Білім алушылардың кәсіби ойлауын қалыптастырудың педагогикалық - психологиялық негіздері

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 72 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы Министрлігі

С. Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті

Тоқбай Мадина

Колледж білім алушыларын іс-тәжірибе барысында даярлаудың педагогикалық шарттары (Астана қ. Политехникалық колледж)

Дипломдық жҰмыс

Мамандығы 5В012000 - Кәсіптік оқыту

Астана 2019

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы Министрлігі

С. Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті

«Қорғауға жіберілді»

КББ кафедра меңгерушісі

М. Д. Есекешова

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: Колледж білім алушыларын іс-тәжірибе барысында даярлаудың педагогикалық шарттары (Политехнкалық колледжінің тәжірибесінде)

Мамандығы 5В012000 - Кәсіптік оқыту

Орындаған Тоқбай М. Н.

Ғылыми жетекшісі Есекешова М. Д.

п. ғ. к.

Астана

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР

Қазақстан Республикасының Конституциясы - Конституциялық құқық тарау, 30-бап., 24-бап. Алматы: Қазақстан, 1998ж.
Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы/баптары бойынша түсіндірмелер және жүзеге асыру жөніндегі негізгі құжаттар., 35-бап. Астана, 2011ж.
Қазақстан Республикасының Президентінің Жолдауы / Астана, 2018ж.
Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі стратегиялық даму жоспары.
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011 - 2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы / Астана, 2004 ж.
Қазақстан Республикасының біліктілікті арттыру жүйесін дамытудың 2010 жылға дейінгі тұжырымдамасы / Астана, 2007 ж.
Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстан - 2030» Даму стратегиясы / Алматы, 2007 ж.
Қазақстан Республикасының «Қоршаған ортаны қорғау туралы» кодексі / 2007 ж.
Қазақстан Республикасының «Экологиялық кодексі» №212-III бұйық, 2007ж

ҚЫСҚАРТУЛАР МЕН БЕЛГІЛЕР

ҚР - Қазақстан Республикасы

ЖОО - Жоғарғы оқу орны

ЖҰӨ - Жалпы ұлттық өнім

ТС - Тәжірибелі сынып

БС - Бақылау сыныбы

БҰҰ - Біріккен Ұлттар Ұйымы

ЖТ - Жалпы табыс

ЖӨҚ - Жалпы өзіндік құн

МШ - Материалдық шығындар

АНЫҚТАМАЛАР

Кәсіби іс-әрекет - мәселелі қою, ойды тұжырымдап айту, идеяның пайда болуы, оны шешу, оның логикалық дамуы, аталған мәселені шешуде тиімді әдістерді қолдану, негіздеу, оны тәжірибе жүзінде дәлелдеу барысында нәтиженің нақты көрінуі;

Қабілет - іс-әрекеттің белгілі бір түрін ойдағыдай, нәтижелі орындауда көрінетін адамның жеке қасиеті.

Кәсіби қабілеттілік - бала өз бетінше жаңа, бір бейне құрумен сипатталады, яғни іс - әрекеттің қандай түрінде болмасын жаңалық ашу арқылы, жасампаздық бейне жасау арқылы өзіндік жеке даралық дамудың бір көрінісін байқатқан жағдаймен түсіндіріледі.

Кәсіби - жаңа рухани және материалдық құндылықтарды жасау жолындағы адам әрекетінің нәтижесі, жемісі.

Білу - тәжірибеде ерекшеліктері және психологтың кәсіби қызметінің ерекшеліктері. негізгі құжаттарды, құқықтық және заңнамалық актілерді, әр түрлі білім беру мекемелерінде психолог реттейтін қызметті білу

Қабілетті болу - психологиялық зерттеу жүргізу, психологиялық және диогностикалық, түзету жұмыстарын, жаңа ғылым білімді игеруге, жаңа техникаларды қолдау.

Игеру - компьютерлік әдістерді меңгерген, мамандандырылған қызметте пайдаланылатын ақпаратты сақтау және өңдеу, жинау.

Білім беру - тиісті оқу орны арқылы ғылыми мағлұмат беріп, адамның танымын, білімін, дағдысын, дүниеге көзқарасын жетілдіру процесі

Кәсіби - жаңаны жасау процесі.

Оқу практикасы төменгі курстарда өтеді. Сонымен, оқу практикасының мақсаты базалық және кәсіби пәндер бойынша теориялық білімдерін іс-тәжірибелер арқылы нақтылау саналады. Оқу жоспары бойынша келесі пәндер бойынша оқу практикасы жүргізіледі.

Педагогикалық практика студенттер үшін маңызды оқу үрдісінің бӛлімі болып саналады. «Жалпы кәсіби» педагогикалық практика кезінде студенттер шет тілі пәндерінен алған білімдерін жалпы білім беру мектебінде іс жүзінде қолдану арқылы машықтанады. Бұл практика түрі болашақ маман үшін соңғы іс-тәжірибе болып саналады. Педагогикалық практика 3 курста ӛткізіледі. Студенттер қала мектептерінде 4 апта бойында мұғалім қызметін атқарады. Мектеп бағдарламасына сәйкес сабақ жүргізеді. Мектептегі оқу, тәрбие және қоғамдық жұмыстарды жоспарлау, бағалау және қадағалау бойынша машықтанады.

Өндірістік (педагогикалық) практика студенттер үшін өте маңызды. Өндірістік (педагогикалық) практика кезінде студенттер барлық арнайы пәндерінен алған білімдерін білім беру мекемелерінде іс жүзінде қолдану арқылы машықтанады. Арнайы кәсіптік практика болашақ маман үшін соңғы рет тәжірибе жүзінде теориялық білімін бекіту болып саналады. Бұл практика барлық теориялық біліміндерін аяқтаған кезде, яғни 4 курста өткізіледі. Студенттер келісімшарт жасақан практика базаларымен академиялық күнтізбеге сәйкес 5 апта бойы мұғалім қызметін атқарады. Мектеп бағдарламасына сәйкес сабақ жүргізеді. Мектептегі оқу, тәрбие және қоғамдық жұмыстарды жоспарлау, бағалау және қадағалау бойынша машықтанады.

Дипломалды практика . Академиялық күнтізбеге сәйкес 5 апта осы практикаға белгіленген. Бұл практика студенттің бекітілген дипломдық жұмысының тақырыптарына сәйкес зерттеу жұмыстарын жазуға және безендіруге негізделген. Сондықтан студенттер дипломдық жұмыстарының тақырыптарына байланысты материалдарды өндірістік практикада жүрген кезінде ала алады. Осыған байланысты өндірістік (педагогикалық) практикамен қатар жүргізуге де болады.

КІРІСПЕ

Зерттеу көкейкестілігі: Қазіргі таңда білім беру проблемалары туралы айтар болсақ, ең бірінші адам, тұлға және жеке адамның өзіндік қасиеті ойға оралады. Білім беруді ұйымдастырудың ерекшелігі - білім беру сапасына, оның іргелілігіне, ізгілік қағидаттарына және білім берудің үздіксіздігіне байланысты [1] .

Қазіргі заманғы педагогиканың гуманистік (тұлғалық) парадигмасы: педагогикалық процестің басты мақсаты - адамның мүмкіншілігін дамытуға, оның тұлғалылығын, оның рухани өсуін, оның адамгершілігі мен өздігінен жетілуіне, өзін-өзі дамытуына жәрдемдесу - ЮНЕСКО-ның XXI ғасырдағы жоғары білім беру туралы декларациясында көрініс тапқан[1] .

ҚР-ның Білім беру заңында білімге ерекше көңіл бөлінгендігі белгілі. Ол бүгінгі өскелең өмірдің талаптарына сай маңыздылығымен ерекшеленеді [1] .

Білім беруді дамытудың 2011-2020ж. арналған мемлекеттік бағдарламасы білім беру жүйлерін еліміздің білікті мамандарға деген қажеттіліктерімен тығыз бірлікте дамытуды қарастырады [2] .

Қазіргі кездегі болашақ мамандарды даярлау, олардың кәсіби белсенділігін қалыптастыру мәселелері-кезек күттірмейтін қоғам талабы.

«Қазақстан-2050» стратегиялық бағдарламасында байыпталғандай, экономиканың ілгерілуі халық денсаулығына, олардың көңіл сергектігіне, еңбек қабілетіне тікелей қатысты болғандықтан, стратегиының мынандай құрамдас бөліктері басты нысанада ұсталынуда: ауруды болдырмау, салауатты өмір салтын ынталандыру, нашақорлыққа қарсы күрес, темекі мен алкогольді тұтынуды қысқарту, ана мен бала денсаулығын жақсарту, тамақтану, қоршаған орта мен экологияның тазалығын жақсарту [2] .

Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі білім берудегі дамыту тұжырымдамасында: «Жоғары білімді дамытудың негізгі үрдісі мамандар даярлау сапасын арттыру, қарқынды ғылыми-зерттеу қызметімен ықпалдастырылған инновациялық білімді дамыту, білім беру мен ақпараттық технологияларды жетілдіруі болйып табылады» деп көрсетілген. Бұл бүгінгі таңда білім беру саласында білім мазмұнын жаңаша мазмұнмен тереңдету негізінде кәсіби мамандарды даярлаудағы негізгі мәселелердің бірі болып отыр. Аталған мәселелерді оңтайлы шешу болашақ маманның оқу орындарындағы кәсіби сапалы білім алуынан туындайды. Ал, білім алушылардың тұлғалық толық қалыптасуы, маманның кәсіби шеберлігі мен мақсатқа бағытталған дайындығы оқу орындарындағы педагогикалық процестің сауатты өткізілуіне және тәжірибелерде жаңа жетістіткрді терең меңгеруіне байланысты. Сондықтан да, болашақ маманды кәсіби даярлауда әрбір оқытушыға қойылатын негізгі талаптардың бірі [3] .

Дегенмен, білім беру жүйесінде білім алушылардың кәсіптік қабілетін дамытуға қатысты іргелі және қолданбалы зерттеулердің болғандығына және бұл мәселенің маңыздылығына қарамастан, білім алушылардың кәсіби ойлауын дамытуды нәтижелі етуде әлі де шешілмеген мәселелер бар екендігі анық. Ғылыми зерттеулер мен философиялық, психологиялық-педагогикалық еңбектерді талдау барысында төмендегідей қарама-қайшылықтарды анықтауға мүмкіндік алдық: кәсіптік білім беру үдерісінде білім алушылардың кәсіби ойлауын дамыту талаптары мен бұл мәселені іске асыруда оған негіз болатын жаңаша оқу мазмұнын меңгертудің технологияларын қажеттілігі арасындағы қайшылықтар зерттеу проблемасын анықтап, тақырыпты: « Колледж білім алушыларын іс-тәжірибе барысында даярлаудың педагогикалық шарттары» деп таңдауымызға себеп болды.

Зерттеудің нысаны - колледждің оқу үдерісі.

Зерттеу пәні - арнайы пәндердерді оқыту барысында білім алушылардың кәсіби ойлауын қалыптастыру.

Зерттеудің мақсаты : арнайы пәндерді оқыту барысында білім алушылардың кәсіби ойлауын қалыптастыру үдерісін теориялық негіздеу және оны жүзеге асырудың тиімді әдіс - тәсілдерін айқындау.

Зерттеу міндеттері:

1. Білім алушыларды іс-тәжірибе барысында даярлаудың теориялық негіздерін айқындау.

2. Білім алушылардың іс-тәжірибе барысында даярлаудың бүгінгі жағдайы және өзіндік ерекшеліктерін анықтау.

