Көптілді білім - көпмәдениетті тұлғаны қалыптастырудың өзегі
МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ БІЛІМ БЕРУ МЕКЕМЕСІНДЕ МУЗЫКА САБАҒЫНЫҢ КӨПТІЛДІК НЕГІЗІ
Дипломдық жұмыс
Қостанай, 2019
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
1. Білім беру саласында музыка сабағында көптілдік білім беру негізі ... 7
1.1.Мектепке дейінгі оқушылардың көптілдік білім беру теориясы ... ... ..7
1.2. Музыка сабағының көптілдік білім беру үрдісімен үйлесімі ... ... ... 18
2. Мектепке дейінгі музыка сабағының барысында музыка мұғалімінің көптілдікті насихаттауы, практикумы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .30
2.1.Мектепке дейінгі музыка сабағында көптілдік білім беру тәрбиелік мәні, іс-әрекеттердің әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .30
2.2. Музыка сабағында көптілдік жұмыстың практикумы және экспери
менттің негізгі этаптары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .43
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 58
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... 60
Қосымша - Ана - аса қымбатты жан сценарийі ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..63
КІРІСПЕ
Зерттеу көкейтестігі: Адамзат баласының ғасырлар бойы қалыптасқан өзіндік төл мәдениетімен ұштасып, ұлт болмысының тікелей көрінісі болып табылатын қымбат дүниесі - оның тілі. Әрбір тіл адам баласының қатынас құралы болуымен қатар, сол халықтың мәдениетін, өркениетін, музыкатік күйін, дүниетанымын бейнелеуде маңызды және шешуші рөл атқарады. Әр тілдің сөз байлығы халықтың рухани өмірін, тарихын, ұлттық нақышты, дүниенің тілдік бейнесін сипаттау құралы болып табылады.
Тіл - халықтың ғасырлар бойы қалыптасқан асыл қазынасы, рухани 15 құндылықтарды ұрпақтан-ұрпаққа сақтап жеткізуші формасы десек, белгілі бір тілдің тарихын сол тілді жасаушы, қолданушы және оның иесі - халықтың тарихынан алшақ қарауға болмайды.
Қоғамда қарым-қатынас жасау құралы болып табылатын тіл арқылы ұлттық менталитет, ұлттық мәдениет және рухани құндылықтар көрініс табады.
Тіл - мәдениет тасымалдаушысы болса, әрбір мәдениет өзін дүниеге әкелген халықтың немесе қауымның іс әрекетінің нәтижесі болып табылады. Мәдениеттің дамуы мен жүзеге асуы, этностың өмір сүруінің сипаты мен ерекшелігін көрсетеді. Сол себепті, әрбір мәдениет сол халықтың мінез-құлқын, мұраларын, діни нанымдары мен құндылық бағдарларын, дүниетанымдық көзқарастарын көрсетеді.
Көптілділік - бүгінгі заман талабы. Бір халықтың мәдениетін басқаларымен салыстыру арқылы ғана, әлем суретін әр қилы әрі тұтас көруге мүмкіндік беретін ұлттық мәдениеттің күллі ерекшеліктерін, барша құндылықтарын сезінуге болады.
Көптілді білім - көпмәдениетті тұлғаны қалыптастырудың өзегі. Бүгінгі таңда көп тілді оқыту - жас ұрпақтың білім кеңістігінде еркін самғауына жол ашатын, әлемдік ғылым құпияларына үңіліп, өз қабілетін танытуына мүмкіндік 22 беретін қажеттілік.
Үш тілде оқыту - заман талабы десек, оның негізгі мақсаты: бірнеше тілді меңгерген, музыкатік және кәсіптік бағдарға қабілетті, мәдениетті тұлғаны дамыту және қалыптастыру. Қазақ тілі мемлекеттік тіл, ал орыс тілі мен шетел тілдерінің бірін білу тұлғаның ой-өрісін кеңейтеді, оның сегіз қырлы, бір сырлы тұлға болып дамуына жол ашады, ұлтаралық қатынас мәдениетін, толлеранттілігін және планетарлық ойлауының қалыптасуына мүмкіндік туғызады. Маманға шет тілін меңгеру кез-келген шетелдік ортада өзін еркін ұстап, жаңа кәсіптік ақпараттар легіне немесе жалпы ақпараттық ғаламшарға бейімделу мүмкіндігіне ие болады. Әр адамның түрлі музыкатік қызметтерінде жеткен жетістіктерінің нәтижелері түрлі болмақ, сол себептен шетел тілін оқытудың мақсаты тек нақты білім іскерліктерін біліп қана қоймай, сондай тілдік тұлғаны қалыптастыру болып табылады, оған шет тілі өмір заңдылықтарында және нақты жағдаяттарда қарым-қатынас жасай алу үшін қажет болмақ.
Қазіргі таңдағы жалпы музыкалық тәрбиенің басты мақсаты - қазақ халқының әдет-ғұрпын, салт-дәстүрін, өнерін қадірлейтін, оның өмірмен байланыстылығын түсінетін эстетикалық және музыкалық танымы дамыған рухани бай жеке тұлғаны тәрбиелеуге бағытталып отыр. Тұлғаның мақсатқа бағытталған даму жүйесін құруды талап ететін эстетикалық тәрбие беру музыкасыз, оның жас ұрпаққа түрлі де жан-жақты әсерін, оның қабылдануы мен тәрбиелік рөлін зерделеусіз мүмкін емес.
Зерттеудің мақсаты: мектепке дейінгі оқушыларға көптілдік білім беруді қалыптастырудың теориялық негізін анықтап, әдістемелік тұрғыдан дәлелдеу, ұсыныстар жасау.
Зерттеу объекті: мектепке дейінгі білім беру мекемесі
Зерттеу пәні: музыка сабағында көптілдік білім беру бағдарламасын үйлестіру арқылы оқушылардың заманауи білімін қалыптастыру.
Зерттеудің міндеттері:
1. Тілдердің үштұғырлығы туралы Елбасының халыққа Жолдауындағы міндеттерді жүзеге асыру барысындағы іс-шаралардың беталысын зерделеп, нәтижелерін айқындап, келешекте атқарылатын жұмыстарға бағдар жасау.
2.Музыка мұғалімінің жан-жақты, көптілді қабілетін қалыптастырудың теориялық негіздерін анықтау.
3.Музыка сабағында музыка мұғалімінің көптілдік қабілетін айқындайтын педагогикалық шарттар жиынтығын анықтау.
4.Көптілдік білім беру ордасында музыкалық әдістемелерді қолдану.
Зерттеудің әдіснамалық және теориялық негізі: музыкатану қағидалары; жеке тұлғаның ортада бүтін болып қалыптасуы туралы философтар мен психологтардың ережелері; таным теориясы; жеке іс-әрекеті теориясы; дамыта оқыту теориясы; біртұтас педагогикалық үрдіс теориясы; психологтардың және педагогтардың білім, біліктілік және дағдыларды қалыптастыру туралы еңбектері.
Зерттеудің көздері: ҚР білім және ғылым министрлігінің тұжырымдамалары, бағдарламалары, есептері, педагогтар, музыкатанушылар мен мәдениеттанушылар ғылыми еңбектері, алдыңғы қатарлы озат педагогикалық тәжірибелер мен автордың өзіндік ұстаздық тәжірибесі.
Зерттеу әдістері: теориялық (философиялық, психологиялық, педагогикалық, мәдениеттану, музыкатану әдебиеттерге талдау, модельдеу, өз тәжірибесіне талдау), эксперименталдық (анықтау, қалыптастыру, бақылау), алынған ақпаратты статистикалық өңдеуден өткізу әдістері (салыстыру, қорытындылау, талдау, өңдеу) оқушылардың музыкаға қызығушылығын қалыптастыруға арналған ғылыми-әдістемелік оқулықтар мен оқу құралдарын, бағдарламалар, музыка мұғалімдерінің озық тәжірибелерін зерттеп талдау.
Зерттеудің практикалық маңызы:
- қазақ, орыс және ағылшын тілдерін үйрену бойынша Интернет-портал құру;
- мектепке дейінгі білім беру мекемесінде көп тілді білім беру бағдарламасының іске асырылу процесіне мониторинг жүргізуге мүмкіндік беретін платформалар және басқа да іс-шараларды тұрақты түрде жүргізу;
- көптілділікті ендіру технологиясы бойынша курстық іс-шаралар сериясын өткізу;
- көптілді сөздіктер, оқу құралдарын және дидактикалық материалдарын әзірлеу;
- пән мұғалімдері үшін өз тиімділігін растаған күндізгі-қашықтан оқыту түрінде ағылшын тілі бойынша курстық іс-шаралар өткізу;
- мектепке дейінгі оқу орындарында көптілді білім беруді енгізу бағдарламасын енгізу.
Зерттеу базасы: мектепке дейінгі білім беру мекемесі
Диплом жұмысының құрылымы: кіріспеден, негізгі екі бөлімнен және қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫНДА МУЗЫКА САБАҒЫНДА КӨПТІЛДІК БІЛІМ БЕРУ НЕГІЗІ
МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ ОҚУШЫЛАРДЫҢ КӨПТІЛДІК БІЛІМ БЕРУ ТЕОРИЯСЫ
Еліміздің қоғамдық-саяси және эконо - микалық өміріндегі жаһандық өзгерістер білім беру жүйесінде жаңа музыкатік маңызды бағдарларды туындатты. Бүгінгі таңда білімдік қызмет көрсету нарығына көп ұлтты және көп мәдени ортада белсенді және тиімді әрекеттесуге қабілетті, басқа мәдениеттерді сыйлайтын, түсіну қабілеті дамыған жоғары сапалы мамандар қажет болуда. Осыған байланысты, оқу орнының маңызды міндеттерінің бірі білім беру маз - мұнын көп мәдениетті мазмұнда кеңейту, болашақ мамандарға мәдениаралық өзара әрекеттесу үшін әлемдік мәдени мұраларды және шет тілдерін меңгеруге деген талаптарды жоғарылату болып отыр.
Жалпы білім беретін мектептің оқу-тәрбие процесіне үш тілде білім беруді енгізу - алға қойған міндеттерді жүзеге асырудың сөзсіз маңызды қадамы болмақ. Үш тілде білім алу және оны шын мәнінде меңгеру білім алушыларға түрлі халықтардың мәдениеті мен дәстүрінен хабардар болуына ықпал етеді. Көпэтносты Қазақстан үшін көптілді білім - бұл оқытудың мақсатқа бағытталған, ұйымдастырылған, шамаланған үштұғырлы процесі. Қазақстан әлемде тұрғындары үш тілді қатар қолданатын, яғни қазақ тілі - мемлекеттік тіл, орыс тілі - халықаралық тіл ретінде, ағылшын тілі - әлемдік экономиканың жетістікті интеграциясы ретінде, жоғары білімді елдер қатарында қабылдануы тиіс, - дейді Н.Ә. Назарбаев [1].
Көптілділік біздің қоғам үшін Елбасының үш тұғырлы тіл тұжырымдамасынан бастау алғаны мәлім. Тәуелсіз елімізде негізгі үш тілді дамытуға басымдық беріле отырып, мемлекетімізде өмір сүріп жатқан басқа халықтардың тілдері де назардан тыс қалған жоқ. Өйткені, мәдениет мен тілдердің сан алуандығы - бұл Қазақстанның ұлттық байлығы. Яғни, еліміздегі кез-келген этностың өкілі қай тілде білім алатынын ерікті түрде таңдай алады. Қоғамымызда барлық этностардың мәдениеті мен тілін дамытудың бірегей формуласы жасалып отыр оны Қазақстан халықтарының Ассамблеясынан көруге болады.
Білім беру жүйесінің түпкілікті модернизациялану үрдісінде шетел тілдері де алдыңғы қатарлы рөл атқарады. Үштілді білім беруге ұмтылу Еуропалық кеңес елдер тенденцияларына то- лыққанды сәйкес келеді.
Ағылшын тілін үйренгеннен біз мәңгүрттенбейміз. Ағылшын тілі қазақ тілін үйренуге ешқандай кедергі жасамайды. Тек соны түсіне білуіміз керек. Ия, расында да, ағылшын тілі қазақ жерінде өз үстемдігін жүргізе алмайды. Қазақстанда тек қазақ тілі ғана билік құра алады. Ағылшын тілі - қазақ жерінің жаңа әлемге ашар есігі. Үштілділікті халық үрейлі кейіпте елестетеды және де мұны ең соңғы өлу деп те қорқатындығын жасырмайды. Жоқ! Біз өзге тілдерден қорықпауымыз керек. Керісінше, сол тілдерді пайдалана отырып өзімізді өзгелерге таныта білуіміз қажет. Себебі, ағылшын тілі мемлекеттік тілмен бәсекелес емес. Ағылшын тілін үйренгеннен біз мәңгүрттенбейміз. Ағылшын тілі - әлемдік бизнес тілі, мемлекеттік тіл - ұлт тілі. Мемлекеттік тілде сөйлеу - әрбір Қазақстан азаматының борышы. Ағылшын тілі қазақ тілін үйренуге ешқандай кедергі жасамайды. Тек соны түсіне білу керек. Әлемдік ғаламдандырудың өткізгіші, ғаламдандыру тілі болып танылған ағылшын тілін білу - ағылшын тілді елдермен тиімді байланысқа түскен әлемдік деңгейде өз орнын ойып тұрып ала бастаған Қазақстан үшін қажеттілік. Қиындық туғызатыны - аталған үш тілді меңгерген мамандардың кездесе бермейтіні. Ендеше, аталған компоненттерден тұратын, яғни қазақ, ағылшын, орыс тілі қатысқан үштілділік сөйлермендерін дайындау кезек күттірмейтін мәселе. Мәселені түбегейлі шешу үшін Қазақстанның жоғары оқу орындарында ағылшын, қазақ тілінен маман болып шыққан қазақ тілді қазақ және басқа ұлт өкілдерін үштілділікке ыңғайлап қайта дайындаудан өткізіп, оларға үштілділік маманы деген құжат табыс еткен жөн.
Әбу Насыр әл-Фараби атамыз өз заманында жетпіс тілді жетік меңгерген дейді. Біз сол үшін өзіміздің ұлы тұлғаларымыздан үлгі алуымыз керек. Тарихқа үңілетін болсақ біз заманында қауһарлы елдердің әлсіз елдерді басып алып өзінің саясатын жүргізіп сол елге білімі мен тілін үйреткенін байқадық, кейбір елдер өз тілін ұмытып жоғалтып алса, кейбіреуі көзінің қарашығындай сақтап қалды. Қолдағы бар алтынның қадірі жоқ демекші, біз өзімізге қазіргі уақытта маңызды құндылықтарымызды бағалай алуымыз және оны ары қарай дамытуымыз ертеңгі ел болашағына зор үлес қосу деп санаймын. Болашақ жастар көп тіл білгеннен ұтылмайды керісінше көп нәрсені талдау, саралау кезінде ұтымды көзқарас жасай алады. Қазақстанды шет елге танытуға да көп көмегін береді.
Қара сөзбен әлемге таңдай қақтырған, әлем әдебиетімен тереземізді теңестірген Абайдың, қазақ қанына ғана тән суырып салма өнерімен талай жырды жырлаған ақын-жыраулардың ұрпағы, біздер, Қазақ жастарына үш тілді жетік меңгеру қиын емес деп ойлаймыз. Оян қазақ - деп ұрандаған Алаш азаматтары қаншама түркі тілдерін жетік меңгергені бізге мәлім. 1924 жылы маусымының 12-18 күндері аралығында Қазақ АКСР-нің сол кездегі астанасы Орынбор қаласында өткен Қазақ білімпаздарының тұңғыш съезінде термин туралы (пән сөздері) баяндама жасаған Елдес Омарұлы былай деген: Пән сөзді өз тілімізден таба алмаған күнде, не күнделікті қолданған латынша пән сөздерді алуға болады. Бірақ ондай жат сөздерді алғанда - оны тіліміздің заңына келтіріп өзгертіп алу керек. Бұл жерде айтайын дегенім кез келген шет елдегі кіріспе сөздер аударылмай сол күйінде қалуы керек. Оларды өз тілімізге аударған жағдайда бастапқыда аталатын мәні өзгереді [2, 53б.]
Ғылыми әдебиетте көптілді білім беру - бұл білім беру мекемелерінде оқу пәндерін екі немесе одан да көп тілде аудармасыз оқыту деген ұғым қалыптасқан. Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарының талаптарына жүгінсек, бүгінгі түлек - көптілді коммуникативтік және ақпараттық құзыреттілігі дамыған, көпмәдениетті, рухани-адамгершілік, ұлтаралық қатынастар мәдениетінің жоғары деңгейін меңгерген, қазақ елінің және жалпықазақстандық құндылықтарды қастерлейтін, тілдерді меңгеруге тұрақты қызығушылық танытатын, отансүйгіштік және азаматтық сана-сезімдері дамыған тұлға.
Сол Алаштың жаққан тіл арқылы білімді игеру отын сөндірмейік деп, тіл үйренген, білім қуған жастар біз боламыз!
Көптілділік кез келген тұлғаның қалыптасуына және болашақта Қазақстан Республикасының жан - жақты дамуына әсер етуі үшін қажетті құралдардың бірі, сонымен қатар, модернизациялану, жаһандану үрдістерін қабылдаудың бірден-бір құралы болып табылады. Қорыта келе, көптілділікті жеке тұлға қылаптастырудың негізі ретінде қарастырып, зияткер тұлға қалыптастыруды заманауи халықаралық деңгейде білім беру кеңістігіне шығатын дара жолдың зерттеу нысаны есебінде санау қажет.
Көптілді тұлға - бірнеше тілді белсенді түрде сенімді қолданатын адам. Көп тілді тұлғаның бір мезгілде бірнеше тілді меңгеріп, адамзат тәжірибесінің музыкатік маңызды фрагменті ретінде тіл білімі мен оны үйрену дағдысын, сөйлеу әрекетін нақты көрсете алатын, сондай-ақ тіл мен мәдениетке деген құндылықты тұрғыдағы қатынасына дербес тәрбиеленуі мен дамуы.
Білім беру музыкалық құбылыс ретінде, ең алдымен, ол - объективтік қоғамдық құндылық. Кез келген қоғамның адамгершілік, зиялылық, ғылыми-техникалық, рухани-мәдени және музыкатік әлеуеті білім беру саласының даму деңгейіне тікелей байланысты. Алайда ол өз кезегінде сол музыкатік қызметтерді жүзеге асыратын қоғамның тарихи ерекшелігіне қатысты. Білім беру - музыкалық даму міндеттерін, қоғамның экономикалық және мәдени деңгейін, оның саяси және идеологиялық сипатын бейнелейді. Ол белгілі бір ғылыми білімдерді, адамгершілік құндылықтарды, мінез-құлық дағды-нормаларын меңгеруге бағдарланған қоғам мүшелерін үздіксіз оқыту және тәрбиелеу қызметін атқарады. Ол үшін білім беру мазмұны икемділік, өзгермелілік, вариативтілік, бейімділік, тұрақтылық, келешектік, сабақтастық, біртұтастық, әмбебаптық сияқты гумандық сипаттарға ие болуы шарт [3, 92б.]
Білім беру қоғамдағы музыкатік-экономикалық өзгерістерге икемді және өзгермелі түрде бейімделе отырып, өзінің педагогикалық болмысының тұрақтылығын қамтамасыз етуге тиіс. Сонымен қатар ол дәстүрлі түрде қалыптасып жататын және бірін-бірі алмастырып жататын білім беру тұжырымдамаларын жалғастырушы да, әрі келешектік сипаты айқын болуға, жастарды өмірге сапалы дайындауға міндетті.
Білім беру мекемелерінің сан түрлілігі жағдайында яғни білім беру жүйесінің құрамдастарының вариативтілігінің жағдайында, үздіксіздігі жағдайында ол біртұтастылығымен ерекшеленеді. Білім беру, сондай-ақ, өзін өзі тануға, өз мүмкіншіліктерін жете білуге, сандық және сапалық тұрғыдан байып отыруға, өзгерістерге жедел үн қатуға ашық жүйе. Білім беру үшін қызмет көрсетудегі өзгерістерге ол әрқашан ашық және дифференциалды болуға ұмтылады. Білім беру жүйесі өзінің сан түрлі мекемелерін адамға таңбайды, яғни оның білім алудағы таңдау еркіндігін шектемейді, керісінше адам жеке білімдік өсу траекториясын өзінің қажеттіліктері мен қабілеттеріне сай саналы түрде таңдайтын болады. Бұның бәрі, түптеп келгенде, қазіргі білім берудің гумандық, тұлғаға бағдарланушылық бағыттылығын күшейтіп бейнелей түседі.
Көптілді білім беруді дамыту бөлімінің міндеттеріне мыналар жатады:
көптілді маман дайындаудың әдістемелік, мазмұндық, технологиялық және ресурстық (материалдық-техникалық, мамандар құрамы, ғылыми, оқу-әдістемелік) негіздерін жаңарту және дамыту;
көптілді білім беруде пәндерді шет тілінде жүргізетін оқытушы-профессорларды қайта даярлау, біліктілігін көтеруін жүйелі жүргізу;
білімгердің жеке тұлғасының интеллектуалдық, рухани, адамгершілік дамуы және музыкатенуіне ықпал ететін оқу-тәрбиелік шаралар кешенін ұйымдастыру;
көптілді білім беретін педагогтар еңбегін қолдау мен ынталандыруды арттыру;
көптілді білім беруді дамытудың мониторинг жүйесін жетілдіру.
Дамудың жаңаша биігіне көтерілген қазақстандық қоғамда білім адамдық іс-әрекеттің маңызды саласына айналды. Кез-келген мемлекеттің бәсекеге қабілет - тілігі ұлттың зияткерлік әлеуетінің қа - лып - тасуымен, қоғамдағы мәдени, рухани-адамгершілік тәрбие деңгейімен анық - талады. Мәдениеттің жоғары деңгейін меңгерген, жан-жақты білімді маманды дайындау - заманауи білімнің басты мәселесіне айналып отыр. Қазақстандағы тілдік жағдай - көп ұлттылықта, сан ғасырлық тарихта ұлттар мен ұлыстар мәдениетінің етене араласуы, уақыт талабы заманауи жағдайда көп мәдениетті және көп тілді тұлғаны қалыптастыруда негізгі әдістемелік қағидалар мен тәсілдердің әзірлену қажеттілігін міндеттеп отыр.
Сол себепті, қазіргі білім беруге қойылатын басты талап - өмірден өз орнын таңдай алатын, өзара қарым-қатынаста өзін еркін ұстап, кез-келген ортаға тез бейімделетін, белгілі бір ғылым саласынан білімі мен білігін көрсете алатын, өз ойы мен пікірін айта білетін мәдениетті жеке тұлға қалыптастырып, тәрбиелеу. Оқушының жеке тұлға болып дамуы мен алған білімін іске асыруда сөйлеу тілін, әрекетін, тіл мәдениетін, әдебін қалыптастыру педагогиканың қазірдегі өзекті мәселелерінің бірі [4, 61б.]
Елбасымыз Н.Назар - баевтың пікі - рін - ше, Қазақстан өзінің көп ұлт - тылығымен бірегей және мықты. Бұл жерде теңдессіз көп мәде - ниетті кеңістік қалыптасқан, оның екеуі жетекші болып табылады. Бірі қазақ мәдениетінің және оның құрамдас бөліктерінің, тілінің қайта жаңғыруын көрсетуде. Жоғалтқанымызды тауып, оны қалпына қайта келтірудің объек - тивті процесі жүріп жатыр. Екін - шісі, орыс мәдениеті, онда орыс халқының ежелден келе жатқан дәс - түрлері мен көп ғасырлық дамуы барысында қалыптасқан мәдениеті. Өз дербестілігімен қолданыста өмір сүріп жатқан мәдени ағымдарды мойындау, олардың өзара толығуын және өзара байып жатқандығына ешкім теріске шығара алмайды, әрине, бұл сіңісіп кету дегенді білдірмейді. Қазақстанның көп мәдениеттілігі - бұл қоғам дамуының прогрессивті факторы. Қазақстан хал - қының еуразиялық тамыры Шы - ғыстың, Азияның, Батыстың, Еуро - паның ағындарын біріктіруге және көп мәдениеттілікті дамытудың теңдессіз қазақстандық нұсқасын жасауға мүм - кіндік береді.
Қазіргі таңда көп тілді білім беру көп мәдениетті тұлға қалыптастыру негі - зіне айналуда. Көп тілділік және көп мәдениетті тұлға секілді өзара байла - нысқан түсініктердің студенттердің әлемді жан-жақты тануына, бұған қоса, толе - ранттылық мақсаттарының қалып - тасуына мүмкіндік туғызатын академиялық ұтқырлығын қамтамасыз ететін жаңаша білім берудің негізіне айна - лып отырғаны да тегіннен тегін емес. Қазақстанда жүргізіліп жатқан тіл саясаты жөніндегі құжаттардың барлығында дерлік негізгі бағдар бірнеше тілді меңгеру қажеттілігі айтылады. Біз мәдениеттер мен өркениеттер диалогына бейімді болуға тиіспіз. Тек басқа ұлттармен жарастықта ғана біздің еліміз болашақта табыс пен ықпалға қол жеткізе алады. ХХІ ғасырда Қазақстан өзінің өңірлік көшбасшылық ұстанымын нығайтып, Шығыс пен Батыстың үндестігі мен өзара іс-қимылы үшін көпір болуға тиіс.
Мәдениеттер арасындағы байланыс - тардың қарқын алуы мен жаһандану үдерісі көп мәдениеттілік, түрліше ел өкілдерінің мәдени көп түрлілікке және басқа халықтардың мәдени ерекшеліктерімен төзімді қарым-қатынас жасау аясында әлемдік қауымдастық дамуының жаңа тенденцияларын туындатты. Білім беру мекемелерінде түрлі мәдени, ұлт және музыкатік топтардан жинақталған студенттер білім алады. Кей жағдайларда студенттер арасында өзге мәдениет ерекшеліктерін құрметтемеу жағдайлары, көп ұлтты студенттер топтарының ішінде тұлғааралық қарым-қатынастарда қақтығысу бой көр - сетіп жатады. Осы орайда, көп мәдениетті білім беру және тәрбиелеу мәселелерін шешпей отырып, білім беруді жаңарту, Қазақстан Республикасы азаматын тұлға ретінде рухани-адамгершілік тұрғысында тәрбиелеп, дамыту, бұған қоса, күрделі қоғамдық қатынастар жағдайындағы бүгінгі әлемнің мәдениеттер арасындағы өзара әрекеттесуге болашақ ұрпақты дайындау міндеттерін белгілеу мүмкін емес [5, 42б.]
Бүгінгі таңда көп тілді оқыту - жас ұрпақтың білім саласында өз қабілетін, ой-пікірін білдіруіне мүмкіндік беріп қана қоймай, бірнеше тілді меңгерген тұлғаны дамыту деп қарастырылады. Тұлғаға шет тілін меңгеру кез-келген шетелдік ортада өзін еркін ұстап, ақпараттық ғаламшарға бейімделуге септігін тигізеді. Көп тілді тұлға - бірнеше тілді белсенді түрде сенімді қолданатын адам. Көп тіл - ді тұлғаның бір мезгілде бірнеше тілді меңгеріп, адамзат тәжірибесінің музыкатік маңызды фрагменті ретінде тіл білімі мен оны үйрену дағдысын, сөйлеу әрекетін нақты көрсете алатын, сондай-ақ, тіл мен мәдениетке деген құндылықты тұрғыдағы қатынасына дербес тәрбиеленуі мен дамуы. Көп мәдениетті тұлғаны қалыптастырудың негізі - әлемнің өзара байланысқан және өзара тәуелді жағдайында, жас буынды көп тілді етіп тәрбиелеудің қолданыстағы құралы болып табылады. Осыған бай - ланысты, қазіргі заманда тілдердің рөлін түсіну - тілдерді оқыту және тілді мең - геру дайындығын көтеру мәселелерін қойып отыр. Көп тілді жүйеде оқытудың қағидалары: қазақ тілі - орыс тілі - ағыл - шын тілі. ҚР Білім туралы заңнамасына сәйкес білім берудің барлық ұйымдары, меншік нысанына қарамастан, қазақ тілін оқытуды мемлекеттік шара ретінде, сондай-ақ, мемлекеттік жалпыға мін - детті білім стандартына сәйкес, тиісті деңгейіне сай, орыс тілін шет тілдерінің бірі ретінде оқытуды қамтамасыз етуі тиіс. Көп мәдениетті білімнің мазмұны көп аспектілі және пәнаралық тұрғыда жоғары деңгейде ерекшеленеді, бұл гуманитарлық, жаратылыстану, көркем эстетикалық циклдердің оқу пәндері мен тарих және жекелеген халықтардың мәдениеті бойын - ша арнайы курстары құрамында көп мәдениетті білім мәселелерін қарастыруға мүмкіндік береді. Бірнеше халықтың тілін білген хакім Абай: Әр біреудің тілін, өнерін білген кісі соныменен бірдейлік дағуасына кіреді, аса арсыздана жалын - байды - деген өсиеті қазір құнды болып қала бермек [6, 137б.]
Пси - хиканың дамуын түйінделген процесс ретінде қарастырғанда түйінделудің мәнін мәдени-тарихи тәжірибені ием - дегендігімен түсіндіреді, яғни, тұл - ғаның мәдени дамуындағы қандай да бір функция сахнаға екі рет, екі бағытта, алғашында музыкатік, сосын психологиялық, алғашында адам - дар арасында - интерпсихикалық кате - гория ретінде, кейіннен тұлғаның ішкі дүниесі - интрапсихикалық категория ретін - де шығады. Сырттан ішке енуде про - цестің өзі айналысады. Барлығының соңында жоғары функция болып, олардың генетикалық қатынасы ретінде музыкатік шынайы қатынастар тұр. Әлемнің түрлі елдерінде көп мәдениетті білімнің дамуы - на білім берудің тікелей өзінде болып жатқан жүйе және білім процесіне белсенді түрде қосылған ашықтық идеясы, жоспарлаудың партисипативтілігі мен көп перспективалылығы секілді баламалы идеялардың өзі айтарлықтай ықпал етіп отыр.
Ертеңгі келер күннің бүгінгіден де нұрлы әрі жарқын болуына ықпал ететін адамзатты алға жетелер құдіретті күш - бұл білім. Кімнің болмасын өсіп-жетілуі, дүрбелең дүниеде өзіндік орын алуы - өз елінің білім жүйесі мен оның дамуына тікелей байланысты. Қазіргі заманғы қоғамда адамнан тек білімді болуын талап етіп қана қоймай, жоғары деңгейдегі мәдениет, ғылым мен техниканың түрлі салаларында терең мамандануын ғана емес қоғамда өмір сүріп, тіршілік ете білуді талап етеді.
Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан атты халыққа Жолдауында: Білім беру реформасы табысының басты өлшемі-тиісті білім мен білік алған еліміздің кез келген азаматы әлемнің кез келген елінде қажетке жарайтын маман болатындай деңгейге көтерілу болып табылады. Біз бүкіл елімізде әлемдік стандарттар деңгейінде сапалы білім беру қызметіне қол жеткізуге тиіспіз-деген болатын. Осы мақсатта Қазақстан Республикасының азаматын қалыптастыру, оның тез өзгеріп отыратын әлемде табысты білім алуға деген сұранысын қалыптастыру, бәсекеге қабілетті ұрпақ тәрбиелеу және оқыту басты мақсат болып отыр.
Сондықтан тіл - мейлі қайсы ұлттың болмасын тарихы мен тағдырының, тәрбиесі мен тағылымының, бүкіл халықтық болмысының баға жетпес асылы, сарқылмас құнды қазынасы, ұлт рухының ұйтқысы болып келген. Кезінде халқымыздың Жеті жұрттың тілін біл, жеті түрлі білім біл деген аталы сөзі дәл бүгінгі дамыған дәуірімізге сәйкес айтылғандай. Тарихи деректерге жүгінсек, осыдан 12 ғасырдың алдында жасаған энциклопедик ғалым, әлемде Аристотелден кейін екінші аға ұстаз аталған ұлы ғұлама Әбу Насыр ӘлФараби бабамыз өз өмірінде 70 - ке жуық ұлттың тілін жеттік білгендіктен, артына мәңгі өшпес мол рухани құнды мұра қалтырып кеткендігі анық. Көптілді меңгерген адам әуелі өз тілінде ой қортып, туған халқына өнеге болып, өзге жүртпен бәсекеде ырықты орынды иелеп, сан мәдениетті санасына салып сараптай алса, онда ол өз өмірін қалайда мағыналы өткізетін айтулы тұлға болып жетілері қақ. Бүгінгі таңда елімізде Көптілділік мәселесі көкейкесті мәселелердің бірі болып саналады. Елбасымыз сол үшін де тілдердің үштұғырлылығын міндеттеп отыр. Бұл ұғымға жалпылама тоқталсақ көптілділік, белгілі бір музыкатік ортада, мемлекетте бірден үш, одан да көп тілде сөйлей білушілік. Көптілділіктің үштілді меңгеру дәрежесі сол адамның немесе бүтіндей халықтың өмір сүрген тілдік ортасы, музыкатік, экономикалық, мәдени өмірі, тұрмыс-тіршілігі секілді көптеген факторларға байланысты. Көптілді оқыту білім берудің қоршаған әлемде болып жатқан үдемелі өзгерістерге бейімделгіштігін күшейтетін лингвистикалық біліктілігі жоғары дамыған, бәсекеге қабілетті жастардың қалыптасуына септігін тигізетін тұжырымдамалық тұрғыдан жаңа үлгісін құруды көздейді. Осы орайда үш тілде (қазақ, орыс, ағылшын) бірдей оқытуды білдіретін көптілді оқыту бағдарламасының бірегейлігін атап өту керек. Қазақстан Республикасының тұңғыш Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан атты Қазақстан халқына Жолдауында Тілдердің үштұғырлығы мәдени жобасын кезеңмен іске асыруды қолға алуды ұсынды. Қазақстан бүкіл әлемде халқы үш тілді пайдаланатын мәдениетті ел ретінде танылуға тиіс. Бұлар: қазақ тілі - мемлекеттік тіл, орыс тілі - ұлтаралық қатынас тілі және ағылшын тілі - жаһандық экономикаға ойдағыдай кірігу тілі атап көрсетілді [7, 14-15б.]
Көптілділік мәселесі - Қазақстан үшін ғана емес, бүкіл әлемнің алдында тұрған көкейтесті мәселелердің бірі. Бұл ұғымға жалпылама тоқталсақ... көптілділік, белгілі бір музыкатік ортада, мемлекетте бірден үш, одан да көп тілде сөйлей білушілік. Көптілділіктің үштілді меңгеру дәрежесі сол адамның немесе бүтіндей халықтың өмір сүрген тілдік ортасы, музыкатік, экономикалық, мәдени өмірі, тұрмыс-тіршілігі секілді көптеген факторларға байланысты. Кез-келген қоғамда азаматтық пен ұлтжандылыққа тәрбиелеудің негізгі факторлары өз елінің тіліне деген құрмет болып табылады. Бала тілді неғұрлым ерте жастан үйренсе, соғұрлым ол оны жеңіл меңгереді. Қазақ тілі мемлекеттік мәртебеге ие болғаннан бері оның аясы кеңіп, қазақ тілін дамыту, оның саяси, мәдени, жалпы білім беру сияқты қоғамдық өмірдің барлық саласына енгізу мен қолдану ісі жолға қойылды, мемлекеттік мекемелерде тілді (қазақ тілін) оқыту ісі жанданды. Жоғарғы оқу орындарында келешек маман ретінде студенттерді ортада сөз сөйлей алатындай дәрежеге жеткізуге, қызмет мәселелерін шешу арқылы еркін тілдік қатынасқа түсуге үйрету оқытудың өзекті жағына айналса, мектептерде оқушылар күнделікті өмірде, тұрмыста тіл игерімдерін мемлекеттік стандартқа сәйкес меңгеруі баса назарда болды және болады да. Жаппай көптілділіктің негізгі іргетасы мектепте қаланатыны сөзсіз. Жалпы ортада көптілділіктің дамуы мемлекеттің дамуымен тікелей байланысты. Осы тұрғыда ең маңызды істің бірі - жалпыға міндетті білім беру стандартын оқушыларға меңгерте отыра, оларды көптілді тұлға ретінде қалыптастыру. Бүгінгі күні көпмәдениетті тұлға үш тілді күнделікті қарым-қатынас пен болашақ мамандығына бейімделген шеңберде меңгерген және кәсіби саладағы әлемдік жетістіктерге ұмтылып, өз еліндегі өнімнің сапасын әлемдік деңгейге көтеруге және одан әрі асыруға үлесін қоса алатын тұлға екені анықталған. Демек, көптілдік - көпмәдениетті тұлға тәрбиелеудің негізгі шарты деген сөз. Көптілдік адамның өзіне ғана емес, қазақстандық қоғамға пайда әкелуіне назар аударғанымыз қажет. Бұл орайда патриоттық тәрбиені күшейту мәселесі өзекті болып табылады. Өзге тілді үйреніп, басқа мәдениетті білумен қатар, жас ұрпақтың өз елінің құндылықтарын биік ұстауына бүгінгі мектептің жауаптылығы барынша күшті [8, 115б.]
Көптілділік, яғни тілдердің үштұғырлығы туралы бастамашылдық Қазақстан халқы Ассамблеясының ХІІ сессиясында ресми түрде мәлімделген екен. Бұның негізі - мемлекетіміздің әлемдік қоғамдастыққа енуі мен адамзаттың өмірлік қажеттіліктері. Дамыған әлемдік тілдер ішінде ағылшын тілі ел мен халықтың коммуникациялық және интеграциялық қабілеттерін кеңейтетін тіл ретінде таңдалды. Сонымен, әр білім беретін, балаларды тәрбиелейтін мекеменің басты міндеті - Қазақстанның жаңа азаматын тәрбиелеу болуы тиіс. Сондықтан кішкентай жасынан бастап, балабақшаға келген күндерінен бастап балалардың шетел және басқа тілдерге қызығушылықтарын арттырып, үштілділік арқылы тәрбиелеу керек. Мектепке дейінгі жастағы балаларға қазір бес тіл болсын, он тіл болсын, жақсылап үйретсе, меңгеріп кетеді. Балаларды бір тілмен шектеу - дұрыс емес. Сол үшін, ең болмағанда, үштілділікті кішкентай жасынан бастап жетілдіруіміз керек. Сонда ғана балалар тілді табиғи түрде тез меңгереді. Қазіргі балаларға білім алуға барлық жағдай жасалынған. Олар бүгін жақсы оқыса, көптілді меңгерсе, келешекте Қазақстанымыздың өркениетті дамуына өз үлестерін қосады, дүниежүзін шарлайды.
Елбасымыздың үштілділік жоспарын іске асыру мақсатында мектепке дейінгі білім беру ұйымдарында балалардың ана тілге деген сүйіспеншіліктерін арттыру, орыс, ағылшын тілдерін жетік білуге баули отырып, еске сақтау, мінерлеп оқу, әдемі сөйлеу мәдениеттерін қалыптастыруының мақсатына қойылып отыр. Үштілділік - қоғамды топтастыратын таңғажайып мүмкіндік. ҚР білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған бағдарламасында 2020 жылға балалардың мектепке білім алуға дайындығының жоғары болуын қалыптастыру оларды жастай оқуды музыка тануын қамтамасыз ету деген міндеттер қойылған. Елбасы Қазір біз балаларымыз қазақ тілімен қатар орыс және ағылшын тілдерін де белсенді меңгеру үшін жағдай жасауға шаралар қабылдап жатырмыз- деп, осы мәселеге орай белсенді түрде іс жүргізу қажеттігін белгілеп берді. Сондай-ақ Ұлт көшбасшысы дарқан даламыздың ер ұрпағының ана тілі - қазақ тілінің мәртебесін бір сәт төмендеткен емес. Ешкім өзгерте алмайтын бір ақиқат бар. Ана тіліміз Мәңгілік Елімізбен бірге Мәңгілік тіл болады! Оны даудың тақырыбы емес, ұлттың ұйытқысы ете білгеніміз жөн, -деген сүбелі сөзі баршаға аян. Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарының талаптарына жүгінсек, бүгінгі мектеп түлегі - көптілді коммуникативтік және ақпараттық құзыреттілігі дамыған, көпмәдениетті, руханиадамгершілік, ұлтаралық қатынастар мәдениетінің жоғары деңгейін меңгерген, қазақ елінің және жалпықазақстандық құндылықтарды қастерлейтін, тілдерді меңгеруге тұрақты қызығушылық танытатын, отансүйгіштік және азаматтық сана-сезімдері дамыған тұлға. Көптілділік, мультилингвизм, полилингвизм - нақтылы коммуникативтік жағдайдың әсер етуімен белгілі бір музыкатік ортада, мемлекетте бірден үш, одан да көп тілде сөйлей білушілік. Мұның өзі жеке адамның (индивидумның) көптілділігі және ұлт пен ұлыстың көптілділігі болып бөлінеді. Үш тілді меңгеру дәрежесі сол адамның немесе бүтіндей халықтың өмір сүрген тілдік ортасы, музыкатік, экономикалық, мәдени өмірі, тұрмыс - тіршілігі секілді көптеген факторларға байланысты. Ұлттық құрамы бірыңғай, бір ғана этносмекендейтін мемлекетте көптілділік сирек. Кейінгі кезде шет тілін үйренуге ден қойыла бастағандықтан, қазақтар арасында да көптілділік көбейіп келеді. Бүтіндей ұлт пен ұлыстың көптілділікгі - социолингвистердің зерттеу нысаны боларлық күрделі құбылыс. Жаппай көптілділік жағдайында коммуникативтік формалар (диалектілер, әр алуан жаргондар, жеке тілдер) өте күрделі қолдану иерархиясын құрайды. Оларға мыналар жатады: 1) тар локалды шағын топ арасындағы қатынас (үйішілік тіл); 2) топаралық тұрмыспен байланысты локалды қатынас құралы (мыс., Азия мен Африканың көп ұлтты елдеріндегі "базар" тілі); 3) билік жүргізетін әкімшілік (немесе ұлт) тілі; 4) көп ұлтты аймақтың ресми тілі; 5) мемлекеттік тіл (немесе халықаралық байланыс тілі). Егер бастапқы екеуі ресми қатынас құралы болмай, тек ауызекі сөйлесу тіліне жатса, соңғы үшеуінің атқарар қызметі жан - жақты. Олар - жалпы халыққа ортақ қарым - қатынас құралы, білім мен ғылымның, ақпарат пен баспасөздің, әдебиет пен мәдениеттің тілі. Көптілділік билингвизмнен (қостілділіктен) бастау алады. Көптілділік үшін тілдің қолдану мәртебесінің жан - жақты болуы, қажеттіліктің қалыптасуы, сондай - ақ тілдердің туыстығы (генетик. және типол. жақындығы) шешуші рөл атқарады. Халқымыз ежелден тіл абыройын биік көтеріп, әдетте тіл жөнінде, тіл ــ адамдар арасында қарым - қатынас жасау құралы деп, оған жай - жадағай анықтама берілгенімен, іс жүзінде тіл тек адамдар арасында қарым - қатынас жасау құралы ғана болып қалмастан, қайта онан да маңыздысы, ол белгілі бір ұлттың ұлттық сана - сезімі, халықтың халықтық қасиеті, оның жалпы тарихы, әдет - ғұрпы, мәдениеті қатарлыларды тұтастай өз бойына қамтып жататын күрделі ұғым Елбасымыз сол үшін де тілдердің үштұғырлылығын міндеттеп отыр. Көптілділік мәселесі - Қазақстан үшін ғана емес, бүкіл әлемнің алдында тұрған көкейтесті мәселелердің бірі, себебі, жаһандандыру және киберкеңестікке шыққан заман тілдерді білуді талап етеді. Қазақстан Республикасының тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев Қазақстан халықтары Ассамблеясының сессиясында: Қазақстандықтардың жас ұрпағы кем дегенде үш тілді білулері тиіс: қазақ, орыс, ағылшын тілдерін еркін меңгерулері қажет- деп, Еуропадағы мектеп түлектері мен студенттерінің өзара бірнеше тілде еркін сөйлесулері қалыпты жағдайға айналғандығын атап өтті. Кем дегенде үш тілді меңгеру - заман талабына айналып отырған қажеттіліктердің бірі [9, 116-117б.]
Мектепке дейінгі білім беру - бұл үш пен жеті жас аралығындағы баланы оқыту, дамыту, тәрбиелеу, қарау және күту. Мектепке дейінгі оқыту мен тәрбиелеу мақсаты осы жас кезеңінде тұлғаның қалыптасуы үшін қажетті алғашқы білім, білік және дағдыларды қалыптастыру болып табылады. Жеті жасқа дейінгі балалар бірдеңені шындап үйрену үшін тым кішкентай болып көрінеді, алайда жете дайындалуынсыз балаға кейіннен мектепте оқу қиын болады.
Мектепке дейінгі мекемелердегі сабақтардың мектептегі сабақтардан айырмашылығы айтарлықтай. Кішкентай балалар бір орнында қырық-қырық бес минут отыра алмайды. Сондықтан балабақшаларда және даму орталықтарында сабақтар әдеттегідей қысқа, олардың ұзақтылығы отыз минуттан аспайды.
Білім балаларға ойын түрінде ұсынылады, мектеп жасына дейінгі баланың ойын арқылы сабаққа көңілін аударуға оңай. Ойын түрінде қажетті дағдылар қалыптап, олар ойын барысында пысықталады. Бұл ретте оқытушылар мектепте оқығанда керек болатын дағдыларды қалыптастыруға ерекше назар аударады.
Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың жалпыға бірдей оқу бағдарламалары мемлекеттік жалпыға міндетті стандарт негізінде әзірленеді. Олардың негізінде мемлекеттік және мемлекеттік емес мектепке дейінгі балалар мекемелерінде 2-3 жас аралығындағы балаларды 6-7 жасқа дейін мектепке дейін тәрбиелеу және оқыту жүргізіледі. Балдырғанға мәдениет негіздерін, сондай-ақ жалпыға бірдей қабылданған тәртіп және қарым -қатынас үлгілерін мектепке дейінгі жаста дарыту өте маңызды, бұл оның кейіннен бастапқы мектепте бейімделуін едәуір жеңілдетеді. Мектепке дейінгі тәрбие және оқыту арқылы бала өзі және өз мүмкіндіктері туралы бастапқы түсініктерді алады, онда қоршаған ортаның толық бейнесі және оған деген дұрыс көзқарасы қалыптасады. Мектепке дейінгі жаста баланың зияткерлік, адамгершілік, эстетикалық және дене тұрқы мен жеке басы қасиеттерінің негізі салынады.
Оқыту мен тәрбиенің екінші бөлігі - мектепке даярлау - 4-5 жастан басталады, бұл кезде баланың бастауыш оқу, жазу, есептеу дағдылары қалыптасады, тіл арқылы қатынасу тәжірибесі дамиды. Бұл мектепке дейінгі мекеме түрі 6-7 жсатағы балалардың негізгі бөлігін қамтиды.
Балабақшаларды балалар жастық топтарға бөлінеді: ерте жастағы топ - 1 жастан 2 жасқа дейін; бірінші кіші топ - 2 жастан 3 жасқа дейін; екінші кіші топ - 3 жастан 4 жасқа дейін; ортанғы - 4 жастан 5 жасқа дейін; мектепке дейінгі топтар: ересектер тобы - 5 жастан 6 жасқа дейінгі және мектепалды даярлық тобы - 6 жастан 7 жасқа дейінгі балалар.
Қазіргі сәтте көптеген мемлекеттік және жеке меншік балабақшалар бар. Жеке балабақшаға баланы қысқа мерзімде орналастыруға болады, ал мемлекеттік балабақшаға орналастыру үшін баланы туған сәттен бастап жалпы кезекке қою қажет. Электронды үкімет порталында баланы балабақшаға кезекке қоюғажәне кезектің санын қарап шығуға болады.
Болашақ -- білімділер заманы. Әр қазақстандық үшін орыс және ағылшын тілін оқып үйрену -- бәсекеге қабілетті тұлға бейнесін шыңдай түсетін, экономикалық мүмкіндік терімізді арттыратын бірден-бір тетік. Жаһандану дәуірі кезеңінде замана көшіне қалмай, үш тілдің үйлесіміне қол жеткізу арқылы тілімізді, дінімізді, дәстүрімізді, салт-ғұрпымызды сақтап қала аламыз, жаңғырта аламыз. Бүгінгі таңда әр ұстаздың алдына қойып отырған басты мақсаттарының бірі -- білімді де, білікті шығармашыл тұлға қалыптастыру. Оқушылардың ақыл-ой қабілеттері мен мінез-құлық сапаларын әлемдік және ұлттық психология негізінде дамыту. Орыс, ағылшын тілдерін мектепте оқытудың негізгі мақсаты -- оқушының бұл тілдерді қатынас құралы ретінде пайдалана алу қабілеттерін дамытуда, өздерінің төл мәдениетін, тілін оқып, үйреніп отырған елдің тілімен, мәдениетімен салыстыра алуда, тілдердің ортақ белгілері мен ерекшеліктерін ажырата білуде жатыр. Бүгінгі таңда еліміздің мектептерінде үш тілді оқытудың маңызы арта түсумен қатар, оның бағыттары да кеңеюде. Жалпы үш тілді оқытудағы басты міндет оқушының тілдік қарым-қатынас жасай алу қабілетін, біліктілігін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Дипломдық жұмыс
Қостанай, 2019
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
1. Білім беру саласында музыка сабағында көптілдік білім беру негізі ... 7
1.1.Мектепке дейінгі оқушылардың көптілдік білім беру теориясы ... ... ..7
1.2. Музыка сабағының көптілдік білім беру үрдісімен үйлесімі ... ... ... 18
2. Мектепке дейінгі музыка сабағының барысында музыка мұғалімінің көптілдікті насихаттауы, практикумы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .30
2.1.Мектепке дейінгі музыка сабағында көптілдік білім беру тәрбиелік мәні, іс-әрекеттердің әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .30
2.2. Музыка сабағында көптілдік жұмыстың практикумы және экспери
менттің негізгі этаптары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .43
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 58
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... 60
Қосымша - Ана - аса қымбатты жан сценарийі ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..63
КІРІСПЕ
Зерттеу көкейтестігі: Адамзат баласының ғасырлар бойы қалыптасқан өзіндік төл мәдениетімен ұштасып, ұлт болмысының тікелей көрінісі болып табылатын қымбат дүниесі - оның тілі. Әрбір тіл адам баласының қатынас құралы болуымен қатар, сол халықтың мәдениетін, өркениетін, музыкатік күйін, дүниетанымын бейнелеуде маңызды және шешуші рөл атқарады. Әр тілдің сөз байлығы халықтың рухани өмірін, тарихын, ұлттық нақышты, дүниенің тілдік бейнесін сипаттау құралы болып табылады.
Тіл - халықтың ғасырлар бойы қалыптасқан асыл қазынасы, рухани 15 құндылықтарды ұрпақтан-ұрпаққа сақтап жеткізуші формасы десек, белгілі бір тілдің тарихын сол тілді жасаушы, қолданушы және оның иесі - халықтың тарихынан алшақ қарауға болмайды.
Қоғамда қарым-қатынас жасау құралы болып табылатын тіл арқылы ұлттық менталитет, ұлттық мәдениет және рухани құндылықтар көрініс табады.
Тіл - мәдениет тасымалдаушысы болса, әрбір мәдениет өзін дүниеге әкелген халықтың немесе қауымның іс әрекетінің нәтижесі болып табылады. Мәдениеттің дамуы мен жүзеге асуы, этностың өмір сүруінің сипаты мен ерекшелігін көрсетеді. Сол себепті, әрбір мәдениет сол халықтың мінез-құлқын, мұраларын, діни нанымдары мен құндылық бағдарларын, дүниетанымдық көзқарастарын көрсетеді.
Көптілділік - бүгінгі заман талабы. Бір халықтың мәдениетін басқаларымен салыстыру арқылы ғана, әлем суретін әр қилы әрі тұтас көруге мүмкіндік беретін ұлттық мәдениеттің күллі ерекшеліктерін, барша құндылықтарын сезінуге болады.
Көптілді білім - көпмәдениетті тұлғаны қалыптастырудың өзегі. Бүгінгі таңда көп тілді оқыту - жас ұрпақтың білім кеңістігінде еркін самғауына жол ашатын, әлемдік ғылым құпияларына үңіліп, өз қабілетін танытуына мүмкіндік 22 беретін қажеттілік.
Үш тілде оқыту - заман талабы десек, оның негізгі мақсаты: бірнеше тілді меңгерген, музыкатік және кәсіптік бағдарға қабілетті, мәдениетті тұлғаны дамыту және қалыптастыру. Қазақ тілі мемлекеттік тіл, ал орыс тілі мен шетел тілдерінің бірін білу тұлғаның ой-өрісін кеңейтеді, оның сегіз қырлы, бір сырлы тұлға болып дамуына жол ашады, ұлтаралық қатынас мәдениетін, толлеранттілігін және планетарлық ойлауының қалыптасуына мүмкіндік туғызады. Маманға шет тілін меңгеру кез-келген шетелдік ортада өзін еркін ұстап, жаңа кәсіптік ақпараттар легіне немесе жалпы ақпараттық ғаламшарға бейімделу мүмкіндігіне ие болады. Әр адамның түрлі музыкатік қызметтерінде жеткен жетістіктерінің нәтижелері түрлі болмақ, сол себептен шетел тілін оқытудың мақсаты тек нақты білім іскерліктерін біліп қана қоймай, сондай тілдік тұлғаны қалыптастыру болып табылады, оған шет тілі өмір заңдылықтарында және нақты жағдаяттарда қарым-қатынас жасай алу үшін қажет болмақ.
Қазіргі таңдағы жалпы музыкалық тәрбиенің басты мақсаты - қазақ халқының әдет-ғұрпын, салт-дәстүрін, өнерін қадірлейтін, оның өмірмен байланыстылығын түсінетін эстетикалық және музыкалық танымы дамыған рухани бай жеке тұлғаны тәрбиелеуге бағытталып отыр. Тұлғаның мақсатқа бағытталған даму жүйесін құруды талап ететін эстетикалық тәрбие беру музыкасыз, оның жас ұрпаққа түрлі де жан-жақты әсерін, оның қабылдануы мен тәрбиелік рөлін зерделеусіз мүмкін емес.
Зерттеудің мақсаты: мектепке дейінгі оқушыларға көптілдік білім беруді қалыптастырудың теориялық негізін анықтап, әдістемелік тұрғыдан дәлелдеу, ұсыныстар жасау.
Зерттеу объекті: мектепке дейінгі білім беру мекемесі
Зерттеу пәні: музыка сабағында көптілдік білім беру бағдарламасын үйлестіру арқылы оқушылардың заманауи білімін қалыптастыру.
Зерттеудің міндеттері:
1. Тілдердің үштұғырлығы туралы Елбасының халыққа Жолдауындағы міндеттерді жүзеге асыру барысындағы іс-шаралардың беталысын зерделеп, нәтижелерін айқындап, келешекте атқарылатын жұмыстарға бағдар жасау.
2.Музыка мұғалімінің жан-жақты, көптілді қабілетін қалыптастырудың теориялық негіздерін анықтау.
3.Музыка сабағында музыка мұғалімінің көптілдік қабілетін айқындайтын педагогикалық шарттар жиынтығын анықтау.
4.Көптілдік білім беру ордасында музыкалық әдістемелерді қолдану.
Зерттеудің әдіснамалық және теориялық негізі: музыкатану қағидалары; жеке тұлғаның ортада бүтін болып қалыптасуы туралы философтар мен психологтардың ережелері; таным теориясы; жеке іс-әрекеті теориясы; дамыта оқыту теориясы; біртұтас педагогикалық үрдіс теориясы; психологтардың және педагогтардың білім, біліктілік және дағдыларды қалыптастыру туралы еңбектері.
Зерттеудің көздері: ҚР білім және ғылым министрлігінің тұжырымдамалары, бағдарламалары, есептері, педагогтар, музыкатанушылар мен мәдениеттанушылар ғылыми еңбектері, алдыңғы қатарлы озат педагогикалық тәжірибелер мен автордың өзіндік ұстаздық тәжірибесі.
Зерттеу әдістері: теориялық (философиялық, психологиялық, педагогикалық, мәдениеттану, музыкатану әдебиеттерге талдау, модельдеу, өз тәжірибесіне талдау), эксперименталдық (анықтау, қалыптастыру, бақылау), алынған ақпаратты статистикалық өңдеуден өткізу әдістері (салыстыру, қорытындылау, талдау, өңдеу) оқушылардың музыкаға қызығушылығын қалыптастыруға арналған ғылыми-әдістемелік оқулықтар мен оқу құралдарын, бағдарламалар, музыка мұғалімдерінің озық тәжірибелерін зерттеп талдау.
Зерттеудің практикалық маңызы:
- қазақ, орыс және ағылшын тілдерін үйрену бойынша Интернет-портал құру;
- мектепке дейінгі білім беру мекемесінде көп тілді білім беру бағдарламасының іске асырылу процесіне мониторинг жүргізуге мүмкіндік беретін платформалар және басқа да іс-шараларды тұрақты түрде жүргізу;
- көптілділікті ендіру технологиясы бойынша курстық іс-шаралар сериясын өткізу;
- көптілді сөздіктер, оқу құралдарын және дидактикалық материалдарын әзірлеу;
- пән мұғалімдері үшін өз тиімділігін растаған күндізгі-қашықтан оқыту түрінде ағылшын тілі бойынша курстық іс-шаралар өткізу;
- мектепке дейінгі оқу орындарында көптілді білім беруді енгізу бағдарламасын енгізу.
Зерттеу базасы: мектепке дейінгі білім беру мекемесі
Диплом жұмысының құрылымы: кіріспеден, негізгі екі бөлімнен және қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫНДА МУЗЫКА САБАҒЫНДА КӨПТІЛДІК БІЛІМ БЕРУ НЕГІЗІ
МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ ОҚУШЫЛАРДЫҢ КӨПТІЛДІК БІЛІМ БЕРУ ТЕОРИЯСЫ
Еліміздің қоғамдық-саяси және эконо - микалық өміріндегі жаһандық өзгерістер білім беру жүйесінде жаңа музыкатік маңызды бағдарларды туындатты. Бүгінгі таңда білімдік қызмет көрсету нарығына көп ұлтты және көп мәдени ортада белсенді және тиімді әрекеттесуге қабілетті, басқа мәдениеттерді сыйлайтын, түсіну қабілеті дамыған жоғары сапалы мамандар қажет болуда. Осыған байланысты, оқу орнының маңызды міндеттерінің бірі білім беру маз - мұнын көп мәдениетті мазмұнда кеңейту, болашақ мамандарға мәдениаралық өзара әрекеттесу үшін әлемдік мәдени мұраларды және шет тілдерін меңгеруге деген талаптарды жоғарылату болып отыр.
Жалпы білім беретін мектептің оқу-тәрбие процесіне үш тілде білім беруді енгізу - алға қойған міндеттерді жүзеге асырудың сөзсіз маңызды қадамы болмақ. Үш тілде білім алу және оны шын мәнінде меңгеру білім алушыларға түрлі халықтардың мәдениеті мен дәстүрінен хабардар болуына ықпал етеді. Көпэтносты Қазақстан үшін көптілді білім - бұл оқытудың мақсатқа бағытталған, ұйымдастырылған, шамаланған үштұғырлы процесі. Қазақстан әлемде тұрғындары үш тілді қатар қолданатын, яғни қазақ тілі - мемлекеттік тіл, орыс тілі - халықаралық тіл ретінде, ағылшын тілі - әлемдік экономиканың жетістікті интеграциясы ретінде, жоғары білімді елдер қатарында қабылдануы тиіс, - дейді Н.Ә. Назарбаев [1].
Көптілділік біздің қоғам үшін Елбасының үш тұғырлы тіл тұжырымдамасынан бастау алғаны мәлім. Тәуелсіз елімізде негізгі үш тілді дамытуға басымдық беріле отырып, мемлекетімізде өмір сүріп жатқан басқа халықтардың тілдері де назардан тыс қалған жоқ. Өйткені, мәдениет мен тілдердің сан алуандығы - бұл Қазақстанның ұлттық байлығы. Яғни, еліміздегі кез-келген этностың өкілі қай тілде білім алатынын ерікті түрде таңдай алады. Қоғамымызда барлық этностардың мәдениеті мен тілін дамытудың бірегей формуласы жасалып отыр оны Қазақстан халықтарының Ассамблеясынан көруге болады.
Білім беру жүйесінің түпкілікті модернизациялану үрдісінде шетел тілдері де алдыңғы қатарлы рөл атқарады. Үштілді білім беруге ұмтылу Еуропалық кеңес елдер тенденцияларына то- лыққанды сәйкес келеді.
Ағылшын тілін үйренгеннен біз мәңгүрттенбейміз. Ағылшын тілі қазақ тілін үйренуге ешқандай кедергі жасамайды. Тек соны түсіне білуіміз керек. Ия, расында да, ағылшын тілі қазақ жерінде өз үстемдігін жүргізе алмайды. Қазақстанда тек қазақ тілі ғана билік құра алады. Ағылшын тілі - қазақ жерінің жаңа әлемге ашар есігі. Үштілділікті халық үрейлі кейіпте елестетеды және де мұны ең соңғы өлу деп те қорқатындығын жасырмайды. Жоқ! Біз өзге тілдерден қорықпауымыз керек. Керісінше, сол тілдерді пайдалана отырып өзімізді өзгелерге таныта білуіміз қажет. Себебі, ағылшын тілі мемлекеттік тілмен бәсекелес емес. Ағылшын тілін үйренгеннен біз мәңгүрттенбейміз. Ағылшын тілі - әлемдік бизнес тілі, мемлекеттік тіл - ұлт тілі. Мемлекеттік тілде сөйлеу - әрбір Қазақстан азаматының борышы. Ағылшын тілі қазақ тілін үйренуге ешқандай кедергі жасамайды. Тек соны түсіне білу керек. Әлемдік ғаламдандырудың өткізгіші, ғаламдандыру тілі болып танылған ағылшын тілін білу - ағылшын тілді елдермен тиімді байланысқа түскен әлемдік деңгейде өз орнын ойып тұрып ала бастаған Қазақстан үшін қажеттілік. Қиындық туғызатыны - аталған үш тілді меңгерген мамандардың кездесе бермейтіні. Ендеше, аталған компоненттерден тұратын, яғни қазақ, ағылшын, орыс тілі қатысқан үштілділік сөйлермендерін дайындау кезек күттірмейтін мәселе. Мәселені түбегейлі шешу үшін Қазақстанның жоғары оқу орындарында ағылшын, қазақ тілінен маман болып шыққан қазақ тілді қазақ және басқа ұлт өкілдерін үштілділікке ыңғайлап қайта дайындаудан өткізіп, оларға үштілділік маманы деген құжат табыс еткен жөн.
Әбу Насыр әл-Фараби атамыз өз заманында жетпіс тілді жетік меңгерген дейді. Біз сол үшін өзіміздің ұлы тұлғаларымыздан үлгі алуымыз керек. Тарихқа үңілетін болсақ біз заманында қауһарлы елдердің әлсіз елдерді басып алып өзінің саясатын жүргізіп сол елге білімі мен тілін үйреткенін байқадық, кейбір елдер өз тілін ұмытып жоғалтып алса, кейбіреуі көзінің қарашығындай сақтап қалды. Қолдағы бар алтынның қадірі жоқ демекші, біз өзімізге қазіргі уақытта маңызды құндылықтарымызды бағалай алуымыз және оны ары қарай дамытуымыз ертеңгі ел болашағына зор үлес қосу деп санаймын. Болашақ жастар көп тіл білгеннен ұтылмайды керісінше көп нәрсені талдау, саралау кезінде ұтымды көзқарас жасай алады. Қазақстанды шет елге танытуға да көп көмегін береді.
Қара сөзбен әлемге таңдай қақтырған, әлем әдебиетімен тереземізді теңестірген Абайдың, қазақ қанына ғана тән суырып салма өнерімен талай жырды жырлаған ақын-жыраулардың ұрпағы, біздер, Қазақ жастарына үш тілді жетік меңгеру қиын емес деп ойлаймыз. Оян қазақ - деп ұрандаған Алаш азаматтары қаншама түркі тілдерін жетік меңгергені бізге мәлім. 1924 жылы маусымының 12-18 күндері аралығында Қазақ АКСР-нің сол кездегі астанасы Орынбор қаласында өткен Қазақ білімпаздарының тұңғыш съезінде термин туралы (пән сөздері) баяндама жасаған Елдес Омарұлы былай деген: Пән сөзді өз тілімізден таба алмаған күнде, не күнделікті қолданған латынша пән сөздерді алуға болады. Бірақ ондай жат сөздерді алғанда - оны тіліміздің заңына келтіріп өзгертіп алу керек. Бұл жерде айтайын дегенім кез келген шет елдегі кіріспе сөздер аударылмай сол күйінде қалуы керек. Оларды өз тілімізге аударған жағдайда бастапқыда аталатын мәні өзгереді [2, 53б.]
Ғылыми әдебиетте көптілді білім беру - бұл білім беру мекемелерінде оқу пәндерін екі немесе одан да көп тілде аудармасыз оқыту деген ұғым қалыптасқан. Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарының талаптарына жүгінсек, бүгінгі түлек - көптілді коммуникативтік және ақпараттық құзыреттілігі дамыған, көпмәдениетті, рухани-адамгершілік, ұлтаралық қатынастар мәдениетінің жоғары деңгейін меңгерген, қазақ елінің және жалпықазақстандық құндылықтарды қастерлейтін, тілдерді меңгеруге тұрақты қызығушылық танытатын, отансүйгіштік және азаматтық сана-сезімдері дамыған тұлға.
Сол Алаштың жаққан тіл арқылы білімді игеру отын сөндірмейік деп, тіл үйренген, білім қуған жастар біз боламыз!
Көптілділік кез келген тұлғаның қалыптасуына және болашақта Қазақстан Республикасының жан - жақты дамуына әсер етуі үшін қажетті құралдардың бірі, сонымен қатар, модернизациялану, жаһандану үрдістерін қабылдаудың бірден-бір құралы болып табылады. Қорыта келе, көптілділікті жеке тұлға қылаптастырудың негізі ретінде қарастырып, зияткер тұлға қалыптастыруды заманауи халықаралық деңгейде білім беру кеңістігіне шығатын дара жолдың зерттеу нысаны есебінде санау қажет.
Көптілді тұлға - бірнеше тілді белсенді түрде сенімді қолданатын адам. Көп тілді тұлғаның бір мезгілде бірнеше тілді меңгеріп, адамзат тәжірибесінің музыкатік маңызды фрагменті ретінде тіл білімі мен оны үйрену дағдысын, сөйлеу әрекетін нақты көрсете алатын, сондай-ақ тіл мен мәдениетке деген құндылықты тұрғыдағы қатынасына дербес тәрбиеленуі мен дамуы.
Білім беру музыкалық құбылыс ретінде, ең алдымен, ол - объективтік қоғамдық құндылық. Кез келген қоғамның адамгершілік, зиялылық, ғылыми-техникалық, рухани-мәдени және музыкатік әлеуеті білім беру саласының даму деңгейіне тікелей байланысты. Алайда ол өз кезегінде сол музыкатік қызметтерді жүзеге асыратын қоғамның тарихи ерекшелігіне қатысты. Білім беру - музыкалық даму міндеттерін, қоғамның экономикалық және мәдени деңгейін, оның саяси және идеологиялық сипатын бейнелейді. Ол белгілі бір ғылыми білімдерді, адамгершілік құндылықтарды, мінез-құлық дағды-нормаларын меңгеруге бағдарланған қоғам мүшелерін үздіксіз оқыту және тәрбиелеу қызметін атқарады. Ол үшін білім беру мазмұны икемділік, өзгермелілік, вариативтілік, бейімділік, тұрақтылық, келешектік, сабақтастық, біртұтастық, әмбебаптық сияқты гумандық сипаттарға ие болуы шарт [3, 92б.]
Білім беру қоғамдағы музыкатік-экономикалық өзгерістерге икемді және өзгермелі түрде бейімделе отырып, өзінің педагогикалық болмысының тұрақтылығын қамтамасыз етуге тиіс. Сонымен қатар ол дәстүрлі түрде қалыптасып жататын және бірін-бірі алмастырып жататын білім беру тұжырымдамаларын жалғастырушы да, әрі келешектік сипаты айқын болуға, жастарды өмірге сапалы дайындауға міндетті.
Білім беру мекемелерінің сан түрлілігі жағдайында яғни білім беру жүйесінің құрамдастарының вариативтілігінің жағдайында, үздіксіздігі жағдайында ол біртұтастылығымен ерекшеленеді. Білім беру, сондай-ақ, өзін өзі тануға, өз мүмкіншіліктерін жете білуге, сандық және сапалық тұрғыдан байып отыруға, өзгерістерге жедел үн қатуға ашық жүйе. Білім беру үшін қызмет көрсетудегі өзгерістерге ол әрқашан ашық және дифференциалды болуға ұмтылады. Білім беру жүйесі өзінің сан түрлі мекемелерін адамға таңбайды, яғни оның білім алудағы таңдау еркіндігін шектемейді, керісінше адам жеке білімдік өсу траекториясын өзінің қажеттіліктері мен қабілеттеріне сай саналы түрде таңдайтын болады. Бұның бәрі, түптеп келгенде, қазіргі білім берудің гумандық, тұлғаға бағдарланушылық бағыттылығын күшейтіп бейнелей түседі.
Көптілді білім беруді дамыту бөлімінің міндеттеріне мыналар жатады:
көптілді маман дайындаудың әдістемелік, мазмұндық, технологиялық және ресурстық (материалдық-техникалық, мамандар құрамы, ғылыми, оқу-әдістемелік) негіздерін жаңарту және дамыту;
көптілді білім беруде пәндерді шет тілінде жүргізетін оқытушы-профессорларды қайта даярлау, біліктілігін көтеруін жүйелі жүргізу;
білімгердің жеке тұлғасының интеллектуалдық, рухани, адамгершілік дамуы және музыкатенуіне ықпал ететін оқу-тәрбиелік шаралар кешенін ұйымдастыру;
көптілді білім беретін педагогтар еңбегін қолдау мен ынталандыруды арттыру;
көптілді білім беруді дамытудың мониторинг жүйесін жетілдіру.
Дамудың жаңаша биігіне көтерілген қазақстандық қоғамда білім адамдық іс-әрекеттің маңызды саласына айналды. Кез-келген мемлекеттің бәсекеге қабілет - тілігі ұлттың зияткерлік әлеуетінің қа - лып - тасуымен, қоғамдағы мәдени, рухани-адамгершілік тәрбие деңгейімен анық - талады. Мәдениеттің жоғары деңгейін меңгерген, жан-жақты білімді маманды дайындау - заманауи білімнің басты мәселесіне айналып отыр. Қазақстандағы тілдік жағдай - көп ұлттылықта, сан ғасырлық тарихта ұлттар мен ұлыстар мәдениетінің етене араласуы, уақыт талабы заманауи жағдайда көп мәдениетті және көп тілді тұлғаны қалыптастыруда негізгі әдістемелік қағидалар мен тәсілдердің әзірлену қажеттілігін міндеттеп отыр.
Сол себепті, қазіргі білім беруге қойылатын басты талап - өмірден өз орнын таңдай алатын, өзара қарым-қатынаста өзін еркін ұстап, кез-келген ортаға тез бейімделетін, белгілі бір ғылым саласынан білімі мен білігін көрсете алатын, өз ойы мен пікірін айта білетін мәдениетті жеке тұлға қалыптастырып, тәрбиелеу. Оқушының жеке тұлға болып дамуы мен алған білімін іске асыруда сөйлеу тілін, әрекетін, тіл мәдениетін, әдебін қалыптастыру педагогиканың қазірдегі өзекті мәселелерінің бірі [4, 61б.]
Елбасымыз Н.Назар - баевтың пікі - рін - ше, Қазақстан өзінің көп ұлт - тылығымен бірегей және мықты. Бұл жерде теңдессіз көп мәде - ниетті кеңістік қалыптасқан, оның екеуі жетекші болып табылады. Бірі қазақ мәдениетінің және оның құрамдас бөліктерінің, тілінің қайта жаңғыруын көрсетуде. Жоғалтқанымызды тауып, оны қалпына қайта келтірудің объек - тивті процесі жүріп жатыр. Екін - шісі, орыс мәдениеті, онда орыс халқының ежелден келе жатқан дәс - түрлері мен көп ғасырлық дамуы барысында қалыптасқан мәдениеті. Өз дербестілігімен қолданыста өмір сүріп жатқан мәдени ағымдарды мойындау, олардың өзара толығуын және өзара байып жатқандығына ешкім теріске шығара алмайды, әрине, бұл сіңісіп кету дегенді білдірмейді. Қазақстанның көп мәдениеттілігі - бұл қоғам дамуының прогрессивті факторы. Қазақстан хал - қының еуразиялық тамыры Шы - ғыстың, Азияның, Батыстың, Еуро - паның ағындарын біріктіруге және көп мәдениеттілікті дамытудың теңдессіз қазақстандық нұсқасын жасауға мүм - кіндік береді.
Қазіргі таңда көп тілді білім беру көп мәдениетті тұлға қалыптастыру негі - зіне айналуда. Көп тілділік және көп мәдениетті тұлға секілді өзара байла - нысқан түсініктердің студенттердің әлемді жан-жақты тануына, бұған қоса, толе - ранттылық мақсаттарының қалып - тасуына мүмкіндік туғызатын академиялық ұтқырлығын қамтамасыз ететін жаңаша білім берудің негізіне айна - лып отырғаны да тегіннен тегін емес. Қазақстанда жүргізіліп жатқан тіл саясаты жөніндегі құжаттардың барлығында дерлік негізгі бағдар бірнеше тілді меңгеру қажеттілігі айтылады. Біз мәдениеттер мен өркениеттер диалогына бейімді болуға тиіспіз. Тек басқа ұлттармен жарастықта ғана біздің еліміз болашақта табыс пен ықпалға қол жеткізе алады. ХХІ ғасырда Қазақстан өзінің өңірлік көшбасшылық ұстанымын нығайтып, Шығыс пен Батыстың үндестігі мен өзара іс-қимылы үшін көпір болуға тиіс.
Мәдениеттер арасындағы байланыс - тардың қарқын алуы мен жаһандану үдерісі көп мәдениеттілік, түрліше ел өкілдерінің мәдени көп түрлілікке және басқа халықтардың мәдени ерекшеліктерімен төзімді қарым-қатынас жасау аясында әлемдік қауымдастық дамуының жаңа тенденцияларын туындатты. Білім беру мекемелерінде түрлі мәдени, ұлт және музыкатік топтардан жинақталған студенттер білім алады. Кей жағдайларда студенттер арасында өзге мәдениет ерекшеліктерін құрметтемеу жағдайлары, көп ұлтты студенттер топтарының ішінде тұлғааралық қарым-қатынастарда қақтығысу бой көр - сетіп жатады. Осы орайда, көп мәдениетті білім беру және тәрбиелеу мәселелерін шешпей отырып, білім беруді жаңарту, Қазақстан Республикасы азаматын тұлға ретінде рухани-адамгершілік тұрғысында тәрбиелеп, дамыту, бұған қоса, күрделі қоғамдық қатынастар жағдайындағы бүгінгі әлемнің мәдениеттер арасындағы өзара әрекеттесуге болашақ ұрпақты дайындау міндеттерін белгілеу мүмкін емес [5, 42б.]
Бүгінгі таңда көп тілді оқыту - жас ұрпақтың білім саласында өз қабілетін, ой-пікірін білдіруіне мүмкіндік беріп қана қоймай, бірнеше тілді меңгерген тұлғаны дамыту деп қарастырылады. Тұлғаға шет тілін меңгеру кез-келген шетелдік ортада өзін еркін ұстап, ақпараттық ғаламшарға бейімделуге септігін тигізеді. Көп тілді тұлға - бірнеше тілді белсенді түрде сенімді қолданатын адам. Көп тіл - ді тұлғаның бір мезгілде бірнеше тілді меңгеріп, адамзат тәжірибесінің музыкатік маңызды фрагменті ретінде тіл білімі мен оны үйрену дағдысын, сөйлеу әрекетін нақты көрсете алатын, сондай-ақ, тіл мен мәдениетке деген құндылықты тұрғыдағы қатынасына дербес тәрбиеленуі мен дамуы. Көп мәдениетті тұлғаны қалыптастырудың негізі - әлемнің өзара байланысқан және өзара тәуелді жағдайында, жас буынды көп тілді етіп тәрбиелеудің қолданыстағы құралы болып табылады. Осыған бай - ланысты, қазіргі заманда тілдердің рөлін түсіну - тілдерді оқыту және тілді мең - геру дайындығын көтеру мәселелерін қойып отыр. Көп тілді жүйеде оқытудың қағидалары: қазақ тілі - орыс тілі - ағыл - шын тілі. ҚР Білім туралы заңнамасына сәйкес білім берудің барлық ұйымдары, меншік нысанына қарамастан, қазақ тілін оқытуды мемлекеттік шара ретінде, сондай-ақ, мемлекеттік жалпыға мін - детті білім стандартына сәйкес, тиісті деңгейіне сай, орыс тілін шет тілдерінің бірі ретінде оқытуды қамтамасыз етуі тиіс. Көп мәдениетті білімнің мазмұны көп аспектілі және пәнаралық тұрғыда жоғары деңгейде ерекшеленеді, бұл гуманитарлық, жаратылыстану, көркем эстетикалық циклдердің оқу пәндері мен тарих және жекелеген халықтардың мәдениеті бойын - ша арнайы курстары құрамында көп мәдениетті білім мәселелерін қарастыруға мүмкіндік береді. Бірнеше халықтың тілін білген хакім Абай: Әр біреудің тілін, өнерін білген кісі соныменен бірдейлік дағуасына кіреді, аса арсыздана жалын - байды - деген өсиеті қазір құнды болып қала бермек [6, 137б.]
Пси - хиканың дамуын түйінделген процесс ретінде қарастырғанда түйінделудің мәнін мәдени-тарихи тәжірибені ием - дегендігімен түсіндіреді, яғни, тұл - ғаның мәдени дамуындағы қандай да бір функция сахнаға екі рет, екі бағытта, алғашында музыкатік, сосын психологиялық, алғашында адам - дар арасында - интерпсихикалық кате - гория ретінде, кейіннен тұлғаның ішкі дүниесі - интрапсихикалық категория ретін - де шығады. Сырттан ішке енуде про - цестің өзі айналысады. Барлығының соңында жоғары функция болып, олардың генетикалық қатынасы ретінде музыкатік шынайы қатынастар тұр. Әлемнің түрлі елдерінде көп мәдениетті білімнің дамуы - на білім берудің тікелей өзінде болып жатқан жүйе және білім процесіне белсенді түрде қосылған ашықтық идеясы, жоспарлаудың партисипативтілігі мен көп перспективалылығы секілді баламалы идеялардың өзі айтарлықтай ықпал етіп отыр.
Ертеңгі келер күннің бүгінгіден де нұрлы әрі жарқын болуына ықпал ететін адамзатты алға жетелер құдіретті күш - бұл білім. Кімнің болмасын өсіп-жетілуі, дүрбелең дүниеде өзіндік орын алуы - өз елінің білім жүйесі мен оның дамуына тікелей байланысты. Қазіргі заманғы қоғамда адамнан тек білімді болуын талап етіп қана қоймай, жоғары деңгейдегі мәдениет, ғылым мен техниканың түрлі салаларында терең мамандануын ғана емес қоғамда өмір сүріп, тіршілік ете білуді талап етеді.
Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан атты халыққа Жолдауында: Білім беру реформасы табысының басты өлшемі-тиісті білім мен білік алған еліміздің кез келген азаматы әлемнің кез келген елінде қажетке жарайтын маман болатындай деңгейге көтерілу болып табылады. Біз бүкіл елімізде әлемдік стандарттар деңгейінде сапалы білім беру қызметіне қол жеткізуге тиіспіз-деген болатын. Осы мақсатта Қазақстан Республикасының азаматын қалыптастыру, оның тез өзгеріп отыратын әлемде табысты білім алуға деген сұранысын қалыптастыру, бәсекеге қабілетті ұрпақ тәрбиелеу және оқыту басты мақсат болып отыр.
Сондықтан тіл - мейлі қайсы ұлттың болмасын тарихы мен тағдырының, тәрбиесі мен тағылымының, бүкіл халықтық болмысының баға жетпес асылы, сарқылмас құнды қазынасы, ұлт рухының ұйтқысы болып келген. Кезінде халқымыздың Жеті жұрттың тілін біл, жеті түрлі білім біл деген аталы сөзі дәл бүгінгі дамыған дәуірімізге сәйкес айтылғандай. Тарихи деректерге жүгінсек, осыдан 12 ғасырдың алдында жасаған энциклопедик ғалым, әлемде Аристотелден кейін екінші аға ұстаз аталған ұлы ғұлама Әбу Насыр ӘлФараби бабамыз өз өмірінде 70 - ке жуық ұлттың тілін жеттік білгендіктен, артына мәңгі өшпес мол рухани құнды мұра қалтырып кеткендігі анық. Көптілді меңгерген адам әуелі өз тілінде ой қортып, туған халқына өнеге болып, өзге жүртпен бәсекеде ырықты орынды иелеп, сан мәдениетті санасына салып сараптай алса, онда ол өз өмірін қалайда мағыналы өткізетін айтулы тұлға болып жетілері қақ. Бүгінгі таңда елімізде Көптілділік мәселесі көкейкесті мәселелердің бірі болып саналады. Елбасымыз сол үшін де тілдердің үштұғырлылығын міндеттеп отыр. Бұл ұғымға жалпылама тоқталсақ көптілділік, белгілі бір музыкатік ортада, мемлекетте бірден үш, одан да көп тілде сөйлей білушілік. Көптілділіктің үштілді меңгеру дәрежесі сол адамның немесе бүтіндей халықтың өмір сүрген тілдік ортасы, музыкатік, экономикалық, мәдени өмірі, тұрмыс-тіршілігі секілді көптеген факторларға байланысты. Көптілді оқыту білім берудің қоршаған әлемде болып жатқан үдемелі өзгерістерге бейімделгіштігін күшейтетін лингвистикалық біліктілігі жоғары дамыған, бәсекеге қабілетті жастардың қалыптасуына септігін тигізетін тұжырымдамалық тұрғыдан жаңа үлгісін құруды көздейді. Осы орайда үш тілде (қазақ, орыс, ағылшын) бірдей оқытуды білдіретін көптілді оқыту бағдарламасының бірегейлігін атап өту керек. Қазақстан Республикасының тұңғыш Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан атты Қазақстан халқына Жолдауында Тілдердің үштұғырлығы мәдени жобасын кезеңмен іске асыруды қолға алуды ұсынды. Қазақстан бүкіл әлемде халқы үш тілді пайдаланатын мәдениетті ел ретінде танылуға тиіс. Бұлар: қазақ тілі - мемлекеттік тіл, орыс тілі - ұлтаралық қатынас тілі және ағылшын тілі - жаһандық экономикаға ойдағыдай кірігу тілі атап көрсетілді [7, 14-15б.]
Көптілділік мәселесі - Қазақстан үшін ғана емес, бүкіл әлемнің алдында тұрған көкейтесті мәселелердің бірі. Бұл ұғымға жалпылама тоқталсақ... көптілділік, белгілі бір музыкатік ортада, мемлекетте бірден үш, одан да көп тілде сөйлей білушілік. Көптілділіктің үштілді меңгеру дәрежесі сол адамның немесе бүтіндей халықтың өмір сүрген тілдік ортасы, музыкатік, экономикалық, мәдени өмірі, тұрмыс-тіршілігі секілді көптеген факторларға байланысты. Кез-келген қоғамда азаматтық пен ұлтжандылыққа тәрбиелеудің негізгі факторлары өз елінің тіліне деген құрмет болып табылады. Бала тілді неғұрлым ерте жастан үйренсе, соғұрлым ол оны жеңіл меңгереді. Қазақ тілі мемлекеттік мәртебеге ие болғаннан бері оның аясы кеңіп, қазақ тілін дамыту, оның саяси, мәдени, жалпы білім беру сияқты қоғамдық өмірдің барлық саласына енгізу мен қолдану ісі жолға қойылды, мемлекеттік мекемелерде тілді (қазақ тілін) оқыту ісі жанданды. Жоғарғы оқу орындарында келешек маман ретінде студенттерді ортада сөз сөйлей алатындай дәрежеге жеткізуге, қызмет мәселелерін шешу арқылы еркін тілдік қатынасқа түсуге үйрету оқытудың өзекті жағына айналса, мектептерде оқушылар күнделікті өмірде, тұрмыста тіл игерімдерін мемлекеттік стандартқа сәйкес меңгеруі баса назарда болды және болады да. Жаппай көптілділіктің негізгі іргетасы мектепте қаланатыны сөзсіз. Жалпы ортада көптілділіктің дамуы мемлекеттің дамуымен тікелей байланысты. Осы тұрғыда ең маңызды істің бірі - жалпыға міндетті білім беру стандартын оқушыларға меңгерте отыра, оларды көптілді тұлға ретінде қалыптастыру. Бүгінгі күні көпмәдениетті тұлға үш тілді күнделікті қарым-қатынас пен болашақ мамандығына бейімделген шеңберде меңгерген және кәсіби саладағы әлемдік жетістіктерге ұмтылып, өз еліндегі өнімнің сапасын әлемдік деңгейге көтеруге және одан әрі асыруға үлесін қоса алатын тұлға екені анықталған. Демек, көптілдік - көпмәдениетті тұлға тәрбиелеудің негізгі шарты деген сөз. Көптілдік адамның өзіне ғана емес, қазақстандық қоғамға пайда әкелуіне назар аударғанымыз қажет. Бұл орайда патриоттық тәрбиені күшейту мәселесі өзекті болып табылады. Өзге тілді үйреніп, басқа мәдениетті білумен қатар, жас ұрпақтың өз елінің құндылықтарын биік ұстауына бүгінгі мектептің жауаптылығы барынша күшті [8, 115б.]
Көптілділік, яғни тілдердің үштұғырлығы туралы бастамашылдық Қазақстан халқы Ассамблеясының ХІІ сессиясында ресми түрде мәлімделген екен. Бұның негізі - мемлекетіміздің әлемдік қоғамдастыққа енуі мен адамзаттың өмірлік қажеттіліктері. Дамыған әлемдік тілдер ішінде ағылшын тілі ел мен халықтың коммуникациялық және интеграциялық қабілеттерін кеңейтетін тіл ретінде таңдалды. Сонымен, әр білім беретін, балаларды тәрбиелейтін мекеменің басты міндеті - Қазақстанның жаңа азаматын тәрбиелеу болуы тиіс. Сондықтан кішкентай жасынан бастап, балабақшаға келген күндерінен бастап балалардың шетел және басқа тілдерге қызығушылықтарын арттырып, үштілділік арқылы тәрбиелеу керек. Мектепке дейінгі жастағы балаларға қазір бес тіл болсын, он тіл болсын, жақсылап үйретсе, меңгеріп кетеді. Балаларды бір тілмен шектеу - дұрыс емес. Сол үшін, ең болмағанда, үштілділікті кішкентай жасынан бастап жетілдіруіміз керек. Сонда ғана балалар тілді табиғи түрде тез меңгереді. Қазіргі балаларға білім алуға барлық жағдай жасалынған. Олар бүгін жақсы оқыса, көптілді меңгерсе, келешекте Қазақстанымыздың өркениетті дамуына өз үлестерін қосады, дүниежүзін шарлайды.
Елбасымыздың үштілділік жоспарын іске асыру мақсатында мектепке дейінгі білім беру ұйымдарында балалардың ана тілге деген сүйіспеншіліктерін арттыру, орыс, ағылшын тілдерін жетік білуге баули отырып, еске сақтау, мінерлеп оқу, әдемі сөйлеу мәдениеттерін қалыптастыруының мақсатына қойылып отыр. Үштілділік - қоғамды топтастыратын таңғажайып мүмкіндік. ҚР білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған бағдарламасында 2020 жылға балалардың мектепке білім алуға дайындығының жоғары болуын қалыптастыру оларды жастай оқуды музыка тануын қамтамасыз ету деген міндеттер қойылған. Елбасы Қазір біз балаларымыз қазақ тілімен қатар орыс және ағылшын тілдерін де белсенді меңгеру үшін жағдай жасауға шаралар қабылдап жатырмыз- деп, осы мәселеге орай белсенді түрде іс жүргізу қажеттігін белгілеп берді. Сондай-ақ Ұлт көшбасшысы дарқан даламыздың ер ұрпағының ана тілі - қазақ тілінің мәртебесін бір сәт төмендеткен емес. Ешкім өзгерте алмайтын бір ақиқат бар. Ана тіліміз Мәңгілік Елімізбен бірге Мәңгілік тіл болады! Оны даудың тақырыбы емес, ұлттың ұйытқысы ете білгеніміз жөн, -деген сүбелі сөзі баршаға аян. Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарының талаптарына жүгінсек, бүгінгі мектеп түлегі - көптілді коммуникативтік және ақпараттық құзыреттілігі дамыған, көпмәдениетті, руханиадамгершілік, ұлтаралық қатынастар мәдениетінің жоғары деңгейін меңгерген, қазақ елінің және жалпықазақстандық құндылықтарды қастерлейтін, тілдерді меңгеруге тұрақты қызығушылық танытатын, отансүйгіштік және азаматтық сана-сезімдері дамыған тұлға. Көптілділік, мультилингвизм, полилингвизм - нақтылы коммуникативтік жағдайдың әсер етуімен белгілі бір музыкатік ортада, мемлекетте бірден үш, одан да көп тілде сөйлей білушілік. Мұның өзі жеке адамның (индивидумның) көптілділігі және ұлт пен ұлыстың көптілділігі болып бөлінеді. Үш тілді меңгеру дәрежесі сол адамның немесе бүтіндей халықтың өмір сүрген тілдік ортасы, музыкатік, экономикалық, мәдени өмірі, тұрмыс - тіршілігі секілді көптеген факторларға байланысты. Ұлттық құрамы бірыңғай, бір ғана этносмекендейтін мемлекетте көптілділік сирек. Кейінгі кезде шет тілін үйренуге ден қойыла бастағандықтан, қазақтар арасында да көптілділік көбейіп келеді. Бүтіндей ұлт пен ұлыстың көптілділікгі - социолингвистердің зерттеу нысаны боларлық күрделі құбылыс. Жаппай көптілділік жағдайында коммуникативтік формалар (диалектілер, әр алуан жаргондар, жеке тілдер) өте күрделі қолдану иерархиясын құрайды. Оларға мыналар жатады: 1) тар локалды шағын топ арасындағы қатынас (үйішілік тіл); 2) топаралық тұрмыспен байланысты локалды қатынас құралы (мыс., Азия мен Африканың көп ұлтты елдеріндегі "базар" тілі); 3) билік жүргізетін әкімшілік (немесе ұлт) тілі; 4) көп ұлтты аймақтың ресми тілі; 5) мемлекеттік тіл (немесе халықаралық байланыс тілі). Егер бастапқы екеуі ресми қатынас құралы болмай, тек ауызекі сөйлесу тіліне жатса, соңғы үшеуінің атқарар қызметі жан - жақты. Олар - жалпы халыққа ортақ қарым - қатынас құралы, білім мен ғылымның, ақпарат пен баспасөздің, әдебиет пен мәдениеттің тілі. Көптілділік билингвизмнен (қостілділіктен) бастау алады. Көптілділік үшін тілдің қолдану мәртебесінің жан - жақты болуы, қажеттіліктің қалыптасуы, сондай - ақ тілдердің туыстығы (генетик. және типол. жақындығы) шешуші рөл атқарады. Халқымыз ежелден тіл абыройын биік көтеріп, әдетте тіл жөнінде, тіл ــ адамдар арасында қарым - қатынас жасау құралы деп, оған жай - жадағай анықтама берілгенімен, іс жүзінде тіл тек адамдар арасында қарым - қатынас жасау құралы ғана болып қалмастан, қайта онан да маңыздысы, ол белгілі бір ұлттың ұлттық сана - сезімі, халықтың халықтық қасиеті, оның жалпы тарихы, әдет - ғұрпы, мәдениеті қатарлыларды тұтастай өз бойына қамтып жататын күрделі ұғым Елбасымыз сол үшін де тілдердің үштұғырлылығын міндеттеп отыр. Көптілділік мәселесі - Қазақстан үшін ғана емес, бүкіл әлемнің алдында тұрған көкейтесті мәселелердің бірі, себебі, жаһандандыру және киберкеңестікке шыққан заман тілдерді білуді талап етеді. Қазақстан Республикасының тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев Қазақстан халықтары Ассамблеясының сессиясында: Қазақстандықтардың жас ұрпағы кем дегенде үш тілді білулері тиіс: қазақ, орыс, ағылшын тілдерін еркін меңгерулері қажет- деп, Еуропадағы мектеп түлектері мен студенттерінің өзара бірнеше тілде еркін сөйлесулері қалыпты жағдайға айналғандығын атап өтті. Кем дегенде үш тілді меңгеру - заман талабына айналып отырған қажеттіліктердің бірі [9, 116-117б.]
Мектепке дейінгі білім беру - бұл үш пен жеті жас аралығындағы баланы оқыту, дамыту, тәрбиелеу, қарау және күту. Мектепке дейінгі оқыту мен тәрбиелеу мақсаты осы жас кезеңінде тұлғаның қалыптасуы үшін қажетті алғашқы білім, білік және дағдыларды қалыптастыру болып табылады. Жеті жасқа дейінгі балалар бірдеңені шындап үйрену үшін тым кішкентай болып көрінеді, алайда жете дайындалуынсыз балаға кейіннен мектепте оқу қиын болады.
Мектепке дейінгі мекемелердегі сабақтардың мектептегі сабақтардан айырмашылығы айтарлықтай. Кішкентай балалар бір орнында қырық-қырық бес минут отыра алмайды. Сондықтан балабақшаларда және даму орталықтарында сабақтар әдеттегідей қысқа, олардың ұзақтылығы отыз минуттан аспайды.
Білім балаларға ойын түрінде ұсынылады, мектеп жасына дейінгі баланың ойын арқылы сабаққа көңілін аударуға оңай. Ойын түрінде қажетті дағдылар қалыптап, олар ойын барысында пысықталады. Бұл ретте оқытушылар мектепте оқығанда керек болатын дағдыларды қалыптастыруға ерекше назар аударады.
Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың жалпыға бірдей оқу бағдарламалары мемлекеттік жалпыға міндетті стандарт негізінде әзірленеді. Олардың негізінде мемлекеттік және мемлекеттік емес мектепке дейінгі балалар мекемелерінде 2-3 жас аралығындағы балаларды 6-7 жасқа дейін мектепке дейін тәрбиелеу және оқыту жүргізіледі. Балдырғанға мәдениет негіздерін, сондай-ақ жалпыға бірдей қабылданған тәртіп және қарым -қатынас үлгілерін мектепке дейінгі жаста дарыту өте маңызды, бұл оның кейіннен бастапқы мектепте бейімделуін едәуір жеңілдетеді. Мектепке дейінгі тәрбие және оқыту арқылы бала өзі және өз мүмкіндіктері туралы бастапқы түсініктерді алады, онда қоршаған ортаның толық бейнесі және оған деген дұрыс көзқарасы қалыптасады. Мектепке дейінгі жаста баланың зияткерлік, адамгершілік, эстетикалық және дене тұрқы мен жеке басы қасиеттерінің негізі салынады.
Оқыту мен тәрбиенің екінші бөлігі - мектепке даярлау - 4-5 жастан басталады, бұл кезде баланың бастауыш оқу, жазу, есептеу дағдылары қалыптасады, тіл арқылы қатынасу тәжірибесі дамиды. Бұл мектепке дейінгі мекеме түрі 6-7 жсатағы балалардың негізгі бөлігін қамтиды.
Балабақшаларды балалар жастық топтарға бөлінеді: ерте жастағы топ - 1 жастан 2 жасқа дейін; бірінші кіші топ - 2 жастан 3 жасқа дейін; екінші кіші топ - 3 жастан 4 жасқа дейін; ортанғы - 4 жастан 5 жасқа дейін; мектепке дейінгі топтар: ересектер тобы - 5 жастан 6 жасқа дейінгі және мектепалды даярлық тобы - 6 жастан 7 жасқа дейінгі балалар.
Қазіргі сәтте көптеген мемлекеттік және жеке меншік балабақшалар бар. Жеке балабақшаға баланы қысқа мерзімде орналастыруға болады, ал мемлекеттік балабақшаға орналастыру үшін баланы туған сәттен бастап жалпы кезекке қою қажет. Электронды үкімет порталында баланы балабақшаға кезекке қоюғажәне кезектің санын қарап шығуға болады.
Болашақ -- білімділер заманы. Әр қазақстандық үшін орыс және ағылшын тілін оқып үйрену -- бәсекеге қабілетті тұлға бейнесін шыңдай түсетін, экономикалық мүмкіндік терімізді арттыратын бірден-бір тетік. Жаһандану дәуірі кезеңінде замана көшіне қалмай, үш тілдің үйлесіміне қол жеткізу арқылы тілімізді, дінімізді, дәстүрімізді, салт-ғұрпымызды сақтап қала аламыз, жаңғырта аламыз. Бүгінгі таңда әр ұстаздың алдына қойып отырған басты мақсаттарының бірі -- білімді де, білікті шығармашыл тұлға қалыптастыру. Оқушылардың ақыл-ой қабілеттері мен мінез-құлық сапаларын әлемдік және ұлттық психология негізінде дамыту. Орыс, ағылшын тілдерін мектепте оқытудың негізгі мақсаты -- оқушының бұл тілдерді қатынас құралы ретінде пайдалана алу қабілеттерін дамытуда, өздерінің төл мәдениетін, тілін оқып, үйреніп отырған елдің тілімен, мәдениетімен салыстыра алуда, тілдердің ортақ белгілері мен ерекшеліктерін ажырата білуде жатыр. Бүгінгі таңда еліміздің мектептерінде үш тілді оқытудың маңызы арта түсумен қатар, оның бағыттары да кеңеюде. Жалпы үш тілді оқытудағы басты міндет оқушының тілдік қарым-қатынас жасай алу қабілетін, біліктілігін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz