Нарт шаруа қожалығының жерін бағалау

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 55 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

География және табиғатты пайдалану факультеті

География, жерге орналастыру және кадастр кафедрасы

Дипломдық жұмыс

ШАРУА ҚОЖАЛЫҚ ЖЕРЛЕРІН ПАЙДАЛАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІН МЕМЛЕКЕТТІК ҚОЛДАУ НЕГІЗІНДЕ ДАМЫТУ (ЖАМБЫЛ ОБЛЫСЫ МЕРКІ АУДАНЫ МЫСАЛЫНДА)

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . .

I. ШАРУА ҚОЖАЛЫҒЫ ҰҒЫМЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ НЕГІЗІ . . .

1. 1 Шаруа қожалығының түсінігі және мазмұны

1. 2 Шаруа қожалықтарының жер пайдалануын құқықтық негіздеу

1. 3 Шаруа қожалығы қызметін жүргізудің жане оның дамуының дүниежүзілік тәжірибесі

II. ШАРУА ҚОЖАЛЫҒЫН МЕМЛЕКЕТТІК ҚОЛДАУДЫҢ

2. 1 Жамбыл облысының климаты, топырағы.

2. 2. Қазақстандағы АӨК-ке несие беру

2. 3 Шаруа қожалықтары - мемлекеттік қолдаудың басым бағыты ретінде

2. 4 Шаруа қожалықтарының даму проблемалары мен перспективалары

2. 5 Мемлекеттік қолдаудың мәні және оның шаруа қожалығы үшін қажеттілігі

III. ШАРУА ҚОЖАЛЫҚ ЖЕРЛЕРІН ПАЙДАЛАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІН МЕМЛЕКЕТТІК ҚОЛДАУ НЕГІЗІНДЕ ДАМЫТУ (ЖАМБЫЛ ОБЛЫСЫ МЕРКІ АУДАНЫ МЫСАЛЫНДА)

3. 1 Жамбыл облысындағы шаруа қожалықтарының қазіргі даму жағдайы

3. 2 Меркі ауданының шаруа қожалықтарының даму тиімділігіне әсер ететін ерекшеліктер мен факторлар

3. 3 «Нарт» шаруа қожалығының жерін бағалау

ҚОРЫТЫНДЫ . . .

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР . . .

КІРІСПЕ

Кеңес Одағынан кейінгі кезеңде, яғни Қазақстанның егемендігінің он жылдығынан кейін шаруа немесе фермер қожалықтарының жер иеленуі мен пайдалануы ауыл шаруашылығына арналған жерлердің бірін алды. Көптеген шаруалар демократиялық жолмен экономикалық бостандық алды.

Шаруа (фермер) секторының құрылуымен ауылдық тауар өндірушілердің сапалы жаңа қабатын қалыптастыруға, экономикалық базаны құруға және халықты азық-түлікпен қамтамасыз етуге байланысты проблемаларды шешуге деген үміт едәуір дәрежеде байланысты болды. Шаруа (фермер) қожалықтарының табысты қызметі осы шаруашылықтар мен басқа да ауыл шаруашылығы кәсіпорындары арасындағы өнімдер мен еңбек нарығындағы бәсекелестікті ынталандыруға, ауыл шаруашылығы өндірісінің тиімділігін арттыруға ықпал етуге тиіс.

Жер - кез келген мемлекеттің байлығы, ол табиғаттың өзі берген өндіріс құралы, онда еңбектің қажетті алғышарттарының материалдық қуаты бар, нақты бір құқықтық негіздерде жерге меншік және иелену құқығына ие болу сәйкесінше тиісті құқықтар мен міндеттерді тудырады. Жер реформасының проблемалары Қазақстандағы аграрлық сектордағы реформаларымен тікелей байланысты. Аграрлық сектордағы реформаның басты бағыттарының бірі аграрлық өндірістің бөлшегі ретіндегі шаруа қожалақтарын дамыту болып табылады. 2018 жылғы статистикалық мәліметтерге жүгінсек, Қазақстанда 190 мыңға жуық шаруа қожалықтары бар екен. Шаруа қожалықтарының құрылуын және қызметін реттейтін Қазақстан Республикасының заңнамасы қазіргі кезде қалыптасу сатысында жатыр. Осыған байланысты шаруа қожалықтарының түсінігі, құрылу жағдайлары, мүліктік кешені, ұйымдық-құқықтық нысанына байланысты заңнаманың мәселелері нақты анықталмаған. Шаруа-фермер қожалықтары-өнімді өсірумен, қайта өңдеумен және сатумен айналысатын, сондай-ақ осы кластағы кәсіпорындарға әртүрлі бейінді қызмет көрсететін ауыл шаруашылығы секторының қазіргі заманғы шаруашылық жүргізуші субъектілері. Іс жүзінде шаруа қожалықтары басқа жеке кәсіпорындар сияқты кәсіпкерлік субъектілері болып табылады, бірақ кейбір жағдайларда мемлекет ерекше шарттар ұсынады. Мұндай лояльды көзқарас ауыл шаруашылығы саласын дамытуға және отандық өндірісті ұлғайтуға фермерлерді ынталандыруға бағытталған.

