Картографиялық проекция түрлері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 43 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
Қарағанды мемлекеттік техникалық университеті

МІ және Г кафедрасы

Картография
пәні бойынша
Курстық жұмыс

Тексерген:Каранеева А.Д.
Орындаған:Тастемірова Ә.Ғ.
Тобы:ГиК-18-1

Қарағанды 2019

ҚАРАҒАНДЫ МЕМЛЕКЕТТІК ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
МАРКШЕЙДЕРЛІК ІС ЖӘНЕ ГЕОДЕЗИЯ КАФЕДРАСЫ
АНЫҚТАМА
Маркшейдерлік іс және геодезия кафедрасында Картография пәні бойынша ГиК 18-1 тобының студенті Тастемірова Ә.Ғ. жазған курстық жұмыс бойынша салыстырмалық анализ жүргізілді.
Барлық нәтижелер мен көрсеткіштер antiplagiat.ru сайтының көмегімен анықталды. Толық ақпарат алу үшін сарапшының қатысуымен толық талдау жүргізілуі тиіс.
Тексерулер нәтижесінде мәтіннің түпнұсқалығы :

Маркшейдерлікісжәнегеодезия каф.мең. Хмырова Е. Н

Мазмұны
Кіріспе
1 Картографиялық проекция туралы түсінік
5
1.1 Картографиялық проекция түрлері
6
1.2 Проекцияларды бұрмалануына қарай жіктеу
9
2 Орта масштабтағы карталардың номенклатурасы
10
2.1 Карта наменклатурасы туралы түсінік
10
2.2 Орта масштабты карталардың номенклатурасын анықтау
18
Тарсырмалар:
Тапсырма-1: Топографиялық карталардың торлануы мен номенклатурасы
Тапсырма-2: Карта парақтарындағы бұрыш төбелерінің координаталары мен номенклатурасын анықтау
Тапсырма-3: Картографиялық проекциялар
Тапсырма-4: Картографиялық бұрмалану
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер

Кіріспе
Картография табиғат пен қоғам құбылыстарының үйлесуі мен өзара байланысуын, олардың кеңістіктегі орналасуын және уақыт бойынша өзгеруін, т. б. картографиялық кескіндеудің (бейнелеудің) көмегімен зерттейтін ғылым. комителық ұғымдарға - аспан денелері мен жұлдызды аспанның карталары, глобустар мен жер бедері карталары, картографиялық белгілермен берілген кеңістік модельдері (үлгілері) жатады. Картография ғылыми және техникалық пәндер жүйесіне тарамданады. Оның біреуінің көп ғасырлық тарихы болса, кейбіреулері жақында ғана пайда болып, қалыптасу сатысынан өтуде. комитеның жалпы теориясы картаны жасау әдістемесі мен пайдалану мәселелерімен шұғылданады. Картография теориясының негізгі әдістемесі - картатану. Математикалық картография картаның математикалық негіздерін зерттейді. Ол картографиялық проекция теориясын әзірлейді, картографиялық тор құрудың әдістерін жасайды, олардағы бұрмалануды талдайды. Картаны құру және жобалау пәні картаны әзірлеу әдісі мен оның лабораториялық технологиясын зерттейді. Картаны безендіру және картографиялық семиотика картаның тілін, картографиялық белгілер жүйесін құру әдісі мен теориясын, картаны көркемдеу, түрлі түсті безендірумен айналысады. Картографиялық семиотика шеңберінде белгілер жүйесін құру және оларды пайдалану тәртібін зерттейді. Картаны басып шығару - картаны, атласты, т. б. картографиялық өнімдерді технологиялық әзірлеу, көбейту, картаны полиграфиялық безендіруден тұратын техникалық пән. Картографиялық өндірісті ұйымдастыру және экономикасы - салалық экономикалық пән. Ол карта жасау өндірісін жоспарлау және ұйымдастыру мәселелерімен айналысады. Картаны пайдалану картографиялық өнімдерді пайдаланудың теориясы мен әдісін әзірлейді. Картография тарихы картографиялық өндірістің дамуын, көне картографиялық өнімдердің тарихын зерттейді. Картографиялық топонимика - географиялық атаулардың мағыналық мәнін зерттейтін пән салаларын нысанға қарап та жіктейді.
Картография құрылымына қарай үлкен картографиялық пәндер жүйесін құрайды. Олар: картаны тану, картографиялық информатика, математикалық картография, картометрия, картаны құрастыру және проектілеу, безендіру, картаны шығару және қолдану.
Картаны тану - географиялық карталардың элементін, құрылымын, карталардың даму тарихын және карталарды қолдану жолдарын қарастырады.
Картографиялық информатика - карталардың жіктелуін және баға беруін, сақтау мен таралуын қарастырады.
Математикалық картография - карталардағы географиялық объектілердің нақтылығын қарастырады.
Картометрия - географиялық карталардағы объектілердің ұзындығын, ауданын өлшеуін қарастырады.

