Оқыту әдістерін жіктеу проблемалары

Жұмыс түрі: Диссертация
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 81 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ҚЫЗДАР ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

ЕГЕМБАЙ ЖАҢЫЛ НҰРЛАНҚЫЗЫ МАГИСТРЛІК ДИССЕРТАЦИЯ ЖҰМЫСЫ

СТУДЕНТТЕРДІҢ ОҚУ-ТАНЫМДЫҚ ҚЫЗМЕТІН ҰЙЫМДАСТЫРУДА ОҚЫТУДЫҢ ФОРМАЛАРЫН ҚОЛДАНУДЫҢ ТИІМДІ ЖОЛДАРЫ

6М012100-«Қазақ тілінде оқытпайтын мектептердегі қазақ тілі мен әдебиеті»

Алматы 2019

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ҚЫЗДАР ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

«Қорғауға жіберілді»

Қазақ тіл білімінің теориясы мен әдістемесі

кафедрасының меңгерушісі

ф. ғ. д. Т. Н. Ермекова

хаттама № «___» 2019 ж.

МАГИСТРЛІК ДИССЕРТАЦИЯ ЖҰМЫСЫ

Тақырыбы: Студенттердің оқу-танымдық қызметін ұйымдастыруда оқытудың формаларын қолданудың тиімді жолдары

6М012100-«Қазақ тілінде оқытпайтын мектептердегі қазақ тілі мен әдебиеті»

Орындаған: Егембай Ж.

Ғылыми жетекші: Атабаева М.

Алматы 2019

Реферат

Жұмыстың көлемі - 80 б. Пайдаланылған әдебиеттер саны - 41.

Тірек сөздер: интерактив, интербелсенді әдістер, құзыреттілік, инструменттік құралдар, коммуникация, инновациялық әдістер.

Мақсаты: Қазақ тілін оқытуда студенттердің оқу-танымдық қызметін ұйымдастыру әдістерін анықтап, оның студенттердің коммуникативтік, оқу-танымдық құзыреттілігін, ізденушілік қабілетін арттыруға қосатын үлесін салмақтау.

Міндеттері:

- қазақ тілі пәнін оқытуда студенттердің оқу-танымдық қызметін ұйымдастыратын оқытудың формаларын жүйелеу; - қазақ тілін оқытуда сабақ үдерісіне қойылатын талаптарды айқындау; - қазақ тілін оқытудағы оқу-танымдық әдістерді жүйелеу, әдістемесін жасау.

Қолданылатын әдістер: сипаттау, салыстыру, жүйелеу, жинақтау, саралау және анализ, синтез, индукция, дедукция, жаттығу әдістері қолданылды. Практикалық қолданысы: қазақ тілін оқытуда оқу-танымдық қызметті ұйымдастырудың басты формасы - сабақтың әдістерін қолдануды меңгерді. Нәтиже:

- қазақ тілі пәнін оқытуда студенттердің лқу-танымдық қызметін ұйымдастыратын оқытудың формаларын жүйеленді; - қазақ тілін оқытуда сабақ үдерісіне қойылатын талаптарды айқындалды; - қазақ тілін оқытудағы оқу-танымдық әдістерді жүйелеу, әдістемесі ұсынылды.

МАЗМҰНЫ

I Кіріспе . . . 5-6

II Негізгі бөлім

I ОҚЫТУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ ЖӘНЕ ОНЫҢ МАҢЫЗЫ . . . 7

1. 1 Оқытуды ұйымдастырудың негізгі формасы - сабақ . . . 7-25

1. 2 Студенттерге арналған оқыту әдістерін жіктеу проблемалары . . . 25-33

1. 3 Сабақ үдерісіне қойылатын талаптар . . . 33- 40

II ОҚУ-ТАНЫМДЫҚ ҚЫЗМЕТТІ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ӘДІСТЕМЕЛІК ЖҮЙЕСІ . . . 41

2. 1 Оқытудың әдістері, тәсілдері және құралдары . . . 41-50

2. 2 Оқу-танымдық қызмет және оны ұйымдастыру тәсілдері . . . 50-58

2. 3 Оқыту әдістерін таңдау және оны тиімді қолдану

жолдары ……… . . . 58-75

III Қорытынды . . . 76-78

Пайдаланылған әдебиеттер . . . 79-80

КІРІСПЕ

Зерттеудің өзектілігі: . Еліміздегі өзінің қоғамдағы саяси, әлеуметтік-экономикалық, мәдени-білім парадигмасы жүйесін әлемдік өркениет үлгісінде дамытуда. Қазақстанның әлемдік білім беру кеңістігіне қосылуы халықаралық талаптарға сай орта мектептерде білім алудың құрылымына өзгерістер, жаңалықтар енгізуге қажеттілікті туғызды. Қазіргі кезеңде республикамызда білім берудің жаңа жүйесі жасалып, әлемдік білім беру кеңістігіне енуге бағыт алуда. Бұл педагогика теориясы мен оқу - тәрбие үрдісіндегі елеулі өзгерістерге байланысты болып отыр: білім беру парадигмасы өзгерді, білім берудің мазмұны жаңарып, жаңа көзқарастар, жаңаша қарым-қатынас пайда болды.

Жаңа талпыныс, жаңа ашылған жолдардың бірі - білім берудің жаңа жүйесінің жасалуы. Білім беру саласының барлық жағынан жаңаша көзқарас, жаңаша ойлау қалыптасуда. Әлемдік мол тәжірибелердің жинақталған озық үлгілерін саралай келе, елімізде терең ойлы, жан-жақты дамыған, өзіндік пікірі қалыптасқан, ой қорытуға икемді, қоғам өміріне белсене араласа алатын жеке тұлға тәрбиелеу міндеті қойылды. Жаңа қалыптасып, күннен күнге өркендеп келе жатқан Отанымыз үшін мұндай тұлғалардың орны ерекше болмақ. Сондықтан жеке тұлға тәрбиелеу міндеті білім ордаларынан басталмақ. Ұрпақты бастан тәлімді етіп тәрбиелеудің маңыздылығы осы орайда айрықша рөл атқарады. Тәрбие мен білімнің тұтастығы білім ошақтарындағы ұстаздардың біліктілігімен ұштасады. Білім беру саласында оқытудың озық технологияларын меңгермейінше сауатты, жан-жақты маман болу мүмкін емес. Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің интеллектуалдық, кәсіптік, адамгершілік, рухани, азаматтық және басқа көптеген адами келбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі. Озық тәжірибелермен қаруланған ұстаздардың шәкірт болашағы үшін үлесі басым болуы көзделеді. Қазақ тілі сабақтарын жүргізу барысында жас ұрпақтың ұлттық құндылықтарды сақтап, халықтық салт-дәстүрлермен жете танысып, санасында жаңғыртуы берілер жаттығулар мен тапсырмалардың мазмұны мен мақсатына және тиімді қолданған әдіс-тәсілдеріне тікелей байланысты болады. Отансүйгіштік, адамгершілік сияқты құнды қасиеттерді бойға сіңіру, оны өзі өмір сүріп отырған ортада игілікті жұмсау секілді табиғи болмыстың жаратылуында да жас ұрпақтың білім ордасы мен отбасы тікелей қызмет атқарады.

Дана халқымыздың: «Тәрбие талбесіктен басталады» деген ұшқыр да ойлы сөзі - сонау ата-бабаларымыздың даналық көпірі арқылы ұрпақтан ұрпаққа жалғасып келе жатқан өмір тәжірибесі. Сәби кезден ана сүтімен даритын ана тілі мен текті ата тәрбиесінің ұштасуы ұрпақтың саналы өсуінде маңызды рөл атқарады. Осы орайда қазақ тілі сабағында білімалушылардың оқу-танымдық қызметтерін белсенді ұйымдастыруда сабақтың алатын маңыздылығы жоғары болмақ. Жаңашыл әдістерді қолдану және студенттердің түрлі құзіреттілігін қалыптастырудың маңыздылығы оның жан-жақты дамыған жеке тұлғаның тәрбиеленуіне және болашақ еліміздің қажетін толықтырар азаматтың қалыптасуына ықпал ететіні. Сондықтан тақырыбымыздың өзектілігіне еш күмән келтірілмейді.

Зерттеу нысаны: Студенттердің оқу-танымдық қызметін ұйымдастыруда оқытудың формаларын қолданудың тиімді жолдары

Зерттеудің мақсаты: Қазақ тілі пәнін оқытуда ұйымдастырылатын оқытудың формаларын және оның әдістерінанықтап, оқу-танымдық қызметтің ұйымдастырылуын нақтылау, оның жас ұрпақ тәрбиесіне қосатын үлесін салмақтау.

Зерттеу жұмысының міндеттері: Аталған мақсатқа және ғылыми болжамдарға сәйкес зерттеудің міндеттері айқындалды. - қазақ тілі пәнін оқытуда студенттердің лқу-танымдық қызметін ұйымдастыратын оқытудың формаларын жүйелеу; - қазақ тілін оқытуда сабақ үдерісіне қойылатын талаптарды айқындау; - қазақ тілін оқытудағы оқу-танымдық әдістерді жүйелеу, әдістемесін жасау.

Зерттеу әдістері. Салыстыру, топтау, жүйелеу, талдау, сипаттау, бақылау, қорыту, жинақтау, саралау және анализ, синтез, индукция, дедукция, жаттығу әдістер қолданылды.

Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы: - қазақ тілі пәнін оқытуда студенттердің лқу-танымдық қызметін ұйымдастыратын оқытудың формаларын жүйеленді; - қазақ тілін оқытуда сабақ үдерісіне қойылатын талаптарды айқындалды; - қазақ тілін оқытудағы оқу-танымдық әдістерді жүйелеу, әдістемесі ұсынылды.

Диплом жұмысының құрылымы. Зерттеу жұмысы кіріспеден, екі тараудан, қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттерден тұрады.

I ОҚЫТУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ ЖӘНЕ ОНЫҢ МАҢЫЗЫ

ОҚЫТУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ НЕГІЗГІ ФОРМАСЫ - САБАҚ

Мектептердің даму тарихында оқытуды ұйымдастырудың әр түрлі формалары пайдаланылып келеді. . Оқыту формаларының бірте-бірте өзгеруі мұғалім мен оқушылардың іс-әрекетінің, өнеркәсіптің, ауылшаруашылығының және үдемелі ғылыми-техниканың өзгеруіне байланысты болады.

Ертеде Грецияда оқытудың жеке формасы пайдаланылды. Бұл келесі ғасырға дейін - дворяндар үйелмендерінде сақталды. Ерте замандағы Вавилонияда, Египетте, Қытайда, Үндістанда оқытудың жеке-топтық формалары шығып дамыды. Орта ғасырда сабақ бір топ оқушылармен өткізілді. Мектептерде сабақтардың тұрақты кестесі, оқытудың дәл мерзімі болмады, оқушылар мектепке жылдың қай мезгілінде болса да қабылданды.

Білім беру мазмұнын меңгеру бағытындағы оқушылардың іс-әрекеті әр түрлі оқыту нысандарын қолдану арқылы ұйымдастырылады. Бұл оқыту нысандары оқыту мақсаттары мен міндеттеріне, оқушылар санына, оқу жұмысы орны мен жасалу уақытына, оқулықтар және оқу құралдарымен қамтамасыз етілуіне байланысты анықталады. И. М. Чередов дидактикадағы оқыту нысандарын - мазмұн, әдістер, тәсілдер, құралдар, оқушылардың іс-әрекеті түрлері сипатымен байланысты оқыту үдерісінің ерекше құрылымы деп анықтаған[1. 54] . Ал оқулықтарда оқытуды ұйымдастыру нысаны - белгілі бір ретпен және белгілі бір режімде жүзеге асырылатын мұғалімдер мен оқушылардың үйлесімді іс-әрекетінің сыртқы байқалуы деп сипатталады. Оқытуды ұйымдастыру нысандары әр түрлі критерийлер бойынша жіктеледі. Оқушылардың саны бойынша: жаппай, ұжымдық, топтық, шағын топтық және жекелеген оқыту нысандары болып бөлінеді. Оқу орны бойынша: мектептік сабақ, шеберханадағы және тәжірибе алаңындағы жұмыс т. с. с. мектептен тыс, үйдегі өз бетінше жұмыс, экскурсия, мекемелердегі сабақтар болып бөлінсе, оқу уақыты ұзақтығы бойынша сабақ - 40 минут, жұпталған сабақ - 90 минут, жұпталып, қысқартылған сабақ - 70 минут, оқу уақыты толық анықталмаған сабақ болып бөлінуі мүмкін.
Қандай да бір оқыту нысандарына басымырақ мән берілуіне байланысты оқытудың түрлі жүйелері айқындалады. Ал жоғары оқу орындарының сабақ жүйесі әбден реттелген түрде. Сабақтың ұзақтығы қазіргі кезеңде 50 минутты құрайды. Қос лекция сабағы, дара семинарлық сабақтар болып бөлінеді.

Оқыту жүйелерінің мектепте болсын, жоғары оқу орнында болсын жүйеленуі сынып-сабақтық жүйе негізінде қалыптасты. Адамзат қоғамы қалыптасуының алғашқы кезеңінде жекелеген оқыту жүйесі қолданылды. Орта ғасырларда оқушылардың саны артуына байланысты топқа жастары біркелкі оқушыларды жинауға мүмкіндік туды. Бұл кезеңде Я. А. Коменскийдің «Ұлы дидактика» еңбегінде тұжырымдалған сынып-сабақтық жүйе қолданылды. Сынып-сабақтық жүйені әрі қарай К. Д. Ушинский, А. Дистервег жетілдірді.

XIX ғасыр соңында бір мезгілде 600-ден астам оқушыларды қамти отырып, ересектеулерін өзі оқытып, олар кішілеулерін оқытатын, көмекшілер дайындау арқылы жүретін оқыту жүйесі пайда болды. Бұл оқыту жүйесін ендірушілер дін қызметкері А. Белл мен мұғалім Д. Ланкастер болды, сондықтан Белль-Ланкастер жүйесі деп аталды. Бұл жүйенің пайда болуы бір мезгілде көбірек жұмысшылар арасында білім таратып, оқытуды ұйымдастыру мен мұғалімді дайындауға жұмсалатын шығынды азайту мақсат болды. Сонымен қатар бұл елде оқушылардың қабілеттіліктеріне қарай бөліп оқыту қарастырылатын, сынып-сабақтық жүйеге ұқсас Мангейм жүйесі де қатар жүрді. Сабақтың кемшіліктерін азайту мақсатында басқа да оқыту жүйелері пайда бола бастады. Америкада Е. Паркхерст жүзеге асырған Дальтонжоспар жүйесі дүниеге келді. Бұл жүйеде сабақтар жүргізілмей, оқушылар жекелеген жоспар бойынша жазбаша тапсырмалар алып, оқытушыдан кеңес алғаннан соң өз бетінше жұмыс жасау жүзеге асырылды. Дальтон-жоспар негізінде оқытуды бригада-лабораториялық оқыту жүйесі, яғни ұжымдық жұмысты бригадалық және жекелеген жұмыстармен байланыстыра жүргізу қарастырылды. Мұғалімнің рөлінің төмендеуі, барлық оқушылардың бірдей жұмыс істемеуі бұл оқыту жүйелерінің де жойылуына алып келді. Жоғары оқу орындарында дәрістік-семинарлық оқыту жүйесі жүзеге асырылды. 60-жылдарда Америка профессоры тұжырымдаған Трамп жоспары кеңінен қолданылды.

«Бұл жүйеде үлкен оқу аудиторияларында 10-15 адамнан тұратын топтармен және жекелеген жұмыстармен ұштастыра жүргізу идеясы жүзеге асты. Үлкен топтармен жұмыс істеуге уақыттың 40%-ы, кіші топтарға - 20%, қалған уақыттың 40%-ы өз бетінше жұмыстарға берілді. Дегенмен сынып-сабақтық оқыту жүйесінің басқа формаларға қарағанда бірқатар артықшылықтары бар: қатаң ұйымдастыру құрылымы бар, бір мезгілде мұғалім үлкен оқушылар тобымен жұмыс жасау мүмкіндігіне байланысты үнемді, өзара оқыту, ұжымдық іс-әрекет жасау оқушыларды тәрбиелеу және оқыту үшін жақсы жағдайлар жасауға болады. Сонымен бірге сынып-сабақтық жүйенің кемшіліктері де байқалады, мысалы оқушылармен жекелеген оқу-тәрбие жұмысын жүргізу мүмкін емес, ол орташа оқушыға бағдарлана жүргізіледі» [2. 27] .

Оқытудың негізгі нысаны ретіндегі сабақ. Оқытуды ұйымдастырудың сынып-сабақтық жүйесінің маңызды компоненті - сабақ. Сабақ - нақты анықталған уақыт ішінде оқушылардың әрқайсысының ерекшеліктерін ескере отырып, тікелей оқу пәні негіздерін меңгеру жағдайын жасау, танымдық қабілеттіліктері мен рухани дамуын камтамасыз ету үшін жұмыс құралдары мен әдістерін қолдана отырып, білімгерлердің топтық танымдық және басқа да іс-әрекеттеріне мұғалімнің жетекшілік етуі жүретін, оқытуды ұйымдастыру нысаны. Анықтамада көрсетіліп тұрған сабақтың негізгі белгілері: оқушылардың тұрақты тобы, оқушылардың әрқайсысының ерекшеліктерін ескере отырып, іс-әрекетіне жетекшілік ету, оқытылатын пән негіздерін тікелей сабақта меңгеру.

Әрбір сабақ білім, білік, дағдыларды меңгеру құрылымына сәйкес мұғалім мен оқушылардың түрлі іс-әрекеттерімен сипатталатын элементтерден құрылады. Сабақ құрылымы күрделі не қарапайым болуы мүмкін. Бұл оқу материалы мазмұнына, сабақтың дидактикалық мақсаттарына, оқушылардың жас ерекшеліктері мен ұжым ретіндегі сынып ерекшеліктерімен анықталуы мүмкін. Құрылымына қатысты әр түрлі сабақ типтері анықталады. Сабақ типтері:
- аралас сабақ;
- жаңа білім беру сабағы;
- білімді бекіту және қайталау сабағы;
- жалпылау және жүйелеу сабағы;
- біліктер мен дағдыларды қалыптастыру және бекіту сабагы;
- білімді тексеру сабағы.

Сабақтан басқа да оқытуды ұйымдастырудың қосымша нысандары бар. Олар: экскурсия, үй жұмысы, оқу конференциясы, қосымша сабақтар, семинар, лекция, практикум, сынақ, емтихан. Бұлардан басқа оқытудың көмекші нысандары бар. Олар: факультатив, үйірмелер, клубтар, олимпиада, конкурс және т. б. Сабақтың тиімділігі мұғалімнің мұқият дайындығы және өткізу шеберлігі сияқты екі құрамды бөлікке байланысты болады.
Мұғалімнің сабаққа дайындалуы үш кезеңнен тұрады: диагностикалау, болжамдау (прогноздау), жобалау (жоспарлау) . Сабаққа дайындық алгоритмі диагностикалаудан басталады. Диагностика сабақ өткізуге қатысты оқушылардың мүмкіндіктерін, іс-әрекет пен мінез-құлық мотивтерін, сұраныстары мен бейімділіктерін, қызығушылықтары мен қабілеттіліктерін, қажетті оқытуға даярлығы деңгейін, оқу материалының сипатын, ерекшеліктері мен практикалық маңыздылығын, сабақ құрылымын анықтау болып табылады. Сонымен бірге тіректік білімді бекітуге, жаңа білім алу, бекіту мен жүйелеу, бақылау мен білім, біліктерді түзетуге кететін уақытты да талдау жүреді. Болжамдау өткізілетін сабақтың түрлі тиімді нұсқаларын бағалауға арналады. Барлық оң және теріс әсер ету факторлары мен критерийлерді қанағаттандыру негізінде келесі кезең - жоспарлауға өтеді. Жобалау (жоспарлау) - сабаққа дайындықтың соңғы кезеңі және ол оқушылардың танымдык іс-әрекетін басқару бағдарламасын жасаумен анықталады. Мұнан былай қоғамның дамуы білім беру ісіне көтеріңкі талап қойды. Сондықтан оқыту жұмысын ұйымдастырудың тиімді формасы туралы сұрақтар туды. Оқытудың мұндай формасы ХVI ғасырда Ресейдің оңтүстік батысындағы мектептердің (Львов, Луцкая және басқа облыстар) тәжірибесінде пайда болды. Мектептерде құрамы берік, белгілі жастағы оқушыларға сынып ұйымдастырылды, оқу сабақ кестесі бойынша өткізілді, әрбір оқу сабақ деп аталды.

Оқытуды ұйымдастырудың бірнеше формалары бар: оқу саяхаты, лекция, семинар сабақтары, практикумдар, факультативтер, консультациялар, үй оқу жұмысы т. б.

Лекцияның негізгі дидактикалық максаты - студенттердің оқу материалын меңгеруіне қажетті бағыттаушы негізді қалыптастыру.
Жақсы, дидактикалық мақсаттарға сай ұйымдастырған лекция лектордың аудиториямен шығармашылықтық тұрғыдан жасайтын қарым-қатынасы, оның танымдық эмоционалдық тұрғыдан тиімділігі жоғары болады. Егер студенттің ойлау қабілеті белсенді болса, онда жаңа материал оңай, әрі тез оқытады, соңдықтан, лекцияда тыңдаушылардың белсенділігі мен ойлау қабілетін тудыру қажет.
Лекцияға қойылатын талаптар:

Лекция мен лекция окудың адамгершіліктік, ізгіліктілік (гуманистік) жағы;
Ғылымилығы мен ақпараттылығы; (қазіргі кездегі ғылыми деңгейі)
Дәлдігі мен дәлелділігі;
Түсіндірудің эмоционалдық жағы;
Тыңдаушылардың ойлау қабілетін белсендіру;
Қойылған сұрақтарға жауап берудегі құрылымы мен қисығының нақты болуы;
Басты ой-пікір мен ережелерді бөліп алу;
Тірек ұтымдарды бөліп алу, түсіндіру;
Қорытындылау;
Тілінің түсінікті және анық болуы;
Басты, жаңа ұғымдар мен терминдерді түсіндіре білу;
Мүмкіндігінше дидактикалық материалдар мен көрнекіліктерді (аудио, видео, интерактивті мультимедиалық кұралдар т. с. с. ) пайдалану;

Аталған талаптар лекцияның сапасын бағалау критерийлерінің негізі болып табылады. Лекцияның құрылымы және оның сапалылығын жоспарлау маңызды.

Өзінің құрылымы жағынан лекциялар әртүрлі болып келеді. Оның құрылымы оқытылатын материалдардың мазмұны мен сипатына байланысты, кез-келген лекцияға қолданылатын жалпы құрылымдық форма болады. Ең алдымен лекцияның жоспарын хабарлап, яғни жоспармен таныстырып, сол жоспар бойынша жүйелі түрде сұрактардың мазмұнын ашуды қатаң түрде сактау қажет. Емтихан сұрақтарына кіретін негізгі, маңызды мәселелерге ерекше назар аударып, соларды жоспарға міндетті түрде енгізілуі шарт.
Алдыңғы өтілген лекцияның мазмұнын еске түсіріп, оның жаңа материалмен байланысын, пәндегі және басқа ғылымдар жүйесіндегі орны мен қажеттілігін айтып өту керек. Тақырыпты ашу барысында индуктивті әдісті қолдануға болады: ғылыми қорытындыларға әкелетін мысалдар, фактілер; сол сияқты нақты мысалдар арқылы жалпы ережелерді түсіндіруде дедукция әдісін де қолдануға болады.

Лекцияның соңында айтылған мәселелер бойынша қорытынды жасау лекцияның құңдылығын арттырады.
Жоғары мектептегі дәстүрлі лекциялар ақпараттық болып табылады.

Лекциялар мазмұны, кұрылымы, сипатына қарай әртүрлі болып келеді. Бірақ, жалпы басшылыққа алатын әдістемелік ереже, қағидалар ортақ болады.
Лекцияның үш түрі болады:

І. Кіріспе.
2. Ағымдағы лекция.
3. Қорытынды, немесе шолу лекциясы.

1. Кіріспе лекция - мұнда пәннің мақсаты, ғылымдар жүйесінде алатын орны, сол мамандыққа қажеттілігі, яғни рөлі, мамандыққа қажет оқылатын басқа да пәндермен байланысы, сол пән ғылымының зерттеу пәні, әдіснамалық негізі, әдістер, мәселелер мен гипотезалар, даму перспективасы, іс-тәжірибесі, яғни практикамен байланысы, теориялық материалдар, даму тарихы, студенттердің болашақ мамандығына байланысы, пәнге байланысты оқулық, оқу-әдістемелік құрал, ғылыми әдебиеттермен таныстыру сияқты мәселелер сөз болады. Бұдан басқа пәнді оқып, меңгерудің, жүйелі түрде әдебиет пен конспектілермен жұмыс жасаудың әдістерімен таныстырған жө
2. Ағымдағы лекция - оқу жоспары негізінде жасалған типтік бағдарламаға сәйкес жұмыс бағдарламасы бойынша жүргізіледі.
3. Қорытынды немесе шолу лекция - бұл қысқаша конспект түрінде берілмейтін, білімнің жоғары деңгейде жүйеленіп берілуі. Сонымен бірге ең қиын, күрделі емтихан сұрақтарының жауаптары қарастырылады.

Жалпы лекцияны оқи отыра, лектор студенттердің қандай мәселелерді жазып алып жатқандығын байқап, соған бағдарланып отыруы керек.

Конспект мұқият тыңдау, жазба жұмыстары кезінде жаксы есте сақтау, семинар, емтихандарға дайындалуда тірек материалдары ретінде көмек береді.
Лектордың міндеті - студенттерге конспект жазу барысында ойлап, саналы түрде ұғыну, зерделеуді, тыңдай отырып, қысқаша жазып алулары үшін жағдай тудыруы керек. Ол үшін лектор студенттерге көмектесуі, яғни барлығына түсінікті ме, жоқ па, үлгеріп жатыр ма, міне, осындай мәселелерге назар аударуы қажет. Бұны ол аудиторияның реакциясынан байқай алады. Ол үшін лектор өзінің дауыс ырғағына, материалды қалай жеткізіп жатқандығына, тақтадағы жазбаларына, көрнекілікті қолдануына, дауыс темпіне, лекцияның регламентінің қалай сақталып жатқаңдығына үнемі бақылау жасап отыруы қажет.

Студенттерді қысқаша лекция жазуға уйрету, жазбаларды рәсімдеу, қысқартылған сөздер, әртүрлі белгілерді дұрыс қоя білу, жазба жұмысы барысында әртүрлі қаламдарды қолдану сияқты іс-әрекетгерге дағдыландыру пайдалы.

Лекция мазмұнының құрылымының нақтылылығы, студенттердің ынта - ықыласын өзіне аудара білуі студенттердің белсеңділігін, жұмысқа деген қабілеттілігін, педагогикалық қарым-қатынас орнатуға, еңбекке деген құлшынысты, пәнге деген қызығушлықты тудырады.
Өзара сабаққа қатысу барысында қызметтестер оқытушының лекцияны оқу сапасын бағалайды.

Лекцияны бағалау критерилерінің негізгі түйіндері: оның мазмұны, әдісі, студенттер жұмысына жетекшілік, лекторлық дарын, лекцияның нәтижелілігі.
1. Лекцияның мазмұны:

ғылымилығы - қазіргі кездегі ғылымның дамуына, жетістігіне сәйкестілігі;
саяси бағытгылығы - дүниетанымдық идеяларды бөліп алу, жекелеу, әдіснамалық сұрактарды ажырата біліп, оларды түсіндіру;
ойлаудың белсенділігі - мәселелік сұрақтар қою және пәнаралық байланыстарды анықтау;

Лекция мен оқулық арасындағы байланыс, яғни оқулықта жоқ материалдар беріле ме, әлде оқулық бойынша айтылып жатыр ма? Қиын сұрақгарды талдау, ерекше тоқталу, жекеленген метериалдың бөлімдері бойынша студенттерге өз бетінше тапсырма беру.

Лекцияда пәнішілік және пәнаралық байланыстардың сақталуы өте маңызды.

Оқытудың әдісі - лекцияның құрылымы, қисыны (логикасы), жоспары, әдебиеттер мен қосымша әдебиеттерді беру, жаңа терминдер, дәлелділігі мен дәйектілігі, негізгі ойлар мен қорытыңдылар, оларды ажырата білу, көрнекілік құралдар, жекеленген жазбалар, тірек конспектілерді қолдану.
Қорытындылауда сұрақтарды қайталау, бақылау, тексеру сұрақтары, лекцияның соңында бүкіл лекция материалы бойынша қорытыңды, тұжырым жасау.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.