3. Білім алушылардың іс-тәжірибе барысында даярлаудың тиімді әдіс - тәсілдерін айқындау және оны тәжiрибе жүзiнде дәлелдеу.

4. Арнайы пәндерді оқыту барысында іс-тәжірибеге даярлаудың практикалық ұсыныстарын жасау.

Зерттеудің ғылыми болжамы: егер, арнайы пәндерді оқыту барысында білім алушылардың іс-тәжірибеге даярлаудың жаңа әдіс-тәсілдері айқындалса, онда оқытудың нәтижелілігі мен тиімділігі арта түседі, өйткені ол бәсекеге қабілетті тұлғаларды қалыптастыруға жол ашады.

Зерттеудің жетекші идеясы: арнайы пәндерді оқыту барысында білім алушылардың іс-тәжірибеге даярлаудың тиімді әдістерін айқындау бәсекеге қабілетті тұлғаны қалыптастыруды нәтижелі етеді.

Зерттеу әдістері: зерттеу міндеттеріне сәйкес, мәселені шешуде философиялық, психологиялық-педагогикалық еңбектерге теориялық талдау жасау, салыстыру, нақтылау және жинақтау, мемлекеттік ресми және нормативтік құжаттарды талдау, жалпы білім беретін колледждердің озат тәжірибелерін зерделеу, ұзақ мерзімді тәжірибелік-эксперименттік жұмыс жасау, тестілеу, әңгімелесу, сауалнама жүргізу, сараптау, нәтижелерді жүйелеу, графикалық бейнелеу әдістері арқылы қамтамасыз етілді.

Зерттеудің теориялық және әдіснамалық негіздері:

Ойлау мәні туралы философиялық ілім, диалектикалық таным теориясы, жеке тұлғаның дамуы мен әрекет теориясы, жеке тұлғаны дамытудағы кәсіби іс-әрекеттік, жеке тұлғалық қатынас туралы философиялық қағидалар, дидактикалық тұжырымдамалар, жеке тұлғаны дамытудың тұлғалық-бағдарлық теориясы, білім алушылардың белсенді оқу әрекетін ұйымдастыру теориясы, құндылық теориясы.

Зерттеу көздері: Қазақстан Республикасының Конституциясы, Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы, «Қазақстан - 2030» стратегиялық даму бағдарламасы, «Қазақстан Республикасында білімді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы», Мемлекеттік «Білім» бағдарламасы, басқа да білім беру саласына қатысты мемлекеттік құжаттар, зерттеліп отырған мәселеге байланысты Отандық және шетел ғалымдарының педагогикалық еңбектері, жаңашылдық тәжірибелер, озат ғылыми зерттеулер, студенттің педагогикалық-зерттеушілік тәжірибесі.

Зерттеудің базасы: Астана қ. Политехникалық колледжі.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы мен теориялық маңыздылығы:

1. Колледж білім алушыларын іс-тәжірибе барысында даярлаудың теориялық негіздері айқындалды.

2. Колледж білім алушыларын іс-тәжірибе барысында даярлаудың бүгінгі жағдайы және өзіндік ерекшеліктері анықталды.

3. Колледж білім алушыларын іс-тәжірибе барысында даярлаудың тиімді әдістерін айқындау және оның тиiмдiлiгi тәжiрибе жүзiнде дәлелденді.

4. Арнайы пәндерді оқыту барысында білім алушыларын іс-тәжірибе барысында даярлауда практикалық ұсыныстар жасалды.

Зерттеудің практикалық мәнділігі:

Білім берудің жаңашылдық сипатына сәйкес, арнайы пәндерді оқыту барысында маңызды теориялық-әдістемелік материалдар білім беру жүйесі аясындағы көкейкесті мәселелерді шешуге мүмкіндік береді;

Зерттеу нәтижелерін жалпы орта білім беретін және кәсіби-техникалық мектептердің оқу-тәрбие үдерісінде пайдалану тиімді.

1. Іс-тәжірибе барысында даярлау мәселелерінің теориялық аспектілері

1. 1 Білім алушылардың кәсіби ойлауын қалыптастырудың педагогикалық -психологиялық негіздері

Білім алушылардың оқу материалын жүйелей алу біліктілігін қалыптастыру мәселесі психология- педагогика саласындағы зерттеулерде жарық көрді деуге болады. Қоғам даму деңгейi мен әлеуметтiк сұраным талаптарына үндес жүйеленген бiлiм көлемi оқыту мен тәрбиелеудiң басты ұстанымдарына сәйкес iрiктелiп, оны меңгеру үрдiсi психологияның жаңа бағыттарын басшылыққа ала отырып ұйымдастырылған жағдайда көздеген мақсатқа қол жеткiзетiнi белгiлi. Сондықтан кәсіптік ойлауды қалыптастыру кәсіби білім беру жүйесінің құрамдас бөлігі ретінде болады. Еңбек қызметінің тұрақты негізі қалыптасатын, жоғары оқу орындарында оқыған кездегі студенттік өмір жадының, ойлаудың, қабылдаудың және басқа жоғары психикалық функциялары кәсібилігінің бастауын алады.

Осылайша, белсенділік және бастамашылық, ізденушілік, аналитикалық-синтетикалық сипаттағы, ойдың тереңдігі мен кеңдігі, ойшылдық және ұйымдастырушылық, дәлелдеп білу, қарама-қайшы келмеушілік, «маңызсыз ақпарат» болғанда ойлау білу қабілеті, гипотезаларды айта білу және оларды мұқият зерттеу, тапқырлық, икемділік, жылдамдық, іскерлік, ашықтық, тұрақтылық, болжамдылық, креативтік, сыншылдық сияқты осындай қабілеттер тән болатын ерекше іс-тәжірибеге қабілеті дамиды.

Болашақ маман ең жоғары аналитикалық ойлау, зияткерлік білім мен дағдыларға ие болуы тиіс, жоғары кәсіби әлеуеті болуы қажет. Іс-тәжірибе барысында студенттер мен оқытушылардың объективті-субъективті өзара әрекеттерін қорытындылау нәтижесінде пайда болады, олар болашақ маманның жеке тұлға ретінде әлеуметтік өсуінің дамуы мен қалыптасуына тікелей әсер етеді.

Жоғарыда аталған, психология-педагогика әдебиетін талдауда көрсеткені, колледж білім алушыларын іс-тәжірибе барысында жүйелей алу біліктілігін біз оқыту жүйесінде қарастыруымыз қажет, яғни - тәрбиелеу- дамыту- оқуды үйрету. Оқыту білім алушылардың оқу материалын құрылымдай алу біліктілігін қалыптастыруға бағытталу қажет. Іс-тәжірибе даярлану студенттің ойлау іс-әрекетіне байланысты және оны интелектуалды біліктілікке бейімдеу деп қарастырамыз. Біздің көзқарасымыз бойынша, ойлау белсенділігінің өнімділігін әсіресе гештальт психологияда қарастырылған. Осы концпецияның аясында- ойлау- демек құру. Біз, оқыту үдерісінде ең бастысы колледж білім алушыларын іс-тәжірибеге дағдысын қалыптастыру деп есептейміз. Осыдан колледж білім алушыларының осы аталған дағдыны қалыптастыру маңыздылығының болуы, колледжде іс-тәжірибе барысында даярлаудың дағдысын қалыптастыруда білім алушыларды оқуға үйрету қажет екенін білдереді. Іс-тәжірибеге бейімделуін қалыптастыру үшін, білім алушыларды арнайы үйрету қажет.

Кәсіби ойлау маманның қабілетінің, ойлау деңгейінің жетілуі, ойлау ерекшелігінің сипаттамасы ретінде қарастырылады, олар еңбек объектісіне қатысты кәсіби қызметінің сипаттамасымен негізделген; қызметтің қандай да болсын саласында кәсіби міндеттерді шешу процесі ретінде.

Кәсіби ойлау, iс-әрекет тұрғысында қарастырылған зерттеулерге жан-жақты жүргiзген талдаулар көптеген идеялардың, түсiнiктердiң туындауына негiз болды.

Көптеген зерттеулердi талдау барысында іс-тәжірибеге даярлау кәсіби iс-әрекет нәтижелерi, мазмұны мен формасына сәйкес қалыптасатыны анықталып отыр.

Кәсіби қабілет категориясы бiрқатар психологиялық-педагогикалық еңбектерде қарастырылып өткен (К. Н. Вентцель, С. Л. Рубинштейн, Лук А. Н., А. Н. Леонтьев т. б. ) [37- 40] .

К. Н. Вентцель еңбектерiнде білім алушылардың өз бетiнше жұмыс iстеуiн және өздiгiнен белгiлi бiр нәтижеге жетуге талаптануын, бiлiмiн жетiлдiрiп отырудың маңыздылығына ерекше тоқталып, кәсіби iс-әрекет туралы пiкiрлер айтады [37] .

С. Л. Рубинштейн, танымдық iс-әрекетiндегi индуктивтi әдiстердiң ролiне тоқталады [38] .

Кәсіби ойлауды кәсіби дербестiктi арқылы дамытуда К. Д. Ушинскийдiң еңбектерiнiң маңызы зор. Ол оқу материалының мазмұны мен сипатына, көлемiне сәйкес оқу әдiстерiн таңдауда білім алушылардың жас, жеке ерекшелiктерiн ескеру, оқу материалын оқушыға ұтымды баяндауда дәлдiк пен анықтылықты талап етедi. Сонымен қатар білім алушылардың өз бетiмен, дербес ойлай бiлуiн, дербес жұмыс iстеу бiлiктерi мен икемдiлiктерiнiң дамуына көңiл бөлдi [41] .

Баланың iзденiп бiлiм алуы, талаптануы оның қызығушылығын оятып, тәрбиелеген жағдайда ғана жемiс бере алады деген пiкiрдi Ы. Алтынсарин тұжырымдайды [13, 54 б. ] .

Абай: “ғылым-бiлiмдi әуел бастан бала өзi iздеп таппайды. Басында зорлық, яки алдау мен үйiр қылу керек, үйрене келе өзi iздегендей болғанша …” - дейдi [14] .

А. Байтұрсынов: “Бала бiлiмдi тәжiрибе арқылы өздiгiнен алуы керек. Мұғалiм балаға жұмысты әлiне қарай шағындап беру мен бетiн белгiленген мақсатқа қарай түзетiп отыру керек”, - дейдi [16] .

Көрнекті психолог Л. Выготский “кәсіби” деп жаңадан ашатын әрекетті атаған. Ал осы мәселені терең зерттеген психологтердің бірі Я. Пономарев оны “даму” ұғымымен қатар қояды. Өйткені, әрбір жаңалық, әсіресе, интеллектуалдық тұрғыда болса, ол баланың психикасын жаңа сапалық деңгейге көтереді деп есептейді. Бұл пікір бүгінгі педагогиканың талаптарына сәйкес келетіндіктен көңілге қонымды[42, 43] .

Сонымен, қабілет білім, ептілік жене дағдылардың өздерінде көрінбей, танып үйренуге орай нақты әрекетті игеру динамикасында (тез-шабан, оңай-қиын) байқалады. Іс-әрекеттің нәтижесі, орындалу деңгейі мен тәсілдерінің тиімділігі қабілетке тәуелді.

Қорытындылай келе, «қабілет» түсінігінін бүгінгі ғылым қабылдап отырған үш негізгі көрсеткішін Богоявленская Д. Б. былай анықтайды:

Қабілет - бір адамды екіншісінен ажырататын дара психологиялық ерекшелік. Баршаға бірдей тән қасиеттер қабілет бола алмайды.

Қабілет - барша тұлғаға тән болған ортақ сапа емес, кей адамға ғана дарыған қандай да бір не бірнеше іс-әрекетті табысты орындауға жарайтын өзара ептілік.

Қабілет - нақты адамда топталған білім, ептілік және дағдылардан оқшау, қажет әрекетті игеру желісінде ғана көрінеді [44] .

Қабілет пен іс - әрекет арасындағы қатынасты сөз ете отырып, егер адам іс-әрекетке байланысты талаптарды орындай алмаса, оның қабілетінің жетімсіздігін атап өткен жөн. Мұндай тұлға қажетті білім қорын жинақтап, ептіліктер мен дағдыларды қалыптастыруы үшін талай күш салып, ұзақ уақыт жаттығуы тиіс, ал тәрбиеші-педагогтар оны оқытып, үйрету үшін үлкен шеберлік пайдалануы лазым. Жеке тұлғаға байланысты дамытушы іс-әрекет жайында әңгіме қозғалғанда, алдымен маңызды болуынан төңірегіне адамның барша мүмкіндіктерін жинақтай алатын іс-әрекет ескерілуі қажет. Сондықтан, нақты әрекеттің дамытушылық қасиетін тану үшін, оны жеке адаммен байланыстыра сипаттау керек. Бұл жағынан бүкіл адам өмірімен қабысқан кәсіби қызметтің өзі де иесі үшін аса мәнді де маңызды болмауы мүмкін. Өндірістік тапсырыстар мен қызметтік міндеттер адамның кәсіби мүмкіндіктері мен тұрмыстық бай тәжірибесін толық және жан-жақты ашып бере алмайды.

Кәсіби қабілет - жаңа рухани және материалдық құндылықтарды жасау жолындағы адам әрекетінің нәтижесі, жемісі.

Кәсіби іс-әрекетте, соның ішінде оқыту процесінде ерекше дамиды. Ол кәсіби қабілетке ие оқушының іс-әрекетінен байқалады. Кәсіби қабілеттің белгілері қандай? Жалпы кәсіби қабілет туа пайда бола ма? деген сұрақтар төңірегінде ой жүгіртер болсақ, психологтар М. Мұқанов, Қ. Жарықбаев бұл тұста екі нәрсені: нышан мен қабілеттің бір-бірінен ерекшелігін ескеруді айтады [45-46] .

Белгілі кеңестік психологтар мен ғалымдар Л. С. Выготский, С. Л. Рубинштейн, А. Г. Ананьев, А. Н. Леонтьев, Я . А. Пономарев, Б. М. Тепловтың, өз республикамыздағы көрнекті ғалымдар М. М. Мұқанов, Қ. Б. Жарықбаев, Т. С. Сабыров, Б. Әбдікәрімұлы, А. П. Сейтешов, Б. К. Момынбаев еңбектерін жеке тұлғаны дамыту мәселесінің теориясы және практикасының алтын қоры деп білеміз [42, 38, 40, 43, 47, 45, 46, 30, 20, 24, 22] .

Еліміздің болашақ, елеулі азаматын, кәсіби кәсіби тұрғыда жан-жақты жетілген жеке адамды даярлауда - кіші мектеп кезіндегі оқу үрдісін тиімді ұйымдастырудың алатын орны ерекше екендігі даусыз. Сондықтан бала бойындағы кәсіби қабілеттің жандануына жол ашу, жағдай жасау керектігі жайында ғұлама психолог - педагог ғалымдардың еңбектерінде ерте кезден-ақ баяндалып жүр.

Ұлы ойшыл Абай «Тегінде адам баласы, адам баласынан ақыл, ғылым, ар, мінез деген нәрселермен озбақ. Одан басқа нәрселермен оздым ғой демектің бәрі де - ақымақтық» дегенде айтпағы, озық ойлы адамның басқалардан жоғары тұратындығы екендігі. Тек мұндай ойшыл адам өздігінен қалыптаса алмайды. Оның танымдық кажеттілігін сусындатып орта болғанда ғана адамның ізденісінде мән бола бастайды [14] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.