Бата сөздерінің ғұрыпқа байланысты жіктелуі

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 66 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ҚЫЗДАР ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

ТАҚЫРЫБЫ: БАТА ҰҒЫМЫНЫҢ ЗЕРТТЕЛУ ТАРИХЫ

АЛМАТЫ, 2019 Ж

МАЗМҰНЫ

I . Кіріспе . . . 3-5

II . Негізгі бөлім

2. 1. Көне түркі халықтарының тұрмыс-тіршілігіндегі наным-сенім ғұрып фольклорының алар орны . . . 6-15

2. 2. Бата ұғымына берілген түсініктемелер . . . 16-19

2. 3. Бата сөздерінің көркемдік ерекшеліктері . . . 20-36

2. 4. Түркі тілдес халықтардың бата, тілек сөздерімен ұқсастықтарын көрсету . . . 37-44.

2. 5. Бата сөздерінің ғұрыпқа байланысты жіктелуі . . . 45-63

III . Қорытынды бөлім . . . 64

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 65-66

Қосымшалар

КІРІСПЕ

Жұмыстың жалпы сипаты. Әрбір ұлттың өзіне тән ерекшелігі, дүниетанымы, болмысы ғасырдан ғасырға үзілмей, жалғасы тілі арқылы танылады. Қазіргі жаһандану дәуірінде өзіміздің елдігімізді, тілімізді, дінімізді сақтап қалу үшін салт - дәстүрімізді, әдет - ғұрпымызды яғни бір сөзбен айтқанда рухани құндылықтарымызды сақтап, оны жаңғырта білуіміз керек.

Қазақ халқының бата сөздері көнеден келе жатқан қазақ мәдениетінің мұрасы, қазақ этносының даралығын, өзіне тән ерекшелігін көрсететін бірден бір дерек. Бата сөздерінің бүгінгі таңда, көркем шығармаларда молынан кездесуін атап айтуға болады, бұл сан ғасырлар бойы халқымыздың жадында саф алтындай сақталған рухани байлығымыз болғандығымен бірге, қазіргі тілімізде де оның алар орны ерекше десек те, зерттелу аясы тар жанр болып табылады. Тарихи тұрғыдан даму барысында бата сөздерде қазақ халқының менталитеті, дүниетанымы, өмірге деген көзқарасы, тұрмыс - тіршілігінің иісі аңқып тұрғанын, әрбір басқан қадамынан байқауға болады. Көркемдік эстетикалық жағынан басқа сөз құдіреттілігін жете түсіну, бағалау, одан философиялық ой түю, тек жақсылыққа ұмтылу секілді, яғни мұның барлығы өмірге қажеттіліктен туындаған, осының негізінде батаның айтылуы пайда болды. Халқымыздың менталитетіне тән психологиялық ерекшелігі сөз қуатына бас иетіндігін көрсетеді.

Фольклор мирастары мен әдебиет шығармаларының ұрпақтар дүниетанымындағы адамгершілік, имандылық, кішіпейілділік ұлағатын қалыптастыратын, дамытатын қызмет сөз өнеріндегі тәрбиелік ықпалы зор дүниелермен жүзеге асады.

Бата сөз қазақ фольклорының дербес, шағын жанры ретінде қарастырылады. Ұйқасты, ырғақты болып келетін, тұрақты образдарға негізделген бата сөз халқымыздың жақсылық пен жамандық, адалдық пен арамдық, обал мен сауап турасындағы моральдық этикалық түсініктердің айғағы болып табылады.

Диплом тақырыбының өзектілігі. Бата сөздерінің қазақ халқының фольклорлық мұрасында бүгінгі күнге дейін жиналып, жарық көруіне зерттеу еңбектері өздерінің үлестерін қосты. Атап айтар болсақ, « Ел қазынасы - ескі сөз ( В. В. Радлов жинаған қазақ фольклорының үлгілері) » (1994), Б. Уахатов «Қазақтың тұрмыс - салт жырларының типологиясы» (1983), Ә. Қоңыратбаев «Қазақ фольклорының тарихы» (1991), Ш. Уәлихановтың көп томдық шығармалар жинағы (2010), әртүрлі мұрағаттарда қолжазба күйінде сақталған бата сөздерді топтастырған С. Негимов «» (1992), Әли Аббас Чинар « Қазақ әдебиеті мен фольклоры туралы зерттеулер » (2004), « Қазақ халқының дәстүрлері мен әдет - ғұрыптары» (2005), Н. Уәлиұлының «Бата - тілектер» (2005) жинақтары құрастырылып жарыққа шықты. Сонымен қатар З. Б. Үмбеталинаның кандидаттық диссертация жұмысы батаның әдеби жанрлық тұрғыда қарастырылады. Қазақтың салт-дәстүр, әдет-ғұрып үлгілерін жинаушы С. Кенжеахметұлы, А. Жүнісұлы сияқты ғалымдарымыздың еңбегінен бата мен қарғысқа қатысты сөздердің топтамасын көреміз.

