ҚАЗАҚ ТІЛІНЕН ЕТІСТІКТІ ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 80 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университеті

Бердібекова Айнұр Бердібекқызы

Қазақ тілі сабақтарында етістіктерді меңгертудің тиімді әдістері

(7-сынып)

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Мамандық: 5В012100 - «Қазақ тілінде оқытпайтын мектептердегі қазақ тілі мен әдебиеті»

Алматы, 2019

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университеті

Қазақ филологиясы және әлем тілдері факультеті

Қазақ тіл білімінің теориясы мен әдістемесі кафедрасы

«Қорғауға жіберілді»

Қазақ тіл білімі теориясы мен әдістемесі

кафедрасының

меңгерушісі, профессор

Т. Н. Ермекова

«__» 2019 ж. ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ

Тақырыбы: Қазақ тілі сабақтарында етістікті оқытудың тиімді әдістері

(7-сынып)

Мамандық: 5В012100 - «Қазақ тілінде оқытпайтын мектептердегі қазақ тілі мен әдебиеті» мамандығы

Орындаған: Бердібекова А. Б.

Ғылыми жетекші

п. ғ. д., профессор Сүлейменова Ж. Н.

Алматы, 2019

Реферат

Жұмыстың көлемі : 77 бет.

Пайдаланылған әдебиеттер саны : 40.

Тірек сөздер : етістік, етістік категориялары, орыс тілінде оқитын мектеп, әдістер, білім беру мазмұнын жаңғырту, қазақ тілі

Зерттеудің мақсаты мен міндеттері: Зерттеудің мақсаты - 7-сынып оқушыларының білімін етістікті оқыту арқылы арттыру, етістіктің тілде қолданылуын меңгерту.

Қойылған мақсатқа жету үшін мынадай міндеттер қойылды:

Орыс тілді мектептерде қазақ тілін оқыту әдістемесінің даму тарихына шолу жасау;
Қазақ тіліндегі етістіктерді зерттеудің тарихын зерделеу;
етістік сөз табының теориялық зерттелуін қарастыру;
етістіктің категорияларын оқыту;
жаттығулар жүйесін жасау;
сөздік жұмысын жүргізу болып т табылады.

Қолданылған зерттеу әдістері: жинау, түсіндіру, статистикалық талдау, салыстыру, жинақтау, жүйелеу, саралау қорытындылау, тұжырым жасау, тәжірибе жасау әдістері қолданылды.

Зерттеудің теориялық маңызы мен практикалық мәні : Етістікті оқыту жүйесін анықтау дидактикада, оқыту әдістемесінде теориялық (теория) және тәжірибелік зерттеулер үшін маңызды. Теориялық жағынан зерттеу қазақ тілін оқыту әдістемесі теориясын жетілдіруге үлес қосады. Жұмыстың практикалық материалдарын жоғарғы оқу орындарындағы қазақ тілін оқыту, қазақ тілін оқытудың жаңа технологиялары теориясын оқытуда пайдалануға болады. Тәжірибе көрсеткендей, тіл үйрету сабақтарында үйірмелерде де пайдалануда тиімділігі бар.

Нәтиже: Қазақ тілі сабағында етістіктерді дұрыс та тиімді меңгерту оқушылардың білімінің сапасын арттыруға көп көмегін тигізеді. Етістікті меңгерту жүйесі орта мектепте қазақ тілінен білім мазмұнын игерудің негізгі құралы болып табылады. Себебі етістіктің функционалдық қызметі күрделі және оны игеру сөйлеудің негізі болып табылады.

Білім сапасы оқушының өмірге, қоғамға бейімділігін қалыптастырады, олардың функционалдық сауаттылығын арттырады. Қазақ тілі сабағында 7-сынып оқушыларының білімін қазақ тіліндегі етістіктерді меңгерту арқылы арттыру әдістемесінің маңыздылығы сөйлеуді меңгеруге негіз болатындығында.

