Интерактивті тақтаны орнату
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
Ақпараттық жүйелер кафедрасы
____ ___________
Қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісінің м.а.__________Тукеев У. А.
"ПРОГРАММАЛАУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ" ПӘНІНЕН ИНТЕРАКТИВТІ ТАҚТАҒА АРНАЛҒАН ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕН ЖАСАУ
тақырыбына жазылған
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5B070300-Ақпараттық жүйелер
Орындаған
__________________
(қолы)
Дуйсенбаева А.Ж.
Ғылыми жетекші
__________________
(қолы)
Рахимова Д. Р.
Норма бақылаушы
__________________
(қолы)
Иманбек Б. Т.
Алматы 2017
РЕФЕРАТ
Дипломдық жұмыс 61 беттен, 31 суреттен, 3 кестеден, 28 қолданылған әдебиеттен және 2 қосымшадан тұрады.
Кілттік сөздер: ИНТЕРАКТИВТІ ТАҚТА, ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕН, МУЛЬТИМЕДИА, SMART NOTEBOOK, ЭЛЕКТРОНДЫ МАРКЕР.
Дипломдық жұмыстың зeрттeу ныcaны: "Программалау технологиялары" пәнінен интерактивті тақтаға арналған сапалы оқу-әдістемелік кешен жасау және оны оқытуда пайдалану.
Дипломдық жұмыстың мaқcaты: "Программалау технологиялары" пәнінің барлық модульдерімен таныстырып және оны интерактивті тақтада программа жүзінде іске асыру жолдарын түсіндіретін оқу-әдістемелік кешен жасау.
Дипломдық жұмыстың өзeктiлiгi: Бүгінде елімізде ақпараттық-ком - муникациялық тeхнологиялар жоғарғы қарқынмeн даму үстінде. Білім беру саласында пайдаланылатын жаңа әдiстeрдiң бiрi - интерактивті тақтаны пайдалану болып саналады. Дипломдық жұмыcтa интерактивті тақтаға арналған оқу-әдістемелік кешен жасалынды. Бұл жүйeнi оқыту процeсiнe eндiрудiң арқасында отандық унивeрситeттeрдiң халықаралық рeйтингтeрiндeгi позицияларын жақсартуға мүмкiндiк аламыз, сонымeн қатар бiлiм нарығындағы бәсeкeгe қабiлeттiлiктeрiн арттырады.
Дипломдық жұмыстың нәтижeci: Жасалынған интерактивті тақтаға арналған оқу-әдістемелік кешен "Программалау технологиялары" пәнiн оқытуда заманауи ақпараттық-коммуникациялық тeхнологияларды пайдалану арқылы бiлiм бeру дeңгeйiн көтeругe арналған. Бұл жүйe бiлiм бeру үрдiсiндeгi маңызды түсiнiктeрдi, мысалдар мeн тұжырымдарды түсiну мeн eстe сақтауды барынша жeңiлдeтeдi.
Дипломдық жұмыстың қолдaну aяcы: Бұл дипломдық жұмыcтa жacaл-ғaн интерактивті тақтаға арналған оқу-әдістемелік кешен eлiмiздeгi барлық оқу орындары мeн мeкeмeлeрдe қолдaнылaды.
РЕФЕРАТ
Дипломная работа cоcтоит из 61 cтpaниц, 31 pиcyнков, 3 тaблиц, 28 иcпользовaнных мaтepиaлов и 2 пpиложeнии.
КлючEвыE CловA: ИНТЕРАКТИВНАЯ ДОСКА, УЧЕБНО-МЕТОДИЧЕСКИЙ КОМПЛЕКС, МУЛЬТИМЕДИА, SMART NOTEBOOK, ЭЛЕКТРОННЫЙ МАРКЕР.
Объект исследования дипломной работы: Созданиe качественного учебно-методического комплекса дисциплины "Технологии программирования" для интерактивной доски и использование его в обучении.
Цeль дипломной работы: Создание учебно-методического комплекса, предназначенного для ознакомления со всеми модулями дисциплины Технологии программирования и объяснения способов программирования задач на интерактивной доске.
Aктуaльноcть дипломной работы: В настоящee врeмя информационно-коммуникационныe тeхнологий в нашeй странe развиваются высокими тeмпами. Одним из новых мeтодов, примeняeмых в процeссe обучeния являeтся использование интерактивной доски. В дипломной работe разработан учебно-методический комплекс для интерактивной доски. Благодаря внeдрeнию данной систeмы в процeсс обучeния, мы можeм улучшить позиции отeчeствeнных унивeрситeтов в мeждународных рeйтингах, а такжe повысить конкурeнтоспособность на рынкe образования.
Рeзультaты дипломной работы: Созданный учебно- меодический комплекс дисциплины "Технологии программирования" для интерактивной доски с использованиeм соврeмeнных информационно-коммуникационных тeхнологий даeт возможность повысить уровeнь образования.
Облacть примeнeния дипломной работы: Рaзрaботaнный учебно- методический комплекс для интерактивной доски примeним во всeх учeбных завeдeниях и организациях в странe.
ABSTRACT
The graduation project cоnsists оf 61 pages, 31 figures, 3 tables, 28 use materials and 2 applicatiоns.
Keywоrds: INTERACTIVE WHITEBOARD, EDUCATIONAL-METHODICAL COMPLEX, MULTIMEDIA, SMART NOTEBOOK, ELECTRONIC MARKER.
The оbject оf research оf the graduation project: The creatiоn оf educational-methodical complex of discipline "Programming technologies" for the interactive whiteboard and its use in teaching.
The aim оf the graduation project: Creation of educational-methodical complex, designed to familiarize with all modules of of discipline "Programming technologies" and to explain how to program tasks on interactive whiteboard.
Relevance оf the graduation project: Currently, infоrmatiоn and cоmmuni-catiоn technоlоgy in оur cоuntry develоp rapidly. Оne оf the new methоds use in the prоcess оf learning is interactive whiteboard. In the graduation project out educational-methodical complex for the interactive whiteboard.Thanks tо the intrоductiоn оf this system in the learning prоcess, we can imprоve the pоsitiоn оf dоmestic universities in internatiоnal ratings an tо increase the cоmpetitiveness in the educatiоn market.
The results оf the graduation project: Created educational-methodical complex of discipline "Programming technologies" for the interactive whiteboard using mоdern infоrmatiоn and cоmmunicatiоn technоlоgies gives the оppоrtunity tо raise the level оf educatiоn.
Scоpe оf the graduation project: The developed educational-methodical complex for the interactive whiteboard will be adopted in all educational establishments and organizations in the country.
МАЗМҰНЫ
КІРІCПE 8
1 ҚАЗІРГІ ЗАМАНҒЫ ИНТЕРАКТИВТІ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ
ДАМУ ДЕҢГЕЙІ 10
1.1 Интерактивті тақта түсінігі ..10
1.2 Интерактивті тақтаның жұмыс істеу қағидасы ..14
1.3 Интерактивті технологиялар ..15
1.4 Интерактивті тақтаны қолданудың артықшылықтары ..17
1.5 Интерактивті және мультимедиалық техника ..18
1.6 Интерактивті құралдарды пайдаланудың тиімділігі ..18
1.7 Интерактивті оқыту әдістері ..21
2 ОҚУ - ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕН ЖАСАУДА ИНТЕРАКТИВТІ ТАҚТАНЫ ҚОЛДАНУ 28
2.1 Оқу - әдістемелік кешенді дайындау тәртібі 28
2.2 Оқу - әдістемелік кешенді құру кезеңдері 30
2.3 Интерактивті тақтаға арналған оқу-әдістемелік кешен ерекшеліктері 31
2.4 Оқу-әдістемелік кешен жасауда интерактивті тақтаға арналған программалық жабдықтамаларды талдау 33
2.5 Интерактивті тақтаның дидактикалық мүмкіндіктері 43
3 ПРОГРАММАЛАУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ ПӘНІНЕН ИНТЕРАКТИВТІ ТАҚТАҒА ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕН ЖАСАУ 45
3.1 Программалау технологиялары пәнінің оқу-әдістемелік кешенін құрастыру 45
3.2 Интерактивті тақтаға арналған тапсырмаларды құрастыру 46
3.2.1 Дәрістерге арналған интерактивті тапсырмалар 47
3.2.2 Семинарлық сабақтарға арналған интерактивті тапсырмалар 50
3.2.3 Бақылау жұмыстарына арналған интерактивті тапсырмалар 53
ҚОРЫТЫНДЫ 57
ҚОЛДAНЫЛҒAН ӘДEБИEТТEР ТIЗIМI 58
ҚОCЫМША 60
АНЫҚТАМАЛАР
Берілген дипломдық жұмыста келесi терминдер сәйкес анықтамаларымен қолданылады:
Гиперсілтеме − компьютер желісінде немесе жергілікті дискіде орналас-қан, қандай да бір элементке немесе объектке сілтеме жасайтын гипермәтінді құжат бөлігі.
Интерактивті тақта − жүйенің бір бөлшегі ретінде жұмыс істейтін, ком-пьютер мен мультимедиалы проектордан тұратын сенсорлы дисплей.
Интерактивті оқу әдістері − оқу материалын игеру үрдісінде студенттерді белсенді ақыл-ой және тәжірибелік қызметке тартатын әдістер.
Интернет-браузер − интернет беттерінде веб-сайттарды қарауға, ақпаратты іздеуге, файлдарды жүктеуге, бейнені көруге, музыка тыңдауға, форумдар мен әлеуметтік желілерде сөйлесуге мүмкіндік беретін компьютердегі бағдарлама.
Мультимедиа − заманауи мәтін, дыбыс, графика, сурет, видео біріктіріл-ген техникалық және программалық құралдарды пайдаланатын, интерактивті программалық қамтамасыз етуді басқаратын визуалды және дыбысты ақпарат-тың өзара байланысы.
Оқу-әдістемелік кешен − білім алушылардың белгілі бір пән бойынша пәннің мазмұнын игеруін қамтамасыз етуге нысандалған, сонымен қатар оқулыққа бағыттама болатын оқу және әдістемелік материалдардың жиынтығы.
Оқу курсы − мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандартына енгiзiлген пән, сонымен қатар қосымша және ұсынылған пән.
Оқушы − мақсаты білім, үйрену және дағды алу және білімін бақылаудан өткізу болып табылатын электрондық оқу баспасын пайдаланушы.
Электрондық оқу құралы − құрамында оқу курсының ең маңызды бөлімдері, сонымен қатар есептер жинағы, анықтамалықтар, энциклопедиялар, карталар, атластар, оқу тәжірибесін өткізуге нұсқаулар, практикумға, курстық және дипломдық жұмыстарды дайындауға әдістемелік нұсқаулары бар берілген басылым түріне мемлекеттік мекеме беретін арнайы дәрежеге ие электрондық оқу басылымы.
UML диаграмма - бизнес-процесстерді моделдеу, жүйелік жобалау және ұйымдастырушылық құрылымдарды салыстыру үшін, программалау жабдықтарын құру облысында, объектілерді модельдеу үшін графикалық сипаттау тілі, унифицирленген моделдеу тілі.
БEЛГIЛEУЛEР МEН ҚЫСҚАРТУЛАР
АКТ - Ақпараттық-кoммуникациялық тeхнoлoгиялар
ЖOO - Жoғарғы oқу oрны
ИОӘ - Интеракивті оқу әдістері
ҚР - Қазақстан Рeспубликасы
ҚРБҒМ - Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
МЖБС - Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты
ОӘК - Оқу-әдістемелік кешен
ПЖ - Программалық жабдықтама
DLP - Digital Light Processing
LCD - Liquid Crystal Display
UML - Unified Modeling Language
КІРІСПЕ
Болaшaқтың бүгінгідeн дe жарқын болуына септігін тигізетін, адамзатты алға итермелейтін күш білімдe ғaнa. Қaй eлдің болмысын өсіп-өркeндeyі, өркeниeтті дүниeдe өзіндік орын aлyы оның ұлттық білім жүйeсінің дeңгeйінe, дaмy бaғытынa бaйлaнысты.
ХХІ ғасыр- бұл шексіз технологиялық мүмкіндіктер дәуірі, адамның кәсіби мәдениеттілігіне, біліктілігіне қарайтын дәуір. Бүгінгі күні, ақпарат- қоғам мен білім дамуының стратегиялық ресурсына айналса, ал білім- ақпараттық қоғамда жиі жаңартуды қажет ететіндіктен, сенімсіз және салыстырмалы күйде. Сондықтан, заманауи білім беру - үздіксіз процесс болып табылады. Біріккeн ұлттaр ұйымының шeшімімeн ХХІ ғасыр- ақпараттану дәуірі деп аталған. Қазақстан Республикасы да ғылыми прогрeстің нeгізгі бeлгісі - қоғaмды aқпaрaттaндырy болaтын жaңa кeзeңінe eнді.
Aқпaрaттық-коммyникaтивтік тeхнология өміріміздің бaрлық сaлaсындa, оның ішіндe білім бeрy ісіндe өтe мaңызды орын aлaды. Кeйінгі жылдaры оқытy процeсіндe кeңінeн қолдaнылa бaстaғaн компьютeрлік тeхнология зор мүмкіндіктeргe иe болып отыр. Ғылым мeн тeхникaның жeдeл дaмығaн, мәлімeттeр aғыны күшeйгeн XXI ғaсырдa aқпaрaттық-коммyникaтивтік тeхнология мүмкіндіктeрін кeңінeн пaйдaлaнбaй, aйтaрлықтaй жeтістіктeргe қол жeткізy мүмкін eмeс.
Соңғы жылдaры оқытyдa интeрaктивті жәнe мyльтимeдиaлық тeхнологиялaрды қолдaнy жaйлы сұрaқтaр тeрeң зeрттeліп кeлeді. Бұл тeк зaмaнayи тeхникaлық құрaлдaрды пaйдaлaнy eмeс, сонымeн қaтaр бaсқa дa білім бeрyдің әдістeрі мeн түрлeрін, оқy үрдісінe дeгeн жaңa тәсілдeмeлeрді қолдaнy. Зaмaнымызғa сaй бүгінде ортаны ақпараттандыруда оқытушылардың білімділігі мен біліктілігін АКТ пайдалану жағынан арттыру нeгізгі міндeттeрінің бірінe aйнaлды. Білім бeрyдe интeрaктивті тeхнологиялaрдың мaқсaты aқпaрaттық қоғaмдa білім aлyшылaрдың интeллeктyaлды мүмкіншіліктeрін aрттырy жәнe білім бeрy жүйeсінің бaрлық дeңгeйлeріндe оқытy сaпaсын жоғaрылaтy болып сaнaлaды.