Бата сөздері әртүрлі жағдайларға байланысты айтылатын, мазмұны ұқсас болғанымен түрлі формада көрініс табатын, көңіл күйге өзгерістер тудыратын әсерлі сөйлеу үлгісінің бір түрі.

Зерттеу нысаны. Бата сөздердің зерттелу тарихына көз жүгірте отырып, зерттеу әдісіне, қолдану жағдайына, айтылуына қарай оның түрлеріне назар аудару, басқа халықтардың бата сөздерімен салыстыру.

Зерттеу пәні. Халықтың даму тарихына, мәдениетіне, тұрмыс- тіршілігіне сіңіп кеткен бата сөздерінің зерттелуі, даму барысы.

Диплом жұмысының дереккөздері. Бата сөздердің шығу тарихы, зерттелуі, дамуы, қоғамдағы алар орны. Негізгі деректік материалдар «Ел қазынасы - ескі сөз ( В. В. Радлов жинаған қазақ фольклорының үлгілері) » (1994), Б. Уахатов «Қазақтың тұрмыс - салт жырларының типологиясы» (1983), Ә. Қоңыратбаев «Қазақ фольклорының тарихы» (1991), Ш. Уәлихановтың көп томдық шығармалар жинағынан (2010), әртүрлі мұрағаттарда қолжазба күйінде сақталған бата сөздерді топтастырған С. Негимов «Ақ бата» (1992), Әли Аббас Чинар « Қазақ әдебиеті мен фольклоры туралы зерттеулерінен » (2004), « Қазақ халқының дәстүрлері мен әдет - ғұрыптары» (2005), Н. Уәлиұлының «Бата - тілектер» (2005) жинақтарынан, С. Кенжеахметұлы, А. Жүнісұлы сияқты ғалымдарымыздың еңбектерінен, бұқаралық ақпарат құралдарынан алынды.

Жұмыстың мақсаты мен міндеттері. бітіру жұмысының мақсаты - бата сөздердің зерттелу тарихына тереңірек үңілу. Халқымыз үшін бата сөздерінің алар орнының ерекшелігінің мәні. Күнделікті өмірімізде риза болған адамымызға жақсы тілек айтудың өзі бата болып табылады. Бата сөздерінің шығу тегін, қалыптасуын, дамуын, өмір қажеттілігінен пайда болуын анықтау, тәрбиелік мәнін көрсету.

- Бата туралы ел аузындағы үлгілерін және зерттеуші ғалымдардың зерттеулерін салыстыру;

- Түркі тілдес басқа халықтардың бата, тілек сөздерімен салыстыра отырып, ұқсастықтары мен айырмашылықтарын көрсету;

- Бүгінгі таңда қолданыстан шыға бастаған және қоғамның дамуына байланысты, жаңа мағынаға ие бола бастаған бата сөздерінің қолданысын көрсету;

- Бата сөздердің ғұрыпқа тікелей немесе жанама қатыстылығын басты бағыт ете отырып топтастыру;

- Бата сөздердің наным-сенім ғұрып фольклорына жататынын көрсете отырып, ғылыми дәлелдемелер келтіру;

Диплом жұмысының әдістері. Зерттеу барысында сипаттау, салыстыру, талдау әдістері қолданылады.

Диплом жұмысының кіріспе бөлімінде жұмыстың жалпы сипаттамасы, тақырыптың өзектілігі, зерттеу нысаны, пәні, мақсаты мен міндеттері, зерттеу барысында қолданылған әдістер, пайдаланылған дереккөздер беріледі.

Диплом жұмысының құрылымы . Диплом жұмысы кіріспе, негізгі бөлім және қорытындыдан тұрады. Негізгі бөлім тараушалардан тұрады. Және пайдаланылған әдебиеттер мен қосымшалардан қралған.

2 НЕГІЗГІ БӨЛІМ

2. 1. Көне түркі халықтарының өміріндегі

наным-сенім ғұрып фольклорының алар орны

Исламға дейінгі дәуірде алғыс немесе қарғыс айту даугер абыз, бақсылардың ғана еншісінде болғанға ұқсайды. Кейінде де батаны кім көрінген емес, елге сыйлы, абыройлы адам, қадірлі қария, атақты батыр, билер, шашасына шаң жұқпайтын билер, арқалы ақындар беретін болған.

Қазақ фольклортану ғылымының негізін салушылардың еңбектерінде миф деген атау кездеспегенімен, байырғы адамдардың санасындағы рухани ерекшеліктер арагідік аталып өтеді. Мысалы, А. Байтұрсынұлы «Адам анайы шағында бала сияқты жанды, жансыз нәрсені айырмаған. Жанды да, жансызы да бірдей тіршілік ететін, бірдей өмір сүретін сияқты көрінген . . . табиғаттан ұзап кеткен жері болмаған соң, адамның өзі де табиғатпен қатар, табиғатпен жалғас, сабақтас, өзектес сияқты күйде өмір шеккен. Жансыз нәрселерді жанды деп таныған » десе, Х. Досмұхамедұлы қазақ халық әдебиетін саралағанда «космогониялық әңгімелерді» (аспан шырақтары, күн күркіреу, найзағай, аққан жұлдыз, Темірқазық, Жетіқарақшы, Үркер, кемпірқосақ т. б. ) жеке түрге жіктейді.

Мифті отандық ғылымда фольклорлық жанр ретінде 1980 жылы С. А. Қасқабасов алғаш рет анықтады, оның бұл пікірі 1984 жылы жарық көрген «Қазақтың халық прозасы» деген әйгілі еңбегінде біржолата түйінделді[1, 89б] . С. А. Қасқабасов әлемдік мифологияны алғашқы қауымдық кезеңде пайда болған рух - иелік мифология, содан кейін құл иеленуші қоғам тұсында дәуірлеген көпқұдайлық мифология, ақырында феодалдық мемлекетте пісіп жетілген бірқұдайлық мифология деп үш үлкен кезеңге топтастыруды ұсынды.

М. Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институты тарапынан шығарған «Қазақ фольклорының типологиясы», «Қазақ фольклорының тарихилығы» секілді ұжымдық еңбектерде тақырыпқа қатысты жанама деректер бар. Әсіресе ғалым Ш. Ыбыраев, П. Әуесбаевалар құрастырған «Қазақтың мифтік әңгімелері» деген жинақ мәтіндерді жинақтауға жасалған алғашқы қадам болды. [2, 5-6 бет]

Халқымыздағы рулардың, ұлыстардың шығу төркінін сипаттап беретін тотемдік шежіре мифтер, Тәңір, Ұмай, Қыдыр ата т. б. көптеген рух иелерді бейнелейтін мифтер, бақсылар туралы шамандық мифтер, ақырзаман туралы мифтер де бар.

Көне түркілердің тәңірлік діні бойынша жер - Ана, аспан - Әке. Екеуінің ортасындағы адам мен табиғат олардың өмірге келген балалары. Яғни адам алғашқы тіршілік иелері, аспан мен жердің қасиетті некесінен жаралған. «Бұлайша мифтік ойлау әлем халықтарының бәріне ортақ болған, осының негізінде толып жатқан аңыздар туған», - дейді Э. Тайлор.

Көне мифті әйгілі қолбасшылар өз күш құдіреттерін дәріптеп көрсету үшін пайдаланған. Мысалы, оғыздардың батырлық эпосында Оғыз қаған көз қарықтырар күн сәулесінен жаратылады. Анасы - Ай қағаннан туған баланың беті мөлдір көк аспандай, аузы жалын шашқан оттай, көздері қызғылт, шашы мен қасы қап - қара болады. Оғыз қағанның ұлдарының да аспаннан жаратылғандығын мынадай аңыз білдіреді : « Они родились от девы, которая находилась посередине луча. Мифы памятника отражают главным образом тотемические воззрения. Это ярко воплотилось во всех деталях повествования: в описании внешности будущего героя - ноги его стали подобны ногам быка, поясница - пояснице волка, плечи - подобны плечам соболя, а груди медведя в изображении племенного тотема волка ».

Міне осыдан келіп ғажайып туу сарындарында аспанды - еркек ұрық себуші, жерді - әйел - ана кейпінде бейнелейтін мифтік образдар туындаған. Түркілер үшін көкті билеуші Тәңір, оның жер бетіндегі әйел сыңары Умай ана. « Бұл бізге әлемнің пайда болуы туралы пайымдаудың ешқандай ертегілік дәстүрге енбейтітін, керісінше бұл ұғымның адам санасында өз - өзінен пайда болғандығын дәлелдейді », - дейді орыс фольклорисі В. Пропп еңбегіне сілтеме жасаған авторлар [2., 216 бет] .

Осы жерде Ұмай ана туралы аңызды тілге тиек етсек.

Қазақта байғыздың бұрын адам болғандығы, кейіннен қарғыс ұрып құсқа айналғандығы туралы аңыз бар. «Түркістан, Жаңақорған, Сырдың төменгі ағысындағы қандастарымыз кейде оны байғыз демей, Мұраталы дейді. Неге Мұраталы? Ертеде Қаратаудың ойында, Жиделі Байсын жерінде, Қоңырат деген елінде бір бай болыпты. Балаға зар болыпты. Етегі жасқа толып жүріп көрген жалғыз ұлына, құдай мұратқа жеткізді ғой деп, Мұраталы деп ат қойыпты. Ол өте ерке болып өседі. Еркелік пен есерліктің арасы тым жақын екен, өсе келе үлкенді үлкен, кішіні кіші демей, албаты сөйлейтін болыпты. Қаралы жиында қарқылдай күліп, той-томалақты төбелессіз таратпапты. Сөйтіп жүріп Ұмай анаға тіл тигізіпті. «Ұмай, Ұмай дейді, Ұмайы кім десем, көп қатынның бірі екен дә, нәйеті», - депті бірде. Мұны естіген ел төмен қарап, ұялғаннан жерге кіріп кете жаздайды. Сөйтіп, Ұмай ананың қарғысына ұшыраған Мұраталы бір түнде жұдырықтай құсқа айналып, тоғайға сіңіп жоғалады. Түнімен сұңқылдап жылап шығатыны өткен іске өкініші екен дейді. Жұрт жаман тамның басында жарбиып отырған кішкентай құсты көрген сайын : « Е, мынау әлгі Ұмай ананың қарғысы атқан құс ғой, яки байқұс, байғыз болды ғой », - деп аяйды екен. [3., 25 бет]

Кейбір зерттеушілер : « Мифтер белгілі бір қоғамдағы құндылықтар жүйесін белгіледі, қандайда бір жүріс - тұрыс құлығын мақұлдап, рұқсат етіп отырды . . . Миф пен салт - жоралғылар ежелгі мәдениеттерде функционалдық, құрылымдық, дүниетанымдық біртұтастықты құрады » деген пікір айтады. [3, 17бет] Мифті зерттеуші ғалымдар өздерінің еңбектерінде адамның сана - сезімі кенжелеу кезінде яғни ру, тайпа деңгейіндегі шағында оның маңызды болғанын атап көрсетеді.

« Мифтік дүниетанымның архаикалық - мифтік санаға сүйенетіні белгілі. Архаикалық - мифтік сана - сезімнің немесе басқаша айтқанда, синкреттік, тұтастанған, бөлшектенбеген (А. Ф. Лосев бұл мағынаны беру үшін - инкорпораициялық сана; Л. Леви-Брюль - пралогиялық сана терминдерін қолданады) ойлау жүйесінің өзіндік қасиеттеріне - табиғи және мәдени нысандарды бір - бірінен ажыратпау; уақыттық себептілікті есепке алмау, алдыңғы оқиғадан кейінгі оқиғаның үнемі логикалық өрбімеуі, яғни бір жәйттен екінші жәйтке себеп - салдарсыз секірулер; адамның өзі қоршаған ортадан бөлінбеуі, өзін табиғаттан ажырата білмеу; абстрактілік түсініктердің болмауы, тотемизм жатады». [4, 17бет]

Ал, Дж. Фрэзер өзінің еңбегінде адамдардың мифтік көзқарасқа байланысты адамдардың пайда болуы тотемдік сенімдерге негізделгенін көрсетеді. Мысалы, Палау аралының тұрғындары алғашқы адамдарды топырақтан жаратқанда топырақтың құрамына әртүрлі жануарлардың, жәндіктердің қанын араластырған, сол себепті адамдардың мінез-құлқы соларға ұқсас келетінін айтады. Бойында егеуқұйрықтың қаны бар адамдар ұры болып келсе, жыланның қаны барлар қорқақ, ал қораздың қаны болса батыр ержүрек болып келеді деп пайымдаған.

Мота аралында жазылған Меланезий аңызы бойынша Кат есімді батыр адамдарды Вануа Лава аралындағы өзен жағасындағы батпақтан алынған қызыл саз балшықтан жасаған делінеді. Ол алдымен адам мен шошқа бейнесін бірдей жасаған екен, оған ағалары қарсы болған соң, шошқаны барлық күшімен жерге соққан екен, содан кейін олар төрт аяқтап жүретін болыпты-мыс, адамдар түзу жүретін болған. Ал Таити аралында кең тараған мынадай аңыз бар. Адамның алғашқы жұбын Тангароа құдайы жаратқан. Әлемді жаратқаннан кейін, адамды қызыл топырақтан жаратқан. Ол топырақ алғашында нан ағашының өнімдерін қолданбай тұрғанда адамдарға тамақ болған. Мұның тағы мынадай варианты бар. Тангароа құдайы адамды есімімен шақырады, ол қасында келгенде, оны ұйықтатып тастайды. Адам ұйықтап жатқанда оның бір сүйегін («иви») алады, сол сүйектен әйелді жасап, оны адамға әйелдікке береді. Осы жұптан адам атаулы тараған делінеді. Бұл аңыз Таити аралында өмір сүрген христиан миссиясының пайда болған кезінде туземдіктердің сөзінен жазылып алынған. Бұл аңызды жазып алған миссионер Вильям Эллис өз атынан мыналарды айтады: « Мне эта легенда всегда казалась простым повторением Моисеева рассказа о сотворении мира, который туземцы слышали от эвропейцев, и хотя они неоднократно говорили мне, будто предание сложились среди них еще до того времени, когда иностранцы впервые посетили их, но я придавал этому никакого значения. Некоторые утверждали также, что имя женщины было Иви. Это слово туземное и означает не только «кость», но также «вдова» и «военная жертва». Несмотря на уверения туземцев, я склонен думать, что название «иви» есть единственный туземный элемент во всей этой легенде, поскольку оно применено к праматери человеческого рода »[5, 18бет] .

Түркі халықтары фольклорында кездесетін ендігі бір поэтикалық образ - От-ана. От - түрік сөзі, моңғолдарда бұл ана (еке) деген мағынаны береді. Буряттарда ад сондай, «эхэ» сөзі бар бастаудың басы (голова, начало, закваска) деген ұғымды берсе, ұйғырларда «ана» сөзі ақыл, ес, бас деген түсініктің орнына жүреді. Демек, отқа табынып, от - ананың киелі күшіне сену дүниежүзі халықтарының бәрінде де болған. А. Н. Веселовский от - анаға табыну матриархат дәуірінде туып, содан бері жалғасып келе жатқан ескілікті салттың бірі дейді. [4., 46-47 бет]

Жаңа түскен келін (күйеуінің) әкесінің үйіне кіріп, сәлем жасап, « аруақ разы болсын » деп тағзым етеді, отқа бір қасық май құюы керек. Жас келін сәлем еткенде «аруақ разы болсын» деп, тізе бүгіп, еңкейіп, маңдайын еденге тигізеді. Отқа тамызған май жанып жатқанда, жас келіннің енесі немесе әйелдердің бірі алақанын отқа қыздырып, келіннің бетін сипайды. Үлкен үйдің отының құрметіне деп, қалыңдық атасының иығына шапан жабады, отағасы жас келінді : «иін қандырып илеген терідей мінезің жұмсақ болсын, қарағым» деп бата беріп, тулаққа, қой терісіне отырғызады. Жан беру(ант) беру үшін екі жерден от жағып, адам сол екі оттың арасынан өтіп, кісі өлтірген мылтықтың ұңғысын сүюі тиіс. [ 1., 180 бет]