Картографиялық проекция
Картографиялық проекция, картографиялық кескін - Жер эллипсоидының (шардың) немесе планетаның бетін математикалық тәсілдер арқылы жазықтықта бейнелеу.Картада кездесетін бұрмаланулар сипатына қарай, картографиялық проекциялардың мынадай түрлері белгілі: тең ауданды, тең бұрышты, тең аралықты және еркін проекциялар.Тең ауданды проекциялардағы карталарда географиялық объектілердің ауданы бұрмаланбай дәл беріледі, бірақ өте үлкен аумақтарда бұрыштар мен геометриялық пішіндер елеулі бұрмалануға ұшырайды.Тең бұрышты проекциялардағы карталарда бұрыштардың бұрмалануы жоқ. Сонымен қатар мұндай карталарда аумағы шағын жерлер пішіні де дәл кескінделеді. Ал ұзындықтың масштабы картаның кез келген нүктесінде барлық бағытта да бірдей мөлшерде сақталады. Неғұрлым аумағы үлкен географиялық объектілердің ауданы қатты бұрмалануға ұшырайды.Тең аралықты проекциялардағы картада ұзындықтың масштабты тек канa бір басты бағыт бойынша, тек параллель -- немесе мередиан бойымен ғана сақталады. Бұрыштар мен ауданнын бүрмалануы соншалықты байқала бермейді.Еркін проекциялардағы карталарда бұрыштар мен ауданның, ұзындықтың бұрмалануы аз мөлшерде картаның кез келген нүктесінде кездеседі.Географиялық объектілерді жазықтыққа көшіру үшін пайдаланылатын көмекші геометриялық беттердің түріне және картографиялық тордың ерекшелігіне қарай проекциялар: цилиндрлік, конустық және азиммуттық деп бөлінеді.
Азимуттық проекцияда параллельдер тұйық шеңбер жасап, ал меридиандар бір нүктеден жан-жаққа бойлық бұрыштарының көрсеткішіне сәйкес бөлінген түзу сызықтар түрінде таралады. Азимуттық проекциялар жекелеген материктер мен полюстік аймақтардың картасын жасауда кенінен қолданылады.
Цилиндрлік проекцияда параллельдер мен меридиандар көп жағзайда бір- біріне тікбұрыш жасап орналасады. Цилиндрлік проекциялар дүниежүзілік карталардың барлық түрін жасауда кеңінен пайдаланылады.
Конустық проекциялар қоңыржай ендіктерде орнасқан аумақтар үшін өте қолайлы, бұрмалану аз байқалады. Сондықтан Ресей, Қазақстан және ТМД елдерінің карталары көбінесе осы проекциялар негізінде жасалады.
Параллельдері концентрлік шеңберлер, меридиандары параллельдердің радиустары болып келетін Картографиялық проекция Оларда меридиандардың арасындағы бұрыш тиісті бойлықтардың айырымына тең болады. Азимуттық проекциялардың жеке түріне перспективтік проекциялар жатады. Жалған конустық проекциялар - параллельдері концентрлік шеңберлермен, орта меридианы түзу сызықпен, қалған меридиандары қисық сызықпен бейнеленетін проекциялар. Жалған цилиндрлік проекциялар - параллельдері параллель түзу сызықтармен, орта меридианы осы сызыққа перпендикуль түзумен, қалған меридиандары қисық сызықтармен кескінделетін проекциялар. Жартылай конустық проекциялар - параллельдері орта меридианды кескіндейтін түзу сызық бойындағы шеңберлермен бейнеленетін проекциялар. Карталардағы бұрмаланудың сипаты мен дәрежесін картографиялық торды градустың торымен салыстыру арқылы анықтауға болады. Глобустағы меридиан сызықтары бір нүктеден таралып, полюстерді қосып жатқандықтан ұзындықтары бірдей 1° меридиан доғасының ұзындығы барлық жерде шамамен 111 км-ге тең. Параллельдер мен меридиандар бір-бірімен тікбұрыш жасап қиылысады. Глобустағы параллельдер бірдей қашықтықта орналасады, полюстерге қарай біртіндеп қысқарып, солтүстік және оңтүстік полюсте нүктеге айналады. Глобустағы көршілес параллельдер арасында орналасқан градус торының барлық тор көздері пішіні мен мөлшері жағынан бірлей болады, ал картада бұл тор көздер әртүрлі болуы мүмкін. Бұл географиялық объектілердің пішіні мен ауданының бұрмаланғандығын көрсетеді. Картадағы меридиан сызықтары мөлшерінің әртүрлілігі ұзындықтың бұрмалануын және картаның әр жеріндегі масштабтың бірдей еместігін көрсетеді.
Көптеген карталарда бұрыштың бұрмалануы параллельдер мен мерндиан арасындағы бұрыштың ауытқуына байланысты болады. Соның нәтижесінде аралдардың, түбектердің, теңіздердің кескіндері мен пішіндері карта мен глобуста бірдей болмауы мүмкін. Оларды салыстыру арқылы оңай анықтауға болады.
Карталардағы кездесетін бұрмаланулар жер бетіндегі кескінделген объектілер мен нүктелердің экваторға және бастапқы меридианға байланысты географиялық орнын керсетудің дәлдігіне ешбір кедергі келтірмейді.
* Әр түрлі Картографиялық проекцияларда құрылған карталар нақты жер бетінің кескінін біраз бұрмалап көрсетеді. Бұрмалану үш түрлі болады: бұрыштық (картадағы бұрыштар глобустағы бұрыштарға тең болмайды); аудандық (аудандардың масштабы картаның әр аумағында әр түрлі); сызықтық (картаның бір сызығының әрбір нүктесінде масштаб әр түрлі).
Бұл үш түрлі бұрмаланудың үшеуі де глобуста болмайды.
* Картографиялық проекция бұрмалану сипатына қарай төмендегідей жіктеледі:
1. Тең бұрышты (конформдық) Картографиялық проекцияларға масштаб тек нүктенің орнына ғана тәуелді болады, ал бағытына байланысты болмайды. Мұндай проекциялардағы бұрмалану эллипстері шеңберге айналады; мысалы, Меркатор проекциясы мен стереография проекциясы;
2. Тең шамалы (эквиваленттік) Картографиялық проекцияларда аудандар сақталады: мұндай проекцияларда жасалған карталардағы фигуралардың ауданы осы фигуралардың ауданына пропорционал, ал пропорционалдық коэффициенті картаның бас масштабының квадратына кері шама болады. Бұрмалану эллипстерінің ауданы әр уақытта да өзгермейді, тек олардың пішіні мен бағдары жағынан ғана айырмашылығы болады. Еркін Картографиялық проекциялар тең бұрышты да тең шамалы да проекцияларға жатпайды.
Олардың ішінде тең аралық (бас масштабтары бірі-біріне тең) және ортодромиялық (шарының үлкен шеңбері - ортодромиялары түзу сызықпен кескінделеді) проекциялар ерекшеленеді.
Меридиандар мен параллельдердің кескінделуі жағынан жіктелімдеу - Картографиялық проекциялардың тарихи дамуының нәтижесі. Цилиндрлік проекциялар - меридиандары тең қашықтықпен өтетін параллель түзу сызықтармен, параллельдері меридиандарға перпендикуль түзу сызықтармен кескінделетін проекциялар. Бұлар экватордың не белгілі бір пареллельдің бойындағы ауданды бейнелеуге қолайлы. Теңіз қатынасы карталарын сызуға Меркатордың тең бұрышты цилиндрлік проекциясы қолданылады.

