Көктасжал кен орны кендерінің орташа құрамы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 41 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Академик Е.А.Бөкетоав атындағы
Қарағанды мемлекеттік универститеті

Сағынтаева А.Д

Теректі КБК мыс кенінен алтын алуды зерттеу

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

5В072000 - Бейорганикалық заттардың химиялық технологиясы мамандығы

Қарағанды 2019
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Академик Е.А.Бөкетоав атындағы
Қарағанды мемлекеттік универститеті

Қорғауға жіберілді
Химиялық технология және
мұнайхимия кафедрасының меңгерушісі
х.ғ.д., профессор М.И.Байкенов _______________

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Теректі тау-кен байыту комбинатының мыс кені қалдықтарынан алтын алуды зерттеу

5В072000 - Бейорганикалық заттардың химиялық технологиясы мамандығы

Орындаған: А.Д.Сағынтаева

Ғылыми жетекшісі:
х.ғ.к.,доцент Н.Ж.Рахимжанова

Қарағанды 2019
Шартты белгілер мен қысқартулар

МАЗМҰНЫ

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1. Теректі тау-кен байыту комбинатының ашылу тарихы және геологиялық жағдайы
0.1. Тау-кен байыту комбинатының тарихы
0.2. Кен орнының тау-кен-геологиялық және инженерлік-геологиялық жағдайларының күрделілігін бағалау
0.3. Кеннің заттай құрамы және табиғи түрлері
0.4. Әзірлеу жүйесін таңдау және негізгі технологиялық жабдықтар
1. Мыс кені мен алтынның негізгі сипаттамасы
1.1. Мыс кеніне жалпы сипаттама
1.2. Мыстың физика-химиялық қасиеті
1.3. Алтынның физика-химиялық қасиеті
1.4. Құрамында алтыны бар кендер мен шашылған кен орындарының сипаттамасы
1.5. Алтынмен жұқа тегістелген кендер
2. Мыс кені қалдықтарынан тиімді әдіспен алтын алуды зерттеу.Зерттеу қорытындылары
2.1. Құрамында мыс бар кендерден алтынды алу тәсілдерін талдау
2.2. Алтынды ұсақталған кен орындарының құмынан алу әдістері
2.3. Миллер әдісімен алтын алудың тиімділігі
2.4. Ширектеу әдісімен алтын алу және оның маңызы
2.5. Цианирлеу әдісімен алтын алу

Кіріспе
Дипломдық жұмыс тақырыбының маңыздылығына негіздеме. Қарқаралы ауданына қарасты Теректі ауылының маңындағы жаңа кенішті игеру мақсатында ірі индустриялдық жоба іске қосылған.
Алтай полиметалл жауапкершілігі шектеулі серіктестігіне қарасты мұндай ашық тау-кен байыту комбинаты әлем бойынша саусақпен санаулы ғана. Кәсіпорын негізінен алтын, күміс және мыс өндіретін болады. Қазірдің өзінде жобаның құрылыс жұмыстары 80 пайызға орындалды. Теректі ауылы маңындағы кен орнында 100 жылдан астам уақытқа жететін табиғи қазба-байлық бар. Тіпті одан да көп болып шығуы мүмкін, деген болжаммен геологиялық-барлау жұмыстары жалғасып жатыр. Мұндағы кен құрамында сапасы жоғары алтын, күміс және мыс мөлшері мол. Корейлік инвестор келешегі зор жобаны жүзеге асыру үшін 12 миллиард теңгеден астам қаржысын құйған.
Пайдалы қазбаларды байыту өнімі, не шикізатты химиялық өңдеудің өнімі. Бұл өнімдерде пайдалы концентрат мөлшері бастапқы шикізаттағыдан көп болады. Олар байыту фабрикасынан тікелей пайдалануға не металлургиялық өңдеуге жіберіледі. Металлургиялық өңдеуге жіберер алдында оларды флотациялық байытудан өткізеді. Мыс кенін байыту барысында негізгі алынатын өнім, құрамындағы мыс 55%-ға жететін (көбінесе 10%-дан 30%-ға дейін) мыс концентраты болып есептелінеді. Ал флотация кезінде мыстың концентратқа өту шығымы 80%-дан 95%-ға дейін болады. Байыту барысында мыс концентратынан басқа қосымша пиритті және түсті металдар концентраттары (мырышты, молибденді, т.б.) алынады. Қазақстанда мыс шикізат көздері Орталық, Шығыс (Кенді Алтай) және Оңтүстік Қазақстан облыстарында шоғырланған.
Қазіргі таңда ауыр металдар металлургия облысы бойынша Қазақстан әлемдегі ең ірі мемлекеттің бірі болып табылады.Мыс шығару бойынша мемшлекетіміз ғаламшардағы мемлекеттердің бірінші ондығына кіреді.Қазақстанның нақты мыс қоры 37 млн.т (әлемдік қорда 5,5 % - дан) деп есептеледі.
Мыс - өте бағалы және ең көп тараған түсті металдардың бірі .Мыстың өте маңызды және кеңінен таралған қасиеті - жоғары жылу өткізгіштігі мен электр кедергісінің аз болуы. Мыс табиғатта таза күйінде сирек кездесетініне қарай оның құрамынан алтынды бөліп алуға болады.
Бұл-құрамында алтын бар кендердің кең таралған түрі. Мыс минералдарының болуы цианидтің шығынын арттыра отырып және Алтынды шығаруды азайта отырып, цианирлеу процесін қиындатады. Алайда құрамында мыс бар кенді өңдеудің технологиялық схемасын таңдау кезінде белгілі бір жағдайларда мысты ілеспе алу практикалық қызығушылық тудыруы мүмкін екенін де ескеру қажет.
Алтын кеннің құрамына мыс сульфид түрінде де, тотыққан минералдар түрінде де кіруі мүмкін. Егер кендегі мыстың негізгі массасы сульфидті минералдар түрінде болса (халькопирит, борнит, халькозин және т.б.), онда мұндай кенді өңдеудің ең қарапайым ұтымды тәсілі флотациялық байыту болып табылады. Флотация нәтижесінде мыс балқыту зауытына жіберілетін алтын-мыс концентраты алынады. Флотация қалдықтары алтынның құрамына байланысты цианийді немесе үйіндіге жібереді. Мыс кендерін өңдеудің мұндай схемасы отандық және шетелдік кәсіпорындарда кеңінен қолданылады .
Ғылыми жаңалығы мен тәжірибелік маңызы. Калий немесе натрий цианидтері ерітінділерінің көмегімен кеннен алтынды алу әдісін 1843 жылы орыс инженері П. Р. Багратионмен әзірлеген. Металдарды алудың гидрометаллургиялық тәсілдеріне жататын бұл әдіс қазіргі уақытта алтын металлургиясында кеңінен таралған.
Алтын-жарқын сары жылтыр металл. Ол өте шөмішті және пластикалық; одан қалыңдығы 0.0002 мм кем жапырақтарды алуға болады, ал 1 грамм алтыннан ұзындығы 3.5 км сым созуға болады. Алтын-жылу мен электр тогының тамаша өткізгіші, бұл тұрғыда тек күміс пен мыстан кем.
Алтын табиғатта негізінен кварцпен қапталған немесе кварц құмындағы ұсақ дәндер түрінде ғана кездеседі. Аз мөлшерде алтын темір, қорғасын және мыс сульфидті кендерде кездеседі. Оның іздері теңіз суында ашық. Жер қыртысындағы алтынның жалпы мөлшері шамамен 5*10-7салмағы.%. Алтынның туған жері Оңтүстік Африкада, Аляскада, Канада мен Австралияда.
Алтын құмнан және ұсақталған кварц жынысынан құм бөлшектерін жеңіл ретінде алып тастайтын сумен шаюмен немесе құмды алтын ерітетін сұйықтықтармен өңдеу арқылы бөлінеді. Көбінесе натрий цианидінің (NaCN) ерітіндісі қолданылады, онда алтын компелексті аниондардың түзілуімен оттегі қоспасында ериді [Au(CN)2]-:
4Au + 8NaCN + O2 + 2H20 -- 4Na[Au(CN)2] + 4NaOH
Алынған ерітіндіден алтын мырышпен бөлінеді:
2Na[Au(CN)2] + Zn -- Na2[Zn(CN)4] + 2Au
Босатылған алтын одан күкірт қышқылымен сұйылтылған мырышты бөліп алу үшін өңделеді, жуады және кептіреді. Алтынды қоспалардан (негізінен күмістен) одан әрі тазарту оны ыстық концентрацияланған күкірт қышқылымен немесе электролиз жолымен өңделеді.
Жұмсақтығына байланысты алтын әдетте күміс немесе мыспен қолданылады. Бұл қорытпалар электр байланыстары үшін, тіс протездеу және зергерлік істерде қолданылады.Химиялық тұрғыдан алғанда алтын-белсенділігі аз металл. Ауада ол қатты қызған кезде де өзгермейді. Қышқылдар алтынға жеке әсер етпейді, бірақ тұз және азот қышқылдарының қоспасында (патша арағында) алтын оңай ериді:
Au + HNO3 + 3HCl -- AuCl3 + NO - + 2H2O
Алтынды басқа металдардан электрохимиялық немесе химиялық тәсілмен бөлуге болады. Зергерлік өндіріс үшін химиялық әдістер көбірек қолайлы, электрохимиялық алтынның көп мөлшерін үнемі алу керек жерде қолданылады.
Жоғарыда айтып кеткенге байланысты алтынды бөліп алу технологиясын қарастыру өте өзекті зерттеу болып табылады. Осы дипломдық жұмыс мыстан алтынды алу мүмкіндігін тексеруге арналған.
Дипломдық жұмыстың зерттеудегі мақсаты құрамында алтын бар мыс кенін флотациялық байыту арқылы бөлуді зерттеу болып табылады.
Дипломдық жұмыстың міндеттері :
әдеби деректерге шолу жасау: мыс пен алтынның физика-химиялық қасиеті, зерттеу нысанына алған аумақтың геологиялық жағдайы.
кенді флотациялық байыту әдісі арқылы өңдеп,алтын алуды зерттеу
алтынды бөліп алу технологиясының тиімді шарттарын анықтау.
Дипломдық жұмыстың зерттеу нысаны: Теректі КБК мыстан алтын алу технологиясы.
Дипломдық жұмыста жазудың теориялық және әдіснамалық негізі

Тәжірибелік базасы. Зертханалық зерттеулер Е.А.Бөкетов атындағы ҚарМУ базасында,химия факультетінің химиялық технология және мұнайхимия кафедрасы ,түсті металдар технологиясының зертханасында жүргізілді.

1. Теректі тау-кен байыту комбинатының ашылу тарихы және геологиялық жағдайы

1.1. Теректі тау-кен байыту комбинатының тарихы

Тау-кен байыту комбинаты (қысқартылған ТБК) -- қатты пайдалы қазбаларды өндіру және қайта өңдеу жөніндегі кешенді тау-кен кәсіпорны. Бір өндірістік алаңда өндіру бойынша ғана емес, жер қойнауынан өндірілетін пайдалы қазбаларды қайта өңдеу, байыту бойынша да өндірістік қайта бөлу құрылысын салу қажеттілігі кен орындарын қарқынды игеру нәтижесінде пайда болды, құрамында пайдалы компоненттер бар кендер алынды, ал пайдалы қазбаларды одан әрі пайдалану үшін оларды пайдалы компоненттер құрамын арттыру үшін қайта өңдеу қажет болды.
Директорлар кеңесінің төрағасы Руслан Юн бастаған "Алтай полиметаллы" ЖШС өңделетін таза мыс концентраты 52-56 пайызды құрайтын болады. Көктасжал мыс кен орнында Қарқаралы қаласынан 120 шақырым жерде орналасқан алтын мен күмістің қанша пайызын өндіруді жоспарлап отыр. Бірақ пайдалы қазбалар кем дегенде 20 жылға жетеді. Ал қымбат құрал-жабдықтар тоқтап қалмау үшін шикізат қорын 10-15 жылға өсіру үшін геологиялық барлау жұмыстары басталды.
Теректі ауылына жақын жерде ілеспе инфрақұрылымы бар тау-кен кешенінің алып құрылыс алаңы ашылды. ҮИИД бағдарламасы бойынша құны 12 миллиард 865 миллион теңгені құрайтын бұл бірегей жоба Индустрияландыру картасына енді. Бұл технологиялық процестерде Іштен жану қозғалтқыштары бар жабдықтарды қолданудың толық болмауы тән ерекшелігі болып табылатын инновациялық өндіріс. Бұдан басқа, байыту бөлінісінде түпкілікті өнім алу металлургиялық процесссіз, электр мембраналық оксигидрохлордау технологиясымен болжанады. Яғни бәрі жылыжай-ағынды технология принципі бойынша болады.

Өткен ғасырдың 60-шы жылдары Қарқаралы ауданындағы геологтар Көктасжал кен орнында пайдалы қазбаларды тапты. Рас, Кендегі металдың төмен болуына байланысты жоба тоқтатылды, себебі оны әзірлеу экономикалық тиімсіз болды. Ол туралы тек 2010 жылы ғана еске алды.
- Кендегі мыстың борттық құрамы 0,3 пайызды құрайды, - дейді салынып жатқан тау-кен байыту комбинаты директорының орынбасары Талғат Оразғалиев. - Қазір, заманауи технологиялардың дамуын ескере отырып, кенді байытуға және одан бағалы металдар алуға болады.
Келесі жылдың қаңтар айында кен орнында жылына үш миллион тоннаға дейін мыс кенін өндіруді бастауды жоспарлап отыр. Оның үстіне, жылдық жобалық қуаты 16 363 тонна ұнтақ мыс түріндегі концентратты, ұнтақтағы алтын - 1 636 тонна, ұнтақтағы күміс - 6 410 тонна шығаруды жоспарлап отырған байыту фабрикасында оны қайта өңдеумен байланысты.
Бұл ретте барлық өндіріс қоршаған ортаның ластануын барынша азайтатындай етіп есептелген. Ал ол үшін пульпаға гелевидтік құрамды қосуға ниетті, ол тез қатырады, бұл өз кезегінде өндіріс қалдықтары бар қойманы тазалықта ұстауға мүмкіндік береді. Басқа әдістерді қолданатын ұқсас комбинаттарда әлі де шаң көп.
Жобаның өзі сондай-ақ байыту фабрикасын, электр беру желілерін салуды, қолданыстағы қосалқы станцияларды қайта жаңартуды көздейді. Онда автомобиль жолдары мен су құбыры, сондай-ақ әкімшілік ғимараттар пайда болады. Қазір объектіде бірегей экскаваторды, комбайнды, ұсақтағышты және конвейерлік таспаларды монтаждау және орнату жұмыстары жүріп жатыр. Барлық техника автоматтандырылған және ұтқыр, Жарық, бағдаршам және бейнекамерамен. Жабдықтар Америка, Еуропа, Жапония елдерінен әкелінген. Ал жұмыс даулы болу үшін Испания, Германия, Италия, Франция, Қазақстан мамандары шақырылды. Жақында карьерде жарылыс жұмыстарын бастау жоспарланып отыр.
Атап айтқанда, КБК директоры Маханбет Әліпбергеновтің айтуынша, Екібастұздық мамандар 195 шақырым қашықтықтағы электр беру желісін созды. Қазір оны "суық" жөндеу жүргізілуде. Елді мекеннен Көктасжалға дейінгі 10 шақырым жол асфальтталды. Су құбырының құрылысы іс жүзінде аяқталды: тоғыз шақырымның алтауы салынды. Екі бұрғылау станогы, пластиналық қоректендіргіш және конвейерлік көпірлер жиналған. Сонымен қатар, LT-200 ұнтақтаушы, ол әлемдегі ең үлкен, өнімділігі сағатына 1200 тонна. Бұл жабдықты "Алтай полиметаллы"ЖШС үшін арнайы дайындаған.

Директоры орынбасарының айтуынша-

"Көктасжал" байыту комбинаты Талғат Оразғалиев, ұсақтау-сұрыптау кешені салынуда. Сондай-ақ, ғимараттардың іргетасын құю үшін және құрал-жабдықтар үшін құм, қиыршық тас және бетон өндіру үшін осы жерде жүргізіледі. Жақын жерде асфальт зауыты да орналасқан. Материал Теректі - Егіндібұлақ, Егіндібұлақ жолының 35 шақырымын жөндеу үшін пайдаланылатын болады. Айтпақшы,соңғы елді мекенде дайын өнім автокөлік арқылы жеткізілетін ауыстырып тиеу базасы, ал одан темір жол арқылы тұтынушыларға жеткізілетін болады.
- Алдымен кен "TAKRAF" ұнтақтағышқа түседі, - дейді Талғат Оразғалиев, - оның өнімділігі сағатына 270 тонна, содан кейін шикізат ұзындығы 125 метрге жететін конвейерге, ал ол арқылы байыту фабрикасының қабылдау бункеріне барады. Бұл ноу-хау. Әдеттегі тәжірибеде карьерден өздігінен үйінділерді шығаруға тура келеді. Бұл шығынды әдіс. Біз уақыт өте келе деп аталатын баруға шешім қабылдадық. Сондықтан да бізде Карьер көлемі аз: тереңдігі 500 метр және ені 1,5 километр. Әзірге шөмішсіз әлемдегі ең қуатты экскаватор - "HITACHI-EX3600"тұр. Шөміш сыйымдылығы-18 текше.
ТБК директоры Маханбет Әліпбергеновтің айтуынша, нысан толығымен пайдалануға дайын болған соң екі жүзге жуық қызметкер жұмыс істейді. Қазір кен орнына жақын жерде жаңа тұрғын үй шағын ауданының құрылысы жүріп жатыр. Мысалы, Теректі ауылында барлық коммуникациялары бар 13 екі пәтерлі коттедж пайда болды. Жақында олар ішкі әрлеумен айналысады. Тағы төрт 25 пәтерлі үй мен үш үйдің кіреберісінде екі қожайынға арналған. Сонымен қатар әкімшілік ғимарат, бассейн, волейбол, футбол және жаттығу залдары бар спорт кешені іске қосылады. Тіпті аумақты және саябақты абаттандыру үшін көгалдандырушылар да шақырылды. Жаңа шағын ауданда монша, бар, медпункт және дүкен салынады. Болашақ қызметкерлердің өмір сүруі, демалуы және ыңғайлы жұмыс істеуі үшін бәрі де бар.

1.2. Кен орнының тау-кен-геологиялық және инженерлік-геологиялық жағдайларының күрделілігін бағалау

Көктасжал ТБК өнеркәсіптік алаңдарының беті жартасты іргетаспен ұсынылған,учаскелер аз қуатты қабымен (10-30 см) делювиальды-пролювиальды шөгінділермен жабылған.
Делювиальды-пролювиальды саздақтар ұсақ тас пен қиыршықтасты қосумен және плиоцен-төменгітөртті балшық және аз жалатылған саздақтар, жартылай қатты консистенциясының қосылумен нашар отырады(e=0,04).Осы жыныстардың бекініс коэффициенті 0,1 - 1,0. Гранулометриялық құрамы бойынша борпылдақ топырақ (кесте - 1) 20-70мм (92%) классты қиыршық тас ұсынылған.

1 кесте

Борпылдақ топырақтағы қиыршықтас материалының гранулометриялық
құрамына 14 сынама зерттелді

Үлестік
тығыздығы, г см3
Гранулометриялық құрамы, %

70
40-70
20-40
10-20
5-10
5
2,735
-
71,793
20,093
4,150
1,793
2,171

Қиыршықтасты зерттеу оның 800-1200 ұсақтылығы бойынша маркаларға жататынын көрсетті, үйкелуі бойынша - И1, аязға төзімділігі бойынша - F50 (кесте - 2).

2 кесте
Борпылдақ топырақтың жиынтық физикалық қасиеттері
10-20мм фракцияның 14 сынамасы зерттелді

Көлемдік салмағы, г см3
Су сіңіру, %
Ұсақтылық,%
Қажалғыштығы,%
Шаңды
бөлшекте, %
Аязға төзімділік кезіндегі шығындар, %
астық
үйінді

2,58
1,24
1,87
11,93
18,16
0,64
7,75
Ескерту: қиыршық тас маркасы 800-1200, аязға төзімділігі бойынша маркасы F50, желінуі бойынша маркасы И1.
Тау жыныстары қатты қорытылған туфтармен, плагиогранит-порфирдермен және порфириттермен, қышқыл интрузивті жыныстармен, монокварцты және кварц-слюдист-хлоритті жыныстармен қорытылған.
Минералды құрамы: кварц 43 - 45%, қышқыл плагиоклаз 31 - 33%, хлорит 9 - 11%, гидрослюда 8 - 10%, доломит 2 - 3%.
"Центргеоаналит" ЖШС сынақ орталығында жүргізілген физика-механикалық зерттеулер, жату тереңдігі мен литологиялық тиесілілігі әртүрлі жартас топырақтарының жақын физикалық-механикалық қасиеттерге ие екендігін және ыдырауға ұшырамағанын көрсетті (кесте-3).

3 кесте

Жартас топырақтарының жиынтық физикалық қасиеттері

Аралық
σ,НПа ортасында
ыдырау коэффиц-енті
Жеткізі-летін ылғал, %
Тығыздығы, гсм3
Кеуек-тілік
Бас-тап-қы
дейін
әуе
суға қаны-ғу

бөлшектер
көлем

3
10
54,1
44,3
0,82
0,81
2,78
2,73
1,8

45,9
25,8
0,56
1,04
2,82
2,77
1,8

44,8
23,0
0,51
0,39
2,71
2,60
4,1
3
5
57,4
41,8
0,73
0,40
2,81
2,79
0,7

151,2
102,9
0,68
1,8
2,76
2,75
0,4
3
6
54,6
31,5
0,58
1,78
2,89
2,66
8,0

68,8
56,9
0,83
0,46
2,7
2,61
3,3
5
7
62,9
48,1
0,76
0,14
2,81
2,76
1,8
5
10
78,3
64,4
0,82
1,44
2,71
2,69
0,7
6
10
49,1
35,7
0,73
0,19
2,71
2,69
0,7

78,3
52,5
0,67
1,78
2,89
2,86
1,0

73,5
59,6
0,81
0,81
2,86
2,81
1,7
7
10
26,4
15,8
0,60
0,41
2,7
2,48
8,1

Кенденудің сыйысымды жыныстармен нақты шектері жоқ, сондықтан кендер мен жыныстардың проф.М. М. Протодьяконовтың шкаласы бойынша бірдей бекініс коэффициенттері (10-15) бар. Бұрғылау бойынша жартас топырақтарының санаты VII - ден XI-ге дейін, орташа-IX-ға жуық өзгереді. Қопсыту коэффициенті 2,0-2,2 шегінде болады. Сульфидті кендердің көлемдік салмағы 2,64 тм3, сыйымды жыныстар мен оксидті кендер - 2,60 тм3 тең .
Тектоникалық жарықтар мен ұсақтау аймақтары әдетте әртүрлі бағыттағы кварцты жолақтармен емделеді,бұл жыныстар мен кендердің орнықтылығын арттырудың аса қолайлы факторы болып табылады.
Құрылыс ауданында борпылдақ шөгінділердегі жерасты сулары іс жүзінде таратылмайды. Жартас шөгінділерінде олар жеткілікті терең (10-30 м) болады және жыныстардың инженерлік - геологиялық қасиеттерінің өзгеруіне әсер етпейді.
Игерудің инженерлік-геологиялық жағдайларының күрделілігі бойынша Көктасжал туған жері "қатты пайдалы қазбалар кен орындарының инженерлік-геологиялық жағдайларын зерделеу жөніндегі нұсқаулыққа" сәйкес қарапайым болып табылады. Келісім-шарт аумағында күшті айырмашылықтар басым:қайнатылған плагиогранит - порфирлер және порфириттер. Кендер мен жыныстар өздігінен жануға, кебу мен қадағалануға бейім емес, радиоактивті емес. Кен мен жыныстар қатты құрылымдық байланыстары бар жартас топырақтарының класына жатады және оларды құрылыста пайдалану тұрғысынан көп ортақ. Олардың физико-механикалық қасиеттерінің ортақтығы минералды дәндердің арасындағы құрылымдық кристалдау байланыстарының болуымен байланысты. Барлық жартасты Топырақтардың беріктігі жоғары, инженерлік практикада белгілі жүктемелерден едәуір жоғары, суда ерімейді және егер олар монолитті (жарықсыз) болса, іс жүзінде су өткізбейтін болады. Сонымен қатар, массивтердің жарықшақтығы мен жарықтандыруға бейімділігі олардың құрылыс қасиеттерін нашарлатады.
Қорытындылай келе, жер бетіндегі құрылыс жағдайлары жалпы күрделі емес және арнайы инженерлік дайындықты қажет етпейді. Жер үсті құрылыстарын салу кезінде талап етілетін негізгі іс-шаралар жер үсті ағынын ұйымдастыру, жер бедерінің сипатын ескере отырып, объектілерді сауатты жоспарлау болып табылады.

1.3. Кеннің заттай құрамы және табиғи түрлері

Мыстың құрамы бойынша Көктасжал кен орны орташа сапалы мыс порфирі болып табылады (Мыстың құрамы 0,4% - дан астам). Құрамында 50% - дан астам оксидті нысандағы мыс бар кендер оксидтік сортқа, 10% - ға дейін сульфидтік сортқа және 11-50% шегінде аралас.
Кен сорттарының арасындағы шекаралар ұңғымалардың көп бөлігі бойынша жүргізілген фазалық талдаумен ғана анықталады.
Тотығу аймағы барлық кен орны бойынша 20-60 м тереңдікте, орта есеппен 37,0 м дамыған. Мыс карбонаттарының бетінде жоғарылауымен тереңдікте мыстың сульфидтерінің саны да артатыны анықталды.
Тотығу аймағының минералдары: малахит(Cu3 [(OH)CO3]2), азурит(Cu2 [(OH2)CO3]), хризоколла (CuSiO3nH2O), кірпіш мыс кені, өздігінен мыс, гетит (FeOOH); кейде халькопирит (CuFeS2), борнит (Cu5FeS4), ковеллин (CuS) және халькозин (CuS2).
Екінші сульфидті байыту аймағы іс жүзінде жоқ, ол халькозин (CuS2), ковеллин (CuS), халькопирит (CuFeS2) және борнит (Cu5FeS4) аралас кендердің аз қуатты араларымен ұсынылған. Мыстың екінші сульфидтері (халькозин, ковеллин, борнит) гипогенді сульфидтермен дамиды.
Бастапқы сульфид кендері халькопириттен (CuFeS2) және борниттен (Cu3FeS4) және пириттен (FeS2), молибдениттен (MoS2), гематиттен (Fe2О3), блеклой кенінен, магнетиттен (Fe3O4), ильмениттен (FeTiO3) тұрады.
Кеннің құрылымы: қапталған, прожилковидті, сланцеватты, құрылымы - майда, гипидиоморфтыастық, аллотриоморфнозернистый, идиоморфты.
Кен пайдалы компоненттердің біркелкі таралуымен сипатталады. Оксидті кендерде мыс вариация коэффициенті 41,87%, сульфидті кендерде-36,82% құрайды. Ілеспе пайдалы компоненттер алтын, күміс және молибден болып табылады,олар біркелкі бөлінбеумен сипатталады. Алтын үшін вариация коэффициенті 89,21% және 74,16% , күміс үшін 75,92% және 42,32% оксидті және сульфидті кендерде. Сульфидті кендерде молибден вариация коэффициенті 86,18%.
Кен денесінің құрамында мыс бар қуатының корреляциялық байланысы жоқ, ал құрамында ілеспе компоненттер бар оң оксидті және теріс - сульфидті кендерде. Алтынмен, күміспен, молибденмен Мыстың корреляциялық байланысы және соңғылары бір-бірімен оң, молибденді алтыннан басқа. (кесте-4)

4 кесте
Корреляциялық талдау нәтижелері

Көрсеткіштер
қуаты
Cu, %
Au,гт
Ag,гт
Mo,гт
Оксидті кендер
орта
52,95
0,57
0,29
2,04
13,56
минимум
5,5
1,61
0,02
0,23
13,56
максимум
129,5
0,3
0,93
4,47
13,56
Корреляция коэффициенттері:
қуаты
1
0,07
0,65
0,69

Cu

1
0,87
0,94

Au

1
0.99

Ag

1

Mo

1
Сульфидті кендер
орта
101,23
0,59
0,69
3,12
15,75
минимум
0,54
0,33
0,0
1,36
7,0
максимум
284,2
1,57
2,48
6,40
36,0
Корреляция коэффициенттері:
қуаты
1
0,04
-0,32
-0,40
0,35
Cu

1
0,52
0,78
0,29
Au

1
0,54
-0,30
Ag

1
0,85
Mo

1

Көктасжал кен орнының кендері қандай да бір минералданудың басымдығына байланысты кендердің келесі минералдық түрлеріне бөлінеді: кварц-халькопирит, кварц-халькопирит-борнит, халькопирит, халькопирит-борнит, борнит-малахит, халько-пирит-малахит;кеннің текстуралары: прожилкалы, бүрмеленген және прожилкалы-бүрмеленген. Кендердің текстуралық-минералогиялық типтерінің нақты геологиялық шекаралары жоқ. Кеннің технологиялық ерекшеліктері бойынша оксидті және сульфидті болып бөлінеді, аралас кендердің қуаты үлкен емес және оксидті кендердің арасында жатыр. Сондықтан кен орнында кеннің бір өнеркәсіптік түрі - мыс, ол екі өнеркәсіптік сортқа бөлінеді: оксидті және сульфидті. Кендердің өнеркәсіптік сорттарының арасындағы шектерді тек ұтымды және (немесе) фазалық талдаулар арқылы ғана бөліп көрсетуге болады. Технологиялық сынамалардың химиялық және спектралдық талдауларының деректері бойынша кендегі бағалы компоненттер мыс, алтын және күміс болып табылады, өзге де компоненттер, оның ішінде мазмұны бойынша сирек элементтер практикалық құндылыққа ие емес (кесте-5).

5 кесте

1956-2012жж кезеңінде технологиялық сынамаларды сынамалау деректері бойынша Көктасжал кен орны кендерінің орташа құрамы
Химиялық талдау, %
Оксидті кен
Cu
Au,гт
Ag,гт
Mo
Pb
Zn
Fe
Co
Mn
Cr
0,98
0,91
3,87
0,0011
0,01
0,01
2,41
0,002
0,02
0,43
SiO2
Al2O3
TiO2
CaO
MgO
K2O
Na2O
P2O5
SO3
Ba
73,55
12,77
0,34
1,79
3,40
0,66
2,0
0,01
0,24
0,01
Сульфидті кен
Cu
Au,гт
Ag,гт
Mo
SiO2
Al2O3
TiO2
CaO
MgO
SO3
0,60
0,66
2,71
0,01
67,97
18,18
0,44
3,57
1,84
1,34
Спектрлік талдау , 10-4%
Оксидті кен
Hg
Sn
Re
Te
W
Bi
Cd
Ge
Ga
Cr
Mo
Ni
30
3
3
30
30
2
50
2
40
70
7
50
Ti
Tl
Se
Nb
Ta
Be
Ba
Sr
Sc
Y
Yb
As
5000
5
10
10
100
1
1500
100
20
30
2,5
22
Сульфидті кен
Hg
Sn
Re
Te
W
Bi
Cd
Ge
Ga
Cr
Mo
Ni
н.о
4
3
35
42
3
60
2
55
90
11
80
Ti
Tl
Se
Nb
Ta
Be
Ba
Sr
Sc
Y
Yb
As
4800
6
50
20
100
2
2000
150
30
50
10
30

1.4. Әзірлеу жүйесін таңдау және негізгі технологиялық жабдықтар

Кен денелерінің жату ерекшеліктерін, морфологиясы мен тау-кен-геологиялық жағдайларын, кен денелерінің жер бетіне жақындығын, олардың үлкен қуаттылығын, еңбек өнімділігін арттыру перспективаларын және "Көктасжал" кен орнын игеру үшін пайдалану жұмыстарының басталу мерзімін ескере отырып, ашық әдіс қабылданды.
Негізгі тау-кен және көлік жабдықтарын әзірлеу жүйесі мен жиынтығын таңдау карьерде қол жеткізілетін техникалық-экономикалық көрсеткіштер деңгейіне елеулі дәрежеде әсер етеді.
Қазіргі жағдайда карьерлерде аршу, өндіру және қосалқы жұмыстарды кешенді механикаландыруды дамыту ағынды технологиялық процестерді енгізу және жоғары өнімді жабдықтарды қолдану желісі бойынша жүргізілуде.
Аршу және өндіру жұмыстарын үздіксіз қазып алу және үздіксіз көлікпен технологиялық схемалар бойынша, циклді қазып алу және циклді көлікпен, циклді және үздіксіз қазып алу және көлік құралдарын біріктіре отырып жүргізуге болады.
Көктасжал кен орнында конвейерлердің көлік буынының құрамында қолданылуымен ерекшеленетін циклдік-ағынды технология қолданылатын болады . Кен массасын конвейерлермен тасымалдауға дайындау үшін пластиналы қоректендіргіш және жылжымалы ұсақтағыш қолданылады.
Конвейерлік көлікті қолдану кезінде конвейерлердің бірнеше түрінен (соғылатын ұтқыр, ұтқыр көпірлерден, көліктік карьерлік, маги-стральдық, радиалды, үйінді) тұратын тау массасын тасымалдау схемасы талап етіледі. Тау - кен массасын конвейерлермен тасымалдау үшін алдын ала ұсақтау қажет, оған мынадай түрде қол жеткізіледі: 60% класс-БВР қолданумен тау-кен массасын қопсыту кезінде жалпы тиелетін көлемнен 300 мм және жалпы тиелетін көлемнен 40%, класс + 300 мм ұсақтағышта ұсақтаумен. Мобильді жылжымалы ұсақтағыш сағатына 2,5 мың тонна өнімділікке ие. Тау-кен массасына қажетті карьер өнімділігі үшін 1 пластиналы қоректендіргіш, 1 жылжымалы ұсақтағыш және 1 экскаватор қажет.
Пластиналы қоректендіргіштен тау-кен массасы мобильді жылжымалы ұсатқыштың қабылдау бункеріне тиеледі әрі қарай жылжымалы конвейерлік көпірлерге кенжарлы ұтқыр конвейерлермен тасымалданады, содан кейін көліктік карьерлік конвейерге ұтқыр конвейерлік көпірлермен, әрі қарай магистральды конвейерге көліктік карьерлік конвейер бойынша, әрі қарай радиалды стакерге магистральды конвейер бойынша, содан кейін радиальды стакер бойынша жыныс үйінділі конвейерге, кенді шаттл режимінде кенді қоймада жиналады.
Жыныстарды қопсыту БВР қолданумен жүргізіледі.
"Көктасжал" кен орнында циклдік-ағынды технологияны қолдану кезіндегі негізгі қорытындылар бұл технологиялық процестерде Іштен жану қозғалтқыштары (ДВС) бар жабдықтарды қолданудың толық болмауы, кен орнын өңдеудің толықтығы, кен орнын іріктеп өңдеу мүмкіндігінің болмауы. Көктасжал кен орнында циклдық-ағынды технологияны қолдану кезінде жаңашылдық болып табылады:
-транспорттық карьер конвейерінің маневрлік болуы, ось бойымен алға-артқа бүкіл ұзындығына қарай конвейер қақпақтарын жылжыту.
Жұмыс барысына сәйкес технологиялық жабдықтардың негізгі түрін таңдау маңызды.
"Алтай полиметаллы" ЖШС басшылығының шешіміне сәйкес, тасымалданатын тау-кен массасының көлемін ескере отырып, көлік құралы ретінде келесі жабдықтар қабылданған:
- METSO компаниясы MAF210 мобильдік пластиналы қоректендіргіш-1 бірл., LT200 мобильді ұсақтағыш - 1 бірл., ll16-42 мобильді конвейерлік қондырғылар - 2 бірл., MS16 штабель төсегіш - 1 бірл.
- ТАКРАФ компаниясының мобильді көпірлері LT1 - 2 бірл., көліктік Карьер конвейері LT2 - 1 бірл., магистралды конвейер LT3 - 1 бірл., радиалды стакер LT4 - 1 бірл., үйінділік конвейер LT6 - 1 бірл., үйінділік LT 6.1 - 1 бірл.
Жоғарыда аталған жабдықтың өнімділігі шөмішті экскаватордың өнімділігіне сәйкес болуы тиіс. Пластиналы қоректендіргіштің қабылдау бункерінің сыйымдылығы экскаватордың 3-4 шөмішінің сыйымдылығына сәйкес келетін ара қатынасы ең оңтайлы болып табылады.
Тиісінше, шөміш сыйымдылығы 21м3 Hitachi EX-3700 маркалы бір шөмішті экскаватор таңдалды.
Жыныстарды қопсыту бұрғылау-жару тәсілімен көзделеді. Бұрғылау қондырғыларын таңдау үшін бастапқы шама бұрғылау материалының қаттылығы болып табылады. Көктасжал кен орны жыныстарының қаттылығы 100-160 МПа шегінде ауытқиды.
Технологиялық ұңғымаларды бұрғылау үшін DML LPE 1600110 ұңғымаларының диаметрі 215 мм ATLAS COPCO өндірісіндегі бұрғылау қондырғылары қабылданды.
Карьерді қазу кезінде игеру жүйесінің келесі параметрлері ұсынылады:
- кемер биіктігі 15 м, соңғы контурда қосарланған-30 м;
- жұмыс кемерлерінің бұрыштары-70°;
- карьер ернеулерінің еңістерінің бұрыштары 55-57°;
- сақтандырғыш бермнің ені 8-10 м;
- көліктік берм ені 16-24 м;
- көлік бермасының бойлық еңісі-0,2.
- борт еңісінің бас бұрышы-46º-52°.

Жобалық карьердің негізгі параметрлері мен сипаттамалары:

Көрсеткіштер
Өтеу кезеңі

бастапқы
соңғы
Ұзындығы, м
1740
805
Ені ,м
560
105
Алаңы , м2
710200
79718
Аршудың ағымдық коэффиценті, м3т
1,0

Негізделген осы параметрлердің жүйесін әзірлеу мынадай қызмет етеді:
1. "Көктасжал карьері борттарының тұрақтылығын болжамдық бағалау бойынша қорытынды;
2. Бекітілген баланстық қорлар;
3. Тау-кендік бөлу актісі.

1. Мыс кені мен алтынның негізгі сипаттамасы

2.1.Мыс кеніне жалпы сипаттама

Мыстың басқа элементтермен қоспасын (қола) адам баласы ерте заманнан бастап пайдаланған. Сондықтан мыс металлургиясын өндірістің ертеде дамыған тауарларының қатарына жатқызады. Қазіргі кезде мыс таза немесе басқа элементтермен қоспа түрінде конструкциялық материал ретінде өндірістің көптеген салаларында қолданылатындықтан, XVII ғасырмен салыстырғанда дүние жүзі бойынша алғанда мыс өндіру 160-170 есе артып 170 есе артып, 18 мың тоннаға жетті.
Кейбір капиталистік мемлекеттердегі мыс өндірісінің жайын мынадай цифрлармен сыипаттауға болад: Европа ерте кезде мыс өндірісінің негізгі орталығы болса, оның жалпы мыс өндірісінің үлесі қазіргі кезде 13%-ке дейін кеміді, бұған керісінше, Африканың мыс өндірісі дамып, онда дүнин жүзі бойынша қорытылған мыстың 22%-тен астамы өндірілетін болады.
1913 жылы АҚШ-та дүние жүзі бойынша қорытылған мыстың 60%-і өндірілсе, қазіргі кезде ол 35%-ке дейін төмендеді. Өткен уақытта АҚШ мыс өндіру мен оның қоры жағынан алғанда дүние жүзінде бірінші орында болса, соңғы кезде мыс қорыту мен оның кен байлығының қоры жағынан Африка (Катанга, Солтүстік Родезия) оны басып озды.
АҚШ-та қорытылған мыстың өндірістің түрлі салаларында жұмсалуының мөлшері мынадай:
а) электр өндірісінде 48-52%;
б) автомобиль өндірісінде 9,6-10,3%;
в) темір жол транспортында 0,5-1,8%;
г) баска тұтыну салаларында 34-35%.
Басқа мемлекеттерде тұтынатын мыстың мөлшері, шамамен, АҚШ өндірісінің түрлі салаларында тұтынатын мыстың мөлшерімен шамалас.
Мыс (Cu) - элементтердің периодтық жүйесінің І-тобындағы химиялық элемент, атомдық нөмірі 29, атомдық массасы 63,546. Табиғатта тұрақты екі изотопы бар: Cu63 және Cu65. Жер қыртысындағы массасы бойынша мөлшері 4,7.10 - 3%. Негізгі минералдары: халькопирит, халькозин, ковеллин, малахит, азурит. Пластикалық қызыл түсті металл, кристалл торы қырлары центрленген кубтық, тығыздығы 8,94 гсм3, балқу t 1084,5°С, қайнау t 2540°С, тотығу дәрежесі +1, +2. Құрғақ ауадағы бөлме температурасында тотықпайды. Қыздырғанда ауада CuО және Cu2О-ға дейін тотығады, галогендермен, S, Se, HNO3, H2SO4-пен әрекеттеседі. Аммиак, цианидтермен, т.б. кешенді қосылыстар түзеді. Сульфид концентратын балқытып, одан түзілген мыс штейнін қара мысқа дейін тотықтырып, оны жалынмен не электролиттік әдіспен тазарту арқылы; гидрометаллургиялық әдіс - құрамында мысы бар минералдарды күкірт қышқылымен (немесе NH3ерітіндісімен) өңдеп, одан әрі электролиздеу арқылы алады. Мыс кабельдердің, электр қондырғылары мен жылу алмастырғыштардың ток өткізгіш бөлігін жасау үшін пайдаланылады; қорытпалардың (латунь, қола, мыс-никель, т.б.) құраушысы ретінде қолданылады.
Құрамынан мыс алынатын табиғи шикізат. Оның құрамына мысы бар 240-тан аса минерал кіреді. Олардың ішінде өнеркәсіптік негізгілері: халькопирит (құрамындағы мыстың мөлшері 34%), борнит (63,3), ковеллин (66,4), халькозин (79,8), теннантит (57), тетраэдрит (52,3), энаргит (48,3), куприт (88,8), тенорит (79,8), малахит (57,7), азурит (55,3), хризоколла (36,1), брошантит (56,2), атакамит (59,5). Мысты құмтас кен орындарында мыстың мөлшері көп болады. Қазақстанда бұл кен типтері басты орында (мысалы, Жезқазған кен орны). Минералдық және химиялық құрамдарына байланысты мыс кендерінің технологиялық сорттары сульфидтік, тотыққан, аралас болып
ажыратылады. Сонымен қатар мыс кендері сом және сеппелі-тарамшалы болып бөлінеді. Қазақстанда мыс кендерінің ірі кен орындарына Жезқазған, Қоңырат, Ақтоғай, Жаманайбат, т.б. жатады.
Пайдалы қазылымдарды байыту өнімі, не шикізатты химиялық өңдеудің өнімі. Бұл өнімдерде пайдалы концентрат мөлшері бастапқы шикізаттағыдан көп болады. Олар байыту фабрикасынан тікелей пайдалануға не металлургиялық өңдеуге жіберіледі. Металлургиялық өңдеуге жіберер алдында оларды флотациялық байытудан өткізеді. Мыс кенін байыту барысында негізгі алынатын өнім, құрамындағы мыс 55%-ға жететін (көбінесе 10%-дан 30%-ға дейін) мыс концентраты болып есептелінеді. Ал флотация кезінде мыстың концентратқа өту шығымы 80%-дан 95%-ға дейін болады. Байыту барысында мыс концентратынан басқа қосымша пиритті және түсті металдар концентраттары (мырышты, молибденді, т.б.) алынады. Қазақстанда мыс шикізат көздері Орталық, Шығыс (Кенді Алтай) және Оңтүстік Қазақстан облыстарында шоғырланған. Соңғы жылдары мыс-мырыш күрделі концентраттарын балқытып, ұсатып өңдеу, автогенді балқытып өңдеу тәсілдері Балқаш мыс зауытында жүргізілуде.
Гидротермалық және ол көбінесе мысты минералдардың жер бетінде ыдырауынан шығады. Мыстың кейінгі жаратылысын көрсету үшін халькопирит атты мысты минералдың ыдырауын келтірейік: CuFeS2 - * FeS04 --Cu. Осы ыдыраудың нәтижесінде мыспен қатар малахит, азурит минералдары да пайда болады.
Уралда (Орта Уралда), Қазақстанда ( Қодырат, Жезқазған , Ақбастау), Өзбекстанда Алмалықта бар. Шет мемлекеттегі кені АҚШ-та Жоғары Көлдер аймағында (Мичиган штатында), Африкада (Родезия) бар.
Қазақмыстың пайдалануында 17 кеніш бар. Олардың көпшілігі жерасты кеніштері, десек те солардың арасында бірнеше ашық кеніштері де бар.
Әдеттегідей, кеніштердің құрамында сульфидті кен мен әртүрлі қосарлы өнімдер болады. Негізгі қосарлы өнімдер болып табылатындар: мырыш, күміс және алтын. Технологиялық процестің қай сатысында болмасын қажетсіз материалдардың артып келе жатқан көлемдерінен айырудан, сульфидтік кенді өңдеуден және тауарлық металл алуға баса назар аударылып отырады.
Әрбір мемлекеттің қазба байлығының қоры кез келген өндірістің шешуші факторы болып табылады. Капиталистік мемлекеттер арасында мыс кенінің қоры жағынан бірінші орынды Африка (20%), екінші орынды Мексика, Куба, Орталық Америка (19,4%), үшінші орынды АҚШ (15,8%), төртінші орынды Солтүстік Родезия (14,0%) алады.
Қазақстанда мыс рудасының аса бай қорлары бар. Мысты құмтастардың ең ірі кен орны Жезқазған. Жезқазған кен орны ТМД бойынша бірінші, дүние жүзінде екінші орында. Қазақстан мыс өндіру жағынан дүние жүзінде жетінші орын алады. Өнімнің 92%-ы шет елге шығарылады.
Мысты кен орындарының ірілері Қоңырат, Бозшакөл. Бұлардағы мыс ашық әдіспен қазылып алынады, бірақ рудада металл мөлшері аз. Полиметалл кеніне қорғасын, мырыш, мыс қоспалары, алтын, күміс, тағы басқа металдар жатады. Қорғасын мен мырыштың ең бай кен орындары Кенді Алтайдағы Риддер, Зырян, т.б. жерлер. Мұндағы кендерде металл көп. Полиметалл кен орындары Жетісу Алатауындағы Текелі және Қаратаудағы Ащысай мен Мырғалымсайда бар.
Мыс кендері-олардың өнеркәсіптік пайдаланылуы техникалық жағынан мүмкін және экономикалық жағынан орынды болатын осындай қосылыстар мен концентрациялардағы мыс бар табиғи минералды түзілімдер.
Мыс кендері сульфидті, оксидті және аралас болып бөлінеді. Көптеген өнеркәсіптік кен орындарының бастапқы кендерінде мыс сульфид түрінде болады. Тотығу аймағында карбонаттар, силикаттар, сульфаттар, оксидтер және т.б. қосылыстар бар.

Мыс көптеген минералдар құрамына енеді, бірақ құрамында мысы бар барлық миниралдар мыс кені деп атала бермейді. Алдыңғы қатарлы техниканы пайдаланып қорытқанда өндіріске тиімді, пайда келтіретін минерал мыс кені деп аталады.
Мыс кенінде мыстың мөлшері (концентрациясы) әр түрлі болғандықтан, концентрациясы жоғары мыс кені тікелей қортылады да, концентрациясы орта және төмен мыс кендері байытуға жіберіледі.
Мыс табиғатта күкірт, оттегі элементтерімен күрделі қосылыс түрінде, кейде таза күйінде(самородный) кездеседі. Елімізде қортылатын мыстың 80%-і күкіртті, 15%-і тотықтырудалардан, ал 5%-і сом мыстан өндіріледі.
Табиғатта жиі кездесетін мыс минералдары мен рудалары:
а) холькозин Cu2S-79,84% Cu, (процент минералдың құрамындағы мыс мөлшерін көрсетеді);
б) халькопирит CuFeS2-34,6% Cu;
в) куприт CuO-88,8% Cu;
г) малахит CuCO3, Cu(OH)2-57,6% Cu т.б.
Мыс рудасын құрамына қарай екі топқа бөлуге болады, оның бірі-руда минералдары, екіншісі-бос жыныс. Рудадағы мыстың мөлшері 0,5%-тен 2%-ке дейін, ал Африка рудаларында 4-6%-ке дейін жетеді. Бос жыныстың құрамында SiO2, Al2O3, CaO, MgO т.б. тотықтар кездеседі.
Сульфидті кен жерасты кеніштерінен немесе жарылғыш материалдардың көмегімен бұрғылау-қопару жұмыстарын қолдана отырып ашық карьерлерден өндіріліп шығарылады.
Қуатты да зор экскаваторлар кенді жинастырып, самосвалдарға артады, олар болса кенді бастапқы үгітудің ұсатқыштарына тасымалдап отырады. Бастапқы үгіту тасымалдау жұмысын жеңілдету үшін кеніштің ішінде жасалуы мүмкін.

2.2. Мыстың физика-химиялық қасиеті

Физикалық қасиеттері: Мыс - ақшыл-қызғылт түсті, жеткілікті дәрежеде жұмсақ, созылғыш. Балқу температурасы - 1083 °С. Ол - өте жақсы ток өткізгіш (тек күмістен кейін). Ауада жылдым тотығып, ашық қызыл-сары рең береді. Мыс жұқа түрінде көгілдір-жасыл түске ие. Мыс куб тәріздес көпбұрышты торшадан құралған. Мыс өте жоғары жылу және электр өткізгіштігімен(электрөткізгіштік-к үмістен кейін 2 орында, 200С та өздік өткізгіштік 55,5-58МСмм) белгілі. Екі тұрақты изотобы бар. Cu63және Cu65. Бірнеше радиоактивті изотоптары да кездеседі. Ең көп сақталынатын изотобы Cu64, оның жартылай ыдырау периоды 12,7 сағ. Бұл екі нұсқамен ыдырап, басқа заттар түзіледі. Мыстың әртүрлі құймалары белгілі: мырыш пен латун, қола мен қалайы, мельхиор мен никель, бабит пен қорғасын және тағы басқа.
Мыстың аналитикалық қасиетіне тоқталар болсам дәстүрлі түрде мыс әлсіз қышқыл ерітіндіден қышқылсутек көмегімен бөлінетін ерітінділерде мыс иондары комплексонометриялық және ионометриялық түрде анықталады. Ерітінділерде мыстың өте аз мөлшерде кинетикалық тәсілмен анықталады.
Химиялық қасиеттері: Құрғақ ауада қалыпты температурада мыс мүлде өзгермейді деуге болады. Температураны жоғарылатқанда мыс жай ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.