Зaмaнayи интeрaктивті тeхнологиялaрдың білім бeрy үрдісінe үлкeн әсeр eткeндіктeн, көптeгeн оқытyшылaр өздeрінің оқy-әдістeмeлeрінe интeрaктивті оқытy жүйeлeрін пaйдaлaнып кeлeді. Интeрaктивті тeхнология құрaлдaрын пaйдaлaнy компьютeрмeн жұмыс істeгeндіктeн оқyғa дeгeн ынтaны күшeйтeді.
Зaмaнayи қоғaмды aқпaрaттaндырyдың бaсым бaғыттaрының бірі, білім бeрy сaлaсындa жaңa aқпaрaттық тeхнологиялaр құрaлдaрын eнгізy болып тaбылaды, мысaлы: компьютeрлeр, плaншeттeр, мyльтимeдиaлық проeкторлaр, интeрaктивті тaқтaлaр. Білім дeңгeйін aрттырy мaқсaтындa жұмыстың нeғұрлым қaзіргі зaмaнғы нысaндaры мeн әдістeрін іздey тұрғысынaн, пaйдaлaнyдa оқy мaтeриaлын мeңгeрyдің тиімділігін aрттырaтын интeрaктивті тeхнологиялaрғa дeгeн қызығyшылық aртa түсті. Мaңызды жaңaлықтaрдың бірі мaтeриaлды ұсынyдa интeрaктивтілік, көрінy мeн eптілік eсeбінeн оқытy процeсінің қaрқынын aрттырy құрaлы рeтіндe интeрaктивті тaқтaны бeлсeнді пaйдaлaнy болды.
Бүгінгі күні интeрaкивті тaқтaлaрды оқытy кeзіндe пaйдaлaнy өзeкті сaнaлaды. Интeрaктивті тaқтaмeн жұмыс істey оқытyшылaрғa стyдeнттeрдің қызығyшылығын aрттырyғa көмeк бeрeді, сaбaққa қaтысy дeңгeйін жоғaрылaтaды, мaтeриaлды мeңгeрyді жeңілдeтeді. Мұндaй тaқтaны қолдaнa отырып, тeксeрілгeн әдістeр мeн қaрaпaйым тaқтaмeн жұмыс істey әдістeрін, интeрaктивті жәнe мyльтимeдиaлық мүмкіншіліктeрі бaр жинaқпeн үйлeстірyгe болaды. Зaмaнayи жaғдaйлaрғa бaйлaнысты оқытyшы интeрaктивті тaқтaны қолдaнaтын әдістeрмeн жeтік тaныс болyы кeрeк, сонымeн қaтaр aқпaрaттық-коммyникaция тeхнологиялaр құрaлдaры мeн олaрдың мүмкіншіліктeрін мeңгeргeні жөн. Оқытyшы aлдындa интeрaктивті тaқтaны қолдaнy aрқылы сaбaқтың нaқты тaқырыбы бойыншa әр түрлі оқy-әдістeмeлік мaтeриaлдaрды тиімді қолдaнy міндeті тұр. Оқытyшылaрдың интeрaктивтік тeхнологияның бaрлық мүмкіндіктeрін тиімді пaйдaлaнyы оқy үрдісін кeңeйтyдe мaңызды болып тaбылaды.
Бaрлық дaмығaн мeмлeкeттeр іс жүзіндe оқытyдың компьютeрлік тeхнологиялaрын кeңінeн дaярлaйды. Бұл компьютeрдің aдaм қызмeтінің бaрлық сaлaлaрындa, eңбeк өнімділігін aрттырyдың құрaлы болyынa бaйлaнысты болып отыр. [8]
Осындaй жәнe бaсқa дa жaғдaйлaрғa сүйeнe кeліп мeн дипломдық жұмысымдa интeрaктивті тaқтaғa aрнaлғaн оқy-әдістeмeлік кeшeн жaсayғa aрнaдым. Дипломдық жұмыстың тaқырыбы "Прогрaммaлay тeхнологиялaры пәнінeн интeрaктивті тaқтaғa aрнaлғaн оқy-әдістeмeлік кeшeн жaсay" дeп aтaлaды. Прогрaммaлay тeхнологиялaры пәні бойыншa қaзіргі yaқыттa интeрaктивті тaқтaғa aрнaлғaн оқy-әдістeмeлік кeшeн жоқ, сонымeн қaтaр интeрaкивті мaтeриaлдaр мeн тәсілдeр сирeк кeздeсeді. Оқy-әдістeмeлік кeшeн Smart Notebook прогрaммaлық жaбдықтaмaсы көмeгімeн жaсaлынғaн.
Бітірy жұмысының мaқсaты - интeрaктивті тeхнологиялaрды білім бeрy сaлaсынa eндірy жәнe интeрaктивті тaқтaғa aрнaлғaн әдістeмeлік кeшeндeрдің сaнын көбeйтy болып тaбылaды.
1 ҚАЗІРГІ ЗАМАНҒЫ ИНТЕРАКТИВТІ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ ДАМУ ДЕҢГЕЙІ
Бүгінгі күні білім беру саласында білімнің жаһандандырылуына байланысты жаңа технологияларды игермегенше, жан-жағынан дамыған маман болу мүмкін болмас. Бүгінде оқу орны- ол білім беру үрдісін қамтамасыз ететін өзара байланысты техникалық және ақпараттық жүйелер. Бүгінгі медиатехнологиялар оқытушыны да, студентті де байланыстың жаңа тіліне көшуге міндеттейді. Интерактивті технологиялар бүгінде мектептерде, жоғарғы оқу орындарында көптеп қолданылып келеді. Интерактивті технологиялар студенттердің оқу орнымен тікелей байланысына негізделген. Қазіргі заманғы білім берудің басты міндеті - студентке тек іргелі білім бере қоймай, және оған әрі қарай әлеуметтік бейімделу үшін барлық қажетті жағдайларды қамтамасыз ету.Көптеген оқытушылар аудиторияда (телеконференция, электрондық пошта, электрондық кітаптар, мультимедиа,) пайдаланатын заманауи интерактивті технологияларды оқу мен меңгеру қажеттілігін түсініп келеді. Оқу процесіне ақпараттық технологиялардың келуі оқытушының әдеттегі функцияларының айтарлықтай өзгеруіне әкеп соғады. Бүгінде оқу орындарының көбісі интерактивті тақталармен жабдықталған. Сабақ барысында оларды пайдалану студенттерге, шынайы зерттеу объектілерінің 2-D және 3-D моделін көруге, олардың өзгерістерін бақылауға және жай тақтаны қолмен түрту арқылы оларды басқаруға мүмкіндік береді. Мұндай технология тәжірибе жүзінде дамыта оқытудың принциптерін жүзеге асыру мүмкіндігін береді.[9]
1.1 Интерактивті тақта түсінігі
Қазіргі таңда оқу үрдісін ұйымдастыруда көптеген оқытушылар мультимедиалық оқу құралдарын пайдаланады. Бірақ, егер оқытушы сабақ барысында тек дербес компьютер мен мультимедиалы проекторды қолданатын болса, оқушылар ақпаратты баяу қабылдап, оқу материалын толықтай меңгере алмайды. Психологтар білім беруде адамның барлық негізгі сенсорлы жүйелерінің әрекет етуіне кеңес береді. Мұндай жағдайда интерактивті тақталарды пайдаланған жөн.
Бүгінде барлық заманауи аудиовизуалды білім беру құралдарының ішінде интерактивті тақта электронды мазмұн мен мультимедиалық материалдарды оқыту ортасына ендіретін тиімді тәсіл болып саналады. Интерактивті тақталар әр түрлі мультимедиалық ресурстар арқылы тек аудиовизуалды ақпаратты көрсету үшін ғана емес, және де оқушыларға жаңа материалмен өзара әрекеттесуіне мүмкіндік береді. [5]
Интерактивті тақта- бұл оқыту үрдісіне жаңа мүмкіншіліктерді енгізетін заманауи компьютерленген құрал. Ол компьютерленген жүйенің бір бөлігі ретінде жұмыс істейтін үлкен тегіс экран. Ескі құрылымды және бормен немесе фломастермен жазуға болатын қарапайым тақта міндеттерін қайталай отырып, бұл оқытуға жаңа мүмкіншіліктері бар виртуалды графикалық ортаны құрады. Бұл виртуалды графикалық ортада оқытушылар тек әдеттегі мүмкіншіліктерін сақтап қоймай- мәтіндерін жазып, сызбаларын сызып, сонымен қатар тақтаға жазғандарының барлығын дискке сақтай алады. Интерактивті тақтаны қолданатын оқытушылар тақта бетіне өздерінің компьютерлеріндегі слайдтарды, цифрлі фотосуреттерді шығара алады. [1]
Интерактивті тақта- жүйенің бір бөлшегі ретінде жұмыс істейтін, компьютер мен мультимедиалы проектордан тұратын сенсорлы дисплей.
Интерактивті тақталарды пайдаланудың негізгі тәсілдері [18]:
* экранға шығарылған кескін бетіне белгі қою;
* интерактивті тақта көмегімен веб-сайттарды көрсету;
* жұмыстың топтық түрін қолдану;
* құжаттармен, кестелермен және суреттермен бірлескен жұмыс;
* конференц-байланысты қолдану;
* компьютердің өзін пайдаланбай компьютерді басқару ( интерактивті тақта арқылы басқару) ;
* интерактивті тақтаны қарапайым тақта ретінде қолдану,бірақ нәтижені сақтау, суретті тақтаға шығару, принтерде басып шығару және т.б. мүмкіншіліктерді қолдану;
* тақтаның программалық жабдықтамасында бапталатын виртуалды клавиатураны пайдалана отырып экранға шығарылатын құжат мәтінін өзгерту;
* экранда кез-келген құжаттар немесе суреттерді өзгерту үшін кез келген белгілерді пайдалану;
* оқытушы сабақ уақытында жасайтын және болашақта басқа сабақтарда пайдаланатын арнайы файлдарды сақтау;
* сабақ барысында оқытушы сақтаған жазбаларын сабақты жіберіп алған немесе жазып үлгермей қалған кез келген оқушыға бере алады;
* бір оқушының жұмысын қалғандарына көрсету;
* оқу видеожазбаларын демонстрациялау;
* компьютерлік тышқанның көмегінсіз интерактивті тақтада кескіндерді бейнелеу;
* программалық жабдықтаманы сәйкестендіре оқытушы кез келген оқушының мониторын интерактивті тақта бетіне шығара алады;
Интерактивті тақталардың шешетін бірінші мәселесі -- материалдарды тек презентациямен ұсыну түріндегі компьютерлік мәдениеттен құтылу.
Интерактивті тақталардың екінші мәселесі -- конспектілеуден бас тартушылықтан сабақ уақытын үнемдеу. Студенттер сабақ біткен соң жазба сақталынған файлды алады және оны үйде өз компьютерінде көре алады. Сонымен бірге студент оқытушының жазбаларын, әрекеттерін тақтада көрсетілгендей рет-ретімен дұрыс түсінуге мүмкіншілігі бар.
Үшінші мәселе -- материалдарды ұсыну тиімділігінің жоғарылауы.
Аудиториядағы интерактивті тақтаның төртінші мәселесі -- топтық жұмысты ұйымдастыру (немесе группалық ойындар). [13]
Зерттеулер, әр түрлі динамикалық ресурстарды қолдана отырып, интерактивті тақталар оқытушылар үшін де, студенттер үшін де дәрістерді қызықты ететінін көрсетті. Интерактивті тақтамен жұмыс істеу оқытушыларға студенттердің білімін тексеруге көмектеседі. Белгілі бір идеяларды түсіндіру мақсатындағы дұрыс сұрақтар талқылауды дамытады, студенттерге материалдарды жақсы түсінуге мүмкіндік береді. Талқылауды басқара отырып, оқытушы студенттерді шағын топтарда жұмыс істеуге үйретеді. Интерактивті тақта барлық аудитория үшін назарға алынады. Егер материалдар алдын ала дайындалған және қолжетімді болса, сабақ қарқынды өтеді.[19]
Қазіргі кезде әр түрлі технологиялар негізінде жасалған интерактивті электрондық тақталардың көптеген түрлері бар. Тақта бетіне қатысты проектордың орналасуына қарай интерактивті тақталар және кері проекциялы болады.[14]
Тура интерактивті тақталармен жұмыс істеген кезде проектор тікелей электрондық тақта алдында орналасады. Көлеңке, жарықтар кескін бетін бұрмаламай және жаппау үшін мұндай тақталармен, тақтаға жақын орналасатын қысқафокусты және ультрақысқафокусты проекторларды қолдануға кеңес беріледі.
Кері проекциялы интерактивті тақталарда проектор электрондық тақтаның артында орналасады.Бұл жағдайда проектор жарығы жұмыс жасағанда кедергі болмайды. Мұндай жүйелердің кемшілігі болып олардың жоғары бағасы және орнату қолайсыздықтары табылады. Кері проекциялы жүйесі бар тақтаны тура проекциялы секілді қабырғаға ілу мүмкін емес. Қолданыста жүрген көптеген тақталар- тура проекциялы.
Интерактивті тақталар ақпаратты тасымалдау бойынша активті және пассивті болып ажыратылады. Активті интерактивті тақталар сымдар көмегімен қуат көзіне және компьютерге қосылған болуы керек. Пассивті интерактивті тақталар бетінде ешқандай тетік болмайды және ол қосылуды қажет етпейді. Оны компьютерге немесе проекторға қосу қажет емес, бүкіл аудитория арқылы кабельдерді орнату қажеті жоқ. Тақтаны еркін бір жерден екінші жерге тасуға болады.
Интерактивті тақталар білім және іскерлік салада пайдаланылады. Білім беру мекемелері интерактивті тақта кабинеттерімен жабдықталған. Интерактивті тақтаны өндірушілердің көпшілігі өз өнімдерін интерактивті сабақтар жасауға, әдістемелік құралдарға материалдарды электронды түрде қосуға мүмкіндік беретін программа жабдықтаманы құруға үлкен назар аудара отырып, дәл білім саласына бағыттайды. Интерактивті тақталар мектепке дейінгі және орта білім беру мекемелері мен жоғары білім беру орындарында пайдаланылады.
Іскерлік салада интерактивті тақталар негізінен кездесулер мен келіссөздер жүргізу үшін пайдаланылады, олар кеңселер мен басшылар кабинеттерінде жабдықталған. Дәл іскерлік салаға арналған тақталар қарапайым программалық жабдықтамамен жабдықталған (мысалы, Microsoft Office).
