Қос қолды пышақ

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 62 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Нормативтік сілтемелер
4
Анықтамалар
5
Белгілеулер мен қысқартулар
7
Кіріспе
8
1 Көркем еңбек сабағында оқушылардың дағдыларын дамытудың теориялық негізі
10
1.1 Дағдыға жалпы сипаттама
10
1.2 Оқушылардың дағдыларын дамыту әдістері
12
1.3 Көркем еңбек сабағында оқушылармен материалдарды қол құралдарымен өңдеу
15
2 Терезеге жиектеме жасаудың технологиясы
22
2.1 Терезеге жиектеме дайындауда қолданылатын ағаш материалдарының түрлері
22
2.2 Терезеге жиектемені әрлеу әдістері
33
2.3 Терезеге жиектеме жасаудың технологиялық картасы
44
3 Сәндік қолданбалы шығармашылық бөлімі бойынша бесінші сыныптағы көркем еңбек сабақтарын ұйымдастыру
49
3.1 Бесінші сыныптағы Сәндік қолданбалы шығармашылық бөлімінің тақырыптық жоспары
49
3.2 Сәндік-қолданбалы өнердегі заманауи және дәстүрлі емес материалдар. Материалдар мен құрал-жабдықтармен танысу тақырыбының сабақ жоспары
51
3.3 Сәндік-қолданбалы өнердегі заманауи және дәстүрлі емес материалдар. Материалдар мен құрал-жабдықтармен танысу сабағының тақырыбына дидактикалық материалдар
56
Қорытынды
62
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
64

Нормативтік сілтемелер

Бұл дипломдық жұмыста келесі нормативтік құжаттарға сілтемелер берілген:
- Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы Болашаққа бағдар-рухани жаңғыру. Егемен Қазақстан. - 2017. - № 79. - Б. 2-3;
- Жалпы орта білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты (бұдан әрі - стандарт) 2007 жылғы 27 шілдеде № 319-ІІІ бұйрығы бойынша (бұдан әрі - Заң) Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңының сәйкес 2017 жылғы 11 шілдеде өзгертіліп толықтырылды;
- Жалпы орта білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрінің 2018 жылгы 31 - қазандағы № 604 бұйрығымен сәйкес әзірленген;
- Оқу пәні бойынша типтік оқу бағдарламасы Көркем еңбек орта білім беру мазмұнын жаңарту аясында негізгі орта білім беру деңгейінің 5-9 сыныбына арналған Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігінің м.а. 2017 жылғы 25 қазандағы №545 бұйрығымен бекітілді.

Анықтамалар

Бұл дипломдық жұмыста келесі анықтамалар қолданылады:
ағаш балға - қашалып жасалынатын бұйымдардың ішін ою үшін, қашауды соққылауда қолданылады. Темір балға қашаудың сабын істен шығарады.
ауыспалы жүзді әшекей пышақ - ағаштарға ою-өрнектер түсіру үшін қолданылады;
балға - ағаш өңдеуге қажетті құрал;
балта - ағаш бұйымдарының тұтас тұлғасын шауып жасауға өте ыңғайлы және негізгі құрал;
бірізділік - жасалатын заттың немесе жұмыстың жүйесі;
білім - адамдардың белгілі бір жүйедегі ұғымдарының, деректері мен пайымдауларының, т.б. жиынтығы;
бір жүзді пышақ - жүзі бір жағына қарай қиғаштап жүздейтін құрал;
дағды - алғашқыда құралдың саналы орындауды қажет ететін іс-әрекет бөліктерінің қайталап жаттығудың нәтижесінде автоматталынуы;
интеллектуалдық дағды - белгілі бір сыныпқа кіретін есептер мен тапсырмаларды шешудің таптаурын тәсілдері;
қозғалыстық дағды - таптаурын әрекеттер, жақсы қойылған қимыл-қозғалыстардың жүйесі;
дизайн - ағылшын тілінен аударғанда жобалау, сызу, ойлап табу, сондай ақ жоба, сызба, суре деген мағынаны білдіреді;
егеулер - егеулер ірі тісті, күрделі тісті, орташа тісті және ұсақ тісті болып келетін құралдар;
жартылай екі жүзді пышақ - ағашты жону үшін қолданылады;
жасанды циркуль пышақ - циркульді пышақ болмаған жағдайда қолданылатын, қолдан жасалған пышақ;
қашаулар - үлкен, орташа, жартылай орташа және өтпелі тесіктерді жасауға арналған құрал;
кескіш пышақтар - бір жағы біркелкі жүзделген, ұшы өткір құралдарды кескіш пышақтар деп атайды.
көркем еңбек сабақтары - оқушыларға кең көлемде білім бере отырып, олардың қабілеттерін жетілдіре түсуге, белгілі бір кәсіпке бейімделуіне көмектеседі;
қос қолды пышақ - ағаш өңдеу кезінде көбінесе діңнің қабығын аршуға қолданылады;
мұғалім - болашақ ұрпақты қоғамдық өмірге тез әрі жеңіл қосылу үшін және сол қоғамның сал мақсаттары орындайтын адамдарды қамтамас ету қабілетін арттыру үшін тәрбиелейтін маман;
оқушы - белгілі бір іспен айналысатын адам. Бұл іс сабақ немесе адам қызығатын іс болуы мүмкін;
ойшық жерлерді тегістеуге арналған пышақ - ою-өрнектер түсірілген ағаштардың бетін тегістеуге өте ыңғайлы құрал;
перцептивті дағды - жақсы таныс заттардың тану белгілерінің бірмезгілдік, таптаурын бейнелеуі;
сабақ - бір пәнді оқытуға арналған оқу сағаты, мектептегі оқу жұмысын ұйымдастырудың негізгі түрі;
скальпельдер - шабылған ағаш бұйымдарының бетіне, сырт көрінісіне ою-өрнек салу үшін қолданылатын құрал;
темір кесегі араның жүзінен жасалған пышақ - мұның бір жағы ғана қайралатын құрал;
шығармашылық - бұл жекелеген мотивациялық құрылым арқылы берілетін ақыл ой жемісі, ол жеке тұлғаның бойындағы білім мен ептілік, қызығушылық қабілеттерінің әсерінен туындайтын маңызды нәтиже.
шаппа шоттар - ағаш бұйымдарының формасын шығарып, тегістеу үшін қолданылатын құрал;
ыңғырулар - нақтылы өлшемі жоқ, әр шебердің өз ыңғайына қарай жасалынатын құрал;
циркульді пышақ - музыка аспаптарының қақпағындағы үнді тесігін жасауға арналған құрал.

Белгілеулер мен қысқартулар

Бұл дипломдық жұмыста келесі белгілеулер мен қысқартулар қолданылады:
АЖТ - ағаш-жаңқалы тақта;
АКТ - ақпараттық - коммуникациялық технологиялар;
б - бет;
ҚР МЖМС - Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты;
ҚР - Қазақстан Республикасы;
ҚРМЖМББС - Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты;
м - метр;
М10 - М20 - зімпара қағазының қалыңдықтары;
М28- М40 - зімпара қағазының қалыңдықтары;
СҚӨ - сәндік қолданбалы өнер;
т.б. - тағы басқа;
т.с.с - тағы сол сияқты;
см - сантиметр;
ТҚЕ - техника қауіпсіздік ережелері;
ТП -40 - ағаш өңдейтін токрлы станок
м - метр;
мм - миллиметр;
см - сантиметр.

Кіріспе

Дипломдық жұмыстың көкейкестілігі: Мемлекет басшысының 2017 жылдың 12 сәуірінде жарияланған Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру атты мақаласында: Күллі жер жүзі біздің көз алдымызда өзгеруде. Әлемде бағыты әлі бұлыңғыр, жаңа тарихи кезең басталды. Күн санап өзгеріп жатқан дүбірлі дүниеде сана-сезіміміз бен дүниетанымымызға әбден сіңіп қалған таптаурын қағидалардан арылмасақ, көш басындағы елдермен тереземізді теңеп, иық түйістіру мүмкін емес. Өзгеру үшін өзімізді мықтап қолға алып, заман ағымына икемделу арқылы жаңа дәуірдің жағымды жақтарын бойға сіңіруіміз керек... Әжептәуір жаңғырған қоғамның өзінің тамыры тарихының тереңінен бастау алатын рухани коды болады. Жаңа тұрпатты жаңғырудың ең басты шарты - сол ұлттық кодыңды сақтай білу - делінген [1].
Бүгінгі таңда халықтың дәстүрлі өнерін қайта жаңғыртып, - тәрбие беру мүмкіндіктерін пайдалануға зор көңіл бөлінуде. Тәуелсіз мемлекетіміздің ертеңі ұрпақтың рухани байлығы мен мәдениеттілігіне, саналы ұлттық ойлау қабілеті мен біліміне, іскерлігі мен кәсіби шеберлігіне байланысты [9].
Ұлттық тәрбиелік мәні көптеген ғылыми - педагогикалық еңбектерге арқау болып келеді. Жалпы білім беретін орта мектептің оқу - тәрбие процесінде ұлттық қолданбалы өнер дәстүрлерін пайдалану негізінде педагог - ғалымдар Б. Әлмұхамбетов, Ж. Балкенов, Ә. Қамақов, О. Сатқанов және т.б. оқушылардың дүниетанымдық қабілеттерін, шығармашылық іс-әрекетінің түрлері мен әдістерін, дағдылары мен қызығушылығын қалыптастырудың кезеңдерін терең қарастырған [9].
Ғылыми әдебиеттерге және жоғары оқу орындарыны, қол өнер мамандығы бағдарламаларына жүргізілген талдаулар мен тәжірибелі маман педагогтардың пікір көзқарастары бұл проблеманың толық зерттелмегендігін дәлелдейді.
Мұндай жағдай білім алушыларды өз халқының рухани қазынасымен, оның ұлттық мәдениетімен, әдет-ғұрыптары мен ұлттық өнер дәстүрлерімен таныстырып, ұлттық өнерге баулу қажеттілігін тудырады.
Осыған байланысты қазіргі білім берудің көкейкесті міндеті - көркем еңбек сабағында оқушыларды материалдарды қол құралдарымен өңдеу барысында оқушылардың дағдыларын қалыптастыру, дамыту, шығармашылық іс-әрекетті жүзеге асыруға дайындау болып табылады.
Осы орайда мектеп қабырғасында Көркем еңбек пәнінің алар орны ерекше. Себебі, бұл сабақта оқушылар шығармашылықпен жұмыс жасап, дағдыларын дамытып, қалыптастырады.
Оқушыларға қол еңбегін үйрету арқылы, қол құралдармен жұмыс жасау барысында олардың пәнге деген қызығушылықтарын, шығармашылық еңбекке деген сүйіспеншілігін, эстетикалық тәрбиесін, дағдыларын қалыптастыру әр мұғалімнің кәсіби міндеті болып табылады.
Осы жоғарыда айтылған мәселелерді ескере отырып, дипломдық жұмыстың тақырыбын Көркем еңбек сабағында бұйым дайындау үшін материалдарды қол құралдарымен өңдеу деп таңдауға себеп болды.
Мақсаты: Көркем еңбек сабағында оқушылардың дағдыларын дамытуды теориялық негіздеу және оқушыларға терезеге жиектеме дайындау технологиясын ұсыну.
Нысаны: Көркем еңбек білім беру саласындағы сабақтарды ұйымдастыру үдерісі.
Пәні: Ағаш материалынан терезеге жиектеме дайындау технологиясы.
Міндеттері:
- Көркем еңбек сабақтарында білім беру мазмұнының жаңаруы жағдайында оқытудың теориялық негіздерін қарастыру;
- Көркем еңбек сабақтарындағы терезеге жиектеме жасау технологиясын дайындау;
- 5 сыныпта Сәндік қолданбалы шығармашылық бөлімінің көркем еңбек сабақтарын ұйымдастыруды құрастыру.
Дипломдық жұмыс нормативтік сілтемелерден, анықтамалардан, белгілер мен қысқартулардан, кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Дипломдық жұмыстың көлемі: 65 бет,4 кесте, 13 сурет.

1 Көркем еңбек сабағында оқушылардың дағдыларын дамытудың теориялық негізі

1.1 Дағдыға жалпы сипаттама
Дағды - автоматты түрде жасауға дейін жеткізілген әрекет; көп рет қайталау жолымен қалыптасады. Оқыту процесінде, әсіресе, жалпы оқу дағдыларын, пәнаралық мәндегі, жазу дағдыларын қалыптастыру қажет.
Дағды - алғашқыда саналы орындауды қажет ететін іс-әрекет бөліктерінің қайталап жаттығудың нәтижесінде автоматталынуын дағды деп атайды. Дағды санасыз қайталау нәтижесінде де қалыптасатын іс-әрекет болуы мүмкін. Соның нәтижесінде ол автоматталған әрекетке айналып, оңай, шапшаң әрі дәл орындалып отырады. Дағдының физиологиялық негізі - динамикалық стереотип. Мысалы, алғаш жазып үйрене бастаған бала бастапқы кезде өзінің барлық қозғалыстарын санасымен бақылап, көптеген артық қимылдар жасайды (оның бет әлпеті, бүкіл денесі, аяқ-қолы бір мақсатқа бағытталады), біраз қиналады. Ал жазуға төселген адам өз қозғалыстарын байқамайды, оның орнына жазған нәрсесінің мазмұнына ерекше зейінін бөледі. Өйткені, соңғыда жазу дағдысы автоматталынған. Дағдылануда іс-әрекеттің тұтас өзі емес, жеке компоненттері (құрамдары) ғана автоматталынады [16].
Дамыған дағдылардың кейбір белгілері:
- дағды алудың белгісі - әртүрлі амалды тез орындап, шапшаң қимылдау (мысалы, спорттық ойындардағы спортсменнің дағдысы);
- дағды қалыптасқаннан кейін күштеніп, зорланып, қиналып істеу жойылады (мысалы, инеге жіпті жылдам сабақтай алмау, жазуға төселмей тұрғандағы балада байқалатын ебедейсіздік т.б. адамда әлі де дағдының жоқтығының белгісі);
- дағдыланудың үшінші белгісі - бірқатар жеке амалдарды біріктіріп, одан тұтас бір амал жасай алу. Мысалы, бала алғаш әріпті танығанда, сөздерді әріпке, буынға, тұтас сөзге бөледі, кейін осыдан сөйлем құрайды. Сөйтіп, жаттыға келе бұлай кібіртіктеп отырмайды, сөйлемдерді шапшаң оқитын болады;
- көзбен бақылаудың маңызы кеміп, қозғалыс пен бақылаудың маңызы артады (мысалы, жазу дағдысы баланың қозғалыс түйсіктерінің жетіле түсуін қажет етеді, тәжірибелі машинистка да қағаз басуда көздің көмегіне сүйенбей, саусақтардың қимыл-қозғалыстарына ерекше көңіл бөледі);
- дағдыға машықтану үшін алдын ала қабылдай алу қабілетінің болуы, мысалы, машинистка мәтінді көшіргенде, әрдайым оның көзі алға жүгіріп, қолынан озып кетіп отырады. Қолы бір сөзді басқан кезде, оның ойында бірер сөз әзір тұрады. Мәнерлеп оқуда да көз бірер сөздің көлемінде болмай, тұтас сөйлемді, тіпті бірнеше сөйлемді қамтиды. Адам мәтіннің мағынасын түсінумен қатар алдағы сөздердің мағынасын да аңғара алады. Мұны психологияда дағдының антиципациясы (латынша антиципатио деген сөзі, қазақша күні бұрын біліп қою деген мағынаны білдіреді).
Дағды адам әрекетінің қай-қайсысында да ерекше маңызды орын алады. Дағдының арқасында біздің санамыз қызметтің түпкілікті, шешуші кезеңдеріне жұмылдырылып табысты болуын қамтамасыз етеді. Дағдылар сенсорлық (тікелей қабылдау) және интеллектілік дағдылар болып бөлінеді. Дағды - көп рет қайталаулар арқылы автономды орындалуға бейімделген іс-әрекет. Дағды - бірнеше рет қайталаулардың нәтижесінде пайда болған және оның саналы қадағалауының қысқартылуымен сипатталатын жеке әрекеттер - операцияларды орындаудың таптаурын тәсілі. Дағды бірнеше түрлері бар: перцептивті, интеллектуалдық, қозғалыс және мінез-құлық дағдылары.
Перцептивті дағды - жақсы таныс заттардың тану белгілерінің бірмезгілдік, таптаурын бейнелеуі.
Интеллектуалдық дағды - белгілі бір сыныпқа кіретін есептер мен тапсырмаларды шешудің таптаурын тәсілдері.
Қозғалыстық дағды - таптаурын әрекеттер, жақсы қойылған қимыл-қозғалыстардың жүйесі. Қозғалыс дағдыларына әрекеттің әдетті құралдарын таптаурын түрде пайдалану да кіреді.
Дағды әр түрлі дәрежедегі жалпылаумен - олардың әр түрлі жағдаяттарды қамтумен, икемділікпен, тез жүзеге асырылуға даярлықпен сипатталады. Дағды деңгейіндегі әрекеттер оның кейбір реттеу компоненттерінің көрінбеуімен (болмауымен) ерекшеленеді. Осылайша, мысалы, жазу дағдысында оны қалай орындау жөнінде ойлаудың қажеттілігі болмайды. Сондықтан көптеген үйреншікті әрекеттер адаммен автоматизацияланады да, адамның саналы іс-әрекетіне күш түсірмейді. Ал оны басқа едәуір күрделі міндеттерді орындауға бағыттайды.
Алғашқыда саналы орындауды қажет ететін іс-әрекет бөліктерінің қайталап жаттығудың нәтижесінде автоматталынуын дагдылеп атайды. Мәселен, алғаш жазып үйрене бастаған бала бастапқы кезде өзінің барлық қозғалыстарын саиасымен бақылап, көптеген артық қимылдар жасайды (оның бет әлпеті, бүкіл денесі, аяқ-қолы бір мақсатқа бағытталады), терлеп-тепшіп қиналады. Ал жазуға төселген адам өз қозғалыстарын байқамайды, оның орнына жазған нәрсесінің мазмүнына ерекше көңіл бөледі. Өйткені соңғыда жазу дағдысы автоматталған. Дағдылануда іс-әрекеттің түтас өзі емес, жеке компоненттері (құрамдары) автоматталынады.
Дамуы шегіне жеткізілген дағдылардан мына төмендегідей белгілерді байқауға болады:
- дағды алудың белгісі - әр түрлі амалды тез орындап, шапшаң қимылдау (мәселен, турникке ойнаған спортсменнің дағдысы);
- дағды қалыптасқаннан кейін күштеніп, зорланып, қиналып істеу жойылады (мәселен, инеге жіпті жылдам сабақтай алмау, жазуға төселмей түрғандағы балада байқалатын ебдейсіздік т. б. адамда әлі де дағдының жоқтығының белгісі);
- дағдыланудың үшінші белгісі - бірқатар жеке амалдарды біріктіріп, одан түтас бір амал жасай алу. Мәселен, бала алғаш әріпті танығанда, сөздерді өріпке, буынға, түтас сөзге бөледі, кейін осыдан сөйлем құрайды. Сөйтіп, жаттыға келе бұлай кібіртіктеп отырмайды, сөйлемдерді шапшаң оқитын болады [27].
Сауаты ашылған адам, - деп жазды А. Байтұрсынов (1873-1937), - жазылған я басылған сөзді әрпіне қарап оқымайды, бүтін тұрған суретін танып оқиды... Неғұрлым сөз суреті көзге елеулірек болса, соғұрлым жылдам танып, шапшаң оқымақшы... Адам әріптерді бірі биік, бірі аласа, ұзын, бірі қысқа келіп, сөз әлпіне... ашық сурет береді. Бір жағынан онысы, екінші жағынан қойылатын қосымша белгілері сеп болып, сөз суретін көзге елеулі етіп, тез танытады, тез оқытады:
- көзбен бақылаудың маңызы кеміп, қозғалыс пен бақылаудың маңызы артады (мәселен, жазу дағдысы баланың қозғалыс түйсіктерінің жетіле түсуін кажет етеді, тәжірибелі машинист маманы да қағаз басуда көздің көмегіне сүйенбей, саусақтардың қимыл-қозғалыстарына ерекше көңіл бөледі);
- дағдыға машықтану үшін алдын ала қабылдай алу қабілетінің болуы, мәселен, машинист маманы тексті көшіргенде, әрдайым оның көзі алға жүгіріп, қолынан озып кетіп отырады. Қолы бір сөзді басқан кезде, оның ойында бірер соз әзір түрады. Мәнерлеп оқуда да көз бірер сөздің көлемінде болмай, тұтас сөйлемді, тіпті бірнеше сөйлемді қамтиды. Адам мәтіннің мағынасын түсінумен қатар алдағы сөздердің мағынасын да аңғара алады. Мұны психологияда дағдының антиципациясы - дейді.
Дағды адам әрекетінің қай-қайсысында да ерекше маңыз алады. Ол іске шапшаң, шұғыл кірісуге мүмкіндік береді. Дағдының арқасында біздің санамыз қызметтің түпкілікті, шешуші кезеңдеріне жұмылдырылады. Мұндай жұмыстың табысты болуы қамтамасыз етіледі. Іс-әрекетке жақсылап дағдылану арқылы адам өндіріс құралдарын, дене шынықтыру, спорт атрибуттарын, ақыл-ой жұмысын меңгеруде жақсы табыстарға жетеді. Адам, әсіресе, өзінің негізгі мамандығына, көп істес болатын нәрсесіне дағдыланса, бұдан біраз уақытын үнемдейді, күш-қуатын орынды пайдаланатын болады. Өндірістегі жұмысшылардың, инженерлер мен техниктердің шаруашылықтың сан-саласына күн сайын енгізіп жатқан ұсыныстары мен өнертапқыштығы, олардың еңбек дағдыларының өте-мөте жетілгендігін көрсетеді. Оқу дағдыларын жете меңгеру баланы оқуда озат оқушының қатарына алып келеді. Еліміздегі ғылыми-техникалық прогресс адамдарда жан-жақты білім болумен қатар жақсы дағдының болуын қажет ете түсетіні сөзсіз.

1.2 Оқушылардың дағдыларын дамыту әдістері
Мектептегі оқу-тәрбие процесінің міндеті балаға тек білім беру емес, сонымен қатар, оны түрлі дағды - әдеттерге, бір нәрсені істеп үйренуге жаттыктыру болып табылады. К.Д. Ушинский дағды, әдеттердің тәрбие үдерісіне қатысы қандай екендігін былайша түсіндірген: Әдеттер мен дағдыларды берік қалыптастырып, соның негізінде құрылатын тәрбиенің өз негізі де берік болмақ, бұлар тәрбиенің сипатына өзінің белгілі бір принципін енгізуге мүмкіндік береді. Бұрынғыдан гөрі жедел дамып отырған психология ғылымы қазіргі кезеңде білім негіздерін тиісті дағдыларсыз жақсы меңгеруге болмайтындығы анықталып отыр.
Дағды бірнеше түрге топтастырылады. Олардың бастылары: мектептік (кітап оқу, жазу, есептеу т. б.), спорт (коньки тебу, футбол ойнау, күрес т. б.), еңбек, түрлі мамандық (токарь, слесарь, әскери, дәрігерлік т. б.). Спорттық дағдыларды - қозғалыс, мектептік дағдыларды сенсорлық (тікелей қабылдау) және интеллектік дағдылар деп те атайды.
Дағдылардан икемділік ұғымын айыра білу қажет. Осы ұғымдардың мағынасы біріне-бірі өте жақын болғандықтан бүларды бірімен-бірін шатастырып алуға да болады. Икемділік дегеніміз - адамның қандай нәрсені болмасын орындай білу қабілеті. Мәселен, төменгі сынып оқушылары футбол ойнай алады, ойын ережелерін де біледі. Бірақ олардың ойнау дағдысы әлі жетілмеген. Ал нағыз футболшыда жақсы ойнай білу кемеліне келіп, дағдыға айналған мысал балада дағды болмағанмен, онда осы ойынға икемділіктің барлығын көрсетеді.
Икемділік түрлі дәрежеде көрінеді. Мәселен, енді әріп элементтерін салып үйрене бастаған баланың икемділігі икемділіктің қарапайым түрі болып келсе, кейін жеке сөздерді, сөйлемдерді жазған кездегі икемділігі бұрынғысынан күрделірек болып келеді. Икемділік білім мен тәжірибеге негізделеді. Кімнің білімі мен тәжірибесі көбірек болса, сол адамның икемділігі де артық болады. Икемділік - белгілі бір дағдылар мен білім жүйесін практикада пайдалана алудың көрінісі болып табылады. Бірінші сынып оқушыларының жазу, оқу дағдыларын меңгеру дәрежесінің түрліше болып келетін себебі - икемділік дәрежесінің әр түрлілігінен деуге болады.
Икемділік білімнің амалға айналуы, ол саналы әрекетті қажет етеді, икемділік амалды жүзеге асырудың да тәсілі. Икемділік пен білім тығыз байланысып жатады. Оқушы орфографиялық ережелерді жаттап алғанмен, жазуда қате жіберіп қояды. Бұл оның білімі икемділігімен байланыспағаны. Дағды, білім және икемділік бір-бірімен тығыз байланысты. Адамның үйрену тәсілінің жетіктігі оның дағдыға тезірек машықтануынан туған қажетті білімдерді тезірек меңгеруге жәрдемдеседі. Екінші жағынан, адамда дағды мен білімнің жетіспей жатуы оның икемділігінің арта түсуіне кедергі келтіреді. Бұл үшеуі бір-бірімен кері құрылымдастық қатынаста болып отырады [23].
Үйрену мен білімнің арасында да белгілі байланыс бар. Үйрену жануарларда да кездеседі. Адамның негізгі үйренетін нәрсесінің бірі - білім. Соңғысы жануарлар да жоқ. Оларда тек стимул мен реакцияны айыру қабілеті бар. Мұны (рефлекстік үйрену) дейді. Адам түрлі ғылыми білімдерді үйренеді, бұл үшін ол сан алуан амал тәсілдер қолданады, мақсат-бағдарын мәселені шешуге бағыттайды. Осы жолда түрлі проблемалық жағдайға кездеседі, белгісіз нәрсені зерттеп білумен айналысады. Күрделі үйренулердің қиысуы адамды мақсатқа сай әрекетті, ойлаудың жоғары түрлерінің қалыптасуына мүмкіндік береді. Үйренудің интеллект сатысындағы түрін оқу әрекеті дейді. Соңғысы жануарлар дүниесінде кездеспейтін, қоғамдық-әлеуметтік мәні бар саналы іс-әрекет болып табылады.
Дағды мен икемділіктен әдеттерді айыра білу керек. Әдеттер де әрекеттің автоматтанылған құрамдары. Бірақ мұның дағдыдан айырмашылығы мынада: әдетте қимыл-қозғалыстарды орындауға адам үнемі дайын болып, оны кажетсініп тұрады. Мәселен, адам күн сайын беті-қолын жуып тұруға әдеттенгендіктен осыны ылғи да қажетсінеді, мұны істемесе, көңілі көншімейді.
Дағдыны қалыптастыру үшін адам сан рет жаттығады, есепсіз қайталайды. Егер де адам өзіне ұнамсыз дағды қалыптастырып және бұған көп уақытын жіберіп жатса, мұның өзі өте ессіздік болар еді. Сондықтан да дағдылар пайдалы, пайдасыз болып бөлінбейді. Өйткені оның қай-қайсысы да пайдалы. Ал, әдеттің ұнамды, пайдалы түрлерімен қатар ұнамсыз, зиянды түрлері де кездеседі. Ұнамды әдеттерге: жүйелі түрде еңбек ете білу, қызмет орнын ұқыпты ұстау, тұрмыстағы мәдениеттілік, гигиеналық әдеттер т.б. жатады. Бұл адамның өмірі үшін аса қажет нәрселер. Ұнамсыз әдеттерге: орынсыз ысқыру, қарандашты ауызға салу, тісін үнемі шұқылап отыру, столда отырып аяқты селкілдету, сөйлегенде қыстырма сөздерді қолдану, қолы кдлтасында, аузында шылымы тұрып, жұртқа кезек бермей сампылдап сөйлеу т. б. жатады. Әдеттердің соңғы ұнамсыз түрлері жөнінде халық Әдет - әдет емес, жөн әдет деп өте дұрыс айтқан. Расында да бізге керегінің өзі пайдалы әдеттер. Үйреншікті әдет болмайынша, адамның істеген ісінің берекесі де болмайды. Егер адам: өзінің бойына сіңген әдетіне байланысты қимылдаса, оның ісі оңайланып, көңілі рақат тауып отырады. Үйреншікті әдет адамның табиғи қылығы сияқты бойына сіңіп кетеді. Ауру қалса да, әдет қалмайды деген нақыл осы сөзден шықса керек. Әрине, мұны тіке өз мағынасында түсінбеу қажет. Бұл жерде үйренген әдеттен құтылу қиын екені жөнінде айтылып отыр.
Әдеттердің тезірек қалыптасатын кезеңі - балалық шақ, әсіресе, мектепке дейінгі дәуір. Балалардың кез келген нәрсеге еліктей бергіштік қасиеті кейде ұнамсыз өдеттердің қалыптасуына себепші болады. Мәселен, кей бір отбасында бала үлкендерге еліктеп шылым шеккісі, шарап ішкісі келіп тұрады. Ата-аналар мен мұғалімдер балаларда ұнамды әдеттерді қалыптастырып, зиянды әдеттерден баланы арылту жағын қарастыруы қажет. Әдеттерді белгілі бір мағынасына қарай бірнеше топқа белуге болады, олар: адамгершілік, немесе моральдық (әр уақытта да шындықты айтуға әдеттену, жолдастардың алдында адал болу, уәдеде тұру т. б.), мәдени мінез-құлықтық (сыпайылық, үлкенге және жасы кішіге қамқорлық жасау, дұрыс сөйлеу т. б.), гигиеналык (тамақ алдында қол жуу, тап-тұйнақтай болып жүру т. б.), еңбек, ақыл-ой әдеттері. Осы айтылған топтардың ішінен ұнамсыз, нашар әдеттердің де бірнеше түрлерін кездестіруге болады [26].
Атақты ағылшын драматургі В. Шекспир (1564-1610): Жақсы әдет жақсылыққа бастайтын періште десе, орыс педагогі К.Д. Ушинский: жақсы әдет өсімге берген ақша, адам өмір бойы соның өсімімен пайдаланады, жаман әдет борыш, адам өмір бойы сол борыштың өсімінен азап шегеді, -- дейді.
Дағды мен әдеттің физиологиялык негіздеріне ми қабығында бекіп қалыптасқан шартты рефлекстердің жүйесі, яғни динамикалық стереотиптер жатады. Мәселен, адамның қозғалыс дағдысын (еңбек, спорт саласындағы) алатын болсақ, бұл мидың қозғалыс анализаторында жасалған уақытша жүйке байланыстарының жүйесі. Мұнда сигнал жүйелерінің бірлескен жұмысы да кажет болып отырады. Мәселен, екінші сигнал жүйесі (ауызша нұсқау, тапсырма беру т. б.) өткен тәжірибеде жинақталған қимыл-қозғалыстардың тезірек бірігуіне жағдай туғызады, сөздік сигналдар дағдының кейбір керексіз буындарын тежеуге, ондағы қателерді түзеп отыруға мүмкіндік береді. Әдеттер де физиологиялық тұрғыдан ми қабығындағы динамикалық стереотиптің бір көрінісі. Бұлар ми сыңарларының тек оптималдық бар алаптарында ғана емес, сонымен бірге тежелуге ұшыраған алаптарында да пайда болып отырады.

1.3 Көркем еңбек сабағында оқушылармен материалдарды қол құралдарымен өңдеу
Көркем еңбек сабағында оқушылармен материалдарды қол құралдарымен өңдеу механикаландырылған ықшам құралдар арқылы жүзеге асырылады. Олар еңбек өнімділігін, сапалылығын едәуір артгырады, ауыр жұмысты жеңілдетеді. Солардың бірі - кесу, сүргілеу, бұрғылау, қайрау, т.б. жұмыстарды атқаратын ағаш өңдеу машинасы. Ол - ыңғайлы, ұсақ жұмыстарға таптырмайтын әмбебап құрал. Бұл машинамен ағашты көлденеңінен, ұзынынан кесуге, жоңу, қайрау және бұрғылау жұмыстарын атқаруға болады [9].
Көркем еңбек сабағында оқушылармен қолданылатын материалдарды қол құралдары
Кескіш пышақтар. Бір жағы біркелкі жүзделген, ұшы өткір құралдарды кескіш пышақтар деп атайды. Бұлар музыка аспаптарын өңдеуде қолданылатын негізгі құралдар:
Қос қолды пышақ. Ағаш өңдеу кезінде көбінесе діңнің қабығын аршуға қолданылады. Өлшем бірліктері әр түрлі, шебердің қалауы бойынша жасатып алуына болады. Жалпы ұзындығы 50 см, тұтқаларының ұзындығы 20 см мөлшерінде болады.
Бір жүзді пышақ. Бұл құралдың жүзін бір жағына қарай қиғаштап жүздейді. Темір кесетін араның материалынан жасалады. Нәзік жұмыстарға өте ыңғайлы.
Жартылай екі жүзді пышақ. Ағашты жону үшін қолданылады.
Ауыспалы жүзді әшекей пышақ. Ағаштарға ою-өрнектер түсіру үшін қолданылады.
Скальпельдер. Шабылған ағаш бұйымдарының бетіне, сырт көрінісіне ою-өрнек салу үшін қолданылады.
Темір кесегі араның жүзінен жасалған пышақ. Мұның бір жағы ғана қайралады. Қайрағаннан кейін тас қайрақпен тағы да жүздеу керек, өткірлігі тері түгін кесіп түсетіндей болуы керек.
Циркульді пышақ. Музыка аспаптарының қақпағындағы үнді тесігін жасауға арналған. Үнді тесікті бұрғымен тесуге болмайды, ол бет қақпақты істен шығарады.
Жасанды циркуль пышақ. Циркульді пышақ болмаған жағдайда қолданылатын, қолдан жасалған пышақ. Пышақтың сабы қатты ағаштан жасалып, оның бір ұшының дәл ортасына шеге қағып, оны біз тәрізді үшкірлейді. Пышақ темір кесетін араның жүзінен жасалады. Пышақтың ұзындығын 6-7 см етіп алу керек, біз шегенің ұзыңдығы ағаш бітімінен 5 мм шығып тұрса, пышақтың жүзі 3 мм шығып тұруы керек. Одан ұзын болып кетсе, пышақ ішке қарай майысып, икемге келмей қалады. Сапалы ойылған үнді тесік орны бір бүтін болып шығуы керек.
Ойшық жерлерді тегістеуге арналған пышақтар. Ою-өрнектер түсірілген ағаштардың бетін тегістеуге өте ыңғайлы құралдар.
Терезеге жиектеме бастапқы шауып дайындау кезінде қолданылатын құралдар
Балта - ағаш бұйымдарының тұтас тұлғасын шауып жасауға өте ыңғайлы және негізгі құрал.
Ағаш балға. Қашалып жасалынатын бұйымдардың ішін ою үшін, қашауды соққылауда қолданылады. Темір балға қашаудың сабын істен шығарады.
Балға. Ағаш шеберлігі жұмыстарының көпшілігі балғасыз жүруі мүмкін емес. Оның өр түрі көптік қылмайды.
Шаппа шоттар. Ағаш бұйымдарының формасын шығарып, тегістеу үшін қолданылады. Мықты шеберлер сүргінің орнына пайдаланған. Қазір де кейбір шеберлер өз тәжірибесінде өте шебер қолданып жүр.
Ыңғырулар. Нақтылы өлшемі жоқ, әр шебердің өз ыңғайына қарай жасалынады. Иілген темірдің екі жаны жіңішкеріп өткірленеді, оларды қайрау қиын, сабы қатты, шыдамды болуы керек. Ыңғырулар шабылған бұйымдардың ішкі бөлігін тазарту үшін қолданылады.
Қашаулар. Үлкен, орташа, жартылай орташа және өтпелі тесіктерді жасауға арналған. Қашаудың жүзінің ені 4 мм-ден 50 мм-ге дейін, қалыңдығы 2 мм, ұзындығы 315-350 мм болады.
Егеулер. Егеулер ірі тісті, күрделі тісті, орташа тісті және ұсақ тісті болып келеді. Жұмыстың ыңғайына қарай егеулердің формасы үлкен, кіші, домалақ, жартылай домалақ, төрт бұрышты, ұш бұрышты болады. Ұсақ тісті егеулер темір өңцеуге арналған, ал ірі тістілері ағаш өңдеуге арналған. Ағаш өңдеу жұмысында бірінші ірі тістілермен өңдеп алып, одан кейін ұсақ тістілермен өңдесе, ажарлау қағазымен оңай тазартылады [19].
Сонымен қатар терезеге жиектеме жасау кезінде жалпы ағаш шеберлері жұмыстарында қолданылатын қол кұралдарының барлығын қолдануға болады.
Ұсақ ысқыш қағазды құрал. Тегіс АЖТ бетіне ұсақ түйіршікті қағаз қаптау арқылы жасалынады. Бөлшектерді оған үйкелеу арқылы өндеп, тегістейді.
Бұйым жасауға арналған материалдарды дайындау және техникалық қауіпсіздік ережесінің негіздері
Терезеге жиектеме мен ағаш ұсталығы бұйымдарын дайындау қазіргі өнеркәсіпте көптеген білікті жұмысшы мамандармен қатар көптеген станоктарда орындалатын, дәл инженерлік есептеулерге бағынатын, күрделі өндірістік процесс болып табылады. Терезеге жиектеменің дайындалуының технологиялық процесін анық білуі керек, бұйымның жекелеген бөлшектерін дайындалу, құрастырылу және өңделу процесстерінің орындалу ретін дұрыс жоспарлай білуі тиіс. Ол үшін өндірістің негізгі кезеңдері туралы мәліметпен таныс болған жөн [13].
Сапасы талапқа сәйкес келетін және белгілі бір салада қолданылатын өнімді берілген материалдан, дайындамалар мен құрамдас бөлшектерден дайындау үшін орындалатын өндіріс құралдары мен адамдардың барлық әрекеттерінің жиынтығы өндірістік процессті құрайды. Яғни, өндірістік процесс өнеркәсіпті материалдармен жабдықтау, энергиямен қамтамасыз ету, жаңа бұйымдарды жобалау, бұрынғы өнімдерді жетілдіру, тасымалдау және көптеген басқа жұмыстарды, ең бастысы-негізгі өндірісті қамтиды.
Технологиялық үдеріс - дайындаманың немесе материалдың қасиеттерін және күйін, өлшемдері мен формасын өзгерту нәтижесінде белгілі бір бұйымды шығару үшін орындалатын жұмыс операцияларының жиынтығы, яғни негізгі өндірістің аяқталған бөлігі.
Бұйымның әрбір бөлшегі өзінің технологиялық процесі бойынша дайындалады және олар бірнеше кезеңнен немесе операциялардан тұрады. Олар бір-бірінен өзінің мақсатына (мысалы, тілу, механикалық өндеу т.б.) немесе өндеу мінездемесіне (мысалы, кесу, желімдеу, лактау т.б.) байланысты ажыратылады. Ал жекелеген детальдарды дайындаудың технологиялық процесстерінің жиынтығы бұйымды дайындаудың жалпы технологиялық процесін құрайды және олар қатаң түрде реті бойынша орындалады.
Сонымен, берілген шикізат пен материалдарды қолдануға ыңғайлы дайын өнімге айналдыру үшін орындалатын жұмыс әдістері мен түрлерінің жиынтығын, орындалу ретін технологиялық процесс деп түсінеміз.
Терезеге жиектеме жасау және ағаш ұсталығы жұмысында ағашты өндеудің жалпы технологиялық процесі мынандай болады: ағашты және ағаш материалдарын кептіру; ағашты дайындама түріне келтіріп кесу және механикалық өңдеу; ағаш бұйымдарының бөліктерін құрастыру; дайын болған бұйымды әрлеу немесе көркемдеп өндеу.
Еңбекті қорғау. Еңбекті қорғау қауіпсіздікті сақтауды, денсаулыққа зиян келтірмеуді және жұмыстың өнімді болуын талап етеді. Ағаш өндеу шеберханасындағы станоктардың құлаққа әсер ететін шуы 70 дБ-ден аспауы тиіс. Жұмыс кезінде қолданылатын құрал-саймандарға мұқият болған жөн. Қашау, балға, шаппа шот, пышақ т.б. саймандардың тұтқалары сызатсыз, жүзі өткір болуы керек. Ағашты өңдеген кезде оның ешқандай сызатсыз болмауына назар аудару қажет. Қашумен шабу кезінде оны ұстау тәртібін білу керек, мүмкіндігінше бұтақсыз ағаш таңдап, қашауға арнаулы ағаш балғасын қолданған жөн, өйтпейінше темір балға қашаудың сабын тез істен шығарады. Қашауды ағаштың жігіне қарай қолдану керек. Саймандардың саптары белгіленген өлшемге сай болуы тиіс. Құрал-саймандарды ылғалдан, судан аулақ ұстамаса, тот басып, істен шығады, әсіресе шойыннан істелген бұйымдар, мысалы, егеу, араны тез тот басады.
Ағашты темірге қойып кесуге болмайды, өйткені кесіп болған кезде араның жүзі темірге тиіп майысады. Сондай-ақ кескен кезде ол жерде шеге жатпауы керек. Сүргінің пышағына да осындай талаптар қойылады, себебі ол да істен шығып қалады. Оны пайдаланып болған соң, орнына қою керек немесе іліп қойған дұрыс. Кесу, сүргілеу кезінде өнделетін ағаш мықтап бекітілуге тиіс және қолды араға жақын ұстамандар, араның жүзі белгіден тайып кетіп, саусақты, қолды жарақаттайды. Пышақты да темірге қойып бағыттамандар, абайсызда пышақтың жүзі темірге тисе, жұмыс өнімділігі азаяды. Құрал-саймандарды қолдан-қолға берген кезде сабын қаратып берген дұрыс. Жону кезінде бекіністегі қолға қарама-қарсы пышақты бағыттауға, сондай-ақ ағашты көкірекке тіреуге болмайды. Дұрысы: әрбір құрал-сайманның арнаулы қабдишасы және қорабы болуы керек. Олар жақсы болса, жұмыс өнімділігінің 50%-ын қамтамасыз етеді [12].
Шеберханада өрт шығу қаупі бар. Сондықтан ағаш ұнтақтары мен жаңқаларын дер кезінде шығарып тастау керек. Нитролак, ацетон, бензин, бояу сияқты тұтанғыш, жанғыш заттарды шеберханада сақтауға болмайды. Оларды арнаулы, қауіпсіз орындарда сақтайды. Шеберханада ашық отпен жұмыс істеуге, шылым шегуге, мысалы, газбен желім дайындауға, зергерлік заттарды отпен дәнекерлеуге т.б. тыйым салынады. Зергерлік жұмыстар бөлек бөлмеде жүргізілуі керек.
Станокта жұмыс жасау ережесі:
- арнаулы жұмыс киімдерін кию және дербес қорғаныс құралдарын тексеріп шығу;
- станоктың қоршау және сақтандырып қорғау жөніндегі құрылғы тетіктерінің түгел екенін және дұрыс жұмыс істейтінін тексеріп шығу;
- станоктың іске қосатын және тежегіш қондырғы құрылымдарының, түймеше тетік арқылы электр қуатына қосылатын станциясының сенімді жұмыс істейтінін мұқият тексеру;
- ток жүретін кабельдер мен сымдарды қарап шығып, оларды бір-бірінен ажыратып, даралау шараларының дұрыстығына көз жеткізу;
- кескіш аспаптың жүзінде майысқан, кетілген жерлер, сызатты жарықшақ, тот басқан ақаулар жоқ па, аспап сапалы қайралған ба, жұмысшы білікке сенімді түрде бекітілген бе - соның бәрін тексеру керек;
- станокта жұмыс істеу қауіпсіздігін қамтамасыз ететін әр түрлі құрылғы тетіктердің (итермелер, шаблондар, жетекші тетіктер) өз орындарында бар-жоғын тексеру;
- станоктың жүрісі кезіндегі жұмысын, оны іске қосып-тоқтататын түймеше тетіктердің, сондай-ақ әр түрлі тосқауыл қоюшы құрылғылардың жұмысын тексеру;
- сабақ біткеннен кейін жұмыс орнын жинау керек, істеген бұйымды және құрал сайманды кезекшіге тапсыру керек, ал кезекші оқушы мұғалімге тапсырады [20].
Техникалық қауіпсіздік ережелері
Қол арамен жұмыс істеген кезде ТҚЕ:
- дайындықты кесер алдында, оны верстакқа дұрыстап бекіту керек;
- араны жұлқымай, майыстырмай жұмыс істеу керек;
- араның жүзін саусақпен бағыттауға болмайды. Ол үшін ағаш брус арнайы тіреуіштерді пайдалану керек;
- сол қолыңды араның жүзіне жақын ұстауға болмайды;
- столяр верстагінің бетіндегі жанқаны, ағаш ұнтағын щетка сыпырғышпен жинау керек.
Үстірікпен жұмыс істеген кезде ТҚЕ:
- жұмыс кезінде үстіріктегіш құрал саймандардың жаңқалардың ағаш сынаның көмегімен тазалау керек;
- жұмыс кезінде өңделетін беттің белгіленген сызықтан төмен түсіп кетпеуін байқап отыру керек;
- өңделген беттің және жүзінің өткірлігін қолмен тексеруге болмайда;
- жұмыс аралық үзілістерде үстіріктеу құрал саймандарын бір жақ жанына жатқызып жүзін теріс қаратып қою керек.
Балғамен жұмыс істеген кезде ТҚЕ:
- құрал сайманды өз орнымен пайдалану керек, ол бүтін түзу болу керек;
- балғаны жұмыс істеген кезде оның сабының бос шетінен 20-30 мм қашықтықта ұстау керек;
- балғаны верстактың шетіне қоюға болмайды;
- балғамен жұмыс істеген кісінің артында, алдында тұруға болмайды.
Желіммен, сырмен жұмыс істеген кезде ТҚЕ:
- бөлшектерді желімдегенде астына тақтай салу керек;
- жұмыс істеген кезде желімнің қолдарыңның терісіне тиіп кетуінен сақтану керек;
- жұмыс істеп болғаннан кейін қолдарыңды сабындап жуу керек, бөлменің айнектерін ашып таза ауа жіберу керек.
Бұрғылаған кезде ТҚЕ:
- тістерді бұрғылардың алдында дайындықты және астына салатын тақтайды мықтап бекіту керек;
- бұрғыны патронға қисайтпай берік орнату керек;
- коловорот немесе дрельді бұрғысымен өзіңе қаратып ұстауға болмайды;
- бұрғыны бұраған кезде бірқалыпты жұлқымай бұрау керек;
- бұрғылауды бастаған немесе аяқтаған кезде қатты баспау керек, рукоятканы ақырындап бұрау керек;
- бұйымдардың бетіндегі ұнтақтарды үрлеуге болмайды, олардың тек қана щеткамен тазалау керек [22].
Электр монтаждарын істеу кезіндегі сақтану жұмыстары.
Жұмыстағы қауіптер:
- ашық сымды ұстаған кездегі ток соғу және приборлармен жұмыс істеген кездегі ток соғу;
- 12В токтан жоғары 0,1А ток күші ылғал жерде 43 В, құрғақ орындарда электр қауіпсіздігінің тәртібін сақтамау, адам өмірі үшін өте қауіпті.
Жұмысқа дейін:
- арнайы киім кию (халат, бас киім, шалғыш, жен қап);
- құрал жабдықтарды мұғалімнің айтуы бойынша дұрыс қою, керексіз, кедергі болатын заттарды алып таста;
- құрал жабдықтардың жағдайын тексер: тістеуіктердің тұтқадарын т.б. ток өткізбейтіндей болу керек. Тұтқалар ток өткізбейтін материалдардан болу керек.
Жұмыс кезінде:
- электр схемасын реттеу және жинау, қайта ток қосу жұмыстары ток жоқ кезінде істеледі;
- схеманы былай жина: Сымдар қосылып қалмасын, созылып тартылып тұрмпу керек;
- Пайкілеу кезінде сапасы жақсы болу үшін қолдан электрлі пайканың ережесін қатаң сақта;
- электр машиналарымен, құралдарымен жұмыс барысында алдын ала қара, қол киім шаш сымдарға ілініп қалмағандай;
- жиналған схеманы мұғалім қарап тексергеннен кейін ғана қосуға болады;
- ток напряжениясын саусақпен ұстап тексеруге болмайды.
Жұмыстан кейін: ажыратқышты (электр тогын өшіретін аспап) сөндір. Схеманы сіңіру торының ажырату; өлшеуіш құралдармен приборларды жұмысқа дейінгі тұрған күйіндегідей дұрыстап қой; жұмыс орынын қалдықтардан, шаң, керексіз заттардан тазарту.
Ағаш өңдейтін токар станогімен жұмыс істеу кезіндегі техника қауіпсіздігі. Жұмыстағы қауіптер: ұшқан ағаштың жаңқаларымен көзді жарақаттау; өңдеп жатқан бұйыммен қолды жарақаттау; жаман жапсырылған ағаштармен, бұтақтармен жарақаттану.
Жұмысқа дейін: арнайы киім кию (халат, бас киім, шалғыш, жен қап;
бұйымдардың бұтақтарын, жарықтарын қолмен оңдап керекті қалыпқа келтір, бұйымдарды мықтап станоққа бекіту; қол төсенішпен бұйымның бос аралығын 2-3 мм орналастыр және оның бұйымның орталық сызығының бойына бекіт;
кесетін аспаптардың бүтіндігін және дұрыс қайралғанын тексер; қорғайтын көзілдірік.
Жұмыс кезінде: жұмыс білігінің (белгілі механизмдегі айналып тұратын цилиндр) жеткеннен кейін кесу аспабын бұйымға баяу жұлқыламай және қатты баспай жақындату керек; басыңды станокқа қарай төмен еңкейтпе; өңдеп жатқан бұйымды тоқтағанынша өлшеме; бұйымды қолмен тоқтатпа.
Авариялық жағдай кезінде:
- станоктан бөтен дыбыс шыққан кезде, түтін шыққан кезде, қобалжымай, станокты сөндір, мұғалімге хабарла.
Жұмыстан кейін:
oo станокты тоқтат, электр қозғалтқышын сөндір;
oo ағаш ұнтақтарын станоктан сыпырғышпен тазала;
oo станокты мұғалімге тапсыр;
oo аспаптармен дайындамаларды өз орындарына жинастыр.
Қолмен ағаш өңдеу кезіндегі техника қауіпсіздік ережесі.
Жұмыстағы қауіптер:
- өңдеп жатқан бұйыммен қолды жарақаттау;
- ағашты аралағанда орнықты орнатылмаған себебімен қолды жарақаттау.
Жұмысқа дейін:
- арнайы киім кию (халат, бас киім, шалғыш, жен қап);
- тексер: бұйымдардың бұтақтарын, қысқыш қораптарын, аралағыш бұйымды.
Жұмыс кезінде:
- өңдейтін бұйымды жақсылап орналастыр;
- өткір, дұрыс жұмыс істейтін бұйымдарды қолдану;
- технологиялық операцияларды (аралау, егеу, тесу, қағу) келісілген жерлерде ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.