Тақырыптың өзектілігі. Шаруа қожалықтары халыққа азық-түлік өнімдерін жеткізеді, сондықтан шаруа қожалықтарында болып жатқан барлық өзгерістер біздің мемлекетіміздің экономикасына тікелей немесе жанама әсер етеді, адамдардың өмір сүру деңгейіне әсер етеді.

Диплом жұмысының мақсаты: Қазақстан экономикасындағы шаруа қожалықтарының орнын анықтау, олардың негізгі мәселелері және одан әрі өркендеу жолдарын түсіндіру.

Зерттеудің мақсаты мен міндеттері . Дипломдық жұмыстың мақсаты жер пайдаланудың негізгі ережелерін теориялық жинақтау, сондай-ақ шаруа қожалықтарының жерлерін пайдалану тиімділігін арттырумен байланысты бағыттарды әзірлеу болып табылады.

Мемлекеттің экономикалық процестерге қатысуының алдыңғы траекториясы біздің мемлекеттік реттеу түсінігімізге әсер етті. Жоспарлы экономика өзінің мемлекеттік реттеу философиясына, еліміздің ауыл шаруашылығы өндірісінің сапасына, әртүрлілігіне және шығасысына әсерін тигізді. Нарықтық экономика өзіне тән мемлекеттік реттеудің ерекшеліктерін тудырды. Өнімдермен физикалық манипуляциялау (дайын өнімді өндіру, сақтау, қайта өңдеу, дайындаушыдан тұтынушыға ауыстыру) және нарықтық жүйеде айырбастау және баға белгілеу процестерінің институционалдық нарығын қамтитын экономикалық аспектілер басқаша жүзеге асырылады.

Тұтынушылар әр түрлі, сау, қолдануға ыңғайлы, арзан өнімді талап етеді. Азық-түлік шикізатын және дайын өнімдерді өндірушілер арасындағы қатынастар өзгереді. Инфрақұрылымды, заңнамалық қамтамасыз етуді, экономикалық саясатты дамытуға жәрдемдесуде мемлекеттік қолдаудың маңызды рөлі. Мемлекеттік реттеу көпаспективті сипатқа ие. Нарықтық экономика жағдайында мемлекеттік қолдау мен мемлекеттік реттеуді ұйымдастырудағы мүмкіндіктер аясы кеңеюде.

Реттеуші әсерлердің тетіктері кәсіпорынның тиімді жұмыс істеуі үшін жағдай жасауды қамтамасыз етеді. Қазіргі уақытқа дейін АӨК-ні дамыту негізінен оңтайландыру стратегияларын қолдануда құрылды. Бәсекелестік күресте жеңуге талпынуда өндірушілер кәсіпорынның инновациялық стратегиясын іске асырудың ұтымды тәсілдерін іздейді. Табиғи ресурстарды, бар технологиялық базаны, қоршаған табиғи ортаны сақтай және жақсарта отырып, азық-түлік өнімдерін өндірушілер халық шаруашылығының басқа салалары алатын және кеңейтілген өсімін молайтуды қамтамасыз ететін салалармен салыстырылатын пайда алуы тиіс. Бұл ғылыми-техникалық әлеуетті, Еңбек және өндірістік ресурстарды, қаржы, несие және салық жүйесін қарқынды дамытудың көптеген құрамдас бөліктерін байланыстыруды талап етеді. Ауыл шаруашылығы мемлекет үшін басым сала болып табылады, өйткені ең алдымен азық-түлікпен қамтамасыз етудің, демек, азық-түлік тәуелсіздігінің негізі болып табылады. Бұл жұмыстың өзектілігі.

Осы мақсатқа сүйене отырып, жұмыстың келесі міндеттерін атап өтуге болады:

- мемлекеттік қолдаудың мәнін және оның ауыл шаруашылығы үшін қажеттілігін ашу;

- агросфераны мемлекеттік реттеудің құралдары мен үлгілерін белгілеу.

Ауыл шаруашылығы агроөнеркәсіптік кешеннің орталық буыны болып табылады, оған елдің азық-түлік қауіпсіздігі проблемасын шешудегі басты рөлдердің бірі беріледі. Тұрақты даму тұрғысынан азық-түлік проблемасын шешу бағыттарын айқындауды табиғи ортаның динамикалық тепе-теңдігін қолдау, оны ластанудан және бұзылудан қорғау жөніндегі шараларды іске асырумен кешенді, тығыз байланыста жүргізу қажет.

Бұл көптеген елдерде ауыл шаруашылығы өндірісі табиғи ортаның азып-тозуының басты факторына айналуымен түсіндіріледі. Сонымен қатар, ауыл шаруашылығы экономиканың кез келген басқа саласына қарағанда табиғи-климаттық, ландшафтық жағдайларға байланысты, тиісінше табиғи ортаның нашарлауы ол үшін экономикалық көрсеткіштердің нашарлауына әкеп соғады.

Әлемдік тәжірибе агроөнеркәсіптік кешенді мемлекеттік қолдау дамыған елдерге ғана емес, дамушы елдерге де қажет екенін көрсетті. Оның деңгейі қандай болуы керек деген мәселе әлі де пікірталас болып қалады.

Қазақстанда фермерлікті дамыту әлеуеті бар. Әр түрлі ғылыми зерттеулер фермерлік шаруашылық сияқты ұйымдық-құқықтық форманың артықшылықтары мен кемшіліктерін анықтады. Фермерлік шаруашылықтардың артықшылығы олардың отбасылық өзін-өзі ұйымдастыруына байланысты, бұл басқарушылық шешімдерді жедел қабылдауға, кадрларды шаруашылықтың өзінде дайындауға мүмкіндік береді. Өндірістік еңбектің жоғары уәждемесі де соңғы орын алмайды. Кемшіліктерге салыстырмалы түрде қысқа өмір сүру мерзімін, фермерлік өндірістің даму циклдерінің шаруашылық басшысының жасына тәуелділігін, шаруашылық басшысының отбасы ішінде даулы жағдайлардың туындау қаупін жатқызуға болады. Фермерлік шаруашылықтарды ауыл тұрғындары жиі құрады, олар бұған дейін ауыл шаруашылығы саласында жұмыс істеді. Фермерлік шаруашылықтар басшыларының көпшілігі колхоздардың (совхоздардың) басшылары немесе мамандар, көптеген механизаторлар болды.

Фермер бизнесінің отбасылық-кәсіпкерлік табиғаты бар және салыстырмалы түрде аз мөлшермен сипатталады. Бұл ерекшеліктер ірі ауыл шаруашылығы кәсіпорындары үшін бейімделгендерге қарағанда, фермер өндірісін жүргізудің орындылығын негіздеу, оны жоспарлау және тиімділікті бағалау үшін қағидатты түрде өзге де тәсілдер мен әдістемелерді қолдануды негіздейді. Фермерлік шаруашылық-Бұл бизнес-менеджментте маркетинг, ресурстарды (соның ішінде адами, қаржылық, техникалық және табиғи) Құзыретті басқару, жоспарлау және болжау бар және үйлестірілетін іскерлік кәсіпорын. Іс жүзінде фермерлік шаруашылық - бұл отбасылық негізде ауыл шаруашылығын жүргізудің коммерциялық ұйымының нысаны, оның басшысының тұрақты жұмыспен айналысуы және тауарлы ауыл шаруашылығы өнімінің құны жалпы ақшалай түсімнің кемінде 70% - ын құрайтын жалдамалы еңбекті тарту мүмкіндігі бар. Ауылда фермерлік шаруашылықтармен қатар шаруа қожалықтары немесе ауыл тұрғындарының жеке қосалқы шаруашылықтары бар және жұмыс істейді. Олар фермерлік шаруашылықтарға қарағанда тұтынушылық сипатқа ие, архаикалы және консервативті, өзге де мотивациялық механизмге ие. Шаруа немесе жеке қосалқы шаруашылықты іс жүзінде жүргізу шаруа отбасы мүшелерінің еңбектеріне негізделген, нарыққа ең аз жүгінетін қызмет болып табылады. Ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру жөніндегі осындай қызмет негізінен шаруашылықтың өз ішінде өнімді тұтынуға бағытталған және шаруашылық қызметті заңды ресімдеуді және ресми есептілікті жүргізуді талап етпейді. Мұндай шаруашылықтардың фермаларға өсуі жаңа технологиялардың дамуымен, механизация деңгейінің, шаруалардың жалпы және кәсіби мәдениетінің жоғарылауымен байланысты.