Тапсырма 1
Топографиялық карталардың торлануы мен номенклатурасы
Вариант №7
Жұмыстың мақсаты: карта мен пландағы торлануларды еркін меңгеру және номенклатураны оқып үйрену.
Негізгі теориялық түсініктеме
Территорияның картасы көппарақты болып келеді. Картаның әрбір парағы меридиан және параллель сызықтармен шектелген, олардың ұзақтығы картаның масштабына байланысты болады. Әртүрлі масштабтағы көппарақты карталарды тез табу үшін картаның жеке парақтарының есеп жүйесін жасауды қажет етеді. Мұндай көппарақты карталардың жеке парағын жүйе арқылы белгілеу номенклатура деп аталады. Әртүрлі масштабтағы карталар номенклатурасының негізіне халықаралық карта торлануының масштабы 1:1000000 болып бекітіледі.
Бұл масштабтағы картаның бір парағын алу үшін жер шары Гринвич меридианынан басталып, алты градустық бойлық бойынша меридиандар 60 колоннаға бөлінеді. Алты градустық зоналардан колонналардың өзгешелігі меридианнан 180° ендікпен батыстан шығысқа қарай нөмірленеді, есептелуі сол бағыт бойынша алынады да, бірақ Гринвич-нольдік меридианынан басталады. Сондықтан зона нөмірі колонна номерінен 30-ға ерекшеленеді. Әрбір колонна 4° арқылы ендік бойынша параллельдермен қатарларға бөлінеді, олар жазбаша түрдегі латын әріптерімен белгіленеді, олар А-дан V әрпіне дейін солтүстікке қарай 22 қатардан және А-дан V әрпіне дейін экватордан оңтүстікке қарай 22 қатардан тұрады. Сондықтан, жер шарының барлық беті 2640 карта парақтарында көрсетіледі.
1:1000000 масштабты парақтың номенклатурасы екі индекстен тұрады: колонналардың номерлері мен белдеулердің белгілері. Сонымен, Мәскеу қаласы №37 парақта орналасқан. Халықаралық келісім бойынша 1:1000000 масштабтағы карта парағының номенклатурасы барлық мемлекеттер үшін ортақ карта болып саналады, ал басқа масштабтағы карталар үшін ол әртүрлі болуы мүмкін. Бір масштабтағы карта парақтарын одан ірі масштабтағы карта парақтарына бөлу торлану деп аталады. Карта парақтарын бөліктерге торлау бірдей өлшемді әртүрлі масштабты карта парақтарын алуды қарастырады. Біздің елімізде 1:1000000 масштабтағы карта парағы ірі масштабтағы карта парағының номенклатурасын орнату үшін нұсқа болып табылады [1].
Көпбетті карталарды топтастыруды жобалау негізі оның торлануында болып табылады, яғни белгілі бір жүйе бойынша картаны жеке парақтарға бөлу. Картаны парақтарға бөлу жүйелері: картографиялық тор сызығы, координаталық тор сызығы (көп қолданылмайды) және қосалқы сызықтар бойынша, яғни ортаңғы меридианға перпендикуляр немесе параллель сызық (тікбұрышты торлану, ұсақ масштабты карталарды жасау кезінде пайдаланылады).

1-есеп. Алты градустық Loc зонасындағы 4 және 55 осьтік меридианның бойлығын анықтау керек.

Шешуі:
а) Nзон 4
Loc (Nзон 6°)-3°(46°)-3°24°-3°21°
Loc (Nзон -1)6°+3°(4-1)6°+3°18°+3°21°

б) Nзон 32
Loc 180°-( Nзон -30)6°+3°180°-(55-30)6°+3°33°
Loc 180°-( Nзон -31)6°-3°180°-(55-31)6°-3°33°
Жауабы: Loc=21°; Loc=33°
2-есеп. Егер А нүктесі солтүстік ендік пен шығыс бойлықта орналасқан болса, онда 1:1000000 масштабты карта парағының номенклатурасын анықта.

Берілгені: с 69°01´ Шешуі:
ш 74°41´ N=(43-30)=13°
ось =N6°-3°=136°-3=75
бат=(ось-3°)=75-3°=72°
шығ=(ось+3°)=75+3°=78°
Жауабы: N.R-43

72°

N.R-43

68°
72° 78°

3-есеп. Егер А нүктесі оңтүсік ендік пен батыс бойлықта орналасқан болса, онда 1:1000000 масштабты карта парағының номенклатурасын анықта.

Берілгені: о 53°00' Шешуі:
б 125°37'

56°

S.N-51

52°
120° 126° Жауабы: N.R-43
4-есеп. Берілген карта рамкасының географиялық координаталарының мәліметтері бойынша масштаб пен номенклатураны анықта:
о 52°00'; с 52°02'30''; б 74°37'30"; ш 74°41'15''.
Шешуі:
с -о 52°02'30''-52°00'=2'30''
ш -б =74°41'15"-74°37'30"=3ʹ45
яғни, карта парағының масшатабы - 110000.

1) М 11000000 топографиялық картаның номенклатурасы

56°

N-43

52°
72° 78°

2) М 1500000 топографиялық картаның номенклатурасы

56°
А Б
54° 43
В Г
52°
72° 75° 78°
N-43-B
3) М 1200000 топографиялық картаның номенклатурасы

I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
XIII
XIV
XV
XVI
XVII
XVIII
XIX
XX
XXI
XXII
XXIII
XXIV
XXV
XXVI
XXVII
XVIII
XXIX
XXX
XXXI
XXXII
XXXIII
XXXIV
XXXV
XXXVI
56°

55°20 ʹ

54°40 ʹ

54°

53°20 ʹ

52°40 ʹ
52°
72° 73° 74° 75° 76° 77° 78°

N-43-B- XXXIII

4) М 1100000 топографиялық картаның номенклатурасы

56°
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
55°40'
13 24
55°20'
25 36
55°
54°40' 37 48
49 60
54°20'
61 72
54°
53°40' 73 84

53°20' 85 96
97 108
53°
109 120
52°40'
121 132
52°20'
52° 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144

72° 72°30' 73° 73°30' 74° 74°30' 75° 75°30' 76° 76°30' 77° 77°30' 78°

N-43-B- XXXIII-138

5) М 1:50000 топографиялық картаның номенклатурасы

52°20'
А Б
57°10' 138
В Г
52°
74° 74°30' 74°45′

N-43-B- XXXIII-138-Г

6) М 1:25000 топографиялық картаның номенклатурасы

52°10'
а б
52°05' Г
в г
52°
74°30' 74°37'30" 75°45′

N-43-B- XXXIII-138-Г-г
7) М 1:10000 топографиялық картаның номенклатурасы

52°05' 1 2
57°2'30" г
3 4
52°
74°37'30" 74°41'15" 75°45′

N-43-B- XXXIII-138-Г-г-3
5-есеп. Парақ рамкасының ендігі мен бойлығын анықта. Карта масштабы 150000.
Берілгені: Шешуі:
G-16-45-Б
В = 24°
L = 84°

28° 3°00ʹ
bo=50ʹ
Б bc= 3°00ʹ
lб = 4°15ʹ
24° 50ʹ lш = 4°30ʹ
84° 90° 4°15ʹ 4°30ʹ

Lб = L + lб = 81° + 4°15ʹ = 85°15ʹ
Lш= L + lш = 81° + 4°30ʹ = 85°30ʹ
Bo = B + bo = 24° + 50 ʹ = 24°50
Bc = B + bc = 24° + 3°00ʹ = 27°

Жауабы: Lб =85°15ʹ, Lш=85°30ʹ, Bo =24°50 ʹ, Bc =27°.

6-есеп. 1:50000 масштабты карта парағының номенклатурасын анықта, онда координаталары бар нүкте орналасқан.

Берілгені: Шешуі:
В = 73°35ʹ
L = 53°45ʹ
М 11000000

76°

S-39

72°
48° 54°
М 1500000 топографиялық картаның номенклатурасы

76°
А Б
74° 39
В Г
72°
48° 51° 54°
S-39-B
М 1200000топографиялық картаның номенклатурасы

I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
XIII
XIV
XV
XVI
XVII
XVIII
XIX
XX
XXI
XXII
XXIII
XXIV
XXV
XXVI
XXVII
XVIII
XXIX
XXX
XXXI
XXXII
XXXIII
XXXIV
XXXV
XXXVI
76°

75°20 ʹ

74°40 ʹ

74°

73°20 ʹ

72°40 ʹ
72°
48° 49° 50° 51° 52° 53° 54°

S-39-B- XXIV

М 1100000 топографиялық картаның номенклатурасы

76°
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
75°40'
13 24
75°20'
25 36
74°
74°40' 37 48
49 60
74°20'
61 72
73°
73°40' 73 84

73°20' 85 96
97 108
72°
109 120
72°40'
121 132
72°20'
133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144
71°
78° 48°30' 49° 49°30' 50° 50°30' 51° 51°30' 52° 52°30' 53° 53°30' 54°

S-39-B- XXIV-96
a.5) М 1:50000 топографиялық картаның номенклатурасы

73°40'
А Б
73°30' 96
В Г
73°20′
53°30' 53°45' 54°

S-39-B- XXIV-96-B

Тапсырма 2
Карта парақтарындағы бұрыш төбелерінің координаталары мен номенклатурасын анықтау
Вариант №9
Жұмыстың мақсаты: Геодезиялық пункт орналасқан жердің номенклатурасы мен карта парақ рамкаларының бұрыш координаталарын анықтау, географиялық координатадан тікбұрышты координатаға және керсінше есептеуді үйрену.
Бұл жұмысты орындау студенттің әртүрлі масштаб карта парақтарының торлануы мен номенклатурасын оқып үйренгеніне негізделеді. Осыған сәйкес студент жұмысты орындаған кезінде төмендегі есептерді шешуі қажет:
1.Орналасқан пункттің 1:2000 және 1:10000 масштабты карта парағындағы номенклатурасын анықтау.
2.Трапециялық рамкалар бойынша сәйкес парақтың номенклатурасын анықтау.
3.1:2000 және 1:10000 масштабты парақ рамкасының бұрыш төбелерінің географиялық координаталарын анықтау.
4.Пункттегі және 1:2000 және 1:10000 масштабты карта парақ рамкаларының бұрыштарын географиялық координатадан тікбұрышты координатаға алмастыру жасау. 1:10000 масштабты карта үшін геодезиялық есептеуді географиялық есептеуге алмастыру.
5.Рамканың өлшемін және 1:2000 және 1:10000 масштабты трапецияның ауданын анықтау керек.

Негізгі теориялық түсініктемелер:
1:5000 және 1:2000, 1:1000 және 1:500 масштабты топографиялық пландарды жасау үшін орындалатын негізгі шарттарға сәйкес бөліктің түсірісі үшін геодезиялық негіздеу пункт координаталары Гаустың проекциялау координата жүйесі бойынша, яғни ережемен, үшградустық зонада, ал 1:10000 масштаб үшін - алтыградустық зонада есептеледі.
1950 жылдан координаталар зонасының үшградустық жүйесі Кеңес өкіметінің барлық аймағында 1:2000 және 1:5000 мастаб түсірістері үшін Гаусс проекциясында орындалуы міндетті болды. Бұл координаталар жүйесінде жер эллипсоидының беті бойлық бойынша 3° сайын меридиандармен зонаға бөлінеді. Үшке еселік бойлығы бар орташа меридиан зонасы осьтік меридиан деп аталады, оның жазықтықтағы кескіні абсцисса осі, ал экватор кескіні ордината осі болып қабылданады. Осы екі сызықтың қиылысуы координаталардың басы болып саналады.
Х абсциссасын координата басынан солтүстікке қарай оң таңбамен, ал оңтүстікке қарай теріс таңбамен есептейді. Кеңес өкіметінің барлық аймағы солтүстік жарты шарда орналасқандықтан, абсцисса алдына оң таңба қойылмау қабылданған [1].
У ордината координата басынан солтүстікке қарай оң таңбамен, ал бастысқа қарай теріс таңбамен саналады.
Толығымен солтүстік жарты шарда орналасқан ТМД елдерінің аймағанда абсцисса мәні барлық уақытта оң болады. Ордината оң немесе теріс болуы мүмкін. Ординаталар мәні теріс болмауы үшін осьтік мкридианнан батысқа (х) абсциссасын шартты түрде 500 км-ге ауыстырылды. Осындай үлгімен түзетілген (у) ординатаны келтірілген деп атайды [1].

Жұмыстың орындау тәртібі
1.Алдымен бланкты карта 1:1000000 бойынша мастабты карта парағының номенклатурасын, пункттің берілген географиялық координатасы ( 44°30'25) ендігі бойынша М латын әріпті қатарын анықтаймыз. Бойлығы бойынша (69°10'20) колоннаның номерін 42-ны анықтаймыз және зона номерін табамыз, яғни зона номері колонна номерінен 30 бірлікке артық, сонда (42-30)=12 - зона номері болады. Зонаның номері бойынша, 1:1000000 масштабты карта парағын шектейтін остік меридиан және меридиан бойлығын (L-42) есептеп табамыз.
а) 6° зона үшін осьтік меридианның бойлығы:
остік=N∙6°-3°, мұндағы N-зона номері.
Шеткі меридианның бойлығы: бат=(остік-3°); оңт=(остік+3°).
а) 1:10000
остік=12∙6°-3°=69°; бат=69°-3°=66°; оңт=69°+3°=72°.

А) 1:10000 масштабты карталар үшін номенклатурасын анықтау.
М 11000000 топографиялық картаның номенклатурасы
43°

L-42
44°
66° 72°
М 1500000 топографиялық картаның номенклатурасы

48°
А Б
46° 42
В Г
44°
66° 69° 72°

L-42-Г

М 1200000 топографиялық картаның номенклатурасы

I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
XIII
XIV
XV
XVI
XVII
XVIII
XIX
XX
XXI
XXII
XXIII
XXIV
XXV
XXVI
XXVII
XVIII
XXIX
XXX
XXXI
XXXII
XXXIII
XXXIV
XXXV
XXXVI
47°

47°20 ʹ

46°40 ʹ

46°

45°20 ʹ

44°40 ʹ
44°
66° 67° 68° 69° 70° 71° 72°

L-42-Г- XXXIV
М 1100000 топографиялық картаның номенклатурасы

48°
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
47°40'
13 24
47°20'
25 36
47°
46°40' 37 48
49 60
46°20'
61 72
46°
45°40' 73 84

45°20' 85 96
97 108
45°
109 120
44°40'
121 127 132
44°20'
133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144
44°
66° 66°30' 67° 67°30' 68° 68°30' 69° 69°30' 70° 70°30' 71° 71°30' 72°
L-42-Г- XXXIV-127
М 1:50000 топографиялық картаның номенклатурасы

44°40'
А Б
44°30' 127
В Г
44°20᾿
69° 69°15' 69°30'
L-42-Г-127-B
М 1:25000 топографиялық картаның номенклатурасы

44°30'
а б
44°25' В
в г
44°20′
69° 67°7'30" 69°15'00''
L-42-Г-127-B-г

М 1:10000 топографиялық картаның номенклатурасы

44°25'
1 2
44°22'30" г
3 4
47°20′
69°7'30" 69°11'15" 69°15'
L-42-Г-127-B-г-3
Б) 1:2000 масштабты карталар үшін номенклатурасын анықтау.
52°11'45 75°15'10
М 11000000 топографиялық картаның номенклатурасы
56°

N-43
52°
72° 78° N-43
М 1500000 топографиялық картаның номенклатурасы

56°
А Б
54° 43
В Г
52° N-43-Г
72° 75° 78°
М 1200000 топографиялық картаның номенклатурасы
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
XIII
XIV
XV
XVI
XVII
XVIII
XIX
XX
XXI
XXII
XXIII
XXIV
XXV
XXVI
XXVII
XVIII
XXIX
XXX
XXXI
XXXII
XXXIII
XXXIV
XXXV
XXXVI
56°

55°20 ʹ

54°40 ʹ

54°

53°20 ʹ

52°40 ʹ
52°
72° 73° 74° 75° 76° 77° 78°

N-43- XXXIV

М 1100000 топографиялық картаның номенклатурасы

56°
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
55°40'
13 24
55°20'
25 36
55°
54°40' 37 48
49 60
54°20'
61 72
54°
53°40' 73 84

53°20' 85 96
97 108
53°
109 120
52°40'
121 131 132
52°20'
133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144
52°
72° 72°30' 73° 73°30' 74° 74°30' 75° 75°30' 76° 76°30' 77° 77°30' 78°

N-43- 139
М 1:50000 топографиялық картаның номенклатурасы

52°20′
А Б
52°10' 139
В Г
52°
75° 75°15' 75°30'
N-43- 139-Г
М 1:25000 топографиялық картаның номенклатурасы

52°10'
а б
52°05' Г
в г
52°
75°15′ 75°22'30" 75°30'

N-43- 139-Г-в

М 1:10000 топографиялық картаның номенклатурасы

52°05'
1 2
52°2'30" в
3 4
52°
75°15′ 73°15'45" 75°22'30''

N-43- 139-Г-в-3

М 1:5000 топографиялық картаның номенклатурасы

52°20'
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
52°18'45''
17

32
52°17'30''
33

48
52°16'15''
49

64
52°15''
65

80
52°13'45''
81

96
52°12'30''
97

105

112
52°11'45''
113

128
52°10'
129

144
52°08'45''
145

160
52°07'30''
161

176
52°06'15''
177

192
52°05'
193

208
52°03'45''
209

224
52°02'30''
225

240
52°01'15''
241

256
52° 75°

75°1'52.5''
75°3'45''
75°5'37.5''
75°7'30''
75°9'22.5''
75°11'15''
75°13'7.5''
75°15'
75°16'52.5''
75°18'45''
75°19'37.5''
75°21'30''
75°23'22.5''
75°25'15''
75°27'7.5''
73°

N-43- 139(105)
М 1:2000 топографиялық картаның номенклатурасы

52°12'30"
а б с
52°12'05"
г д е
52°11'40"
ж з и
52°11'15"

75°15' 75°15'37.5" 75°16'15" 75°16'52.5" N-43- 139(105-г)
1:100000 масштабты карта парғының өлшемі бойынша бұрыштар төбелерінің географиялық координаталарын анықтаймыз.
А) 1:10000 масштабты карта үшін

69° 00′ 69° 30′
1:100000 44°40′ 44°40′
L-42-Г-127
44°20′ 44°20′
69° 00′ 69° 30′

69° 00′ 69° 15′
1:50000 44°30′ 44°30′
L-42-Г-127-В
44°20′ 44°20′
69° 00′ 69° 15′

69° 7′30′ 69° 15′00′′
1:25000 44°25′ 44°25′
L-42-Г-127-В-г
44° 20′ 44°20′
69° 7′30′ 69° 15′00′′

69° 7′30′′ 69° 11′15′′
1:10000 44°22′30′′ 44°22′30′′
L-42-Г-127-В-г-3
44°20′ 44°20′
69° 7′30′′ 69° 11′15′′

А) 1:2000 масштабты карта үшін

75° 00′ 74° 30′
1:100000 52°20′ 52°20′
N-43-Г-139
52°00′ 52°00′
75° 00′ 75° 30′

75° 15′ 75° 30′
1:50000 52°10′ 52°10′
N-43-Г-139-Г
52°00′ 52°00′
75° 15′ 75° 30′

75° 15′ 75° 22′30′′
1:25000 52°05′ 52°05′
N-43-Г-139-Г-в
52°00′ 52°00′
75° 15′ 75° 22′30′′

75° 15′ 75° 18′45′′
1:10000 52°2′30′′ 52°2′30′′
N-43-Г-139-Г-в-3
52°00′ 52°00′
75° 15′ 75° 18′45′′

75° 15′ 75° 16′52,5′′
1:5000 52°12′30′′ 52°12′30′′
N-43-139(105)
52°11′15′′ 52°11′15′′
75° 15′ 75° 16′52,5′′ ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.