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 5

ЕТІСТІКТІ ОҚЫТУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІОрыс мектебінде қазақ тілін оқыту әдістемесінің даму тарихына қысқаша шолу . . . 8. Қазақ тілі етістіктерінің жалпы сипаты және етістіктің қазақ тіліндезерттелуі . . . 12

1. 3. Етістікті оқытудың дидактикалық негіздері . . . 17

ҚАЗАҚ ТІЛІНЕН ЕТІСТІКТІ ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ

2. 1. Қазақ тілінен етістіктерді меңгерту әдістері . . . 20

2. 2 Етістік категорияларын оқыту . . . 35

2. 2. Етістік бойынша жүргізілетін сөздік жұмысы . . . 67

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 75

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТ . . . 76 КІРІСПЕ

Жұмыстың өзектілігі . «Тіл мәртебесінің ішіндегі ең маңыздысы - мемлекеттік тіл. Мемлекеттік тіл - елдің барлық аумағында және түрлі өмір салаларында қолданылуы баршаға міндетті болып табылатын, ресми жағдайы мемлекеттік дәрежеде белгіленген, белгілі бір мемлекеттің әлеуметтік-коммуникативтік жүйесінің негізгі компоненті» [1] . Еліміздегі барлық азаматы Қазақстан жерінің тарихын, мәдениетін, мемлекеттік тілді білуі керек. Болашақ маманның бәсекеге қабілеттілігінің басты көрсеткіштерінің бірі мемлекеттік тілді толық меңгеру.

Қазақ тiлi -дамыған‚ сөз байлығы аса мол‚ қазақ халқының ұлттық тiлi‚ Қазақстан Республикасының, мемлекеттiк тiлi.

«Тiлдердi қолдану мен дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасының» негізгі мақсаты - Қазақстанда тұратын барлық халықтың тілдерін сақтай отырып, ұлт мемлекеттік тілді балабақша, мектеп, жоғары оқу орындарында, мемлекеттік қызмет пен қоғамдық-саяси, әлеуметтік салаларда жан-жақты қолданысқа енгізіп, қазақстандықтардың қажеттілігіне айналдыру. Құжатта «Бағдарламаның бірінші бағытын іске асыру арқылы Қазақстанның барша азаматтарының мемлекеттік тілді меңгеру жүйесін құру жөніндегі жұмыстарды ұйымдастыру көзделеді. Бұл жүйенің өзегінде үшқұрамды негіз бар - мемлекеттік тілді оқыту әдіснамасын жетілдіру, оқытудың инфрақұрылымын кеңейту және мемлекеттік тілді меңгеру процесін ынталандыру. Аталған тәсіл бірінші бағыттың үш міндетін айқындайды» делінген [2] .

Сондай-ақ Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында да қазақ тілінің дамуына ерекше мән берілген. Осы бағдарламада «Қазіргі уақытта Қазақстанда

мемлекеттік тілдің дамуына зор көңіл бөлінуде. Орталық және жергілікті атқарушы органдарда, республика өңірлеріндегі жоғары оқу орындары жанынан қазақ тілін оқыту орталықтары құрылды, міндетті оқыту курстары енгізілді, қазақ тілінде іс жүргізу, негізгі және орта жалпы білім беретін мектептерде мемлекеттік тілді деңгейлеп оқыту енгізілді» деп, атқарылған істердің ауқымы мол екенін көрсеткен [3] .

Оқыту қазақ тілінде емес мектептерде қазақ тілін оқытудың ғылыми негіздері оқыту заңдылықтары мен қағидаттарына, тиімді әдіс-тәсілдері мен, оқытуды жаңаша ұйымдастыруға байланысты.

1987 жылы Республикада қазақ тілін оқытуды дамыту туралы үкімет

Қаулысынан соң, 1990 жылы қазақ тілі мемлекеттік тіл мәртебесін алғаннан кейін қазақ тілін оқыту мәселелесі көтеріле бастады.

Етістік - мағынасы мен құрылысы жағынан, өзінің күрделілігімен қазақ тілінде өте жиі әрі көп зерттелген сөз табының бірі. Етістікті сөз табы ретінде А. Байтұрсынұлы алғаш анықтап, грамматикалық категорияларын белгілеп көрсетіп берді. Етістік сөз табы осы ғалымнан бастап бүгінгі күнге дейін бірнеше ғалымның зерттеуінен өтті. Түркітанушы ғалымдармен қатар, қазақ тілі ғалымдары өз ой-пікірлерін нақтылап көрсетіп, қазіргі күндегі грамматикалық сипатын грамматикалық қызметін жүйелеп берді. Мысалы, Қ. Жұбанов, С. Аманжолов, М. Балақаев, І. Кеңесбаев, А. Қалыбаева, Н. Оралбаева, Ы. Маманов, Н. Т. Сауранбаев, Т. Қордабаев, т. б. ірі ғалымдар етістікке қатысты өз зерттеулерін жазды.

Тілдің кейбір жүйелі топтары мен грамматикалық категорияларын меңгерудің әдіс-тәсілдерін қарастырмай тұрып, қазақ тілін бұл типті мектептерде оқытудың әдістемелік жүйесін жасау мүмкін де емес.

Тілдің грамматикалық құрылысының бір саласы - морфология. Морфологияның қарастыратын мәселелерінің бірі - сөз таптары. Қазақ тіліндегі сөз таптарының ішіндегі ең күрделісі- етістік сөз табы. Етістік - лексика-грамматикалық жағынан күрделі, грамматикалық категорияларға бай сөз табы. Мектеп курсында етістікті оқыту қазақ тілі әдістемесінің негізгі мәселелерінің біріне жатады.

Әрине, қазақ тіліндегі етістік сөз табын, оның алуан түрлі лексика-семантикалық, грамматикалық сипаты бар топтары мен грамматикалық категорияларын, тұлғаларын қазақ мектебі мен орыс мектебінде оқытып, үйретудің әдіс-тәсілдері де, деңгейлері мен көлемі де, аясы мен мазмұны да бірдей, біркелкі емес, тіпті салыстыруға да болмайды.

Ең көне заманның өзінде тіл білімінде алдымен етістік пен есім сөздер танылған. Оның ішінде етістік қай тілде болсын, басқа сөз таптарынан жігі анық бөлінген сөз табы болып саналады. Орта мектепте етістікті оқыту-өзекті мәселе болып табылады. Қазақ тілін қазақ тілінде оқытпайтын мектептерде оқытудың негізгі өзекті мәселелерінің бірі, етістік сөз табы болғандықтан, оны оқыту арнайы қарастырылып, жан-жақты зерттеліп-зерделенуі керек. Оқушылардың қазақ тіліндегі етістіктерді түсінуде қиындықтар көп кездеседі. Оның түрлену жүйесінің күрделігі, жіктелу жүйесінің күрделілігі тілді игеруде біршама қиындықтарға алып келеді. Сондықтан арнайы зерттеу тақырыбы етіп таңдап алдық.

Диплом жұмысының нысанасына 7-сыныпта қазақ тіліндегі етістік сөз табының өзі және оның теориялық белгілерінің сипатталу ерекшелігі, оның түрленімдік жүйесі мен қолданыстық сипаты және орта мектепте оқыту үдерісі.

Диплом жұмысының мақсаты - қазақ тіліндегі етістік сөз табын орта мектептің 7-сыныбында оқыту әдістемесі.

Дипломдық жұмысының міндеті аталған тақырыпта диплом жұмысының мазмұнын ашып, мақсатқа жету үшін

етістік сөз табының теориялық зерттелуін қарастыру;
етістіктің категорияларын оқыту;
жаттығулар жүйесін жасау;
сөздік жұмысын жүргізу болып т табылады.

Диплом жұмысының жаңалықтары:

қазақ тілін оқыту әдістемесінің дамуы зерделенді;
етістік сөз табының теориялық мәселелері қарастырылды;
етістіктің категорияларын оқытудың тиімді әдістері сараланды;
жаттығулар жүйесі жасалды;
сөздік жұмысын жүргізу әдістемесінің мазмұны анықталды.

Зерттеу жұмыстың дерек көздері - Қазақ тілі біліміндегі етістікке, оны оқыту әдістемесіне қатысты зерттеулік еңбектер мен тұжырымдар, тілдік мысалдар.

Зерттеудің ғылыми тұжырымы. Диплом жұмысының тақырыптық мазмұнын ашуда төмендегі тұжырымдар ұсынылды:

Қазақ тілінде Етістік сөз табы барлық сөз табының ішінде дамулық тұрғыдан ең алғашқы және ең күрделі болып табылатыны;
Етістіктің жеке түрлену жүйесі болатыны;
Етістікті оқыту әдістемесі бойынша жасалған жүйе оқушы тілін дамытуға, қазақша сөйлеуге мүмкіндік беретіні.

Диплом жұмысының құрылымы кіріспе, екі тараудан, қорытынды мен пайдаланған әдебиет тізімінен тұрады.

ЕТІСТІКТІ ОҚЫТУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІОрыс мектебінде қазақ тілін оқыту әдістемесінің даму тарихына қысқаша шолу

Қазақстанда жалпы мектеп жүйесінің түбегейлі өзгеруі Ұлы Қазан төңкерісінен соң басталды. Кеңес өкіметінің алғашқы жылдарында-ақ Қазақстанда тіл туралы ресми құжаттар дүниеге келе бастады. Солардың алғашқыларының бірі - 1920 жылы қабылданған «Қазақ АССР-і еңбекшілері правосының декларациясы». Онда еліміздегі барлық тілдердің теңқұқықты қолданылатындығы жарияланса, іле 1921 жылы Қазақ АССР-і Халық Комиссарлар Кеңесінің «Республикадағы мемлекеттік мекемелерде қазақ, орыс тілдерін қолдану жөніндегі Декретте қоғамдық салаларда қазақ және сонымен қатар орыс тілдерін қолдану міндеті көзделді. Өзге ұлт өкілдеріне қазақ тілін оқыту мәселесі тұңғыш рет 1926 жылы Қазақ АССР-ң Орталық Атқару Комитеті президиумының «Аппаратты тұрақтандыру жөніндегі қаулысында қаралады». [4] .

Мұнда ересектер үшін курстар ұйымдастыру (ерікті түрде) ал екінші басқышты мектептердегі жавропалықтардың балаларын қазақ тіліне міндетті түрде оқыту қажеттігі атап көрсетілді. Осы жылдары өзге ұлт өкілдері үшін алғаш бағдарлама, оқулық жарық көрді. Олар: Жавропалықтар үшін қазақ тілінің бағдарламасы (1926 ж. ), К. Кемеңгеровтің «Жавропалықтар үшін екі жылдық оқу құралың (1928 ж. ) .

ВКП (б) ОК-ның 1932 жылғы «Оқу бағдарламалары мен бастауыш, орта мектеп режимі туралы» қаулысының шешімдерін орындау барысында өзге ұлт оқушылары үшін жүйелі қазақ тілі оқулықтары жазыла бастады. Солардың бірі-Т. Шонаұлының 1931, 1933 жылдары шаққан «Орыс үшін қазақша әліппесің мен «Қазақ тілінің оқу құралың.

1934 жылы ҮШ Қазақстандық өлкелік партия конференциясы өзге ұлт өкілдерінің қазақ тілін үйренуін жеделдетуді барлық партия ұйымдарына міндеттеді. [5, 6] .

Бұл орыс мектебіне арналған қазақ тілі оқулықтарының шығуына жедел қарқын берді. Осы жылдары шыққан оқулықтар: Т. Ахметовтің 5-6 сыныпқа арналған «Орыс мектептері үшін оқу құралың (1934), С. Жиенбаевтың 6-7 сыныпқа арналған «Қазақ тілің оқулығы (1938), І. Кеңесбаевтың 8-10 сыныптар үшін «Қазақ тілің оқулығы (1939), С. Жиенбаевтың 7- сынып оқулығы (1940) .

Осылармен қатар сол кездері шығып тұрған педагогикалық журналдар мен газет беттерінде қазақ әдістемесінің көрнекті өкілдері Ш. Х. Сарыбаев,

С. Жиенбаев, Ғ. Бегалиев секілді әдіскер ғалымдардың ұлттық мектептегі қазақ тілін оқыту жайындағы ірілі- кішілі мақалалары жарық көре бастады.

Солардың алғашқыларының бірі - С. Жиенбаевтың «Орыс мектебінде қазақ тілін оқыту методикасың атты мақаласы. 6 Ол бұл мақаласында қазақ тілін оқытуда шет тілін оқытудың әдістемесін қолданудың тиімділігін айта келіп, алдымен оқушыны ауызша сөйлеуге үйретудің қажеттілігіне тоқталады. Оқушылардың сөйлеу тілін дамытуға әсіресе етістік сөздерінің ерекше орын алатынын, сондықтан оған сабақ барысында көбірек көңіл бөлу керектігін атап көрсетеді.

Осы тұста жарық көрген дүниелердің ішінен ғылым Ш. Х. Сарыбаевтың еңбегін ерекше атап өту керек. Ол-осы салада алғаш құнды мақалалар жариялап, кейіннен көз майын тауыса зерттеген тақырыптар аясында тұңғыш диссертациялық жұмыс жазған адам. [7] .

Ғалым грамматиканы оқытуда теориялық материалдардың ең керектілерін іріктеп, оны практикалық қажеттілікке қарай жүйелеп орналастыру тәртібінің тілді үйренуде маңызды роль атқаратынына тоқталады. Автордың бірнеше ұқсас, мазмұны бір-біріне жақын тақырыптарды біріктіріп ұсынуы-қазіргі кезеңдегі сабақты тиімді өткізудің әдісі- блокпен оқытуға сәйкес келеді. Оқушыларға грамматикалық және лексикалық материалды игертуде араға уақыт салып оқитын қайталап отырудың тиімділігіне назар аударады. Морфология мен синтаксис элементтерін оқытуда өзінің «санәдісін» ұсынады.

1952, 1954 жылдары жарық көрген «Орыс оқушыларына етіс категориясын оқыту [8, 47-51], «Етістікті оқыту [9, 42-48 ] мақалаларында етіс категориясын орыс мектебі түгілі, қазақ мектебі оқушыларына меңгертудің қиын мәселе екендігін, оның бір төркінінің бұл жөніндегі әдістемелік еңбектердің жоқтығында екендігін баяндайды. Ол етіс тақырыбын түсіндіруде үйретілген етістіктердің мағыналық жағынан ұқсас болуы, көрнекі түсіндірілуі деген тәрізді екі түрлі қағидатты тұтқа етіп ұстауды ұсынады. Осыған байланысты етістіктер оқушының тікелей іс-әрекеттері (өздері жасаған) арқылы түсіндіріледі. Қимылды білдіретін сөздерді оқушылардың көз алдындағы заттардың қозғалысы арқылы түсіндірудің тиімділігін нақтылы мысалдармен дәлелдеп, етістікті меңгертуде «санәдісін» қолданудың жолдарын көрсетеді. Етістік шақтарын меңгерту үшін оларды үнемі бір-бірімен салыстыра оқытудың және жіктелуін жіктеу есімдіктерімен байланыстыра өтудің маңызы зор екенін айтады. Сөз таптарының ішіндегі күрделі де көлемдісі - етістік. Ғалымның етістік тақырыбына қайта-қайта оралып, осы бағытта дүркін-дүркін мақалалар жазуы-автордың орыс мектебіндегі қазақ тілін оқыту әдістемесін жетік білетіндігін аңғартады. Себебі оқушылардың сөйлеу тілін дамытуда етістіктің алатын орна ерекше. Автор осы ерекшеліктерді тап басып талдап көрсетеді. 1940 жылы жазылған М. Лапатухиннің еңбегі орыс мектебінде қазақ тілін оқыту әдістемесіне арналған. Мұнда етістік сөздерді негізінен көрнекі түсіндіру әдіс арқылы меңгерту қажеттілігін басым айтады да, етістік бойынша меңгерілуге тиісті грамматикалық материалды атап кетеді. 1941 жылы жарық көрген жинаққа [11] ғылым Ш. Х. Сарыбаев пен Т. Әбішевтің көлемді мақалалары енді. Ш. Х. Сарыбаев өзінің “Орыс мектебінде қазақ тілін оқыту мәселелері” атты мақаласында орыс тілді оқушылармен жүргізілетін алғашқы сабақтардың үлгісін көрсетеді. Мұнда ол грамматикалық материалдарды игеріп, оны тілде дұрыс қолдануға үйретудің жолдарын, етістік бойынша бұйрық рай, ауыспалы осы шақты меңгертудің әдістемесі сөз еткен. Бұл материалдарды жеңіл игертуде өзінің кейіннен диссертациясында сөз ететін “санәдісін” қолданудың тиімділігін атай келе, оны көрнекі көрсетеді. Еңбектің соңында бақылау жұмысын жүргізудің әдістемесіне тоқтаған.

1980 жылдары жарық көрген көлемді еңбектердің бірі- Ы. Мамановтың “Орыс мектебіндегі қазақ тілін оқыту” әдістемелік оқу құралы. Автор бұл еңбегінде фонетика, морфология, синтаксисті оқытуды әдіс-тәсілдеріне және етістік формаларын үйретудің жолдарына арнайы тоқталған. Сөздердің бір-бірімен байланысын, сөз тіркесін құрауда грамматикалық формалардың басты роль атқаратындығын, ендеше, грамматикасыз тіл үйрету мүмкін емес екендігін, соның ішіндегі етістік сөздерінің атқаратын ролін айта келіп, оқушының міндетті түрде білуге тиісті төмендегі етістік формаларын атап көрсетеді: жедел өткен шақ, ауыспалы келер шақ, нақ осы шақ, бұйрық рай, өткен шақ есімше, тұйық етістік, өткен шақ көсемше, қалау рай, көмекші етістіктер (еді, екен, ет, де) . 1987 жылы Қазақ ССР Министрлер Советінің “Республикада қазақ тілін оқып, үйретуді жетілдіру” қаулысын кейін, іле Республикада қазақ тілі мемлекеттік мәртебе алған соң (1989), Егеменді еліміздің Жаңа Конституциясында қазақ тілі мемлекеттік тіл болып заңдастырылып, қазақ тілін өркендетудің бағыт-бағдары анықталды. Міне, осы тарихи құжаттар республикада тұратын жергілікті ұлт пен өзге ұлт өкілдерінің мемлекеттік тілді үйрену қажеттілігін туғызды. Осыған байланысты ересектерге арналған “Қазақ тілі”, жоғары оқу орындары үшін “Қазақ тілі” оқулықтары, мектепке арналған оқу құралдары көптеп шыға бастады. Атап айтқанда, Х. Қожахметованың “Қазақ тілінің 40 сабағы” Н. Оралбаева т. б. “Біз қазақ тілін үйренеміз”, Ш. Бектұров, А. Бектұрованың “Қазақ тілі” оқулығы, Б. Құлмағамбетова, Ж. Елемісованың “Қазақ тілі” көмекші құралы, Ә. Сәдуақасованың “Орыс мектептерінде қазақ тілін оқытудың кейбір мәселелері”, Т. Аяпованың “Қазақ тілі” оқулығы, Қ. Молдабековтің “Қазақ тілін үйренушілерге оқу құралы”, Э. Сүлейменова және бірнеше автордың қазақ тілін өзге ұлт өкілдеріне үйретумен байланысты жарық көрген Тіл ұстарту, Анықтағыш, Сұхбат, Бейнежазба, Үнжария оқу кешені,

Осылармен бірге ұлттық мектепте қазақ тілін оқыту мәселелері бойынша жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған тұңғыш оқулық “Орыс тіліндегі мектептерде қазақ тілін оқыту әдістемесін” ерекше атауға болады. Оның авторлары - көрнекті ғалым Н. Оралбаева және К. Жақсылықова. [13] . Мұнда орыс мектебінде қазақ тілін оқыту әдістемесінің теориялық негіздері, бағдарламалар мен оқулықтар, қазақ тілін оқытудың әдістері, қазақ тілі сабақтары, оқушылардың қазақша тілін дамыту мәселелері және тіл салаларын оқытудың теориясы мен практикасы толық қамтылған.

Осы еңбекпен байланысты 1999 жылы А. Қасабек, А. Күзембаеваның “Орыс мектебіндегі қазақ тілін оқыту әдістемесінің практикалық және зертханалық жұмыстары” [14] оқу құралын атауға болады. Сонымен бірге орыс мектептеріне арналған жаңа бағдарламалар, Кеңес дәуірінде бірінші рет жарық көрген - 1 сынып суретті оқулығы. 50-жылдардан бері қарай алғаш рет шыққан 9, 10, 11 сынып оқулықтары “Атамұра” баспасынан шығып жатқан “Жаңа буын” оқулықтары - айтқанымызға дәлел.

Сонымен, көптеген мәселелері шешімін күтіп отырған ана тілімізді орыс мектептерінде оқыту мәселесі жөніндегі бұл еңбектердің қай жағынан алып қарағанда да маңызы зор.

Ж. Сүлейменова “Оқу орыс тілінде жүретін мектепте қазақ тілінде етістікті оқыту” (1993) атты диссертация қорғады. Бұл еңбек 1943 жылы Ш. Сарыбаевтың диссертациясынан кейінгі 50 жылдан кейін қорғалған алғашқы жұмыстардың бірі болды [15] .

Ғылыми зерттеу еңбегінде 7-сыныпта қазақ тілі сабақтарында етістікті орыс тілді оқушыларға оқып-үйрету негізінде оқушылардың қазақша тілін дамытуға байланысты жүргізілетін жұмыстар әдістемесі қарастырылған. Еңбекте етістікті оқытудың педагогикалық-психологиялық негіздері анықталып, психологиялық, физиологиялық ерекшеліктер белгіленіп, оқытудың ұтымды-оңтайлы әдіс-тәсілдері, сөздік жұмысын жүргізудің лексика-семантикалық, морфологиялық, синтаксистік жолдары, ғылыми ұстанымдары көрсетіліп, анықталған. Орыс мектебінің оқулықтарының даму тарихы, оқулықтар мазмұны, бірізділік, онымен жұмыс жасаудың әр түрлі әдістері, көрсетілген.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.