Диплом жұмысының құрылымы. Диплом жұмысы кіріспеден, екі негізгі тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшалардан тұрады. Кіріспеде зерттеу жұмысының негізгі өзектілігі, мақсаты, міндеті, нысаны, теориялық, практикалық мәнділігі айқындалды.

I. ШАРУА ҚОЖАЛЫҒЫ ҰҒЫМЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ НЕГІЗІ

1. 1. Шаруа қожалығының түсінігі, мәні және мазмұны

Шаруа (фермер) қожалығы - жеке кесіпкерліктің бір түрі ретінде қарастырылады. Жеке кәсіпкерлік дегеніміз - жекеше кәсіпкерлік түрі ретінде азаматтардың бастама жасайтын қызметі, ол табыс табуға бағьпталған азаматтардың меншігіне негізделген және олардың тәуекел мен мүліктік жауапершілігі арқылы азаматтар атынан жүзеге асырылатын қызмет. Бұл қызметтің субъектісі ретінде тек жеке тұлға болып табылады. Шаруа (фермер) қожалығына занды тұлға деген мәртебе берілмеген, ал бұрыңғы заңда ол мәселеге тиым салынбаған. Шаруа (фермер) қожалығына мұндай мәртебе беруді түсіндіретін болсақ, заңды тұлғаны құру көптеген шығындарды қажет етеді, мысалы құрылтай құжаттарын дайындау жарғылық қордың белгіленген мөлшерін төлеу; занды тұлғалар жеке кәсіпкерлерге қарағанда салықты көп төлейді. Заң актілерінде бір субъектілердің мәртебесі жөнінде әртүрлі көзқарастар айтылады.

Шаруа(фермер) класының дамуы Кеңес Үкіметінің орнауымен үзіліп қалды. 1917 жылғы Қазан революциясынан кейін жерді кезең-кезеңмен ұлттандыру процесі басталды. Бірінші кезеңінде «Жер туралы» декрет қабылданады. Онда жерді әлеуметтендірудің негізгі идеялары көрініс тауып, ішкі қарама-қайшылық туды. Себебі, жерге қатысты жеке меншікті жоққа шығару, жермен мәмілелер жасауға тыйым салу шаруа жер құқығының негізін бұзды. Екіншікезеңде «Жерді әлеуметтендіру туралы» 1918 жылғы қаңтардағы декрет қабылданды. Бұнда шаруаларға жер пайдаланудың еркін нысандары ұсынылды, жеке шаруашылықтан бастап ұжымдық шаруашылыққа дейін.

Қоғамның осындай экономикалық жағдайында жерді әлеуметтендіру идеясы пайда болады. Оның белді авторларының бірі аграрлық экономист - А. В. Чаянов. Ол отбасылық еңбектік шаруашылық теориясын ойлап тапты. Оның теориясында негізгі орынды шаруаның және оның отбасы мүшелерінің жеке еңбегі иеленді. А. В. Чаянов аграрлық өзгерістерді мынандай реформаларда деп есептеген:

1) барлық жер жалпы халықтың мұрасы болып, халықтың еңбектік пайдалануына түсуі керек;

2) жерге жеке меншік алынып тасталу керек;

3) жерге еңбектің құқықтық танылуы.

1937 жылы колхоздарға республиканың барлық шаруа қожалықтарының 97, 5 пайызын алды. 1937 жылдың аяғында республика колхоздары мемлекеттен мәңгілік тегін пайдалануға 65953 мың га ауылшаруашылық жерлерін алған. Жалпы айтқанда, ауыл экономикасындағы шаруашылықтың социалистік тәжірибесі шаруаның жерден алшақтауына алып келді, ол ауыл шаруашылығы өндірісінің өсіміне мүдделі емес жалдамалы жұмысшыға айналды.

«Жерді әлеуметтендіру» саясатының экономикалық тұрғыдан құлдырауы Қазақстанда және басқа да Тәуелсіз Мемлекеттер Достамтығында шаруа қожалықтарының қайта жандауына елеулі аргумент болды. Шаруа қожалығын ауыл шаруашылығы өндірісінің жаңа ұйымдық-құқықтық нысаны ретінде тану КСРО-ның және одақтас республикалардың 1990 жылғы 28 ақпандағы Жер туралы заңнамасында көрініс тапты. Шаруа қожалықтары шаруашылық етуші дербес субъекті болуға және агроөнеркәсіп кешені жүйесінде ауыл шаруашылығы өнімін өндіретін басқа өндірушілермен бірдей жағдайға ие болуға тиіс болды.

Шаруа (фермер) қожалықтары. Қазақстанның Азаматтық кодексіне сәйкес әртүрлі а/ш құрылымдары (акционерлік қоғам, әр типтегі серіктестіктер, кооперативтер, қожалықтар) қалыптасуда. Жекешелендіру кезеңінде (90-шы жылдары) шаруашылық формасын таңдау алдымен оның қаржылық жағдайымен негізделді:

1 топ - тұрақты рентабельді кәсіпорындар (10 пайызға жуық) - акционерлік жолды таңдады

2 топ - рентабельділігі орта деңгейдегі кәсіпорындар (20 пайызға жуық) - ЖШС, өндірістік кооперативтерге ауысты

3 топ - жоспарлы-зиянды кәсіпорындар (70-80 пайыз) - шаруа (фермер) қожалығына ауысты

Ең жоғарғы сатыдағы кәсіпорындарға акционерлік негіздегі кәсіпорындар жатады, яғни олар бірден мемлекеттік кәсіпорынның мүліктерін сатып алу арқылы жабық типтегі АҚ-ға ауысты, мүліктің бір үлесі акционерлерге - ұжымға пұрсатты акциаларды тарату арқылы тегін берілді. Қаржылық жағдайы орта деңгейдегі кәсіпорындар ЖШС, өндірістік кооперативтеріне ауысты, ал зиянды кәсіпорындар толығымен таратылып мүліктері жанұяларға пай үлесіне тегін беріліп шаруа қожалықтары құрылды. Сондықтан бүгінгі күні шаруа қожалықтарының басым көпшілігі - жанұялар негізінде құрылған қожалықтар болып есептеледі.

Қазақстан Республикасының «Жеке кәсіпкерлік туралы” заңына сейкес шаруа (фермер) қожалығы жеке кәсіпкерліктің бір түрі болып танылады. 1990 жылы 20 мамырда ҚазССР заңына сәйкес келесі түсінік берілген: “Шаруа шаруашылығы дегеніміз - ауылшаруашылығын бірлесіп жүргізетін адамдардың семьялық, еңбек бірлестігі болып танылады. Шаруа шаруашылығының қызметі тек қана шаруалардың өзінің жеке еңбегімен атқарылады. ”

Шаруа (фермер) қожалығы тек қана жеке тұлғалармен құрылады. 1990 жылғы заңға сәйкес шаруа шаруашылығын тек Қазақстан Республикасының азаматтары ғана құруға құқығы бар еді, ал қәзіргі кезде ондай шектеу жоқ. Былайынша айтқанда, шаруа (фермер) қожалығының мүшесі ретінде шетел азаматыда болуы мүмкін. Бірақ қожалықтың басшысы ретінде 18 жасқа толған Қазакстан Республикасының әрекет қабілеттілігі бар азаматыда болуға міндетті.

1991 жылы мемлекеттік жер меншігін жетілдіру процестері басталды. Соның нәтижесінде 1995 жылдың соңындағы жағдай бойынша жеке меншік нысандарында 36285 ауыл шаруашылық құрылымдары пайда болды. Мемлекет меншігінде асыл тұқымды мал өсіретін, тұқым шаруашылығымен айналысатын 1405 кәсіпорын ғана қалды. Жер пайдалану құқықтарын теңгермелі қайта құру осымен қатар жүргізілді. Мемлекеттік секторда тұрақты жер пайдалану үшін бар болғаны 925 мың га ауылшаруашылығына жарамды жерлер қалды, осы нарықта шаруа қожалықтарына (фермерлерге) уақытша және ұзақ мерзімді пайдалануға 28, 9 млн. га, ауылшаруашылық кооперативтеріне 15, 7 млн., шаруашылық серіктестіктері мен акционерлік қоғамдарға 37 млн. га берілді. Осы жылдары акционерлеу нұсқасы бойынша агроөнеркәсіп кешенінің өңдеуші, жабдықтаушы және сервистік қызмет көрсету кәсіпорындарын жекешелендіру аяқталды. Әрі, осындай кәсіпорындардың ең аз дегенде акцияларының 50%-ы жеңілдік жағдайларда ауылшаруашылық тауар өндірушілеріне берілген болатын.

Аграрлық реформаларды жүзеге асыру барысында, меншік нысандарының алуандығына негізделген, ауыл экономикасының жаңа құрылымы құрылған болатын. Осыған дейін өмір сүрген ауылшаруашылық және өндеуші кәсіпорындардың басым көпшілік бөлігі жаңа ұйымдық формалар (акционерлік қоғамдар және серіктестіктер,

Ауыл шаруашылығында шаруашылық секторын құру аграрлық экономиканың мемлекеттік, ұжымдық, кооперативтік, акционерлік және ұсақ тауарлы секторын қамтитын жаңа көпқырлы аграрлық құрылымның құрылуын көздейтін және ауыл шаруашылығындағы меншік қатынастарын өзгертуге бағытталған жер реформасының негізгі міндеттерінің бірін құрайды.

Ауыл шаруашылық мақсатындағы жерлердің құқықтық режимін іс жүзінде жүзеге асыру алқаптарды тікелей пайдалану жөніндегі құқықтық қатынастардың субъектілерінің құзыры аясында жүзеге асырылады. Шаруа қожалығының жер пайдалану құқығы туралы айтпас бұрын оның түсінігін, құқықтық мәртебесін және құзырын қарастырған жөн. Алғаш рет шаруа(фермер) қожалығы деген түсінік Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінде, содан кейін «Жер туралы» заңдық күші бар Жарлықта пайда болды. Бірақта жоғарыда аталған актілердің бір де біреуінде шаруа(фермер) субъектінің заңдық тұрғыдан қалыптасқан құқықтық айырмашылығын көрсетпеді. Бастапқы кезеңде шаруа немесе фермер қожалығы деп нақты бір субъект болуға тиіс деп түсінілді, бірақ соңынан бұл ұстаным қате болып шықты.

«Шаруа(фермер) қожалығы туралы Қазақстан Республикасының 1998 жылы 31 наурыздағы Заңының 1-бабына сәйкес, “Шаруа (фермер) қожалығы дегеніміз - азаматтардың жеке кәсіпкерлікті жүзеге асыруы ауылшаруашьшығына арналған жерлерді, ауылшаруашылығы өнімін өндірумен, сондайақ осы өнімді ұқсатумен және өткізумен тығыз байланысты отбасылық еңбек бірлестігі болып табылады”.

Шаруа (фермер) қожалығы ауылшаруашылық қызметі негізгі кәсіпкерлік қызмет ретінде танылады. Сонымен қатар, олар басқа да кесіпкерлік қызметтермен, егер заңда тиым салынбаса, айналысуға құқығы бар. Ауылшаруашылығымен байланысты қызмет міндетті түрде ауылшаруашылығына арналған жерлерінде жүзеге асырылуы тиіс. Біздің пікірімізше, заңның мұндай талабы дұрыс, бұл мәселе занда бірінші рет көзделіп отыр. Біріншіден, ол жергілікгі органдарға жер учаскесін беру туралы қабылданғанда осы талапты негізге алуды міндеттейді, яғни ауылшаруашылық қызметін жүргізуге жарамды жер учаскелерін беру; екіншіден оның орындалуы іс жүзінде ауылшаруашылық мақсатында жерлердің нысаналы пайдалану қағидасын қамтамасыз етеді.

Шаруа (фермер) қожалықтары - ауыл шаруашылығы жерлерін өндірістік мақсатта пайдаланатын, а/ш өнімдерін өңдеумен, сатумен айналысатын жеке кәсіпкерлік(«Жеке кәсіпкерлік туралы» ҚР заңы) . Шаруа (фермер) қожалықтарының қызметі «Шаруа (фермер) қожалықтары туралы», «Жер кодексі» заңдарымен реттеледі. Кәсіпорын мүлкі алғашқы, баланстық және қалпына келтіру (нарық) құндарымен бағаланды.

Жер пайын анықтауда барлық жердің 10-15 пайызы арнаулы жер қорына жіберіледі.

ШҚ (ФҚ) формалары:

1) жалпы бірлескен меншікке негізделген жанұялық кәсіпкерлік формасындағы шаруашылық

2) жеке өз кәсіпкерлігіне негізделген шаруашылық (фермер)

3) бірлесіп қызмет істеу туралы келісім-шарт негізінде құрылған қарапайым серіктестік шаруашылығы.

Егер шаруа қожалықтарының басым көпшілігі 90-шы жылдары зиянды кәсіпорындарды тарату арқылы құрылған болса, бүгінгі күні қожалықтар 2 жолмен құрылады:

· а/ш кәсіпорындарынан бөлініп шығу арқылы

· арнаулы жер қоры үлесінен кәсіпорыннан тыс (аудан, қала) азаматтардың жер алуы арқылы

Заңды тұлғалар формасы коммерциялық және коммерциялық емес болуы мүмкін. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексіне (жалпы білім) шаруа (фермер) қожалығы деген ұғым енгізді және оны занды тұлға құрмайақ жүргізілетін жеке кәсіпкерлік түрі ретінде таныды.

1. 2. Шаруа қожалықтарының жер пайдалану құқығы

Қазақстан Республикасы азаматтарына шаруа (фермер) қожалығын жүргізу үшін жер учаскелері жеке меншік құқығымен немесе өтеулі уақытша жер пайдалану құқығымен 49 жылға дейін, ал шалғайдағы мал шаруашылығын жүргізу үшін, маусымдық жайылым уақытша өтеусіз жер пайдалану құқығымен Жер кодексіне және Қазақстан Республикасының шаруа (фермер) қожалығы туралы заңдарына сәйкес беріледі [1, 101 бап] . Жаңадан жер иелігін немесе жер пайдалануды құрғанда жер алушының алдына қойған мақсатына байланысты жерге орналастыру жұмыстарының көлемі мен мазмұны әртүрлі болады. Мысалы шаруа қожалығы құрылғанда жерге орналастыру жұмыстарының барлық кезеңдері орындалады: жерге орналастыру мәселесін көтеру; дайындық жұмыстары; жобаны жасау; жобаны қарау, бекіту; жобаның шешімін жер бетіне көшіру, тиісті құжаттарды тағайындап иесіне тапсыру.

Шаруа қожалығын құру, ол үшін жер бөліп беру және басқа жер пайдаланулардың және жер иеліктерінің құрылу заңдық және теориялық негіздері келесі құжаттар болады: «Жер кодексі» 20. 06. 2003ж. №442-ІІ, «Жер реформасы жайында», «Шаруа (фермер) қожалығы туралы» ҚР заңы» 31. 03. 98ж. N 214-I., ҚР Президентінің заң күшіне ие Үкімдері: «Жер қатынастарын жақсарту жайында» 5. 04. 94ж. №1639, «Жер жайында» 22. 12. 95ж. және т. б. [19, 20, 21, 22] .

Қазіргі заңдылық бойынша шаруа қожалықтарына үлестері мына жерлерден беріледі: бұрынғы мемлекеттік ауылшаруашылық жұмысшыларына және ұжымшар мүшелеріне сол шаруашылықтардың жерлерінен; ҚР басқа азаматтарына - аудандық арнайы жер қорынан немесе жер қорынан беріледі; босқындарға, эмигранттарға - арнайы жер қорынан немесе эмигранттық қордан беріледі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.