Әйел - отбасының сақшысы, ертеңгі ұрпақты жалғастырушы тәңір иесі, үй - іші, ошақ басының бар жарығы мен қызуы сол әйел - ананың қолында. Сондықтан да болар, түркі халықтарының көбінде от - анаға табыну үйлену салтымен байланысты жиі қолданылады. Айталық, буряттарда жаңа түскен жас келін ата-енесінің үйіне кіре беріп, отқа сыйынып, ақ ( айран, сүт ) құйса, бірде май құяды. Алайда бурят халқының тұрмысында отау тігіп, от жағу ырымының өз ерекшелігі бар. «Әдетте жас жұбайлар отауында от тұтату үшін тамыздықты күйеудің әкесінің үйінен алады. Бұл ғұрып «галл хубааха» (от бөлісу), немесе «гал үгэхэ» (от беру) деп аталады. Осы салтты орындау рәсімі кезінде негізгі рөлді күйеудің шешесі атқарады, ол өз үйінен тамызық, нан, айран алып шығады да, жас отаудың ішіне алғаш рет түтін түтетеді».

Ал, қазақ ішінде жаңа түскен жас келіннің отқа табыну салты үлкен үйден басталады. Келін үйге кіре бере отқа май құйып: « от-ана, май-ана, жарылқа» деп тілеу тілейді. Сол кезде әйелдер алақандарын отқа қыздырып, келіннің бетін сипайды. Бұдан соң жиналған жұрт от ананың құрметіне сыйынып, екі жасқа «оттай ыстық достық бер!» деп тілек етеді.

Қара түнде қағынған,

Ие, кие кегінен,

Монтаны жарғыш ебінен,

Егізімді сен сақта!

Жолдарын жарық, жарқын ет,

Ұлы пана өзіңсің,

От - анасы, жарылқа!, - дейді.

Қазақ өміріндегі осы сияқты отқа, майға табыну салтымен байланысты туған өлеңдер буряттар арасында да болған. Д. Банзаров «Отқа сиынудың» мынадай бір текстін келтіреді.

«Ханоай-хан және Бурхату-хан тауларының басында өсетін ағаштан жасалған « от ана», от патшасы аспан мен жер айрылғанда тәңірім ананың өкшесінен жаратқан! Уа, от ана, саған арнап құрбандық, ақ сарбас шаламыз, шарабымыз да, тамағымыз да құрбан! Жас отаудың иелеріне көз қырыңды сала гөр! Тағзым етеміз жалбарына!» - дейді[2., 46 бет] . Жаңа туған айды көргенде үш рет ұшып тұрып, үш рет иіледі де, жерден шөп жұлып алып, үйге алып келіп отқа тастайды. [1., 180 бет]

Халқымыз жаңа ай туғанда да бата берген және ол күні бүгінге дейін сақталған.

«Ай көрдім, аман көрдім, Ақиреттік заман көрдім, Жаңа айда -жарылқа, ескі айда есірке». Жаңа туған айды көрген әр адам осылайша бата жасап бет сипайды. Бұл діншілдік немесе соқыр сенім емес, ол адамдардың табиғатқа, құбылысқа, ауа райына байланысты таным, түсінігі. Айдың тууына және жатысына қарап жұлдызшылар ауа райын, болашақты болжап отырған [4., 71 бет] .

Екі қолды жоғары көтеру кезіндегі физикалық қимыл, бүкіл болмысымен тілек тілеу, психикалық күштің эмоциялық әсері, денеден бөлінген жылу арқылы саусақтарының бастарына жиналып, жоғары көтеріледі де екі алақан ортасындағы чакра арқылы космостан келген энергияны бастан төмен қарай жіберді. Шығыс медицинасы мамандарының ауруды алақанынан ажырататыны осыдан. Бұдан/ бабаларымыздың хиромантиялық ұғымдарының бір кездері жақсы дамығанын, бірақ белгісіз бір себептермен жойылып кеткендігі аңғарылады. Бабаларымыздың түсінігі бойынша жамандық та, жақсылық та адамның басы арқылы кіреді, адамның басында сиқырлы күш бар. Төңірегіндегілерге жақсылық пен жамандық жасау туралы алғашқы ниеттер алдымен ми орталығында қорытылып шешілетін себебінің сырын ғылыми тұрғыдан білмесе де, физиологиялық түйсік арқылы сезінген. Дж. Фрэзердің: « Ертедегі адамдар ел басқарған адамдар мен батырлардың басында магиялық күш бар дегенге сенген » -, деп отырғаны осыдан шыққан. [6, 193бет ]

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.