздің көптеген музыканттарымыз шетелде домбырада немесе қобызда әлемдік туындыларды орындайды, сонымен біздің мәдениетімізге де қызығушылықты арттырады.
Туған жер бағдарламасын ақпараттық қолдауға бұқаралық ақпарат құралдарын, соның ішінде бағдарламаның жобаларын жаппай жариялай отырып, неғұрлым белсенді түрде тартудың маңызы ерекше. Ауқымды және неғұрлым қызықты жобаларды республикалық бұқаралық ақпарат құралдарында жариялау мақсатты болады. Жергілікті БАҚ-да өңірлік деңгейдегі жобаларды жариялау ұсынылады [6].
Жоғарыда аталған тұжырымдамалық тәсілдер Туған жер бағдарламасының негізгі әдістері мен тетіктерін анықтайды. Сонымен қатар, жергілікті атқарушы органдар өңірдің ерекшелігін және жергілікті халықтың қызығушылығын ескере отырып, бағдарламаны табысты іске асыру үшін қосымша шаралар мен тетіктерді анықтауға құқылы.
Қорыта келгенде, екі тарау мен алты тармаққа, алты тапсырмаға құрылған Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру бағдарламалық мақаласы - рухани кеңістігіміздің жаңа жаңғыруының жарқын нышаны. ХХІ ғасырдағы ұлттық сана туралы атты бірінші бөлімнің Бәсекелік қабілет, Прагматизм, Ұлттық бірегейлікті сақтау, Білімнің салтанат құруы, Қазақстанның революциялық емес, эволюциялық дамуы, Сананың ашықтығы атты алты тармақ және Таяу жылдардағы міндеттер атты екінші бөлімдегі ойлар мен идеялар ұлттық мемлекеттілікті нығайту мен сақтаудың айқын да нақты көрінісі.
Бұл еңбегінде Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті - Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев елес идеологияларға ермей, заманға сай амал етуге үндейді. Таяу он жылдықтың ұраны реализм мен прагматизм болуы керек дегенді меңзейді. Ұлттық болмыстың өзегін сақтай отырып, өткеннің кейбір кертартпа тұстарынан арылуымыз керек дегенді айтады. Бұл рухани жаңғырудың басты шарты.
Елбасы мақаласы Қазақстан халқының мінезін, сындарлы ұлттық басымдықтарды қамтып, ұлттың мәдени кодын көрсетеді. Ұлт көшбасшысы біздің негізгі рухани құндылықтарымыздың даму бағыттарын баяндаған: ғылым, мәдениет, білім. Еліміздің әр азаматы үшін бағдар болып отырған бірігудің және жалпы ұлттық ұқсастықты нығайтудың жаңа концепциясы ұсынылған.
Елбасының мақаласында белгіленген бағдарламалық мақсаттарды іске асыру жастарда патриотизм мен азаматтық ұқсастық сезімін одан бетер нығайтады. Қазақстан халқының қоғамдық келісімінің және бірлігінің нығаюына жағдай жасайтын болады.
Патриотизм ортақ тарих пен мәдениеттен, тілден, отбасынан бастау алады. Белсенді жасампаз патриотизм елдің жетістіктерімен, біздің заманымыздың қаһармандарының нақты істері мен қуаттанып, нығайтылуы тиіс.
Ұлттық патриотизмнің идеясы - ең алдымен елге және оның игіліктеріне деген мақтаныштарын ояту. Айтар болсақ, қазақ ұлтының ұлтжанды ұрпағы: ең алдымен қазақ болуы тиіс. Қазақ ұлты - Қазақстан мемлекетінің негізін қалаушы мәртебелі ұлт. Қалған ұлттар диаспора. Қазақ ұлты басқа ұлттардың дамуы мен тілін, дінін, салт-дәстүр, әдет-ғұрпын сақтауға кедергі келтірмейді. Басқа ұлт өкілдерінің қазақ ұлтының тілі мен дінін, салт-дәстүр, әдет-ғұрпын, ұлттық болмысын сыйлауын құрметтеуін талап етеді. Мемлекеттің дамуы барысында осы қағиданы да берік ұстанған жөн.
Ұлтжанды патриот болып қалыптасу үшін, сөз жоқ, өзіндік түп тарихты жете тану керек. Жеті атаның қадірін жете түсінген әлемдегі ең қаны таза халық екендігін санаға сіңіруі керек. Тарихқа үңілсек, арғы тарихымыз біздің дәуірімізге дейінгі V-ІІІ ғасырлардағы сақ, ғұн, үйсін тайпаларынан басталатын болса, қазақ деген атауға ие болып, қазақ мемлекетінің құрылғанына 550 жылдан асты. Римді жаулаған ғұн патшасы Еділ, Кирдің басын алған Томирис ханшайым, түркі дүниесінің төріндегі Бумын, Тоныкөк қағандар, Мысыр билеушісі Сұлтан Бейбарыс, Үнді жеріне иелік еткен Бабыр, Шыңғыс хан, Абылай, Кенесары, Шоқан, Мұхтар, Дінмұхамед, Нұрсұлтан есімдері біз үшін тек зор мақтаныш қана емес, рухани әлеміміздің шамшырақтары екені даусыз.
Атамекен, туған жер ата-бабаларымыз үшін қасиетті де киелі ұғым болған. Осы бір қасиетті ұғымды олар өз ұрпақтарына - Халқының патриоты болу үшін мұра етіп қалдырған. Жалаңаш барып жауға шап, ажалың жетпей өлмейсің деген мәтел патриоттық тәрбиенің нақ куәсі. Бүгінде оқушыларға отансүйгіштік тәрбие беруден халықтық дәстүрге негізделген батыр бабаларымыздың ерлік дәстүрлерін насихаттау барынша нығайып келеді.
Қоғамның дамуына, техникалық прогрестің өріс алуына, капиталистік қатынастардың орнығуына, өндірістік күштер мен өндірістік қатынас ара салмағының өзгеруіне байланысты қоғамның болмысына сай патриоттық сана да жаңа деңгейге көтеріліп, жаңа мазмұнға ие болды. Осы тұрғыда қазақ халқының патриотизмі, қазақстандық патриотизм мəселесіне келетін болсақ, ата-бабаларымыздың аманат еткен жерін қорғау, туған жерді сүю халықтық болмыстан бойға дарыған, ой-сананы жетілдіретін құбылысқа айналып отыр. Ұлтшылдық, отансүйгіштік қасиетті сақтай білу жəне ел, халық, мемлекет мүддесі үшін қызмет етіп, оның дамуына үлес қосу - əрбір қазақтың, Қазақстан азаматтарының басты парызы. Осы мəселемен жүйелі шұғылданып жүрген ғалым, журналист-публицист Ə.Қалмырзаев Егемен Қазақстан газетінде жарияланған мақаласында былай деп жазады: Патриотизм, отаншылдық сезім априорлық құбылыс емес, ананың құрсағынан даритын биологиялық құбылыс емес, бұл психологиялық саяси-əлеуметтік құбылыс. Қазақстандық патриотизм туралы айтар болсақ, ол тек қазақтардың ғана өз Отанына сүйіспеншілігі емес, онда мекендеген бүкіл ұлт пен ұлыс өкілдерінің бəріне қатысты дүние [7].
Оның тұжырымы бойынша, патриоттық сезім адамның туа біткен қасиеті емес, ол белгілі бір əлеуметтік, саяси, тарихи ортада ұзақ жылдар бойында қалыптасатын құбылыс. Өйткені, ешкімді де осы елді сүй деп мəжбүрлеп, қолдан патриотизм жасай алмайды. Саяси-əлеуметтік, экономикалық негіздері толық қаланбаған жасанды отансүйгіштіктің ғұмыры қысқа, ертеңі бұлыңғыр. Қазақстандық патриотизмді қалыптастыру процесінде осы ерекшеліктерді есте ұстай отырып, Қазақстаным -- қара шаңырағым! деген ұғымның мəніне терең бойлауымыз керек. Бұл сөз ел иесі қазақтардың ғана емес, жерімізді мекендеген барлық ұлттар мен ұлыстардың айтар сөзі болуға тиіс. Бұл тұрғыдан келсек, қазақстандық патриотизм сөз бен істің ажырамас диалектикалық бірлігінің баламасы болуға тиіс. Үлкен мінберлерден сөз алып, уəдені үйіп-төгіп, кейін сол уəдеден тайкып шығатындардан патриоттық қасиет күту бос əурешілік. Олардың осындай іс-əрекеті халық патриотизміне кері ықпал тигізуі. Қазақстанның дамуы жолында əркім өз мүмкіндігіне қарай үлес қосып, іс-əрекет етсе, онда оның нағыз патриот деп қабылдағанымыз дұрыс болады.