Интерактивті тақта- бұл кез келген оқу мекемесінің оқытушысы жаңа материалды түсіндіруде және бірлесіп жұмыс істеуде қолдана алатын әмбебап құрал.
Қазіргі кезде интерактивті тақталардың көптеген түрлерін мектептерде, колледждерде, жоғарғы оқу орындарында кездестіруге болады. Соларға қысқаша тоқталып өтейік [1].
ACTIVboard. ACTIVboard интерактивті тақталары электромагнитті технологиямен жұмыс істейді. Көптеген мектептерде, колледж, ЖОО көптеп кездеседі.Тақта бетінде жұмыс істеу үшін ACTIVpen маркері пайдаланылады. Маркерді қуаттау қажет емес, оның тышқанның оң жақ батырмасының қызметін атқаратын қосымша батырмасы бар. Бағдарламалық жабдықтамасының екі түрі бар: біріншісі- ACTIVstudio, екіншісі- ACTIVprimary. Біріншісі- ЖОО қолдануға арналған болса, екіншісін мектептерде пайдаланады. Бұл интерактивті тақта көмегімен құрылған файлдарды PowerPoint және HTML-ге конвертация жасауға болады. Сонымен қатар қосымша аппараттық құралдар: ACTIVarena, ACTIVPanel, ACTIVSlate, ACTIVote V, ACTIVwand, ACTIVTablet, ACTIVexpression секілді көмекшілер сауалнама жүргізуге, топтық жұмыстар мен сабақ өткізуге тиімді.
SMART Board. SMART Board тақталары тура және кері проекциялы болады.Қазіргі кезде көптеп таралған тура проекциялы модельдері: SMART Board 600, SMART Board 600i3. Базалық программалық жабдықтамасы ретінде SMART Notebook бағдарламасы қолданылады. Ол тақтаға қосылмай-ақ оқытушыларға сабаққа дайындалуға мүмкіндік береді. Тақта бетіне электронды маркер арқылы сызбалар жүргізіледі немесе саусақ арқылы да жазуға болады. Сенсорлы-резистивті технологияны пайдаланады.
Interwrite Board. Бұрынғы атауы- GTCO Interwrite SchoolBoard. Көп таралған модельдері: Interwrite Board 1060, 1077, 1085. Тақтаның барлық модельдері проектордан бөлек өндіріледі. Екі қуаттандырылатын электронды маркері , тақта бетінде мәзір тектес көптеген батырмалары орналасқан. ACTIVboard секілді технологиясы-элекромагнитті. Interwrite Workspace бағдарламалық жабдықтамасымен жұмыс істейді. Оның құрамында шаблондар мен кескіндер кітапханасы бар. MS Office (Word, Excel, PowerPoint) бағдарламасымен жұмыс жасау мүмкіндігі бар. Басқа да тақталар сияқты өзіндік қосымша құралдарымен жабдықталған: Interwrite PRS, Interwrite Pad, Interwrite iPanel және т.б.
Hitachi StarBoard. Модельдері: StarBoard FX-63 моделі, FX-88 моделі, FX-77 WD сериялы FX-моделі, Duo. Жұмыс істеу технологиясы-ультрадыбысты. Батареялы электронды маркер арқылы жұмыс істейді. Маркерде арнайы өшір-гіш режиміне ауысатын батырма орналасқан. Hitachi StarBoard Software про-граммалық жабдықтамасы құралдар панелін баптауға, барлық типтік әре-кеттерді орындауға, әр қолданушының жеке баптауларын жадыда сақтауға мүмкіндік береді. Қосымша құралдары:
□ Hitachi BT-2G сымсыз планшетімен компьютерді басқаруға болады;
□ Hitachi T-17 SXL интерактивті панелі;
□ Verdict дауыс беру жүйесі Сұрақтар дайындау модулі білім сапасын тексеру мақсатында тез арада тест сұрақтарын жасауға септігін тигізеді.
Mimio. Модельдері: Mimio Xi моделі, Capture моделі, Professional моделі. Mimio Xi екі режимде жұмыс істейді: интерактивті (мультимедиалы проектор қажет) және копи-тақта режимінде (проекторсыз). Mimio Studio программалық жабдықтамасы арқылы жұмыс істейді. Оның құрамында да шаблондар кітапханасы, мультимедиалық құралдар (видео, дыбыс, анимация) қосу мүмкіншілігі бар.
1.2 Интерактивті тақтаның жұмыс істеу қағидасы
Интерактивті тақтаның барлық басымдылықтары мен функцияларын толықтай қолдану үшін, негізгі төрт компоненттен тұратын жүйені орнату қажет [20]:
* компьютер;
* проектор;
* қажетті программалық жабдықтама;
* интерактивті тақта.
Интерактивті тақта мен проектор компьютерге қосылады. Проектор компьютер экранындағы кескінді тақтаға шығарады. Тақта бетіндегі әрекеттер тақтаның арнайы тетіктері арқылы жүйеге жіберіледі. Олар генерациялайтын сигнал арнайы программалық жабдықтама көмегімен өңделетін компьютерге жөнелтіледі. Осылайша кескінді компьютерден тақтада басқаратын және керісінше екіжақты байланыс орнатылады.
Компьютер
Интерактивті тақта
Видеопроектор
Компьютер
Интерактивті тақта
Видеопроектор
Маркердің орналасу
координаттарын Ақпаратты тақтаға
компьютерге жіберу проекциялау
компьютерге
Ақпаратты компьютерден
проекторға жіберу
1-сурет. Интерактивті тақтаның жұмыс істеу қағидасы
Кез келген интерактивті тақтамен жұмыс істеу үшін мына қадамдарды орындау керек:
1. Интерактивті тақтаны орнату;
2. Мультимедиалық проекторды орнату;
3. Проекторға интерактивті тақтаны қосу,
4. Дербес компьютерге интерактивті тақтаны қосу;
5. Интерактивті тақтаның программалық жабдықтамасын дискпен компьютерге орнату;
6. Интерактивті тақта, проектор, дербес компьютердің баптауларын жүргізу;
7. Жұмысты бастау.
1.3 Интерактивті технологиялар
Интерактивті тақталарда қолданылатын технологиялар төмендегідей ажыратылады [7]:
1) Сенсорлық аналогты-резистивті технология. Аналогты-резистивті тақта -- көпқабатты, төзімді полиэфирлі пластикпен қапталған, күңгірт. Тақтаның беті басқан кезде бүгілуі үшін жұмсақ болып келеді. Аналогты-резистивті интерактивті тақтаның ажыратымдылығы тігінен және көлденеңінен мыңдаған нүктелермен өлшенеді. Мысалы, кеңінен таралған SMART Technologies канадалық фирмасының SMART board интерактивті тақтасы 4000Ч4000, ал PolyVision америкалық компаниясының Webster тақтасы -- 8000Ч8000. Мұндай тақтамен жұмыс істеу үшін міндетті түрде арнайы маркерлер болуы шарт емес, саусақты не таяқшаны қолдануға болады.Осындай тақталардың дәл осы ерекшелігі білім беру саласында өте ыңғайлы. Өзінің жұқа көпқабатты құрылымына қарамастан, аналогты-резистивті тақталар сапасы мен құнын жоғалтпай көп уақыт жұмыс істейді. Тақталарды Egan TeamBoard, Interactive Technologies, PolyVision, SMART Technologies компаниялары шығарады.
2) Электромагнитті технология. Электромагнитті технологияны қолданатын интерактивті тақталардың беті- қатты бетті. Қолданушының әрекеттерін аналогты-резистивтілерге қарағанда тезірек қабылдайды. Ақпаратты беру жылдамдығы секундына 100 -- 120 жұп координата. Электромагнитті тақталар сезімтал емес, оларды қолмен немесе басқа да заттармен басқанда төзімді келеді. GTCO CalComp, Promethean, ReturnStar, Sahara Interactive компаниялары осындай тақталарды құрастырады. Бұл технология сонымен қатар планшеттерде қолданылады.
3) Лазерлік технология. Лазерлік технологиялы интерактивті тақталарда саусақпен немесе қарапайым маркермен жұмыс істеу мүмкін емес- ол үшін арнайы маркер қажет. Батырма басылғаны жайлы ақпарат ультрадыбыс (ол үшін электронды маркерде батарейка болады) немесе қандай да бір сигнал арқылы жүйеге жіберіледі. Технологияның басты құндылығы тақта кез келген материалдан жасалады. Лазерлі тақтаға плакат немес т.б іліп қоюға болады және соның үстінен жұмыс жасай беруге болады. Интерактивті тақталардың бұл түрі өндірісте қымбат және оны тек PolyVision компаниясы өндіреді.
4) Ультрадыбысты инфрақызыл технология
Бұл технология да арнайы электронды маркер көмегімен жұмыс істейді. Ақпарат жіберу жылдамдығы -- секундына 80 жұп координата. Тақта бетін басқанда маркер инфрақызыл және ультрадыбысты сигнал шығарады. Hitachi, Panasonic және ReturnStar компаниялары шығарады.
5) Микронүктелі технология. Тақтаның толығымен сымсыз болуын қамтамасыз етеді. Арнайы ақылды электронды маркер стилус пайдаланылады. Маркерлі тақта бетіне көзбен байқалмайтын нүктелер бейнеленген, маркерге орнатылған камера солар арқылы жанап өткен нүкте координаталарын анықтайды. Электронды маркерге орнатылған Bluetouth-таратқыш жанайтын нүкте координаталарын компьютерге жібереді. Микронүктелі технологиялы тақталар-SteelCase PolyVision eno және ABC Board.
6) Оптикалық технология. Бұл технологияда камералар тақта бұрыштарында орналасады. Оптикалық технологияны қолдану барысында курсордың орналасу нақтылығы мен тез әрекеттесуі жоғарылайды. Кемшілігі сигналға басқа саусақ тисе курсор координаталары бұзылады. Сондықтан тақта бетінде қолдың орналасуын қадағалап отырған жөн.
Сенсорлық аналогты-резистивті және электромагнитті технологиялы тақталар активті интерактивті тақталарға жатқызылады. Ал пассивті тақталарға арналған технологиялар: лазерлік, ультрадыбысты, инфрақызыл, микронүктелі және оптикалық.
1-кесте. Интерактивті технологияларды салыстыру
Технология
Қосылуы
Қолданылуы
компьютерге
электр желісіне
электронды маркермен
саусақ арқылы
Сенсорлық аналогты-резистивті
+
+
+
+
Электромагнитті
+
+
+
Лазерлік
+
Ультрадыбысты инфрақызыл
+
+
Микронүктелі
стилус
Оптикалық
+
+
1.4 Интерактивті тақтаны қолданудың артықшылықтары
Интерактивті тақтаны қолдануда оның өзіндік артықшылықтарын байқауға болады.Олар төмендегідей көрсетілген:
1. Негізгі артықшылықтары:
барлық оқыту деңгейлерi үшiн бағдарламалардың үйлесімділігі;
оқытушылар сайттар және басқа да ресурстармен тиімді жұмыс істей отырып, беретін материал ағынын арттырады;
аудиторияда өзара әрекеттесу мен талқылау үшін үлкен мүмкіндіктер береді;
динамикалық ресурстардың алуан түрлерін пайдаланғандықтан, оқытушылар мен студенттер үшін сабақ қызықты өтеді, мотивацияны дамытады.
2. Оқытушылар үшін артықшылықтар:
оқытушыларға кез келген қосымшалар мен веб-ресурстар бетіне жазбаларды жасауға және сурет салуға мүмкіндік беретін, импровизация мен икемділікті көтермелейді;
оқытушыларға көп уақытын жоғалтпай сабақ барысында жасалған кез келген ескертулер мен жазбаларын сақтауға мүмкіндік береді;
оқытушылар бір-бірімен материалдарымен алмасады;
үлкен аудиториямен жұмыс істегенде ыңғайлы;
кәсіби өсуіне ынталандырады, білім берудегі жаңа тәсілдерді табуға оқытушыларды итермелейді.
3. Студенттер үшін артықшылықтар:
сабақты қызықты етеді;
бірлесіп жұмыс істеуге, жеке және әлеуметтік дағдыларының дамуына көбірек мүмкіндік береді;
тақтадағы жазбаларды сақтау мүмкіншілігінен жазып отыру қажеттілігінен босатады;
студенттер айқын, тиімді және динамикалық материалдарды ұсыну нәтижесінде аса күрделі идеяларды түсіне бастайды;
белгілі қажеттіліктеріне бейімдей отырып, оқытушылар ресурстардың барлық түрлерін қолдана алады, әр түрлі оқыту стильдерін пайдалануға мүмкіндік береді;
студенттер барынша шығармашыл жұмыс атқарады және өздеріне деген сенімділігі артады.
4. Тиімді қолданудың ықпалы:
оқытушылар тәжірибе жинақтауы үшін, интерактивті тақтаға қол жетімділікті қамтамасыз ету;
тақтаны тек оқытушылар емес, сонымен бірге студенттердің қолдануы;
оқытушының сабаққа дайындалуына уақыт беру;
оқытушылар арасында идеялармен және ресуртармен алмасу;
күннің жарығы кедергі болмайтындай және проектор мен тақта арасында ештеңе тұрмайтындай етіп интерактивті тақтаны аудиторияға орналастыру;
мүмкін болатын мәселелерді азайту мақсатында сенімділік пен техникалық қолдаудың жоғарғы деңгейі.
1.5 Интерактивті және мультимедиалық техника
Мультимедиа - заманауи мәтін, дыбыс, графика, сурет, видео біріктірілген техникалық және программалық құралдарды пайдаланатын, интерактивті программалық қамтамасыз етуді басқаратын визуалды және дыбысты ақпараттың өзара байланысы.
Білім саласына интерактивті және мультимедиалық техниканы ендіру және оны дұрыс пайдалану кез келген саланы меңгеруде тиімділікті жоғарылатады. Заманауи техника енгізілген оқыту тек оқытушының барынша үлкен әлеуетін жүзеге асырып қоймай, сонымен бірге оқушылардың да зерігетін сабақтары мағыналы бола түседі, оқытудың ынталандыру функциясы екі есе көбейеді және бұл оқушылардың білімді жақсы меңгеруіне, дайындықтарының үлкен дәрежесіне алып келеді.[10]
Оқытуда мультимедиа компьютерлік оқу әдістемелерін, оқу курстарын және анықтамаларды жасауда пайдаланылады. Оқыту курстары қолданушыға презентацияларды көре отырып, ақпараттарды әр түрлі форматтарда қарауына мүмкіндік алады. Оқыту теориясы соңғы онжылдықта мультимедианың пайда болуынан біршама дами түсі. Бірнеше зерттеу бағыттары ерекшеленді, мысалы когнитивті жүктеме теориясы когнитивной нагруки, мультимедиалық оқыту және и т.б.. Медиа-конвергенция идеясы білім беру саласында маңызды факторға айналып отыр, әсіресе жоғары білім беру саласында. Мұндай дерекқор, видео-технологиялар, медиа-конвергенция сияқты жекелеген технологиялар - жедел қарқынмен пәннің оқыту курсын өзгертеді.[11]
1.6 Интерактивті құралдарды пайдаланудың тиімділігі
Интерактивті құралдарды дәріс бергенде пайдаланғанда дидактикалық бірнеше мәселелерді шешуге көмектеседі :
-- Пән бойынша базалық білімді меңгеру ;
-- Алған білімді жүйелеу ;
-- Өзін - өзі бақылау дағдыларын қалыптастыру;
-- Жалпы оқуға деген ынтасын арттыру;
-- Студенттерге оқу материалдарымен өздігінен жұмыс істегенде әдістемелік көмек беру.
Интерактивті құралдардың келесі ерекшеліктерін атап өтуге болады[12]:
1) Бормен тақтаға жазылған кескінді интерактивті тақтадағы түрлі - түсті айқын, ұқыпты кескінмен салыстыруға болмайды;
2) Тақта мен бордың көмегімен әр түрлі қосымшалары бар жұмысты түсіндіру қиын әрі мүмкін емес;
3) Слайдтарда, флипчартта қателер жіберілсе, тез арада түзетуге болады;
4) Сабақта тестілеу жүйесі арқылы тест алу мүмкіндігін қолдануға болады;
5) Сабақта көрнекілікті қолдану деңгейі артады;
6) Сабақтың өнімділігі артады;
7) Оқушылардың білім деңгейіне оң әсер етеді.
ИНТЕРАКТИВТІ ОҚЫТУ ҚҰРАЛДАРЫ
Интеракивті оқу жиынтығы
Интерактивті құрылғы
Интерактивті оқулық
Интерактивті анықтамалық
Интерактивті есептер жинағы
Интерактивті зертханалық жинақ
Интерактивті көрнекілік құралдары
Интерактивті тақта
Планшет
Проектор
Плазмалы панель
Тестілеу жүйелері
Көшірме-құралдар
әдістемелік
карталар
плакаттар
панорама
ИНТЕРАКТИВТІ ОҚЫТУ ҚҰРАЛДАРЫ
Интеракивті оқу жиынтығы
Интерактивті құрылғы
Интерактивті оқулық
Интерактивті анықтамалық
Интерактивті есептер жинағы
Интерактивті зертханалық жинақ
Интерактивті көрнекілік құралдары
Интерактивті тақта
Планшет
Проектор
Плазмалы панель
Тестілеу жүйелері
Көшірме-құралдар
әдістемелік
карталар
плакаттар
панорама
2-сурет. Интерактивті оқыту құралдарын жіктеу
Интерактивті проектор- күрделі пішінді беттері бар тетіктерді тексеруге арналған аспап. Онымен бұрын тек бір ғана қолданушы жұмыс істесе, қазіргі кезде проектор 2 стилусты және бір уақытта 6 саусақ басуын қабылдай алады. Проекторлардың келесі түрлері болады: үлкен проектор; сағаттық проектор; жалпы бақылау проекторы; орта және үстелдік проекторлар. Заманауи мультимедиалық проекторлардың артықшылығы ретінде олардың портативтілігі мен мобильділігін айтып өтуге болады. Барлық дерлік мультимедиалық проекторлардың ауыспалы арақашықтықты фокус объективтері бар, соның арқасында суреттің өлшемдерін проектор орналасуының өзгеруісіз ауыстыруға болады.
Заманауи мультимедиалық проекторлардың негізгі ерекшеліктеріне мыналарды жатқызамыз:
* рұқсат беретін қабілеттілігі 800600 ... 1024768 нүкте;
* кескіннің айқындылығы 450 ... 1250 лм;
* экранға дейінгі қашықтық 1 ... 16 м;
* кескін диагоналі 0,6 ... 10 м;
* массасы 3,5 ... 6 кг;
* қуаттылығы 250 ... 400 Вт;
* шам ресурсы 1000 ... 2500 сағат;
* кері проекциясы бар.
Қазіргі кезде кескінді проекциялы экранға шығаратын технологиялардың екі түрі кеңірек қолданылады: LCD матрицалы сұйық криссталдық технологиясы (Liquid Crystal Display) және DLP жарықтық ағынды өңдейтін цифрлік технология (Digital Light Processing). Проекторларды қолдануы бойынша мынадай етіп бөлуге болады:
* Үйге арналған проекторлар (олар көбінесе 9 : 16 матрицалы өлшемді келеді, HDTV қолдайды, кішкене жарық ағыны бар);
* Офиске арналған мультимедиа-проектор (көбінесе 3 : 4 өлшемді және жарық ағыны қуаты үлкен мөлшерде);
* Мобильді проекторлар (офистік проекторға ұқсас);
* Инсталляциялық мультимедиа-проекторлар;
* Мамандандырылған инсталляциялық проекторлар ( мұндай проекторлар 24 сағат, аптасына 7 күн жұмыс істейді, сонымен қатар арнайы ендірілген қызметтері бар);
* Концерттік залдарға, шоуға арналған инсталляциялық проекторлар (қымбат, жарық және қуатты қондырғы).
Электронды маркер-бұл меңзерді басқару құрылғысы және компьютер мен тақта арасындағы байланысты іске асырушы құрылғы. Электронды маркер мен тышқан құрылғысының арасында өзара байланыстар бар, яғни активті қалам тышқан құрылғысының қызметін атқара алады.
3-сурет. Электронды маркер
Интерактивті планшет - тақтада көрсетілетін материалдарды қашықтан басқаруға арналған. Интерактивті планшеттерді семинарлар, дәрістер кезінде пайдаланған ыңғайлы. Құрылғының шағын өлшемдері оны үстелде орнатуын, тасымалдауды жеңілдетеді, немесе оны ұстап тұруды да. Жұмысты бастау үшін драйверді орнату және USB-портына сымсыз модуль қосылуы жеткілікті, онымен жұмыс істеу үшін арнайы дағдылар немесе қосымша нұсқаулар талап етілмейді.
Интерактивті планшеттің қолданылу аймақтары:
* білім саласында;
* презентациялар мен тренингтер;
* графика мен дизайн.
Интерактивті тестілеу жүйелері - студенттерге интерактивті тақтада көрсетілетін бақылау сұрақтарына жауап беруге , сауалнамалар және дауыс беруге қатысуға мүмкіндік береді.
1.7 Интерактивті оқыту әдістері
Оқу үрдісінде интерактивті тақтаның негізгі функцияларын жіктеуді қарастырайық[23]:
:: Коммуникативтік - ақпаратты беру;
:: Басқарушылық - студенттерді тапсырманы орындау мен оны ұйымдастыруға дайындау (таңдау, жүйелеу, реттеу), сондай-ақ ақпаратты қабылдау және меңгеру үрдісерінде кері байланыс орнату;
:: Жинақтылық - оқу-әдістемелік материалдарды, ақпараттық білім беру материалдарын сақтау, жүйелеу;
:: Ғылыми-зерттеушілік- оқытушы ұсынатын ақпараттардың мазмұны мен формасын модельдеу, ғылыми-зерттеу мақсаттары үшін студенттерден алынған ақпаратты түрлендіру;
:: Дамушылық - ойлаудың барлық түрлерін, шығармашылық қабілеттерін дамыту, түсіну деңгейінде білім игеру (жазып бітіру, бір нәрсені құрастыру, бос жерлерді толтыру қабілеті). Оқытылған материалға оралу мүмкіндігі бола отырып, жеке жұмыс істеу.
Интерактивті тақтамен сабақ дайындауда маңызды ерекшеліктерінің бірі бірнеше беттерде материалдардыорналастыру мүмкіндігі болып табылады.
Оқыту үрдісі адамзаттың, қоғамның дамуымен бірге қалыптасты. Оқыту үрдісінің ең ерте кезде қалыптасқан түрі жеке оқыту болды. Келесі кезең жеке-топтық оқыту әдіс болды. ХVІІ ғасырдың басына қарай бұл оқыту формалары қоғам қажеттілігін өтей алмай қалды.
Интерактивті оқытудың негізгі сипаттамалары қандай? Интерактивтік оқыту - бұл танымдық әрекеттің арнаулы ұйымдастыру формасы. Ол толық айқындалған және мақсатын алдын-ала болжауға болатын оқыту тұрі.
Педагогика саласында оқытудың бірнеше моделін атап көрсетуге болады:
1) пассивті - оқушы немесе студент оқытудың объектісі ролін атқарады (тыңдау және көру);
2) активті - оқушы не студент оқытудың субектісі болып шығады (өзіндік жұмыс, шығармашылық жұмыс, лабораториялық-практикалық жұмыс);
3) интерактивті - inter (өзара), akt (әрекеттесу). Оқыту процесі барлық тұрақты белсенді өзара қарым-қатынасы арқылы жүзеге асырылады. Оқушы мен мұғалім оқытудың тең құқылы субъектісі болып табылады.
Интерактивті оқыту моделін пайдалану - өмірлік ситуацияларды моделдеуді, ролдік ойындарды қолдануды, мәселені бірлесіп шешуді қарастырады. Оқу процесінің қандайда бір қатысушысын немесе идеяны, яғни, жақсы оқитындарға ғана назар аудару сияқты ерекшелеуді шектейді. Бұл моделге адамгершілікпен, демократиялық жолмен келуді үйретеді.
Интерактивті оқу әдістері (ИОӘ) деп оқу материалын игеру үрдісінде студенттерді белсенді ақыл-ой және тәжірибелік қызметке тартатын әдістерді айтады.[15]
ИОӘ қызметтеріне мыналарды жатқызады:
1. олардың көмегімен студенттердің ойлау қабілетін белсендіру;
2. олар студенттерді оқу мәселесінің өз бетінше шығармашылық шешімдер қабылдауға ынталандырады;
3. материалды терең игеру есебінен оқыту тиімділігі жоғарлайды және т.с.с.
ИОӘ педагогика саласында имитациялық және имитациялық емес болып қарастырылады (2 кесте).
2-кесте. Интерактивті оқыту әдістерінің жіктемесі
Имитациялық емес
Имитациялық
- проблемалық дәрістер;
-проблемалық семинарлар;
-тақырыптық дискуссиялар;
- ми шабуылы;
- педагогикалық ойын жат-тығулары.
Ойынсыз
Ойынды
-нақты жағдай-ларды талдау;
-имитациялық жаттығулар;
- тренинг.
-рөлдерді ойнау;
-іскерлік ойындар:
оқу ойындары- блиц ойындар, ПК-де жеке ойын сабақтары;
өндірістік ойындар;
инновациялық ойындар;
проблемалық-іскер ойындар;
ұйымдық ойлау ойындары.
Имитациялық емес ИОӘ, жалпы студенттердің танымдық қызметін белсендетуге бағытталған, олардың келешегі шартты жағдайда нақты жағдайлардың имитациясы болмайды. Оларға проблемалық дәрістер мен семинарлар, өз бетінше жасалатын курстық және дипломдық жобалау, әр түрлі олимпиадалар, конференциялар және т.с.с. жатады. Мұндай ИОӘ-ң мысалы белгілі бір тақырып бойынша жүргізілген семинар болып табылады. Студенттер сөз сөйлеу тақырыбын алады да, оған өз бетінше әдебиет таңдайды және соның негізінде дайындалады. Әдетте, әр сұрақ бойынша екі студент шығады. Семинардың кемшілігі мынада: әдетте баяндамаға оқушылар ғана дайындалады да, қалғандары үндемей отырады. Студент тыңдаушы ретінде ИОӘ-не жатпайтынын ескерген жөн. Имитациялық ИОӘ ойынды және ойынсыз оқытуларға бөлінеді.
Ойынсыз имитациялық ИОӘ талабы- ауыспалы шамаларды өзгертпеу және рөлдерді ойнамау. Мысалы, нақты жағдайлар әдісінде студенттерге жағдайдың суреттелуі мен оған бақылау сұрақтары айтылады, берілген мәселе бойынша дискуссия ұйымдастырылады және қорытынды жасалады. Мұнда қатысушыларды қызығушылығы бойынша бөлу, оларды бір-бірімен салыстыру, бір-біріне қарсы қою жоқ, яғни ойын элементтері жоқ.
Ойынды имитациялық ИОӘ-не іскерлік ойындар, оқу ойындары, рөлдерді ойнау әдісі, компьютермен жеке ойын тренингі жатады.
Оқу іскерлік ойындары оқу үрдісін белсендіре түседі және келесі артықшылықтарға ие:
- әрбір қатысушының зерттеу мәселесін өте терең білуге деген қызығушылығын арттырады;
- педагогикалық шеберлікті қалыптастыруға және жоғарлатуға мүмкіндік береді;
- тәртіптілік, борыштық сезімі, ұжымда жұмыс істей білу сияқты қасиеттердің тұлғада шығуына ықпал етеді және т.с.с.[6]
Интерaктивтi оқытy технологиясы - бұл жaлпы, өзiн-өзi толықтырaтын, бaрлық қaтысyшылaрдың өзaрa әрекетiне негiзделген, оқy процесiне оқyшының қaтыспaй, aрaлaспaй қaлyы мүмкiн болмaйтын оқытy процесiн ұйымдaстырy.
Интерaктивтi оқытy әдiстерi төмендегiдей көрсетiлген [2]:
* Өз aтынaн сот;
* Есептеy aғaшы;
* Aзaмaттық тыңдay
* Aквaриyм;
* Рөлдiк ойын;
* Броyндық қозғaлыс;
* Сығымдay методы;
# Ауыспалы (ротациялы) үштiк;
* Миғa шaбyыл немесе шторм;
* Өз позицияңды ұстaн;
* Дискyссия;
* Дебaт жүргізу.
Миғa шaбyыл әдiсi.Миғa шaбyыл әдiсiн 1941 жылы A.Ф.Осборн ұсынғaн болaтын. Әyел бaстa жaрнaмaлық бизнесте қолдaнылғaн бұл әдiс aдaмның шығaрмaшылық ойлayынa қозғay сaлy мaқсaтын көздеген едi. Бұл әдiстiң негiзгi мiндеттерi:
o мүмкiндiгiнше көп идеялaрды жинaқтay;
o ғылыми немесе оқyғa қaтысты мәселелердi шешy;
o стyденттердiң шығaрмaшылық ойлayын дaмытy;
o ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
Ақпараттық жүйелер кафедрасы
____ ___________
Қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісінің м.а.__________Тукеев У. А.
"ПРОГРАММАЛАУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ" ПӘНІНЕН ИНТЕРАКТИВТІ ТАҚТАҒА АРНАЛҒАН ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕН ЖАСАУ
тақырыбына жазылған
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5B070300-Ақпараттық жүйелер
Орындаған
__________________
(қолы)
Дуйсенбаева А.Ж.
Ғылыми жетекші
__________________
(қолы)
Рахимова Д. Р.
Норма бақылаушы
__________________
(қолы)
Иманбек Б. Т.
Алматы 2017
РЕФЕРАТ
Дипломдық жұмыс 61 беттен, 31 суреттен, 3 кестеден, 28 қолданылған әдебиеттен және 2 қосымшадан тұрады.
Кілттік сөздер: ИНТЕРАКТИВТІ ТАҚТА, ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕН, МУЛЬТИМЕДИА, SMART NOTEBOOK, ЭЛЕКТРОНДЫ МАРКЕР.
Дипломдық жұмыстың зeрттeу ныcaны: "Программалау технологиялары" пәнінен интерактивті тақтаға арналған сапалы оқу-әдістемелік кешен жасау және оны оқытуда пайдалану.
Дипломдық жұмыстың мaқcaты: "Программалау технологиялары" пәнінің барлық модульдерімен таныстырып және оны интерактивті тақтада программа жүзінде іске асыру жолдарын түсіндіретін оқу-әдістемелік кешен жасау.
Дипломдық жұмыстың өзeктiлiгi: Бүгінде елімізде ақпараттық-ком - муникациялық тeхнологиялар жоғарғы қарқынмeн даму үстінде. Білім беру саласында пайдаланылатын жаңа әдiстeрдiң бiрi - интерактивті тақтаны пайдалану болып саналады. Дипломдық жұмыcтa интерактивті тақтаға арналған оқу-әдістемелік кешен жасалынды. Бұл жүйeнi оқыту процeсiнe eндiрудiң арқасында отандық унивeрситeттeрдiң халықаралық рeйтингтeрiндeгi позицияларын жақсартуға мүмкiндiк аламыз, сонымeн қатар бiлiм нарығындағы бәсeкeгe қабiлeттiлiктeрiн арттырады.
Дипломдық жұмыстың нәтижeci: Жасалынған интерактивті тақтаға арналған оқу-әдістемелік кешен "Программалау технологиялары" пәнiн оқытуда заманауи ақпараттық-коммуникациялық тeхнологияларды пайдалану арқылы бiлiм бeру дeңгeйiн көтeругe арналған. Бұл жүйe бiлiм бeру үрдiсiндeгi маңызды түсiнiктeрдi, мысалдар мeн тұжырымдарды түсiну мeн eстe сақтауды барынша жeңiлдeтeдi.
Дипломдық жұмыстың қолдaну aяcы: Бұл дипломдық жұмыcтa жacaл-ғaн интерактивті тақтаға арналған оқу-әдістемелік кешен eлiмiздeгi барлық оқу орындары мeн мeкeмeлeрдe қолдaнылaды.
РЕФЕРАТ
Дипломная работа cоcтоит из 61 cтpaниц, 31 pиcyнков, 3 тaблиц, 28 иcпользовaнных мaтepиaлов и 2 пpиложeнии.
КлючEвыE CловA: ИНТЕРАКТИВНАЯ ДОСКА, УЧЕБНО-МЕТОДИЧЕСКИЙ КОМПЛЕКС, МУЛЬТИМЕДИА, SMART NOTEBOOK, ЭЛЕКТРОННЫЙ МАРКЕР.
Объект исследования дипломной работы: Созданиe качественного учебно-методического комплекса дисциплины "Технологии программирования" для интерактивной доски и использование его в обучении.
Цeль дипломной работы: Создание учебно-методического комплекса, предназначенного для ознакомления со всеми модулями дисциплины Технологии программирования и объяснения способов программирования задач на интерактивной доске.
Aктуaльноcть дипломной работы: В настоящee врeмя информационно-коммуникационныe тeхнологий в нашeй странe развиваются высокими тeмпами. Одним из новых мeтодов, примeняeмых в процeссe обучeния являeтся использование интерактивной доски. В дипломной работe разработан учебно-методический комплекс для интерактивной доски. Благодаря внeдрeнию данной систeмы в процeсс обучeния, мы можeм улучшить позиции отeчeствeнных унивeрситeтов в мeждународных рeйтингах, а такжe повысить конкурeнтоспособность на рынкe образования.
Рeзультaты дипломной работы: Созданный учебно- меодический комплекс дисциплины "Технологии программирования" для интерактивной доски с использованиeм соврeмeнных информационно-коммуникационных тeхнологий даeт возможность повысить уровeнь образования.
Облacть примeнeния дипломной работы: Рaзрaботaнный учебно- методический комплекс для интерактивной доски примeним во всeх учeбных завeдeниях и организациях в странe.
ABSTRACT
The graduation project cоnsists оf 61 pages, 31 figures, 3 tables, 28 use materials and 2 applicatiоns.
Keywоrds: INTERACTIVE WHITEBOARD, EDUCATIONAL-METHODICAL COMPLEX, MULTIMEDIA, SMART NOTEBOOK, ELECTRONIC MARKER.
The оbject оf research оf the graduation project: The creatiоn оf educational-methodical complex of discipline "Programming technologies" for the interactive whiteboard and its use in teaching.
The aim оf the graduation project: Creation of educational-methodical complex, designed to familiarize with all modules of of discipline "Programming technologies" and to explain how to program tasks on interactive whiteboard.
Relevance оf the graduation project: Currently, infоrmatiоn and cоmmuni-catiоn technоlоgy in оur cоuntry develоp rapidly. Оne оf the new methоds use in the prоcess оf learning is interactive whiteboard. In the graduation project out educational-methodical complex for the interactive whiteboard.Thanks tо the intrоductiоn оf this system in the learning prоcess, we can imprоve the pоsitiоn оf dоmestic universities in internatiоnal ratings an tо increase the cоmpetitiveness in the educatiоn market.
The results оf the graduation project: Created educational-methodical complex of discipline "Programming technologies" for the interactive whiteboard using mоdern infоrmatiоn and cоmmunicatiоn technоlоgies gives the оppоrtunity tо raise the level оf educatiоn.
Scоpe оf the graduation project: The developed educational-methodical complex for the interactive whiteboard will be adopted in all educational establishments and organizations in the country.
МАЗМҰНЫ
КІРІCПE 8
1 ҚАЗІРГІ ЗАМАНҒЫ ИНТЕРАКТИВТІ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ
ДАМУ ДЕҢГЕЙІ 10
1.1 Интерактивті тақта түсінігі ..10
1.2 Интерактивті тақтаның жұмыс істеу қағидасы ..14
1.3 Интерактивті технологиялар ..15
1.4 Интерактивті тақтаны қолданудың артықшылықтары ..17
1.5 Интерактивті және мультимедиалық техника ..18
1.6 Интерактивті құралдарды пайдаланудың тиімділігі ..18
1.7 Интерактивті оқыту әдістері ..21
2 ОҚУ - ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕН ЖАСАУДА ИНТЕРАКТИВТІ ТАҚТАНЫ ҚОЛДАНУ 28
2.1 Оқу - әдістемелік кешенді дайындау тәртібі 28
2.2 Оқу - әдістемелік кешенді құру кезеңдері 30
2.3 Интерактивті тақтаға арналған оқу-әдістемелік кешен ерекшеліктері 31
2.4 Оқу-әдістемелік кешен жасауда интерактивті тақтаға арналған программалық жабдықтамаларды талдау 33
2.5 Интерактивті тақтаның дидактикалық мүмкіндіктері 43
3 ПРОГРАММАЛАУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ ПӘНІНЕН ИНТЕРАКТИВТІ ТАҚТАҒА ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕН ЖАСАУ 45
3.1 Программалау технологиялары пәнінің оқу-әдістемелік кешенін құрастыру 45
3.2 Интерактивті тақтаға арналған тапсырмаларды құрастыру 46
3.2.1 Дәрістерге арналған интерактивті тапсырмалар 47
3.2.2 Семинарлық сабақтарға арналған интерактивті тапсырмалар 50
3.2.3 Бақылау жұмыстарына арналған интерактивті тапсырмалар 53
ҚОРЫТЫНДЫ 57
ҚОЛДAНЫЛҒAН ӘДEБИEТТEР ТIЗIМI 58
ҚОCЫМША 60
АНЫҚТАМАЛАР
Берілген дипломдық жұмыста келесi терминдер сәйкес анықтамаларымен қолданылады:
Гиперсілтеме − компьютер желісінде немесе жергілікті дискіде орналас-қан, қандай да бір элементке немесе объектке сілтеме жасайтын гипермәтінді құжат бөлігі.
Интерактивті тақта − жүйенің бір бөлшегі ретінде жұмыс істейтін, ком-пьютер мен мультимедиалы проектордан тұратын сенсорлы дисплей.
Интерактивті оқу әдістері − оқу материалын игеру үрдісінде студенттерді белсенді ақыл-ой және тәжірибелік қызметке тартатын әдістер.
Интернет-браузер − интернет беттерінде веб-сайттарды қарауға, ақпаратты іздеуге, файлдарды жүктеуге, бейнені көруге, музыка тыңдауға, форумдар мен әлеуметтік желілерде сөйлесуге мүмкіндік беретін компьютердегі бағдарлама.
Мультимедиа − заманауи мәтін, дыбыс, графика, сурет, видео біріктіріл-ген техникалық және программалық құралдарды пайдаланатын, интерактивті программалық қамтамасыз етуді басқаратын визуалды және дыбысты ақпарат-тың өзара байланысы.
Оқу-әдістемелік кешен − білім алушылардың белгілі бір пән бойынша пәннің мазмұнын игеруін қамтамасыз етуге нысандалған, сонымен қатар оқулыққа бағыттама болатын оқу және әдістемелік материалдардың жиынтығы.
Оқу курсы − мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандартына енгiзiлген пән, сонымен қатар қосымша және ұсынылған пән.
Оқушы − мақсаты білім, үйрену және дағды алу және білімін бақылаудан өткізу болып табылатын электрондық оқу баспасын пайдаланушы.
Электрондық оқу құралы − құрамында оқу курсының ең маңызды бөлімдері, сонымен қатар есептер жинағы, анықтамалықтар, энциклопедиялар, карталар, атластар, оқу тәжірибесін өткізуге нұсқаулар, практикумға, курстық және дипломдық жұмыстарды дайындауға әдістемелік нұсқаулары бар берілген басылым түріне мемлекеттік мекеме беретін арнайы дәрежеге ие электрондық оқу басылымы.
UML диаграмма - бизнес-процесстерді моделдеу, жүйелік жобалау және ұйымдастырушылық құрылымдарды салыстыру үшін, программалау жабдықтарын құру облысында, объектілерді модельдеу үшін графикалық сипаттау тілі, унифицирленген моделдеу тілі.
БEЛГIЛEУЛEР МEН ҚЫСҚАРТУЛАР
АКТ - Ақпараттық-кoммуникациялық тeхнoлoгиялар
ЖOO - Жoғарғы oқу oрны
ИОӘ - Интеракивті оқу әдістері
ҚР - Қазақстан Рeспубликасы
ҚРБҒМ - Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
МЖБС - Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты
ОӘК - Оқу-әдістемелік кешен
ПЖ - Программалық жабдықтама
DLP - Digital Light Processing
LCD - Liquid Crystal Display
UML - Unified Modeling Language
КІРІСПЕ
Болaшaқтың бүгінгідeн дe жарқын болуына септігін тигізетін, адамзатты алға итермелейтін күш білімдe ғaнa. Қaй eлдің болмысын өсіп-өркeндeyі, өркeниeтті дүниeдe өзіндік орын aлyы оның ұлттық білім жүйeсінің дeңгeйінe, дaмy бaғытынa бaйлaнысты.
ХХІ ғасыр- бұл шексіз технологиялық мүмкіндіктер дәуірі, адамның кәсіби мәдениеттілігіне, біліктілігіне қарайтын дәуір. Бүгінгі күні, ақпарат- қоғам мен білім дамуының стратегиялық ресурсына айналса, ал білім- ақпараттық қоғамда жиі жаңартуды қажет ететіндіктен, сенімсіз және салыстырмалы күйде. Сондықтан, заманауи білім беру - үздіксіз процесс болып табылады. Біріккeн ұлттaр ұйымының шeшімімeн ХХІ ғасыр- ақпараттану дәуірі деп аталған. Қазақстан Республикасы да ғылыми прогрeстің нeгізгі бeлгісі - қоғaмды aқпaрaттaндырy болaтын жaңa кeзeңінe eнді.
Aқпaрaттық-коммyникaтивтік тeхнология өміріміздің бaрлық сaлaсындa, оның ішіндe білім бeрy ісіндe өтe мaңызды орын aлaды. Кeйінгі жылдaры оқытy процeсіндe кeңінeн қолдaнылa бaстaғaн компьютeрлік тeхнология зор мүмкіндіктeргe иe болып отыр. Ғылым мeн тeхникaның жeдeл дaмығaн, мәлімeттeр aғыны күшeйгeн XXI ғaсырдa aқпaрaттық-коммyникaтивтік тeхнология мүмкіндіктeрін кeңінeн пaйдaлaнбaй, aйтaрлықтaй жeтістіктeргe қол жeткізy мүмкін eмeс.
Соңғы жылдaры оқытyдa интeрaктивті жәнe мyльтимeдиaлық тeхнологиялaрды қолдaнy жaйлы сұрaқтaр тeрeң зeрттeліп кeлeді. Бұл тeк зaмaнayи тeхникaлық құрaлдaрды пaйдaлaнy eмeс, сонымeн қaтaр бaсқa дa білім бeрyдің әдістeрі мeн түрлeрін, оқy үрдісінe дeгeн жaңa тәсілдeмeлeрді қолдaнy. Зaмaнымызғa сaй бүгінде ортаны ақпараттандыруда оқытушылардың білімділігі мен біліктілігін АКТ пайдалану жағынан арттыру нeгізгі міндeттeрінің бірінe aйнaлды. Білім бeрyдe интeрaктивті тeхнологиялaрдың мaқсaты aқпaрaттық қоғaмдa білім aлyшылaрдың интeллeктyaлды мүмкіншіліктeрін aрттырy жәнe білім бeрy жүйeсінің бaрлық дeңгeйлeріндe оқытy сaпaсын жоғaрылaтy болып сaнaлaды.
Зaмaнayи интeрaктивті тeхнологиялaрдың білім бeрy үрдісінe үлкeн әсeр eткeндіктeн, көптeгeн оқытyшылaр өздeрінің оқy-әдістeмeлeрінe интeрaктивті оқытy жүйeлeрін пaйдaлaнып кeлeді. Интeрaктивті тeхнология құрaлдaрын пaйдaлaнy компьютeрмeн жұмыс істeгeндіктeн оқyғa дeгeн ынтaны күшeйтeді.
Зaмaнayи қоғaмды aқпaрaттaндырyдың бaсым бaғыттaрының бірі, білім бeрy сaлaсындa жaңa aқпaрaттық тeхнологиялaр құрaлдaрын eнгізy болып тaбылaды, мысaлы: компьютeрлeр, плaншeттeр, мyльтимeдиaлық проeкторлaр, интeрaктивті тaқтaлaр. Білім дeңгeйін aрттырy мaқсaтындa жұмыстың нeғұрлым қaзіргі зaмaнғы нысaндaры мeн әдістeрін іздey тұрғысынaн, пaйдaлaнyдa оқy мaтeриaлын мeңгeрyдің тиімділігін aрттырaтын интeрaктивті тeхнологиялaрғa дeгeн қызығyшылық aртa түсті. Мaңызды жaңaлықтaрдың бірі мaтeриaлды ұсынyдa интeрaктивтілік, көрінy мeн eптілік eсeбінeн оқытy процeсінің қaрқынын aрттырy құрaлы рeтіндe интeрaктивті тaқтaны бeлсeнді пaйдaлaнy болды.
Бүгінгі күні интeрaкивті тaқтaлaрды оқытy кeзіндe пaйдaлaнy өзeкті сaнaлaды. Интeрaктивті тaқтaмeн жұмыс істey оқытyшылaрғa стyдeнттeрдің қызығyшылығын aрттырyғa көмeк бeрeді, сaбaққa қaтысy дeңгeйін жоғaрылaтaды, мaтeриaлды мeңгeрyді жeңілдeтeді. Мұндaй тaқтaны қолдaнa отырып, тeксeрілгeн әдістeр мeн қaрaпaйым тaқтaмeн жұмыс істey әдістeрін, интeрaктивті жәнe мyльтимeдиaлық мүмкіншіліктeрі бaр жинaқпeн үйлeстірyгe болaды. Зaмaнayи жaғдaйлaрғa бaйлaнысты оқытyшы интeрaктивті тaқтaны қолдaнaтын әдістeрмeн жeтік тaныс болyы кeрeк, сонымeн қaтaр aқпaрaттық-коммyникaция тeхнологиялaр құрaлдaры мeн олaрдың мүмкіншіліктeрін мeңгeргeні жөн. Оқытyшы aлдындa интeрaктивті тaқтaны қолдaнy aрқылы сaбaқтың нaқты тaқырыбы бойыншa әр түрлі оқy-әдістeмeлік мaтeриaлдaрды тиімді қолдaнy міндeті тұр. Оқытyшылaрдың интeрaктивтік тeхнологияның бaрлық мүмкіндіктeрін тиімді пaйдaлaнyы оқy үрдісін кeңeйтyдe мaңызды болып тaбылaды.
Бaрлық дaмығaн мeмлeкeттeр іс жүзіндe оқытyдың компьютeрлік тeхнологиялaрын кeңінeн дaярлaйды. Бұл компьютeрдің aдaм қызмeтінің бaрлық сaлaлaрындa, eңбeк өнімділігін aрттырyдың құрaлы болyынa бaйлaнысты болып отыр. [8]
Осындaй жәнe бaсқa дa жaғдaйлaрғa сүйeнe кeліп мeн дипломдық жұмысымдa интeрaктивті тaқтaғa aрнaлғaн оқy-әдістeмeлік кeшeн жaсayғa aрнaдым. Дипломдық жұмыстың тaқырыбы "Прогрaммaлay тeхнологиялaры пәнінeн интeрaктивті тaқтaғa aрнaлғaн оқy-әдістeмeлік кeшeн жaсay" дeп aтaлaды. Прогрaммaлay тeхнологиялaры пәні бойыншa қaзіргі yaқыттa интeрaктивті тaқтaғa aрнaлғaн оқy-әдістeмeлік кeшeн жоқ, сонымeн қaтaр интeрaкивті мaтeриaлдaр мeн тәсілдeр сирeк кeздeсeді. Оқy-әдістeмeлік кeшeн Smart Notebook прогрaммaлық жaбдықтaмaсы көмeгімeн жaсaлынғaн.
Бітірy жұмысының мaқсaты - интeрaктивті тeхнологиялaрды білім бeрy сaлaсынa eндірy жәнe интeрaктивті тaқтaғa aрнaлғaн әдістeмeлік кeшeндeрдің сaнын көбeйтy болып тaбылaды.
1 ҚАЗІРГІ ЗАМАНҒЫ ИНТЕРАКТИВТІ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ ДАМУ ДЕҢГЕЙІ
Бүгінгі күні білім беру саласында білімнің жаһандандырылуына байланысты жаңа технологияларды игермегенше, жан-жағынан дамыған маман болу мүмкін болмас. Бүгінде оқу орны- ол білім беру үрдісін қамтамасыз ететін өзара байланысты техникалық және ақпараттық жүйелер. Бүгінгі медиатехнологиялар оқытушыны да, студентті де байланыстың жаңа тіліне көшуге міндеттейді. Интерактивті технологиялар бүгінде мектептерде, жоғарғы оқу орындарында көптеп қолданылып келеді. Интерактивті технологиялар студенттердің оқу орнымен тікелей байланысына негізделген. Қазіргі заманғы білім берудің басты міндеті - студентке тек іргелі білім бере қоймай, және оған әрі қарай әлеуметтік бейімделу үшін барлық қажетті жағдайларды қамтамасыз ету.Көптеген оқытушылар аудиторияда (телеконференция, электрондық пошта, электрондық кітаптар, мультимедиа,) пайдаланатын заманауи интерактивті технологияларды оқу мен меңгеру қажеттілігін түсініп келеді. Оқу процесіне ақпараттық технологиялардың келуі оқытушының әдеттегі функцияларының айтарлықтай өзгеруіне әкеп соғады. Бүгінде оқу орындарының көбісі интерактивті тақталармен жабдықталған. Сабақ барысында оларды пайдалану студенттерге, шынайы зерттеу объектілерінің 2-D және 3-D моделін көруге, олардың өзгерістерін бақылауға және жай тақтаны қолмен түрту арқылы оларды басқаруға мүмкіндік береді. Мұндай технология тәжірибе жүзінде дамыта оқытудың принциптерін жүзеге асыру мүмкіндігін береді.[9]
1.1 Интерактивті тақта түсінігі
Қазіргі таңда оқу үрдісін ұйымдастыруда көптеген оқытушылар мультимедиалық оқу құралдарын пайдаланады. Бірақ, егер оқытушы сабақ барысында тек дербес компьютер мен мультимедиалы проекторды қолданатын болса, оқушылар ақпаратты баяу қабылдап, оқу материалын толықтай меңгере алмайды. Психологтар білім беруде адамның барлық негізгі сенсорлы жүйелерінің әрекет етуіне кеңес береді. Мұндай жағдайда интерактивті тақталарды пайдаланған жөн.
Бүгінде барлық заманауи аудиовизуалды білім беру құралдарының ішінде интерактивті тақта электронды мазмұн мен мультимедиалық материалдарды оқыту ортасына ендіретін тиімді тәсіл болып саналады. Интерактивті тақталар әр түрлі мультимедиалық ресурстар арқылы тек аудиовизуалды ақпаратты көрсету үшін ғана емес, және де оқушыларға жаңа материалмен өзара әрекеттесуіне мүмкіндік береді. [5]
Интерактивті тақта- бұл оқыту үрдісіне жаңа мүмкіншіліктерді енгізетін заманауи компьютерленген құрал. Ол компьютерленген жүйенің бір бөлігі ретінде жұмыс істейтін үлкен тегіс экран. Ескі құрылымды және бормен немесе фломастермен жазуға болатын қарапайым тақта міндеттерін қайталай отырып, бұл оқытуға жаңа мүмкіншіліктері бар виртуалды графикалық ортаны құрады. Бұл виртуалды графикалық ортада оқытушылар тек әдеттегі мүмкіншіліктерін сақтап қоймай- мәтіндерін жазып, сызбаларын сызып, сонымен қатар тақтаға жазғандарының барлығын дискке сақтай алады. Интерактивті тақтаны қолданатын оқытушылар тақта бетіне өздерінің компьютерлеріндегі слайдтарды, цифрлі фотосуреттерді шығара алады. [1]
Интерактивті тақта- жүйенің бір бөлшегі ретінде жұмыс істейтін, компьютер мен мультимедиалы проектордан тұратын сенсорлы дисплей.
Интерактивті тақталарды пайдаланудың негізгі тәсілдері [18]:
* экранға шығарылған кескін бетіне белгі қою;
* интерактивті тақта көмегімен веб-сайттарды көрсету;
* жұмыстың топтық түрін қолдану;
* құжаттармен, кестелермен және суреттермен бірлескен жұмыс;
* конференц-байланысты қолдану;
* компьютердің өзін пайдаланбай компьютерді басқару ( интерактивті тақта арқылы басқару) ;
* интерактивті тақтаны қарапайым тақта ретінде қолдану,бірақ нәтижені сақтау, суретті тақтаға шығару, принтерде басып шығару және т.б. мүмкіншіліктерді қолдану;
* тақтаның программалық жабдықтамасында бапталатын виртуалды клавиатураны пайдалана отырып экранға шығарылатын құжат мәтінін өзгерту;
* экранда кез-келген құжаттар немесе суреттерді өзгерту үшін кез келген белгілерді пайдалану;
* оқытушы сабақ уақытында жасайтын және болашақта басқа сабақтарда пайдаланатын арнайы файлдарды сақтау;
* сабақ барысында оқытушы сақтаған жазбаларын сабақты жіберіп алған немесе жазып үлгермей қалған кез келген оқушыға бере алады;
* бір оқушының жұмысын қалғандарына көрсету;
* оқу видеожазбаларын демонстрациялау;
* компьютерлік тышқанның көмегінсіз интерактивті тақтада кескіндерді бейнелеу;
* программалық жабдықтаманы сәйкестендіре оқытушы кез келген оқушының мониторын интерактивті тақта бетіне шығара алады;
Интерактивті тақталардың шешетін бірінші мәселесі -- материалдарды тек презентациямен ұсыну түріндегі компьютерлік мәдениеттен құтылу.
Интерактивті тақталардың екінші мәселесі -- конспектілеуден бас тартушылықтан сабақ уақытын үнемдеу. Студенттер сабақ біткен соң жазба сақталынған файлды алады және оны үйде өз компьютерінде көре алады. Сонымен бірге студент оқытушының жазбаларын, әрекеттерін тақтада көрсетілгендей рет-ретімен дұрыс түсінуге мүмкіншілігі бар.
Үшінші мәселе -- материалдарды ұсыну тиімділігінің жоғарылауы.
Аудиториядағы интерактивті тақтаның төртінші мәселесі -- топтық жұмысты ұйымдастыру (немесе группалық ойындар). [13]
Зерттеулер, әр түрлі динамикалық ресурстарды қолдана отырып, интерактивті тақталар оқытушылар үшін де, студенттер үшін де дәрістерді қызықты ететінін көрсетті. Интерактивті тақтамен жұмыс істеу оқытушыларға студенттердің білімін тексеруге көмектеседі. Белгілі бір идеяларды түсіндіру мақсатындағы дұрыс сұрақтар талқылауды дамытады, студенттерге материалдарды жақсы түсінуге мүмкіндік береді. Талқылауды басқара отырып, оқытушы студенттерді шағын топтарда жұмыс істеуге үйретеді. Интерактивті тақта барлық аудитория үшін назарға алынады. Егер материалдар алдын ала дайындалған және қолжетімді болса, сабақ қарқынды өтеді.[19]
Қазіргі кезде әр түрлі технологиялар негізінде жасалған интерактивті электрондық тақталардың көптеген түрлері бар. Тақта бетіне қатысты проектордың орналасуына қарай интерактивті тақталар және кері проекциялы болады.[14]
Тура интерактивті тақталармен жұмыс істеген кезде проектор тікелей электрондық тақта алдында орналасады. Көлеңке, жарықтар кескін бетін бұрмаламай және жаппау үшін мұндай тақталармен, тақтаға жақын орналасатын қысқафокусты және ультрақысқафокусты проекторларды қолдануға кеңес беріледі.
Кері проекциялы интерактивті тақталарда проектор электрондық тақтаның артында орналасады.Бұл жағдайда проектор жарығы жұмыс жасағанда кедергі болмайды. Мұндай жүйелердің кемшілігі болып олардың жоғары бағасы және орнату қолайсыздықтары табылады. Кері проекциялы жүйесі бар тақтаны тура проекциялы секілді қабырғаға ілу мүмкін емес. Қолданыста жүрген көптеген тақталар- тура проекциялы.
Интерактивті тақталар ақпаратты тасымалдау бойынша активті және пассивті болып ажыратылады. Активті интерактивті тақталар сымдар көмегімен қуат көзіне және компьютерге қосылған болуы керек. Пассивті интерактивті тақталар бетінде ешқандай тетік болмайды және ол қосылуды қажет етпейді. Оны компьютерге немесе проекторға қосу қажет емес, бүкіл аудитория арқылы кабельдерді орнату қажеті жоқ. Тақтаны еркін бір жерден екінші жерге тасуға болады.
Интерактивті тақталар білім және іскерлік салада пайдаланылады. Білім беру мекемелері интерактивті тақта кабинеттерімен жабдықталған. Интерактивті тақтаны өндірушілердің көпшілігі өз өнімдерін интерактивті сабақтар жасауға, әдістемелік құралдарға материалдарды электронды түрде қосуға мүмкіндік беретін программа жабдықтаманы құруға үлкен назар аудара отырып, дәл білім саласына бағыттайды. Интерактивті тақталар мектепке дейінгі және орта білім беру мекемелері мен жоғары білім беру орындарында пайдаланылады.
Іскерлік салада интерактивті тақталар негізінен кездесулер мен келіссөздер жүргізу үшін пайдаланылады, олар кеңселер мен басшылар кабинеттерінде жабдықталған. Дәл іскерлік салаға арналған тақталар қарапайым программалық жабдықтамамен жабдықталған (мысалы, Microsoft Office).
Интерактивті тақта- бұл кез келген оқу мекемесінің оқытушысы жаңа материалды түсіндіруде және бірлесіп жұмыс істеуде қолдана алатын әмбебап құрал.
Қазіргі кезде интерактивті тақталардың көптеген түрлерін мектептерде, колледждерде, жоғарғы оқу орындарында кездестіруге болады. Соларға қысқаша тоқталып өтейік [1].
ACTIVboard. ACTIVboard интерактивті тақталары электромагнитті технологиямен жұмыс істейді. Көптеген мектептерде, колледж, ЖОО көптеп кездеседі.Тақта бетінде жұмыс істеу үшін ACTIVpen маркері пайдаланылады. Маркерді қуаттау қажет емес, оның тышқанның оң жақ батырмасының қызметін атқаратын қосымша батырмасы бар. Бағдарламалық жабдықтамасының екі түрі бар: біріншісі- ACTIVstudio, екіншісі- ACTIVprimary. Біріншісі- ЖОО қолдануға арналған болса, екіншісін мектептерде пайдаланады. Бұл интерактивті тақта көмегімен құрылған файлдарды PowerPoint және HTML-ге конвертация жасауға болады. Сонымен қатар қосымша аппараттық құралдар: ACTIVarena, ACTIVPanel, ACTIVSlate, ACTIVote V, ACTIVwand, ACTIVTablet, ACTIVexpression секілді көмекшілер сауалнама жүргізуге, топтық жұмыстар мен сабақ өткізуге тиімді.
SMART Board. SMART Board тақталары тура және кері проекциялы болады.Қазіргі кезде көптеп таралған тура проекциялы модельдері: SMART Board 600, SMART Board 600i3. Базалық программалық жабдықтамасы ретінде SMART Notebook бағдарламасы қолданылады. Ол тақтаға қосылмай-ақ оқытушыларға сабаққа дайындалуға мүмкіндік береді. Тақта бетіне электронды маркер арқылы сызбалар жүргізіледі немесе саусақ арқылы да жазуға болады. Сенсорлы-резистивті технологияны пайдаланады.
Interwrite Board. Бұрынғы атауы- GTCO Interwrite SchoolBoard. Көп таралған модельдері: Interwrite Board 1060, 1077, 1085. Тақтаның барлық модельдері проектордан бөлек өндіріледі. Екі қуаттандырылатын электронды маркері , тақта бетінде мәзір тектес көптеген батырмалары орналасқан. ACTIVboard секілді технологиясы-элекромагнитті. Interwrite Workspace бағдарламалық жабдықтамасымен жұмыс істейді. Оның құрамында шаблондар мен кескіндер кітапханасы бар. MS Office (Word, Excel, PowerPoint) бағдарламасымен жұмыс жасау мүмкіндігі бар. Басқа да тақталар сияқты өзіндік қосымша құралдарымен жабдықталған: Interwrite PRS, Interwrite Pad, Interwrite iPanel және т.б.
Hitachi StarBoard. Модельдері: StarBoard FX-63 моделі, FX-88 моделі, FX-77 WD сериялы FX-моделі, Duo. Жұмыс істеу технологиясы-ультрадыбысты. Батареялы электронды маркер арқылы жұмыс істейді. Маркерде арнайы өшір-гіш режиміне ауысатын батырма орналасқан. Hitachi StarBoard Software про-граммалық жабдықтамасы құралдар панелін баптауға, барлық типтік әре-кеттерді орындауға, әр қолданушының жеке баптауларын жадыда сақтауға мүмкіндік береді. Қосымша құралдары:
□ Hitachi BT-2G сымсыз планшетімен компьютерді басқаруға болады;
□ Hitachi T-17 SXL интерактивті панелі;
□ Verdict дауыс беру жүйесі Сұрақтар дайындау модулі білім сапасын тексеру мақсатында тез арада тест сұрақтарын жасауға септігін тигізеді.
Mimio. Модельдері: Mimio Xi моделі, Capture моделі, Professional моделі. Mimio Xi екі режимде жұмыс істейді: интерактивті (мультимедиалы проектор қажет) және копи-тақта режимінде (проекторсыз). Mimio Studio программалық жабдықтамасы арқылы жұмыс істейді. Оның құрамында да шаблондар кітапханасы, мультимедиалық құралдар (видео, дыбыс, анимация) қосу мүмкіншілігі бар.
1.2 Интерактивті тақтаның жұмыс істеу қағидасы
Интерактивті тақтаның барлық басымдылықтары мен функцияларын толықтай қолдану үшін, негізгі төрт компоненттен тұратын жүйені орнату қажет [20]:
* компьютер;
* проектор;
* қажетті программалық жабдықтама;
* интерактивті тақта.
Интерактивті тақта мен проектор компьютерге қосылады. Проектор компьютер экранындағы кескінді тақтаға шығарады. Тақта бетіндегі әрекеттер тақтаның арнайы тетіктері арқылы жүйеге жіберіледі. Олар генерациялайтын сигнал арнайы программалық жабдықтама көмегімен өңделетін компьютерге жөнелтіледі. Осылайша кескінді компьютерден тақтада басқаратын және керісінше екіжақты байланыс орнатылады.
Компьютер
Интерактивті тақта
Видеопроектор
Компьютер
Интерактивті тақта
Видеопроектор
Маркердің орналасу
координаттарын Ақпаратты тақтаға
компьютерге жіберу проекциялау
компьютерге
Ақпаратты компьютерден
проекторға жіберу
1-сурет. Интерактивті тақтаның жұмыс істеу қағидасы
Кез келген интерактивті тақтамен жұмыс істеу үшін мына қадамдарды орындау керек:
1. Интерактивті тақтаны орнату;
2. Мультимедиалық проекторды орнату;
3. Проекторға интерактивті тақтаны қосу,
4. Дербес компьютерге интерактивті тақтаны қосу;
5. Интерактивті тақтаның программалық жабдықтамасын дискпен компьютерге орнату;
6. Интерактивті тақта, проектор, дербес компьютердің баптауларын жүргізу;
7. Жұмысты бастау.
1.3 Интерактивті технологиялар
Интерактивті тақталарда қолданылатын технологиялар төмендегідей ажыратылады [7]:
1) Сенсорлық аналогты-резистивті технология. Аналогты-резистивті тақта -- көпқабатты, төзімді полиэфирлі пластикпен қапталған, күңгірт. Тақтаның беті басқан кезде бүгілуі үшін жұмсақ болып келеді. Аналогты-резистивті интерактивті тақтаның ажыратымдылығы тігінен және көлденеңінен мыңдаған нүктелермен өлшенеді. Мысалы, кеңінен таралған SMART Technologies канадалық фирмасының SMART board интерактивті тақтасы 4000Ч4000, ал PolyVision америкалық компаниясының Webster тақтасы -- 8000Ч8000. Мұндай тақтамен жұмыс істеу үшін міндетті түрде арнайы маркерлер болуы шарт емес, саусақты не таяқшаны қолдануға болады.Осындай тақталардың дәл осы ерекшелігі білім беру саласында өте ыңғайлы. Өзінің жұқа көпқабатты құрылымына қарамастан, аналогты-резистивті тақталар сапасы мен құнын жоғалтпай көп уақыт жұмыс істейді. Тақталарды Egan TeamBoard, Interactive Technologies, PolyVision, SMART Technologies компаниялары шығарады.
2) Электромагнитті технология. Электромагнитті технологияны қолданатын интерактивті тақталардың беті- қатты бетті. Қолданушының әрекеттерін аналогты-резистивтілерге қарағанда тезірек қабылдайды. Ақпаратты беру жылдамдығы секундына 100 -- 120 жұп координата. Электромагнитті тақталар сезімтал емес, оларды қолмен немесе басқа да заттармен басқанда төзімді келеді. GTCO CalComp, Promethean, ReturnStar, Sahara Interactive компаниялары осындай тақталарды құрастырады. Бұл технология сонымен қатар планшеттерде қолданылады.
3) Лазерлік технология. Лазерлік технологиялы интерактивті тақталарда саусақпен немесе қарапайым маркермен жұмыс істеу мүмкін емес- ол үшін арнайы маркер қажет. Батырма басылғаны жайлы ақпарат ультрадыбыс (ол үшін электронды маркерде батарейка болады) немесе қандай да бір сигнал арқылы жүйеге жіберіледі. Технологияның басты құндылығы тақта кез келген материалдан жасалады. Лазерлі тақтаға плакат немес т.б іліп қоюға болады және соның үстінен жұмыс жасай беруге болады. Интерактивті тақталардың бұл түрі өндірісте қымбат және оны тек PolyVision компаниясы өндіреді.
4) Ультрадыбысты инфрақызыл технология
Бұл технология да арнайы электронды маркер көмегімен жұмыс істейді. Ақпарат жіберу жылдамдығы -- секундына 80 жұп координата. Тақта бетін басқанда маркер инфрақызыл және ультрадыбысты сигнал шығарады. Hitachi, Panasonic және ReturnStar компаниялары шығарады.
5) Микронүктелі технология. Тақтаның толығымен сымсыз болуын қамтамасыз етеді. Арнайы ақылды электронды маркер стилус пайдаланылады. Маркерлі тақта бетіне көзбен байқалмайтын нүктелер бейнеленген, маркерге орнатылған камера солар арқылы жанап өткен нүкте координаталарын анықтайды. Электронды маркерге орнатылған Bluetouth-таратқыш жанайтын нүкте координаталарын компьютерге жібереді. Микронүктелі технологиялы тақталар-SteelCase PolyVision eno және ABC Board.
6) Оптикалық технология. Бұл технологияда камералар тақта бұрыштарында орналасады. Оптикалық технологияны қолдану барысында курсордың орналасу нақтылығы мен тез әрекеттесуі жоғарылайды. Кемшілігі сигналға басқа саусақ тисе курсор координаталары бұзылады. Сондықтан тақта бетінде қолдың орналасуын қадағалап отырған жөн.
Сенсорлық аналогты-резистивті және электромагнитті технологиялы тақталар активті интерактивті тақталарға жатқызылады. Ал пассивті тақталарға арналған технологиялар: лазерлік, ультрадыбысты, инфрақызыл, микронүктелі және оптикалық.
1-кесте. Интерактивті технологияларды салыстыру
Технология
Қосылуы
Қолданылуы
компьютерге
электр желісіне
электронды маркермен
саусақ арқылы
Сенсорлық аналогты-резистивті
+
+
+
+
Электромагнитті
+
+
+
Лазерлік
+
Ультрадыбысты инфрақызыл
+
+
Микронүктелі
стилус
Оптикалық
+
+
1.4 Интерактивті тақтаны қолданудың артықшылықтары
Интерактивті тақтаны қолдануда оның өзіндік артықшылықтарын байқауға болады.Олар төмендегідей көрсетілген:
1. Негізгі артықшылықтары:
барлық оқыту деңгейлерi үшiн бағдарламалардың үйлесімділігі;
оқытушылар сайттар және басқа да ресурстармен тиімді жұмыс істей отырып, беретін материал ағынын арттырады;
аудиторияда өзара әрекеттесу мен талқылау үшін үлкен мүмкіндіктер береді;
динамикалық ресурстардың алуан түрлерін пайдаланғандықтан, оқытушылар мен студенттер үшін сабақ қызықты өтеді, мотивацияны дамытады.
2. Оқытушылар үшін артықшылықтар:
оқытушыларға кез келген қосымшалар мен веб-ресурстар бетіне жазбаларды жасауға және сурет салуға мүмкіндік беретін, импровизация мен икемділікті көтермелейді;
оқытушыларға көп уақытын жоғалтпай сабақ барысында жасалған кез келген ескертулер мен жазбаларын сақтауға мүмкіндік береді;
оқытушылар бір-бірімен материалдарымен алмасады;
үлкен аудиториямен жұмыс істегенде ыңғайлы;
кәсіби өсуіне ынталандырады, білім берудегі жаңа тәсілдерді табуға оқытушыларды итермелейді.
3. Студенттер үшін артықшылықтар:
сабақты қызықты етеді;
бірлесіп жұмыс істеуге, жеке және әлеуметтік дағдыларының дамуына көбірек мүмкіндік береді;
тақтадағы жазбаларды сақтау мүмкіншілігінен жазып отыру қажеттілігінен босатады;
студенттер айқын, тиімді және динамикалық материалдарды ұсыну нәтижесінде аса күрделі идеяларды түсіне бастайды;
белгілі қажеттіліктеріне бейімдей отырып, оқытушылар ресурстардың барлық түрлерін қолдана алады, әр түрлі оқыту стильдерін пайдалануға мүмкіндік береді;
студенттер барынша шығармашыл жұмыс атқарады және өздеріне деген сенімділігі артады.
4. Тиімді қолданудың ықпалы:
оқытушылар тәжірибе жинақтауы үшін, интерактивті тақтаға қол жетімділікті қамтамасыз ету;
тақтаны тек оқытушылар емес, сонымен бірге студенттердің қолдануы;
оқытушының сабаққа дайындалуына уақыт беру;
оқытушылар арасында идеялармен және ресуртармен алмасу;
күннің жарығы кедергі болмайтындай және проектор мен тақта арасында ештеңе тұрмайтындай етіп интерактивті тақтаны аудиторияға орналастыру;
мүмкін болатын мәселелерді азайту мақсатында сенімділік пен техникалық қолдаудың жоғарғы деңгейі.
1.5 Интерактивті және мультимедиалық техника
Мультимедиа - заманауи мәтін, дыбыс, графика, сурет, видео біріктірілген техникалық және программалық құралдарды пайдаланатын, интерактивті программалық қамтамасыз етуді басқаратын визуалды және дыбысты ақпараттың өзара байланысы.
Білім саласына интерактивті және мультимедиалық техниканы ендіру және оны дұрыс пайдалану кез келген саланы меңгеруде тиімділікті жоғарылатады. Заманауи техника енгізілген оқыту тек оқытушының барынша үлкен әлеуетін жүзеге асырып қоймай, сонымен бірге оқушылардың да зерігетін сабақтары мағыналы бола түседі, оқытудың ынталандыру функциясы екі есе көбейеді және бұл оқушылардың білімді жақсы меңгеруіне, дайындықтарының үлкен дәрежесіне алып келеді.[10]
Оқытуда мультимедиа компьютерлік оқу әдістемелерін, оқу курстарын және анықтамаларды жасауда пайдаланылады. Оқыту курстары қолданушыға презентацияларды көре отырып, ақпараттарды әр түрлі форматтарда қарауына мүмкіндік алады. Оқыту теориясы соңғы онжылдықта мультимедианың пайда болуынан біршама дами түсі. Бірнеше зерттеу бағыттары ерекшеленді, мысалы когнитивті жүктеме теориясы когнитивной нагруки, мультимедиалық оқыту және и т.б.. Медиа-конвергенция идеясы білім беру саласында маңызды факторға айналып отыр, әсіресе жоғары білім беру саласында. Мұндай дерекқор, видео-технологиялар, медиа-конвергенция сияқты жекелеген технологиялар - жедел қарқынмен пәннің оқыту курсын өзгертеді.[11]
1.6 Интерактивті құралдарды пайдаланудың тиімділігі
Интерактивті құралдарды дәріс бергенде пайдаланғанда дидактикалық бірнеше мәселелерді шешуге көмектеседі :
-- Пән бойынша базалық білімді меңгеру ;
-- Алған білімді жүйелеу ;
-- Өзін - өзі бақылау дағдыларын қалыптастыру;
-- Жалпы оқуға деген ынтасын арттыру;
-- Студенттерге оқу материалдарымен өздігінен жұмыс істегенде әдістемелік көмек беру.
Интерактивті құралдардың келесі ерекшеліктерін атап өтуге болады[12]:
1) Бормен тақтаға жазылған кескінді интерактивті тақтадағы түрлі - түсті айқын, ұқыпты кескінмен салыстыруға болмайды;
2) Тақта мен бордың көмегімен әр түрлі қосымшалары бар жұмысты түсіндіру қиын әрі мүмкін емес;
3) Слайдтарда, флипчартта қателер жіберілсе, тез арада түзетуге болады;
4) Сабақта тестілеу жүйесі арқылы тест алу мүмкіндігін қолдануға болады;
5) Сабақта көрнекілікті қолдану деңгейі артады;
6) Сабақтың өнімділігі артады;
7) Оқушылардың білім деңгейіне оң әсер етеді.
ИНТЕРАКТИВТІ ОҚЫТУ ҚҰРАЛДАРЫ
Интеракивті оқу жиынтығы
Интерактивті құрылғы
Интерактивті оқулық
Интерактивті анықтамалық
Интерактивті есептер жинағы
Интерактивті зертханалық жинақ
Интерактивті көрнекілік құралдары
Интерактивті тақта
Планшет
Проектор
Плазмалы панель
Тестілеу жүйелері
Көшірме-құралдар
әдістемелік
карталар
плакаттар
панорама
ИНТЕРАКТИВТІ ОҚЫТУ ҚҰРАЛДАРЫ
Интеракивті оқу жиынтығы
Интерактивті құрылғы
Интерактивті оқулық
Интерактивті анықтамалық
Интерактивті есептер жинағы
Интерактивті зертханалық жинақ
Интерактивті көрнекілік құралдары
Интерактивті тақта
Планшет
Проектор
Плазмалы панель
Тестілеу жүйелері
Көшірме-құралдар
әдістемелік
карталар
плакаттар
панорама
2-сурет. Интерактивті оқыту құралдарын жіктеу
Интерактивті проектор- күрделі пішінді беттері бар тетіктерді тексеруге арналған аспап. Онымен бұрын тек бір ғана қолданушы жұмыс істесе, қазіргі кезде проектор 2 стилусты және бір уақытта 6 саусақ басуын қабылдай алады. Проекторлардың келесі түрлері болады: үлкен проектор; сағаттық проектор; жалпы бақылау проекторы; орта және үстелдік проекторлар. Заманауи мультимедиалық проекторлардың артықшылығы ретінде олардың портативтілігі мен мобильділігін айтып өтуге болады. Барлық дерлік мультимедиалық проекторлардың ауыспалы арақашықтықты фокус объективтері бар, соның арқасында суреттің өлшемдерін проектор орналасуының өзгеруісіз ауыстыруға болады.
Заманауи мультимедиалық проекторлардың негізгі ерекшеліктеріне мыналарды жатқызамыз:
* рұқсат беретін қабілеттілігі 800600 ... 1024768 нүкте;
* кескіннің айқындылығы 450 ... 1250 лм;
* экранға дейінгі қашықтық 1 ... 16 м;
* кескін диагоналі 0,6 ... 10 м;
* массасы 3,5 ... 6 кг;
* қуаттылығы 250 ... 400 Вт;
* шам ресурсы 1000 ... 2500 сағат;
* кері проекциясы бар.
Қазіргі кезде кескінді проекциялы экранға шығаратын технологиялардың екі түрі кеңірек қолданылады: LCD матрицалы сұйық криссталдық технологиясы (Liquid Crystal Display) және DLP жарықтық ағынды өңдейтін цифрлік технология (Digital Light Processing). Проекторларды қолдануы бойынша мынадай етіп бөлуге болады:
* Үйге арналған проекторлар (олар көбінесе 9 : 16 матрицалы өлшемді келеді, HDTV қолдайды, кішкене жарық ағыны бар);
* Офиске арналған мультимедиа-проектор (көбінесе 3 : 4 өлшемді және жарық ағыны қуаты үлкен мөлшерде);
* Мобильді проекторлар (офистік проекторға ұқсас);
* Инсталляциялық мультимедиа-проекторлар;
* Мамандандырылған инсталляциялық проекторлар ( мұндай проекторлар 24 сағат, аптасына 7 күн жұмыс істейді, сонымен қатар арнайы ендірілген қызметтері бар);
* Концерттік залдарға, шоуға арналған инсталляциялық проекторлар (қымбат, жарық және қуатты қондырғы).
Электронды маркер-бұл меңзерді басқару құрылғысы және компьютер мен тақта арасындағы байланысты іске асырушы құрылғы. Электронды маркер мен тышқан құрылғысының арасында өзара байланыстар бар, яғни активті қалам тышқан құрылғысының қызметін атқара алады.
3-сурет. Электронды маркер
Интерактивті планшет - тақтада көрсетілетін материалдарды қашықтан басқаруға арналған. Интерактивті планшеттерді семинарлар, дәрістер кезінде пайдаланған ыңғайлы. Құрылғының шағын өлшемдері оны үстелде орнатуын, тасымалдауды жеңілдетеді, немесе оны ұстап тұруды да. Жұмысты бастау үшін драйверді орнату және USB-портына сымсыз модуль қосылуы жеткілікті, онымен жұмыс істеу үшін арнайы дағдылар немесе қосымша нұсқаулар талап етілмейді.
Интерактивті планшеттің қолданылу аймақтары:
* білім саласында;
* презентациялар мен тренингтер;
* графика мен дизайн.
Интерактивті тестілеу жүйелері - студенттерге интерактивті тақтада көрсетілетін бақылау сұрақтарына жауап беруге , сауалнамалар және дауыс беруге қатысуға мүмкіндік береді.
1.7 Интерактивті оқыту әдістері
Оқу үрдісінде интерактивті тақтаның негізгі функцияларын жіктеуді қарастырайық[23]:
:: Коммуникативтік - ақпаратты беру;
:: Басқарушылық - студенттерді тапсырманы орындау мен оны ұйымдастыруға дайындау (таңдау, жүйелеу, реттеу), сондай-ақ ақпаратты қабылдау және меңгеру үрдісерінде кері байланыс орнату;
:: Жинақтылық - оқу-әдістемелік материалдарды, ақпараттық білім беру материалдарын сақтау, жүйелеу;
:: Ғылыми-зерттеушілік- оқытушы ұсынатын ақпараттардың мазмұны мен формасын модельдеу, ғылыми-зерттеу мақсаттары үшін студенттерден алынған ақпаратты түрлендіру;
:: Дамушылық - ойлаудың барлық түрлерін, шығармашылық қабілеттерін дамыту, түсіну деңгейінде білім игеру (жазып бітіру, бір нәрсені құрастыру, бос жерлерді толтыру қабілеті). Оқытылған материалға оралу мүмкіндігі бола отырып, жеке жұмыс істеу.
Интерактивті тақтамен сабақ дайындауда маңызды ерекшеліктерінің бірі бірнеше беттерде материалдардыорналастыру мүмкіндігі болып табылады.
Оқыту үрдісі адамзаттың, қоғамның дамуымен бірге қалыптасты. Оқыту үрдісінің ең ерте кезде қалыптасқан түрі жеке оқыту болды. Келесі кезең жеке-топтық оқыту әдіс болды. ХVІІ ғасырдың басына қарай бұл оқыту формалары қоғам қажеттілігін өтей алмай қалды.
Интерактивті оқытудың негізгі сипаттамалары қандай? Интерактивтік оқыту - бұл танымдық әрекеттің арнаулы ұйымдастыру формасы. Ол толық айқындалған және мақсатын алдын-ала болжауға болатын оқыту тұрі.
Педагогика саласында оқытудың бірнеше моделін атап көрсетуге болады:
1) пассивті - оқушы немесе студент оқытудың объектісі ролін атқарады (тыңдау және көру);
2) активті - оқушы не студент оқытудың субектісі болып шығады (өзіндік жұмыс, шығармашылық жұмыс, лабораториялық-практикалық жұмыс);
3) интерактивті - inter (өзара), akt (әрекеттесу). Оқыту процесі барлық тұрақты белсенді өзара қарым-қатынасы арқылы жүзеге асырылады. Оқушы мен мұғалім оқытудың тең құқылы субъектісі болып табылады.
Интерактивті оқыту моделін пайдалану - өмірлік ситуацияларды моделдеуді, ролдік ойындарды қолдануды, мәселені бірлесіп шешуді қарастырады. Оқу процесінің қандайда бір қатысушысын немесе идеяны, яғни, жақсы оқитындарға ғана назар аудару сияқты ерекшелеуді шектейді. Бұл моделге адамгершілікпен, демократиялық жолмен келуді үйретеді.
Интерактивті оқу әдістері (ИОӘ) деп оқу материалын игеру үрдісінде студенттерді белсенді ақыл-ой және тәжірибелік қызметке тартатын әдістерді айтады.[15]
ИОӘ қызметтеріне мыналарды жатқызады:
1. олардың көмегімен студенттердің ойлау қабілетін белсендіру;
2. олар студенттерді оқу мәселесінің өз бетінше шығармашылық шешімдер қабылдауға ынталандырады;
3. материалды терең игеру есебінен оқыту тиімділігі жоғарлайды және т.с.с.
ИОӘ педагогика саласында имитациялық және имитациялық емес болып қарастырылады (2 кесте).
2-кесте. Интерактивті оқыту әдістерінің жіктемесі
Имитациялық емес
Имитациялық
- проблемалық дәрістер;
-проблемалық семинарлар;
-тақырыптық дискуссиялар;
- ми шабуылы;
- педагогикалық ойын жат-тығулары.
Ойынсыз
Ойынды
-нақты жағдай-ларды талдау;
-имитациялық жаттығулар;
- тренинг.
-рөлдерді ойнау;
-іскерлік ойындар:
оқу ойындары- блиц ойындар, ПК-де жеке ойын сабақтары;
өндірістік ойындар;
инновациялық ойындар;
проблемалық-іскер ойындар;
ұйымдық ойлау ойындары.
Имитациялық емес ИОӘ, жалпы студенттердің танымдық қызметін белсендетуге бағытталған, олардың келешегі шартты жағдайда нақты жағдайлардың имитациясы болмайды. Оларға проблемалық дәрістер мен семинарлар, өз бетінше жасалатын курстық және дипломдық жобалау, әр түрлі олимпиадалар, конференциялар және т.с.с. жатады. Мұндай ИОӘ-ң мысалы белгілі бір тақырып бойынша жүргізілген семинар болып табылады. Студенттер сөз сөйлеу тақырыбын алады да, оған өз бетінше әдебиет таңдайды және соның негізінде дайындалады. Әдетте, әр сұрақ бойынша екі студент шығады. Семинардың кемшілігі мынада: әдетте баяндамаға оқушылар ғана дайындалады да, қалғандары үндемей отырады. Студент тыңдаушы ретінде ИОӘ-не жатпайтынын ескерген жөн. Имитациялық ИОӘ ойынды және ойынсыз оқытуларға бөлінеді.
Ойынсыз имитациялық ИОӘ талабы- ауыспалы шамаларды өзгертпеу және рөлдерді ойнамау. Мысалы, нақты жағдайлар әдісінде студенттерге жағдайдың суреттелуі мен оған бақылау сұрақтары айтылады, берілген мәселе бойынша дискуссия ұйымдастырылады және қорытынды жасалады. Мұнда қатысушыларды қызығушылығы бойынша бөлу, оларды бір-бірімен салыстыру, бір-біріне қарсы қою жоқ, яғни ойын элементтері жоқ.
Ойынды имитациялық ИОӘ-не іскерлік ойындар, оқу ойындары, рөлдерді ойнау әдісі, компьютермен жеке ойын тренингі жатады.
Оқу іскерлік ойындары оқу үрдісін белсендіре түседі және келесі артықшылықтарға ие:
- әрбір қатысушының зерттеу мәселесін өте терең білуге деген қызығушылығын арттырады;
- педагогикалық шеберлікті қалыптастыруға және жоғарлатуға мүмкіндік береді;
- тәртіптілік, борыштық сезімі, ұжымда жұмыс істей білу сияқты қасиеттердің тұлғада шығуына ықпал етеді және т.с.с.[6]
Интерaктивтi оқытy технологиясы - бұл жaлпы, өзiн-өзi толықтырaтын, бaрлық қaтысyшылaрдың өзaрa әрекетiне негiзделген, оқy процесiне оқyшының қaтыспaй, aрaлaспaй қaлyы мүмкiн болмaйтын оқытy процесiн ұйымдaстырy.
Интерaктивтi оқытy әдiстерi төмендегiдей көрсетiлген [2]:
* Өз aтынaн сот;
* Есептеy aғaшы;
* Aзaмaттық тыңдay
* Aквaриyм;
* Рөлдiк ойын;
* Броyндық қозғaлыс;
* Сығымдay методы;
# Ауыспалы (ротациялы) үштiк;
* Миғa шaбyыл немесе шторм;
* Өз позицияңды ұстaн;
* Дискyссия;
* Дебaт жүргізу.
Миғa шaбyыл әдiсi.Миғa шaбyыл әдiсiн 1941 жылы A.Ф.Осборн ұсынғaн болaтын. Әyел бaстa жaрнaмaлық бизнесте қолдaнылғaн бұл әдiс aдaмның шығaрмaшылық ойлayынa қозғay сaлy мaқсaтын көздеген едi. Бұл әдiстiң негiзгi мiндеттерi:
o мүмкiндiгiнше көп идеялaрды жинaқтay;
o ғылыми немесе оқyғa қaтысты мәселелердi шешy;
o стyденттердiң шығaрмaшылық ойлayын дaмытy;
o ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz