Балалар үйіндегі балалар

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 64 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

КІРІСПЕ . . . 3

1. БАЛАЛАР ҮЙІ ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ БАЛАЛАРДЫҢ СӨЙЛЕУТІЛІН - . . . 6

1. 1. Балалар үйі жағдайындағы балаларды зерттеулердің теориялық негіздері . . . 6

1. 2. Қазақстандағы балалар үйі туралы түсінік . . . 14

1. 3. Балалар үйіндегі балалардың сөйлеу тілінің психологиялық-педагогикалық ерекшеліктері . . . 18

2. БАЛАЛАР ҮЙІ ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ БАЛАЛАРДЫҢ СӨЙЛЕУ ТІЛІН ДАМЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ . . . 24

2. 1. Баланың сөйлеу тілін дамытудың зерттеу жолдары, бағыттары . . . 24

2. 2. Балалар үйіндегі балалардың сөйлеу тілін дамыту әдістемесі . . . 30

2. 3. Сөйлеу тілінің дамытудағы зерттеудің нәтижесін талдау . . . 38

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 61

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 64

КІРІСПЕ

Зерттеудің жұмысының өзектілігі. «Бақыт деген сенің бала күндерің» деп Мұқағали Мақатаев айтқан. Балалық шақ - қамсыз, мұңсыз, қызықпен өтетін бақытты балалық болуы тиіс. Бірақ та балалық шағында ата-ана қамқорлығынсыз қалған балалар сол бақытты сезініп жүрген жоқ. Үкімет тарапынан түрлі қолдаулар көрсетілгенімен, ата-анасының орнын алмастыра алмайтыны белгілі. Елімізде балалығында қуанып күле алмаған, ата-анасына еркелей алмаған сәбилер көбейіп барады. Бізде жетім балалар саны көп. Туған перзентіне тасбауыр, ата-аналардың кесірінен жетімдер үйінде өсіп жатқан балалардың тағдыры ешкімді де немқұрайлы қалдырмайды. Бұл бүгінгі күннің ащы шындығы. Әрине, жетімдер үйі барлық мемлекеттерде бар. Алайда қазақ - ежелде жетімін қаңғыртпаған, жесірін тентіретпеген халық. Өркениет дамығаннан бері біздің елде де жетімдер үйі, қариялар үйінің саны артып кетті. Әрине, бұл тек жеке бастың емес, қоғамның қасіреті, балалық шақта қатыгездікке жол, зорлыққа орын жоқ болуға тиісті. Бірақ та мына жарық дүниеге келмей жатып, тастап кеткен анасының қатыгездігін сезінген бала мына жалған дүниеде зорлық, жауыздықтың да орын алатындығын ерте сезініп өседі. Қорғансыз баланың отбасында, қоғамдық орында қорлық не зорлықты көріп, бұл өмірден алыстап қалуы, әлемнің барлық елдерінде жиі орын алатын қауіпті құбылыс. Адамзат санасын уақыт билеген қазіргі нарық заманында үлкендер баланың ішкі сырына көңіл бөле бермейді. Еліміздің саяси-экономикалық және әлеуметтік жедел жаңаруында Қазақстан Республикасының «Қазақстан - 2030» даму стратегиясы бағытына сәйкес әрбір ұрпақтың жеке тұлға болып қалыптасуында ұлттық тәрбиенің шешуші факторы болуы заңдылық. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңында (2007ж) оқу үдерісін ұйымдастыратын қазіргі балалар үйі - толық мемлекеттің қармағындағы ұйым. Балалар үйінде негізінен жетім балалар, жалғызбасты аналардың баласы, жағдайы төмен отбасы балалары немесе денсаулығы нашар, кемтар балалар мен ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған тәрбиеленетіні айтылса. Қазақстан Республикасы Үкіметінің «Мұқтаж азаматтарға олардың білім алу кезеңінде әлеуметтің көмектің мөлшері мен көздері туралы» 17. 05. 2000 жылғы №1738 қаулысының жалпы бөлімінде: «Мемлекет сәбилер үйіндегі жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды олардың білім алу кезінде ұстауға арналған шығыстарды толық көтереді. Толық мемлекеттік қамтамасыз ету: тұруды, тамақтандыруды, киім-кешектерді, медициналық көмектер алуын, оқулықтармен, жұмсақ жабдықтармен қамтамасыз етуді қамтиды», - деп көрсетілген. Статистикалық мәліметтерге жүгінсек, Қазақстан Республикасы бойынша 18 мыңнан астам ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған жетім балалар мен тастанды балалар тәрбиеленуде. Тәрбиеленушілердің 80 пайызы - қазақ балалары. Олардың 4 пайызы ғана әртүрлі тағдыр тауқыметтерімен ата-анасынан айрылғандар болса, 96 пайызы ата-анасынан тірідей айрылғандар, әлеуметтік жетімдер (әке-шешелерінің ішімдікке салынуынан, өз балаларын перзентханаларға немесе өзге орындарға тастап кетулеріне байланысты сәбилер үйі мен балалар үйлеріне қабылданғандар) . Балалар үйіндегі тәрбиеленушілердің 78 пайызынан астамында физиологиялық, педагогикалық, психологиялық жағынан дамуында ауытқушылықтар байқалады. Оған себеп ата-ана өлімі, отбасының ұрыс-керістері, күнделікті күн тәртібінің балалар үйіне келгенге дейінгі уақытта дұрыс болмауының әсерінен болады. Мұның барлығы балалар үйіндегі тәрбиеленушілермен жүйелі де, бірізді жылы қарым-қатынасты жағдай жасауды талап етеді. Себебі, аналарының ақ уыз сүтін бір тойып еме алмаған, ананың аяулы алақаны, әкенің жүрек жылуын сезіне алмаған, төңіректеріне тосырқап қарайтын, жандары жабырқау, көкіректері шерменде қаракөз бүлдіршіндердің тағдырын ел болып бір жақты реттейтін уақыт келген сияқты. Балалар үйіндегі тәрбиеленушілердің даму ерекшеліктері мен оқу тәрбие жүйесіндегі қарым-қатынастар мәселесін зерттеген Тәуелсіздік Мемлекеттер Достастығы елдері ғалымдары: Т. А. Баласанян, А. А. Виноградова, Е. В. Виногродова, Т. М. Землянухина, А. А. Лобанов, О. Д. Мукаева, Л. И. Рюмшина, Т. И. Тарабарина, С. П. Юняева, А. А. Ярулов өз еңбектерінде балаларды жан-жақты қалыптастырып, тәрбелеу мәселелерін зерттеп, ғылыми әдістемелік жолдарын ұсынған. Қазақстандағы арнаулы балалар үйі мен мектеп интернаттарында тәрбиеленетін балалардың дамуы мен тарихы зерттеген педагогтар Л. Г. Ақжаркенова, Ж. И. Намазбаева, А. К. Сатова, М. Ж. Смайлова арнаулы балалар үйі мен мектеп интернаттарда білім беру мен тәрбие берудің теориясы мен әдістемесін дамытуға өз үлестерін қосты.

Интернат типтес мекемелерде күн тәртібін қатаң регламенттеумен, тәрбиенің авторитарлық стилінің үстемдігіне балалар үйі тәрбиеленушілерінің психикалық, әлеуметтік-эмоциялық және сөйлеу дамуының ерекшелігіне негізделеді, бұл когнитивтік процестердің, коммуникативті белсенділіктің және уәждемелік саланың, бір түрліліктің, қарым-қатынастың эмоциялық-экспрессивті құралдарының, қорқынышқа, үрейлікке, мазасыздыққа, агрессивтілікке, эмоциялық суыққа жоғары бейімділіктің дамымағандығынан көрінеді. Жабық үлгідегі мекемелерде тәрбиеленетін балалар сөйлеуді дамытудан артта қалып отыр, бұл сөз сөйлеуге дейінгі вокалдау кезеңінде көрінеді: балалар үйінің тәрбиеленушілерінде 7 айдан 10 айға дейінгі кезеңде пайда болады [1, c. 76] .

Зерттеушілер отбасыдан тыс тәрбиеленетін балалардың сөйлеуін түсіну өмірдің екінші жартысында атап өтілетіндігін атап өтті. Бұл ретте ол нақты және қарапайым нұсқаулықтарға негізделген. Белсенді сөйлеуді дамыту екі шартты сөйлем құрумен шектеледі, сөз ересектердің назарын аудару және онымен жанама-эмоциялық байланыстарды орнату мақсатында ұзақ қолданылады. Бұл балаларда ересектермен эмоционалдық қарым-қатынас шамадан тыс және экзальтация сипатында болады. Ересектермен жағдаяттық-жеке немесе тікелей-эмоциялық қарым-қатынас жағдайлары коммуникативті қарым-қатынас орнату үшін сөзді қолдану қажеттілігін, сондай-ақ оны пайдалану саласын шектейді, сөз функциясын ересектердің назарын тартумен, оны өз жанында ұстаумен шектейді [2, c. 13] .

Балалар үйінен балалардың белсенді сөйлеуін сипаттай отырып, М. И. Лисина дамудың бірнеше деңгейлерін бөліп көрсетті: бірінші деңгей қарым-қатынас кезінде күрделі сөйлеу құрылымдарын пайдалануды болжады, ал екінші деңгей екі шартты сөйлемдерді басым пайдалануымен ерекшеленді: бастауыш-баяндауыш, бастауыш-сілтемелік есімдік. Белсенді сөзді меңгерудің қарғыс деңгейі тұтас сөйлем рөлінде сөз сөйлейтін жеке сөздерді (етістіктер, зат есімдер, есімдік) айту тән болды. Төртінші деңгейге баланың белгілі бір затты немесе бетті білдіретін қайталанатын буындармен жеке сөздерді айту сәйкес келді. Лисина М. И. көптеген жағдайда балалар үйі тәрбиеленушілерінің сөзі белсенді сөйлеудің 4 деңгейіне сәйкес келетінін анықтады [4, 65] .

Ғылым зерттеулерде, Отбасында тәрбиеленетін балалар 2 жасқа 6 айға қарай көп жағдайда сөйлеуді белсенді меңгереді. Балалар үйінде мұндай балалар аз. Отбасы тәрбиеленушілерінің және балалар үйлерінің сөйлеу түсінігін түсіну өмірдің екінші жарты жылдығында байқалады, бірақ отбасының балаларында бұл басқа жағдайларда өсіп келе жатқан құрдастарына қарағанда екі есе жиі орын алады. Балалар үйінің тәрбиеленушілері тілді меңгерудің бастапқы кезеңдерінде ұзақ уақыт бойы ересектердің сөзін түсіну кезеңінде ғана кідіріп, оны белсенді пайдалануға көшетіндігі анықталған. Сондықтан балалар үйіндегі балалардың сөйлеу тілін отбасында тәрбиеленген балаланың сөйлеу тілімен бірдей деңгейде дамытудипломдық жұмыстың өзектілігін көрсетіп, тақырыпты «Балалар үйі жағдайындағы балалардың сөйлеу тілін дамыту» деп көзделді.

Зерттеу мақсаты: Балалар үйіндегі жетім балалардың сөйлеу тілін дамытудың психологиялық-педагогикалық қолдауды ұйымдастыру, түзету және ғылыми дәлелдеу.

Зерттеу нысаны: Балалар үйіндегі балалар.

Зерттеу пәні: Балалар үй жағдайындағы балалардың сөйлеу пәні.

Зерттеу болжамы: егер, балалар үйіндегі балалармен түзету-дамыту жұмыстарын психологиялық-педагогикалық жағынан дұрыс өткізген жағдайда, олардың сөйлеу тілін дамытуға қол жеткізуге болады.

Зерттеу жұмысының міндеттері:

Балалар үйі жағдайындағы балалар туралы түсініктерді

анықтау;

Балалар үйіндегі балаларды зерттеу және толық теориялық талдау

жүргізу;

Балалар үйіндегі балалардың сөйлеу тілін дамытудың педагогикалық

психологиялық ерекшеліктерін қарастыру;

Балалар үйіндегі балалардың сөздік қорын дамыту жолдары мен

бағыттарын талдау;

Балалар үйіндегі балалардың сөйлеуі тілін дамытуын эксперимент

түрінде көрсету;

Зерттеу жұмысының теорялық және әдіснамалық негіздері:

Қазақстандағы арнаулы балалар үйі мен мектеп интернаттарында тәрбиеленетін балалардың дамуы мен тарихы зерттеген педагогтар Л. Г. Ақжаркенова, Ж. И. Намазбаева, А. К. Сатова, М. Ж. Смайлова арнаулы балалар үйі мен мектеп интернаттарда білім беру мен тәрбие берудің теориясы мен әдістемесін.

Зерттеу жұмысының базасы: Талдықорған қаласындағы балалар үйі.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы: диплом жұмысын орындау барысында жинақталған теориялық материалдар, балалар үйінде өскен балалардың сөйлеу тілін дамытуға ықпал етеді.

Зерттеудің практикалық маңыздылығы: ұсынылған мәліметтер балалар үйінің мұғалімдері мен тәрбиешілеріне арналған ұсыныстар ретінде қолданылуы мүмкін. Балалар үйіндегі балалардың сөйлеу тілін дамыту жолдарын анықтау арқылы балалардың қоршаған ортамен қарым-қатынас тілдерін дамытуға қол жеткізу.

Диплом жұмысының құрылымы: кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан және әдебиеттер тізімінен тұрады.

I. ТАРАУ. БАЛАЛАР ҮЙІ ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ БАЛАЛАРДЫҢ СӨЙЛЕУ ТІЛІНІҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ - ПЕДАГОГИКАЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ.

1. 1. Балалар үйі жағдайындағы балаларды зерттеудің теориялық негіздері

Жетімдер мәселесі шетелдік және еліміздегі әлеуметтік педагогтардың, психологтардың, социологтардың және сондай-ақ, дәрігерлердің зерттеу нысанына да айналған. Мысалы, Д. Янхольц, И. В. Дубровина, Ю. В. Василькова және т. б. ғалымдар жетім балалар үйінде тәрбиеленушілердің ерекшеліктерін және олардың педагогикалық-психологиялық даму өзгешеліктерін қарастырса, А. М. Прихожан, Н. Н. Толстыхтың «Дети без семьи» атты еңбегінде: «Көптеген елдерде жүргізілген зерттеулердің нәтижесі көрсеткендей, отбасынсыз өскен балалардың дамуы, оның ішінде баланың мінез-құлық дағдылары мен жеке тұлға қасиеттерінің қалыптасуы отбасында өскен балаларға қарағанда ерекшеленіп тұрады», - деген тұжырымға келеді. Ал, отандық ғалымдардың арасында А. Қ. Құсайынов, Ж. И. Намазбаева, А. Т. Құнанбаева, Ә. Б. Садықова өз еңбектерінде жетім балалар мен ата-ананың қамқорынсыз қалған балаларға арналған білім беру мекемелерінде балаға достық ортаны қалыптастырудың технологияларын ұсынды. Жетім балалардағы мінез-құлықтың ауытқуын Г. А. Уманов, В. В. Трифонов, Л. К. Керимов және т. б. педагогикалық тұрғыдан қарастырған. Мысалы, Л. К. Керимов “Трудные ученики и их перевоспитание” атты еңбегінде қиын оқушыны жеке-дара қайта тәрбиелеу тұжырымдамасын көрсетіп, оның шешу жолдарын ұсынған болатын. Белгілі психологтар Б. Г. Ананьев, А. Т. Асмолов, А. А. Бодалев, В. В. Давыдов, М. Кле, А. Н. Леонтьев, отандық ғалымдар З. У. Кенесарина, М. М. Мұқанов, Ж. Н. Намазбаева т. б зерттеулерінде жалпы жасөспірімдердің әлеуметтік және жеке даралық білімдері мен өмір тәжірибелерінде адамзат қоғамының жетістіктерін, рухани байлықтарын игеріп, мінез-құлқын, дүниетанымын қалыптастырып, күнделікті жүріс-тұрыстарын басқарып отыруға өз биліктері мен бостандығының алатын орнын айқындаған. Ю. И. Юричка жасөспірімдер арасындағы құқық бұзушылықтың диагностикасын қарастырған.

Ғылыми зерттеу жұмыстарын талдау нәтижесінде жалпы білім беретін мектептердегі оқушылар мен жетім балалар үйіндегі жетім балалардың әлеуметтік дамуының ерекшелігі олардың біреулері отбасында, ал екіншілері отбасынан тыс мекемелерде тәрбиеленуінде ғана емес, сондай-ақ олардың қоғамдағы белгілі бір орынды иеленулеріне де байланысты екені байқалды. Ал, бұл жайлы жинақталып, бір жүйеге келтірілген мәліметтер өте аз. Осыған байланысты отбасынан тыс мекемелерде тәрбиеленіп жатқан жасөспірім тұлғасының педагогикалық, психологиялық, әлеуметтік- педагогикалық даму мәселелеріне тоқталып, жан-жақты зерттеу қажеттілігі байқалды. Біз зерттеу барысында жетім балалар үйінде тәрбиеленушілердің ерекшеліктерін, даму өзгешелігін зерттеген психолог ғалымдардың еңбектеріне сүйене отырып, балалар үйінде тәрбие алып жатқан жетім балаларға тек психологиялық ғана емес, сонымен қатар оларды әлеуметтендіруде “әлеуметтік-педагогикалық” білімдермен, жұмыстар жүйесінің, ақпараттық көмектің қажетті екендігін көрдік. Бұл мәселенің нақты зерттелуіне келер болсақ, А. Лиханов, Е. В. Стребелова, Н. М. Михайлицкая және т. б. еңбектерін ерекше атап өтуге болады. Әлеуметтендірудің нәтижесі, қоғам талабын қанағаттандыратын әлеуметтену үдерісі болып табылады. Бірақ та, бұл үдеріс жетім балаларды әлеуметтендіруде өзіндік қиындық туғызады. Көптеген теориялық деректерді талдау барысында біздің тарапымыздан қазіргі жағдайда жетім балаларға көмек көрсету жүйесінде жетім балалар тәрбиеленетін мекемелер қызметінің бірнеше жұмыс бағыттары айқындалды. Атап айтар болсақ, әлеуметтік, медициналық, психологиялық, ұйымдастырушылық-тәрбиелеушілік. Мұндағы тәрбиелену-шілердің қоғамдық ортаға бейімделуі баланың әлеуметтік статусына сай емес, медициналық тұрғыдан бұл типтегі балалар тұқым қуалаушылық тұрғысынан дертке шалдыққан немесе нерв жүйкелері тозу арқылы ашушаң, ызақор болып келеді. Мұның барлығы айналып келгенде олардың әлеуметтенуіне кедергі келтіріп, әлеуметтендірудің тиімділігін төмендетеді яғни, балалар шынайы өмірге даярланбайды. Оларды қоғамдық өмірге даярлауда өздерімен қатар бірге алып жүретін адамдардың қажеттігі туындайды. Балалар үйі - мектеп жасына дейінгі және мектеп жасындағы балаларды қоғам талабына сай тәрбиеленуін жүзеге асыратын ұйым, ол демократиялық қоғамның тұлғаларын даярлайды. Бұл арнаулы ұйымдар - жетім балалардың дағдыларын қалыптастырып, әлеуметтік тұрғыда бейімделуін қамтамасыз етеді.

Осыған орай, Қазақстанда ұлттық психология ғылымының негізін салған психолог, ғалымдар: Ә. Алдамұратов, С. Балаубаев, Қ. Жарықбаев Т. Тәжібаев Г. А. Урунтаева, Х. Т. Шерьязданова, т. б. өздерінің ғылыми еңбектерін балалардың психологиялық даму ерекшеліктеріне арнады.

Сонымен қатар, балалар үйіндегі жетім балалардың психологиялық даму ерекшеліктері, тәрбиеші мен тәрбиеленушілер арасындағы және оқу-тәрбие жүйесіндегі қарым-қатынастар мәселесін зерттеген Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы елдері ғалымдары Т. И. Дьяконова, И. М. Михайлицкая, С. В. Яосева еңбектерінде балаларды тәрбиелеу мен жан-жақты дамыта қалыптастыру мәселелерін зерттеп, ғылыми-әдістемелік жолдарын ұсынған.

Ал, С. А. Дзенушкайтенің «Біздің үй» атты еңбегінде: «Балалар үйінің педагогикалық ұжымы денелері мен психикасы дұрыс дамыған балалар үшін қажетті жағдай жасауға міндетті. Ол үшін жоғарғы ұрпақтардың бай тәжірибесін қолдана отырып, әлеуметтік жағдайда адамгершілігі мол, еңбекке бейім етіп, тәрбиеленушілерді өз беттерімен өмір сүруге жан-жақты дайындау» - деп ой түйіндеген.

Жетім балалардың дамуында психологиялық ерекшеліктер байқалады. Олар:

-психикалық процестердің дамуындағы ерекшеліктер: қабылдауының төмендігі, түйсінудің әлсіздігі, есте сақтаудың, қиялдың баяу дамуы, көрнекілік-бейнелік ойдың толық жетілмеуі, ерік-жігері әлсіз, зейіннің тұрақсыздығы, т. б. ;

-мінез-құлық дағдыларындағы ерекшеліктер: жиі көңіл-күйдің өзгеруі мен тұрақсыздық, ашушаңдық, өзін-өзі ұстай алмаушылық, сабырсыздық, сенбеушілік, ызақорлық, тұйықтық, енжарлық, қатыгездік, ұқыпсыздық секілді жағымсыз мінез-құлық дағдылардың басымдылығы;

қарым-қатынастағы ерекшеліктер: құрдастарымен жиі келіспеушілік, құрдастарымен бірігіп ойнай білмеуі, үлкендермен сөйлесе алмау, оқшаулануы.

Осыған орай, жетім балалардың психологиялық дамуындағы сәтсіздікті анықтайтын себептер мынадай:

-тәрбиеші мен тәрбиеленушілер арасындағы қарым-қатынас пен оқу-тәрбие үдерісінің дұрыс ұйымдастырылмауы;

- әлеуметтік мәдени ортамен қарым-қатынастың шектеулілігі;

-балалар үйі тәрбиешілерінің психологиялық-педагогикалық дайындығының жеткіліксіздігі;

- тәрбиеленушілерді тәрбиелейтін үлкендердің, маман педагогтардың жиі ауысуы;

-жетім балалардың қарапайым мұқтаждықтарының шектелуі.

Отбасы жағдайында, өз үйінде бала өзін еркін ұстап, қалаған қажеттілігін қанағаттандырып отырады. Мысалы, қыз бала әжесі мен анасының үй жұмыстарына қатысып, ұл бала ата, әкесімен үй шаруашылығына қажетті заттарды, нәрселерді жасауға қатысып, көзімен көріп, іс-әрекеттерді бөлісуге, жоспарлауға ат салысады. Әрбір еңбек іс-әрекеттері үлкендер тарапынан қадағаланып, бала еңбекке баулынады. Ал, балалар үйлеріндегі ұл-қыздардың мұндай мүмкіндіктері жоқ. Сол себептен, тұрмыстық қарапайым жұмыстарға икемсіздік көрсетеді. Қазіргі психологиялық зерттеулерде балалар үйлері тәрбиеленушілерінің дамуында болатын негізгі кедергі (депривационные условие), қолайсыз күй деп білеміз. Жетім балалардың мұқтаждықтарының шектелуі, жеке тұлға ретінде қалыптасуда қажетті әлеуметтік қарым-қатынастар мен аналық жылылықтың болмауынан деп тұжырымдауға болады. Балалардың ақыл-ой, адами ізгілік қасиеттері мен психологиялық процестердің бағдарлы дами алмауы - өз қажетін өтей алмаудың басты сипаттамасы болмақ.

Қорыта айтқанда, жетім балардың тұлғалық сапаларының тежелуі әлеуметтік-мәдениет орталықтарына сирек баруынан, эстетикалық тәрбиенің әлсіздігінен, айналасындағы адамдармен қарым-қатынастардың аздығынан болады. Ал, Жетім балалардың ең басты талап-тілектерін қанағаттандырмайтын іс-әрекеттер құрамы қимыл-қозғалыс, айналасындағы қарым-қатынас мұқтаждығы, әлеуметтік қарым-қатынас күйі, бала жасындағы әлеуметтік шектелу, өз-өзін әлсіз сезінуі, т. б. әлеуметтік-психологиялық тұрғыдан алғанда, қарым-қатынастың кедейленуі, әсіресе, олардың сезіну, түйсіну, есте сақтау, қиялдау, т. б. процестерінің дамуының тежелеуінен болады деп ой түйіндейміз. Біздің жетім балалардың психологиялық ерекшеліктерін анықтаудағы мақсатымыз - жетім балалардың тұлғасын қалыптастыру мен оларды әлуметтендіру жолдарын іздестіру, бағыт-бағдарын айқындау болды. Қазіргі дидактикада Л. А. Аристова, Ю. К. Бабанский, Л. В. Занков, И. Я. Лернер, М. И. Махмутов, К. А. Половникова сияқты педагог-әдіскерлер тілді дамыта оқытудың құрылымдық-жүйелілік мәселелерін негіздесе, ал Л. С. Выготский, А. Н. Леонтьев, Л. С. Рубинштейн, А. Р. Лурия, Л. И. Божович, А. Я. Галыперин, Д. Б. Эльконин, Ж. Аймауытов, М. Мұқанов, Қ. Жарықбаев, Ә. Алдамұратов т. б. ғалымдар сөйлеудің психологиялық іс-әрекет арқылы даму теориясын жасады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.