Жалпықазақстандық патриотизм дегеніміз - өзіңді республика халқының ажырамас бөлігі, ортақ Отан ретінде Қазақстан Республикасына сүйіспеншілік сезімі мен берілгендік, азамат ретінде халық пен елдің мүддесін, қажет болса, қару алып қорғайтын борышты сезіну. Ұлтшылдыққа қарағанда, жалпықазақстандық патриотизм басқа халықтарға деген сыйластық, бүкіл адамзатты құрметтеу тұрғысында көрінеді. Оны мемлекеттік конфессияаралық қарым-қатынас саясаты да қуаттайды.
Сананы рухани жаңғыртуға бәсекеге қабілетті, білімді елдің ғана шамасы жетеді. Елбасы рухани жаңғырудағы ұлттық сананың рөліне баса назар аударып, бірнеше міндеттерді айқындап берді.
Елбасы Ұлттық сананы жаңғыртқанда өзіміздің, қазақстандық дербес даму үлгісін қалыптастыруымыз керек екендігін айтып отыр. Бұл дегеніміз - қазақтың барлық ұлттық салт-дәстүрлерін, ең бастысы, мемлекеттік тіліміз бен әдебиетімізді, мәдениетімізді, қазақи рухымызды, ұлттық бай салт-дәстүрлерімізді жаңғырту.
Білімді - мыңды жығады, білекті - бірді жығады дейді халық даналығы. Білім мықты болуы үшін үкімет еліміздің білім беру саласын реформалауда. Бәсекеге қабілеттілікті дамытуымыз керек. Білім әлемдік, тәрбие ұлттық болуы керек. Латын қарпіне көшу туралы Елбасы өзінің мақаласында Латыншаға көшудің терең логикасы бар. Бұл қазіргі заманғы технологиялық ортаның, коммуникацияның, сондай-ақ ХХІ ғасырдағы ғылыми және білім беру процестерінің ерекшеліктеріне байланысты деп атап көрсетті. Бұл әлемдік ғылым саласын игеру үшін жасалып жатқан оқу бағдарламасына сәйкес, бүкіл әлем қарым-қатынас жасайтын ағылшын тілін жастарымыздың тезірек игеруіне мүмкіндік жасайды. Сол үшін қоғамдық және гуманитарлық ғылымдар бойынша Жаңа гуманитарлық білім. Қазақ тіліндегі 100 жаңа оқулық жобасы жүзеге асырылмақшы.
Еліміз бойынша Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру бағдарламалық мақаласын іске асыруға, ілгерілетуге арналған желілік кестеде үкіметтік емес ұйымдар, саяси партиялар, жастар ұйымдары, этномәдени бірлестіктердің ұйымдастыруымен және қатысуымен өтуі тиіс түрлі 100-ге жуық іс-шаралар белгіленген. Оның ішіндегі ауқымдылары: Мәңгілік ел - ортақ құндылықтарымыз, Үздіккен арманның, үзілмес үміттің мекені, Латынға көшу - заман талабы, Ұлттық кодтың болашағы, Мәңгілік ел - Рухани бай ел тақырыптарында кездесулер, конференциялар, дөңгелек үстел отырыстары, Туған өлке экспедициясы, ҚХА жастары форумы, Отбасы - рухани жаңғыру негізі форумы, BOOKCROSSING акциясы, Аналар кеңесінің форумы, Тарихтан тағылым - өткенге тағзым экскурсиялары, Отбасы - ұлт тірегі жас отбасылар арасында байқау, Рухани жаңғыру - жастардың көзімен интернет-акциясы, танымал блогерлердің форумы, Бабалар мұрасы көрмесі және т.с.с. іс-шаралар.
Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру бағдарламалық мақаласы - бұл жай ғана мақала емес, бұл - біздің кезеңіміздің көрінісі, болашаққа бағдарлама. Болашақтың адамы қандай болуы керек, адамзат рухани санасын сақтау үшін не істеу керегін көрсететін байыпты бағдарлама.
1.2 Қазақ ақын-жазушылары, публицисттер шығармашылығындағы
Мәңгілік ел тақырыбы
Бүгінде еліміз көлемінде кең қанат жайған Мәңгілік ел идеясын қалың бұқараға танытуда, насихаттауда халқымыздың зиялы қауым өкілдеріне, оның ішінде қоғамның қашанда алдыңғы санатында жүретін ақын-жазушыларға, қалам иелеріне жүктелер жауапкершілік өте зор. Олар - халықтың айнасы, бет-беделі. Сондықтан да ой-толғамдарын көркем сөзбен кестелеген ақын-жазушы, журналистер қауымы ел өміріндегі оң өзгерістерге бірінші кезекте үн қатып, көпшілік назарын аударып отырады.
Әлбетте, Елбасының Мәңгілік ел ұлттық идеясын қалыптастыру туралы айтылған ойы отандық саясаткерлер, министрлер, депутаттар, философтар, тарихшылар, ғалымдар, мәдениет қайраткерлері пікірлерінде кең көрініс тапты. Атап айтар болсақ, мерзімді басылымдардың әр санында тұрақты түрде Жолдауға жедел үн қосу, Жолдау жолдарынан, Жолдау жүгі, Министрлер мінбері, Депутаттар дауысы атты айдарлар тұрақты түрде беріліп онда әр түрлі көлемде, әр түрлі жанрда қоғам қайраткерлерінің жолдауға қатысты пікірлері жарияланды. Мәселен, белгілі мемлекет және қоғам қайраткерлері Нұрлан Нығматулин, Ерлан Ыдырысов, Шалтай Мырзахметов, Бердібек Сапарбаев, Мұхтар Құл-Мұхаммед, Гүлшара Әбдіхалықова, Қуаныш Сұлтанов, Ғарифолла Есім, Бақытжан Жұмағұлов, Ерлан Қарин, т.б., ақын-жазушылар Әбдіжәміл Нұрпейісов, Мырзатай Жолдасбеков, Қажығали Мұқанбетқалиев, Төлен Әбдіков, Сәбит Досанов, Смағұл Елубай, Дулат Исабеков, Алдан Смайылов, Несіпбек Айтов, Өтеген Оралбаев т.б. Мәңгілік ел тақырыбына қатысты өз ой-пікірлерін білдірді.
Елбасының Қазақстан жолы - 2050: бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ атты Жолдауы ел дамуының саяси, әлеуметтік-экономикалық, құқықтық, мәдени-рухани және халықаралық салаларын қамтитын көп салалы, ұзақ мерзімге есептелінген күрделі де кешенді, бағдарлама. Бұл құжатты әр қырынан талдауға болады. Ол қоғамдық ғылымның барлық салалары өкілдері тарапынан баспасөз беттерінде қызу талқылануда. Мәңгілік ел идеясы ең алдымен саясаткерлер, саясаттанушылар, журналистер, ғалымдар, мәдениет қайраткерлері, мемлекеттік қызметкерлер, министрлер сондай-ақ ұлт зиялылары тарапынан қызу ықылас тауып, баспасөз беттерінде қызу талқыға түсіп отырғаны заңдылық. Өйткені, ондағы қалыптасқан мемлекет сипаттамасы, саяси жүйе, мемлекеттік басқару, мемлекеттік қызмет, халықаралық саясат және тағы басқада күрделі мәселелердің барлығыда ең алдымен еліміздегі қоғамдық институттар тарапынан тақырыптық, танымдық-категориялық ауқымына енетін проблемалар. Сондықтан да, қазіргі заманның қауіп қатерлері туралы тұжырымды түйіндер мазмұнында қаншама талдауды қажет ететін күрделі проблемалар бар.
Әлемде өз орнын тауып, жан-жақты дамыған ел ретінде қалыптасқан мемлекет өзінің ұлттық идеясына ие болады. Елімізді бір мақсат-мүдде мен бір болашаққа бастайтын Мәңгілік ел ұлттық идеясы Қазақстанның жарқын болашағын айқындайтын Елбасының ең маңызды ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz