Уильям Шекспирдің шығармаларының ерекшелігі

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 49 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан республикасының білім және ғылым министрлігі
Орталық Азия Университеті
Әлем тілдер және халықаралық қатынастар кафедрасы

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: Уильям Шекспирдің шығармашылығы
Мамандығы:6М011900 Шет тілі: екі шет тілі мамандығы бойынша дайындалған дипломдық жұмысы

Орындаған: Жүніс Гүлдана Ақбергенқызы
Ғылыми жетекші: филологи ғылымдарының докторы,профессор Ж.Ж. Есеналиева

Алматы, 2019 жыл
Уильям Шекспир шығармашылығы
Жоспар

Кіріспе 3
1.Уильям Шекспир ұлы драматург 5
1.1 Өмірбаяны 11
1.2 Кешегі-бүгінгі шынайы Шекспир 17
2. Шығармашылық жолы 20
2.1 Шекспирдің мансабы үш кезеңге бөлінеді. 22
2.2 Гамлет трагедиясы 25
2.3 Ромео мен Джульетта 32
2.4Уильям Шекспирдің шығармаларының ерекшелігі 37
Қорытынды 47
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 50

Уильям Шекспир шығармашылығы
Кіріспе
Жұмыстың жалпы сиаттамасы
1 Дипломдық жұмысының өзектілігі: XVII ғасырда әлем өнеріне ерекше бір үлес қосқан және жаңашылдық алып келген, драматург саласының абыройын асырып, міртебесін биіктеткендраматург, көркем жазушы Уильям Шекспир. Оның Ромео мен Джульетта, Гамлет, Отелло, Король Лир, Макбет және т.б. шығармалары махаббат, сол заманындағы қиыншылық, билік пен халық арасындағы араздығын, адамгершілік туралы сыр шертеді. Жазушының шығармалары мен өмірі жайында жайында ғылыми мақалалар жазылып, сыни пікірлер айтылады. Диплом барысында Уильям Шекспирдің кім екеніне және шығармаларының көркемдік ерекшеліктері мен шығу тарихын қарастыруды мақсат тұттық. Уильям Шекспирдің бұл шығармаларының идеялық көркемдік ерекшелігін қарастырудың өзіндік маңызы бар. Біріншіден, шығармалары бұрынғы одақ халықтарының сол заманында көрген қиыншылықтарын, ұлттар арсында адамгершілік, шыншылдықты дәріптейді.
Екіншіден, жазушының өзіндік стилі мен поэтикасын, сөз қолданыстарын саралап анықтау арқылы шығармаларының ілем әдебиетіндегі алатын орнын нақтылауға қол жеткізуге болады. Мұның бәрі жинақтала келіп, диплом жұмысының көкей кестілігін айқындайды.
2 Дипломдық жұмыстың мақсаты мен міндеттері: Уильям Шекспирдің Ромео мен Джульетта, Гамлет шығармаларының көркемдік ерекшеліктерін анықтау, жұмыстың басты мақсаты Осы мақсатқа жету үшін мынандай міндеттер атқкарылады:
1. Шығармадағы жазушы қолданған көркемдік тәсілдерді талдап суреткерлік шеберлігін таныту;
2. Автордың кейіпкерлер тұлғасын сомдауы мен мінез ашудағы шеберлігін пайымдау;
3. Осы шығармаларға қойылған спектакльдер мен фильмдерді пайымдау;
4. Шығармалары туралы жазылған сыни мақалалар мен мен еңбектерге сүйене отырып, өзіндік ой-пікір қалыптастыру;
3 Жұмыстың теориялық және әдістемелік негіздері:Диплом жұмысын жазу барысында Шекспиртанушы ғылымындағы орныққан теориялық тұжырымдар мен қағидалар негізінен басшылыққа алынды. Зерттеудің дерек көзі ретінде Шекспирдің Макбет, Ромео мен Джульетта шығармалары алынды. Бұларға қоса әр жылдарда баспасөз ретінде жарияланған Уильям Шеспир туралы түрлі мақалалар да пайдаланылды.
4 Диплом жұмысының құрылымы. Жалпы жұмыс кіріспеден, екі негізгі бөлім мен қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады
Кірспеде жалпы дипломдық жұмыстың мақсаты өзектілігі туралы жазылған. Ал бірінші бөлімде атақты драматург Уильям Шекспирдің өмірбаяны жайлы айтылады. Екінші бөлімде Уильям Шекспирдің өнер жолы мен шығармашылығы қарастырылған.
Әр ұлттың тарихында өмірімен де, еңбегімен де туған халқының ілтипатына бөленіп, оның сүйіктісіне айналатын ұлдары болады. Осындай азаматтардың қатарына Уильям Шекспирді жатқызуға болады. Ол өз еліне және әлем әдебиеті мен дрматург саласына өшпестей із қалдырды.. Ағылшынның ұлы драматургі және ақыны Уильям Шекспирдің есімі бүкіл адамзат баласына әйгілі. Оның жеке басы, шыққан тегі, өмірі мен тағдыры туралы қаншама айтыс тартыстар әлі күнге толастар емес. Бірақ оның шығармашылығына және Уильям Шекспир деген бірақ адамның еңбегі емес деген пікірлер де бар. Дей тұрғанымен оның талан құдіреті мен ғұламалылығына ешкім де шәк келтірмейді.

1. Уильям Шекспир ұлы драматург
Уильям Шекспир - әлемдегі ең әйгілі драматургтер ішіндегі бірегейі. Оған дейін де, одан кейін де ғұмыр кешкен бірде-бір драматург дәл Шекспир сияқты төрткіл дүниеге танылып атақ даңқа ие бола алмаған. Оның қылқаламынан туған Гамлет, Отелло, Король Лир, Макбет және Ромео мен Джульетта сияқты көптеген пьесалар әлемдік классикаға айналды. Өмірден өткеніне төрт жүз жыл өтсе де, оның шығармалары әлі күнге дейін өзектілігін жоймай, әлемнің ең озық театр сахналарынан түскен емес. Жер бетінде Шекспир шығармаларын сахнаға шығаруды, оның пьесаларындағы басты кейіпкерлер бейнесін сомдауды армандамайтын режиссер мен актер мүлде жоқ десек те болады. Комедия, трагедия және тарихи шежіре жазудың майталман шебері Шекспирдің қаламынан 37 пьеса, екі поэма және 154 сонет пен лирикалық өлеңдер туған. Оның ғажайып туындыларының құпиясын ашып, талдау жолында қызмет еткен ғалымдардың да саны шексіз. Жыл сайын драматургтің көптеген кітаптары мыңдаған данамен әлемнің түкпір-түкпірінде басылып, еңбектері туралы небір айтулы басылымдарда зерттеулер мен мақалалары жарық көріп жатса да, оның жеке адамдық тұлғасы, өмірі жұмбақ болып келді. Бізге дейін оның өмірі жайлы бір-екі ғана деректі құжат қана жеткен, басқа ештеңе жоқ. Біздің Шекспир туралы бар білетініміз - оның Эйвондағы Стратфорд қаласында дүниеге келген, үйленіп , балалы болғаны, сосын Лондонға кетіп, сол жақта актер болып жұмыс істеп, кейіннен пьеса мен поэма жазғаны және өмірінің соңында қайта Стратфордқа оралып, өсиетхат жазып, қайтыс болғаны,- деп жазады 18 ғасырда өмір сүрген бір ағылшындық автор. Расында да ұлы драматургтің өмірі туралы бар мәлімет осы ғана. Ақпарат тапшы болғандықтан, оның өмірі жайында аңыз бен болжам көп. Оның бірде-бір қол жазбасы сақталмаған. Сондықтан оның еңбектерін зерттеушілер арасында шын мәнінде Шекспир өмірде болған ба, жоқ па? деген сұрақ төңірегінде көп жылдар бойы таласты пікірлер туды. Оныңбір тобы бұл ғаламат шығармаларды Шекспир деген лақап атпен бірнеше драматургтер бірігіп жазған десе, екінші тобы сол замандағы басқа атақты драматургтердің еңбегі (бұл тізімде 1 Елизавета патшайымнан басқа, философ Фрэнсис Дрейк те бар) дейді, ал үшіншілері Уильям Шекспирдің өмірде болған адам екеніне еш күмән келтірмейді және оның бұл шығармалардың нағыз авторы екенін дәлелдейді.
Шекспир өзінің өмірінде отыз алты пьеса жазған. Олардың арасында Гамлет, Макбет, Король лир, Юлий Цезарь, Отелло сияқты жауһар шығармаларымен бірге 154 ғажайып деп айтуға тұрарлық сонеталары бар. Ол соншалықты дана ғұлама, атағы жер жарған қаламгер бола тұра, біздің тізіміміздің неге бел ортасында орын алған? Өйткені, кейбіреулері қанша ренжісе де, жазушылар мен ақындар, жалпы мәдениет пен өнер адамдары адамзат баласының дамуына әлемдік маштабтағы дінбасыларындай, ғалымдар мен саясаткерлердей ықпал ете алмайды.
Олай болса, соған қарамастан, біздің тізімімізге неге бірінші өнер адамы еніп отыр? Өйткені өнер дегеніміз әрбір адамның жеке рухани байлығын дамытып, кемелдендіреді, яғни қоғамның рухани кескін-келбетінажарландырып, мәдениетін жаңа биікке көтеруге үлкен әсер етеді.
Сондай-ақ биік өнер туындылары философиялық мән-мағына бай болып келеді де, олар өз кезегінде басқа тақырыптар мен құбылыстарды шұғыл және шапшаң игеруге көмектеседі. Бұл, әрине, музыка мен кескіндемеге қарағанда әдеби шығармалар табиғатына тән. Мәселен, ромео мен Джульетта Шекспир өзінің кейіпкерлерінің аузымен айтылатын Кісі өлтірген адамды кешіру де қылмыс деген сөзі біреулерге ұнасын, мейлі ұнамасын философиялық тұжырымға ғана емес, сонымен бірге саяси-әлеуметтік мәселеге де ықпал етпей ме?
Шекспир - бұл әлемде алып тұлға екені белгілі. Әрине, басқа да көптеген тұлғалар бар. Дегенмен әлем жұртшылығы әбден мойындаған Шекспирдің орны айрықша. Шекспирдің көптеген сөздері мен тіркестері баяғыда-ақ бүкіл жұрт аузында жүретін афоризмге айналып кеткені белгілі. Бұл, сөз жоқ, шекспирдің жұртшылыққа кең танылғанының кездейсоқ емес екендігі көрсетеді. Кездейсоқ тұлға төрт ғасыр бойы адамзат баласының шексіз сүйіспеншілігіне ие бола алмас еді. Оның бүкіл шығармасы уақыттың қатал тезінен баяғыда-ақ өтіп қойған, енді ол шығармалар еш уақытта өлмек емес. Яғни ол шығармаларды енді мәңгіліктің көк төрінен ойып тұрып орын алған деп ұққан жөн.
Шекспир шығармаларын бүкіл әлем мойындап қана қойған жоқ, сонымен бірге ол шығармалар көп-көп елдердің рухани өмірінің басты құндылықтарының біріне айналып кеткен.
Оның шыққан тегі мен аты-жөні жөнінде де көптеген болжамдар мен долбарлар бар. Мәселен, уильям Шекспир деген есім Оксфорд графы Эдуард де вердің лақап аты деген қауесет бар.
Шекспиртанумен шұғылданған қаншама ғалымдар архивтерден архив қалдырмай сол құжаттардың бір парағын қағыс қалдырмай адақтап ақтарып шықты. Бірақ көңіл көншітетіндей, қолға дәйек болатындай мардымды ештеңе таба алмауын қалай түсінеміз?
Біз бүгін Фрэнсис Бэкон, Елизаветта первый, Бен Джонсон мен Эдмонд Спенсер туралы Шекспирден гөрі анағұрлым көп білеміз.
Бір қызығы ,ұлы драматург Лондонда жиырма жыл тұрса да оның ешкімнің есінде қалмағаны. Өйткені оның осы жиырма жылын дәйектеп беретін бір жапырақ қағаз жоқ.
Одан да сорақысы, Шекспирдің өзінің туған қаласы, Стратфорд қаласының архивтерінен де ол жайында жазылған ештеңе таппайсыз. Оның үстіне оның өз қолымен жазылған бірде бір шығармасы сақталмаған, бәрі көшірме. Шығарманы былай қойғанда оның өз қолымен жазылған ең болмаса бір хаты жоқ. Ал заңды құжаттардың ішінен табылған, соны қолы деп танылған бірер қағаздағы жазу-сызуды қарап отырып оның сауатты болғанына күмән келтіресіз.

Ең алдымен драматургия дегеніміз не екеніне көз жүгіртейік.
Драматургия-қандай да бір халықтың немесе жазушының белгілі дәуір мен кезеңдегі драмалық шығармаларының жиынтығы.
Драматургия шығармалардың алғашқы үлгілері Ежелгі Грекияда діни дәстүрлерден (Дионис құдайға табынудан) басталған. Олардың сюжетінің негізін құдайлар мен мифтік кейіпкерлер құрады. Ежелгі гректер драматургиясы құдайлардың әділеттілігі мен әлемдік тәртіп туралы ой толғады, адамның құқығы мен оны қайғы-қасіретке душар ететін жағдайларға қарсы наразылықты бейнелеп көрсетті, адамдардың кемшіліктері мен кемістіктеріне, олардың бір- бірімен қарым- қатынастарына кұліп, діни табынушылықтарына күмәнмен қарады. Осылайша драматургияның комедия мен трагедия жанрлары туды.

Шекспир адамзаттың төрт ғасыр бойы өмір сүрген өлмейтін еңбектерін өздерінің ең жарқын көрінісі етіп жаратқан. Шекспир кейіпкерлерді ашқан ұлы шебері өмірдің қайғысын көрсетті.
Шекспир керемет уақытта өмір сүрді. Ол Ренессанс деп аталатын адамзат тарихындағы ұлы дәуірдің заманауи жұлдызы болды. Бұл ғасырлар бойы феодалдық жүйе мен буржуазияның құлауы кезінде Еуропадағы әлеуметтік және рухани дамудың ұзақ кезеңі болды. Қалалардың өсуі, ақшалай капиталдың пайда болуы, тауар өндірісінің дамуы, әлемдік нарықтың қалыптасуы, географиялық ашулар - бұл барлық мәңгілік тұжырымдарды жойды. Шіркеудің рухани үстемдігімен аяқталды, жаңа ғылымның бастамасы пайда болды, жаңа көзқарас қалыптасты.
Жаңа дүниетанымның бастамашылары, гуманистер деп аталады, адам өмірін Құдайға деген сеніммен зерттеуге қарсы.
Қайта өрлеу XIII-XIV ғғ. Таңғажайып оқиғадан бұрын адам табиғатына, еркін ойға деген сау көзқарасқа негізделген рухани мәдениет ұмытып кетті. Рим қираған жерлерінің қазбалары ерекше сұлулық мүсіндерін тапты. Ежелгі табынушылық болды. Олар онда еркін адамзаттың прототипін көрді.
Шекспир бұл күрделі процестің барлық жағынан шайқасты. Біздің шығармаларымызда адамдар бұрынғыдай өмір сүруге бейім, алайда ескірген моральды байлап тастаған адамдар, сондай-ақ адамның еркіндігі басқа адамдардың бақытсыздықтарына өздерінің әл-ауқатын құруға құқық бермейді деп түсінген адамдар пайда болады.
Шекспирдің пьесаларының кейіпкерлері - осындай қоймадағы адамдар. Олар үлкен құмарлықты, қуатты ерік-жігермен, зор қалауымен ерекшеленеді. Олардың барлығы - керемет табиғат. Әрқайсысының сипаты керемет айқындық пен толықтығы бар. Әр адам өз өмірін осы жолмен таңдап, өзінің тағдырын анықтайды.
Алайда, Шекспирдің мінсіз кейіпкерлері жоқ. Ол адам табиғатының күрделілігін жаратқан суреттерді көрді және бейнеледі. Басқа адамдар сияқты, адамға ештеңе жат емес, оның ішінде әлсіздік, алдау, қателік және тіпті қылмыс. Шекспир адамдарға қарама-қайшылықтарды көруге керемет сый болды. Бұл оған драматург жасады. Дегенмен, ол өзінің кейіпкерлерінің мінез-құлқын мінсіз мораль тұрғысынан қараудан алыс еді. Шекспир зұлымдық пен жақсылықты жақсы бейнеледі, бірақ ол шеберлігіне кірді.

Шекспирдің пьесаларын оқығанда, біз кейде кейіпкерлердің мораль тақырыбына қалай әсер ететінін, әртүрлі құбылыстарды, ең алдымен, бір-бірінің мінез-құлқына баға беруді жиі кездестіреміз.
Шекспирдің ойы оның пьесаларының бейнелері мен жағдайында ерітілген және ол жасаған суреттер мен мән-жайларды шындық ретінде бай және күрделі етіп көрсету үшін толығымен және жан-жақты басқарған. Сол себепті, Шекспирдің пьесаларын түсіндіру ұсынылғанда, олар әртүрлі адамдардың шындық туралы пікірлері сияқты түрлі, кейде қайшы.
Уақыт өтіп, Шекспирдің шығармалары ғана емес өліп қана қоймай, адамзаттың мәдени күнделікті өміріне көбірек кірді. Ол қайтыс болғаннан кейін жүз жыл өткен соң, ол классика деп танылып, әлемдегі ең ұлы жазушылар қатарына көтерілді.

Шекспирдің маңызы артып келе жатқандықтан, әрбір ұрпақ өзінің туындыларын жаңа жолмен түсіндіріп, оларды жаңа жолмен түсіндірді. Оның пьесаларында Шекспир қойған терең ойлар, оның көркемдік дағдылары барған сайын айқын болды.
Шекспир адамзаттың төрт ғасыр бойы өмір сүрген өлмейтін еңбектерін өздерінің ең жарқын көрінісі етіп жаратқан. Шекспир кейіпкерлерді ашқан ұлы шебері өмірдің қайғысын көрсетті.
Шекспир керемет уақытта өмір сүрді. Ол Ренессанс деп аталатын адамзат тарихындағы ұлы дәуірдің заманауи жұлдызы болды. Бұл ғасырлар бойы феодалдық жүйе мен буржуазияның құлауы кезінде Еуропадағы әлеуметтік және рухани дамудың ұзақ кезеңі болды. Қалалардың өсуі, ақшалай капиталдың пайда болуы, тауар өндірісінің дамуы, әлемдік нарықтың қалыптасуы, географиялық ашулар - бұл барлық мәңгілік тұжырымдарды жойды. Шіркеудің рухани үстемдігімен аяқталды, жаңа ғылымның бастамасы пайда болды, жаңа көзқарас қалыптасты.
Жаңа дүниетанымның бастамашылары, гуманистер деп аталады, адам өмірін Құдайға деген сеніммен зерттеуге қарсы.
Қайта өрлеу XIII-XIV ғғ. Таңғажайып оқиғадан бұрын адам табиғатына, еркін ойға деген сау көзқарасқа негізделген рухани мәдениет ұмытып кетті. Рим қираған жерлерінің қазбалары ерекше сұлулық мүсіндерін тапты. Ежелгі табынушылық болды. Олар онда еркін адамзаттың прототипін көрді.
Шекспир бұл күрделі процестің барлық жағынан шайқасты. Біздің шығармаларымызда адамдар бұрынғыдай өмір сүруге бейім, алайда ескірген моральды байлап тастаған адамдар, сондай-ақ адамның еркіндігі басқа адамдардың бақытсыздықтарына өздерінің әл-ауқатын құруға құқық бермейді деп түсінген адамдар пайда болады.
Шекспирдің пьесаларының кейіпкерлері - осындай қоймадағы адамдар. Олар үлкен құмарлықты, қуатты ерік-жігермен, зор қалауымен ерекшеленеді. Олардың барлығы - керемет табиғат. Әрқайсысының сипаты керемет айқындық пен толықтығы бар. Әр адам өз өмірін осы жолмен таңдап, өзінің тағдырын анықтайды.
Алайда, Шекспирдің мінсіз кейіпкерлері жоқ. Ол адам табиғатының күрделілігін жаратқан суреттерді көрді және бейнеледі. Басқа адамдар сияқты, адамға ештеңе жат емес, оның ішінде әлсіздік, алдау, қателік және тіпті қылмыс. Шекспир адамдарға қарама-қайшылықтарды көруге керемет сый болды. Бұл оған драматург жасады. Дегенмен, ол өзінің кейіпкерлерінің мінез-құлқын мінсіз мораль тұрғысынан қараудан алыс еді. Шекспир зұлымдық пен жақсылықты жақсы бейнеледі, бірақ ол шеберлігіне кірді.
Шекспирдің пьесаларын оқығанда, біз кейде кейіпкерлердің мораль тақырыбына қалай әсер ететінін, әртүрлі құбылыстарды, ең алдымен, бір-бірінің мінез-құлқына баға беруді жиі кездестіреміз.
Шекспирдің ойы оның пьесаларының бейнелері мен жағдайында ерітілген және ол жасаған суреттер мен мән-жайларды шындық ретінде бай және күрделі етіп көрсету үшін толығымен және жан-жақты басқарған. Сол себепті, Шекспирдің пьесаларын түсіндіру ұсынылғанда, олар әртүрлі адамдардың шындық туралы пікірлері сияқты түрлі, кейде қайшы.
Уақыт өтіп, Шекспирдің шығармалары ғана емес өліп қана қоймай, адамзаттың мәдени күнделікті өміріне көбірек кірді. Ол қайтыс болғаннан кейін жүз жыл өткен соң, ол классика деп танылып, әлемдегі ең ұлы жазушылар қатарына көтерілді.
Шекспирдің маңызы артып келе жатқандықтан, әрбір ұрпақ өзінің туындыларын жаңа жолмен түсіндіріп, оларды жаңа жолмен түсіндірді. Оның пьесаларында Шекспир қойған терең ойлар, оның көркемдік дағдылары барған сайын айқын болды

1.1 Өмірбаяны
Уильям Шекспир Англияның Уорикшир графтігіне қарасты Эйвондағы Стратфорд қаласында дүниеге келген. Оның қай күні дүниеге келгені белгісіз. Жергілікті шіркеу кітабында 1564 жылдың 26 сәуірінде Джон Шекспирдің ұлын Уильямның шоқындыылғаны туралы жазба сақталған екен . Ол кезде сәбиді туылғанына үш күн болғанда шоқындыратын болған. Осы деректі негізге ала отырып, шекспиртанушылар бірауыздан Уильям Шекспирдің дүние есігін ашқан күні - 1564 жылдың 23 сәуір деп есептеу керек деген шешімге тоқтаған.
Уильямның әкесі Джон Шекспир орта шаруа, ал анасы Мэри Арден ауқатты отбасынан шыққан. Джон жас кезінде былғарыдан қолғап тіккен қолөнерші, тоқыма мата және ет сатумен айналысқан табысты кәсіпкер болған. Кейіннен қалалық басқару орындарында әртүрлі беделді қызметтер атқарған, бір кездері тіпті белиф (сот басқарушысы) болып та істеген, Қалалық кеңесті де басқарған. Джон мен Мэридің он баласы болған. Екі үлкен қызы нәресте кезінде шетінеп кеткендіктен, Уильям олардың тұңғышы болып саналған.
1569-1579 жылдар аралығында Стратфорд қаласына актерлер жиі гастрольмен келетін болған, Дәстүр бойынша Джон Шекспир сияқты ауқатты әрі беделді қала тұрғындары қонақ ететін. Сондықтан бала Уильямның оладың өнерлерін ғана тамашалап қоймай, сондай-ақ, әнгімелерін тыңдауғада мүмкіндік болған. Уильямның театр өнеріне деген алғашқы қызығушылығы осы кезден басталса керек, Шекспирдің отбасында әдебиетпен, тарихпен, театр өнерімен ешкім айналыспаған.

Шекспир жеті жасында сол уақытта ең мықты провинциялық оқу ордасының бірі болып табылатын Стратфордтағы орта мектепке барды. Мұнда ол латын, греук тілдерін үйреніп, антикалық тарих пен логика, риторика пәндерінде оқиды. Овидий,Вергелий, Ювенал, Цицерон шығармаларымен танысады. Зерттеушілер Шекспирге осы кезде Овидийдің Метаморфоздар деген еңбегінің ерекше әсер еткенін айтады .
Уильям 13 ке толғанда әкесінің кәсібі біраз тұралап қалады. Қаржылық қиындыққа тап болып, күн көру үшін Джон әйелінің жасауын, жеін сатуға мәжбүр болады. Олардың былайша кедейленіп кетуінің себебі белгісіз. Кейбір зерттеулерде католик дінін ұстанатын Джон Шекспирдің 1 Елизавета тұсында қоғамдық саяси салмағы басым болған жергілікті протестанттардың қастандығының құрбын болғаны туралы айтылады . қысқасы, осының кесірінен Уильям 14 жасында оқуын жалғастыруға мүмкіндігі болмай, мектептен шығады. Ол осыдан кейін еш жерде білім алмаған. Шекспирдің ұлы шығармаларды тудырғанына күмән келтірушілер осыны үнемі алға тартады. Олар Шекспидікі деп жүрген шығармалар терең білімді әрі сөздік қоры өте бай автордың жазған еңбегі екені даусыз. Тек орта мектепте оқыған, жоғары білімі жоқ адам мұндай өте қиын әрі ғажап шығарманы жазуы мүмкін емес, - дейді. Расында да, атақты Гюго, Готье және Тэннің сөздік қоры 9 мың сөзді құраса, Шекспирдің сөздік қоры 15 мыңға жеткен. Зерттеушілердің тағы бір тобы Шекспирдің білімі туралы құжаттың жоқтығы оның білімсіздігін көрсетпейді дейді. Мысалы, Т.У.Болдуин: Егер Уильям Шекспир өз заманындағы орта мектепте білім алса, онда ол өзінің кез-келген замандасынан әдеби білімі жағынан еш төмен емес болғаны. Стратфордтағы орта мектеп оған қажетті білімді ойдағыдай бере алатын дәрежеде болған,- дейді .
Мектептен шығып кеткеннен кейін отбасына көмектесу үшін жұмысқа жастайынан араласады. Біраз уақыт әкесінің кәсібіне көмектескені (көмекші шебер болып) және ауыл мектебінде мұғалім болғандығы туралы мағлұматтар кездескені болмаса, бұдан басқа оның балалық және жастық шағы туралы деректер жоқтың қасы.

Уильям 18 жасында отбасын құрады. 1582 жылдың 27 қарашасында некелерін қиюды сұрап жазған өтініші сақталған. Әйелі Энн Хетеуэй ауқатты фермердің қызы әрі Уильямнан сегіз жас үлкен болған. 1583 жылдың 26 мамырында олардың тұңғыш қызы Сьюзен дүниеге келеді . 1585 жылы егіз ұлы мен қызы Джудит пен Гамнет туылады. Өкінішке орай, 1596 жылы ұлы Гамнет 11 жасында қыршынынан қиылады. Осыдан кейін Шекспир әулетінде мұрагер болар еркек кіндік қалмайды.
Шамамен 1587 жылы Шекспир отбасын туған өлкесіне қалдырып, өзі Лондонға кетеді. Шекспирдің өмірін алғаш болып зерттеушілердің бірі Николас Роу ол Лондонға қашып келген дейді. Оның айтуынша, бірде Шекспир Томас Люсидің меншігіне тиесілі аңшылық қорықта заңсыз аң аулайтындармен жүрген жерінде ұсталған көрінеді. Томас Льюси оны осы әрекеті үшін қудалаған екен. Ал Уильям одан өшін алу үшін Люсиге қарсы өзінің алғашқы әдеби шығармасын жазғанға ұқсайды. Роудың айтуынша, ол жазған бұл балладаның уытты да өткір болғаны соншалық, Шекспирге қатаң жазаға тартылу қауіпі төнеді. Сол себепті ол туған жерінен қашып кетуге мәжбүр болған. Ал тағы бір зерттеуде оның Лондонға өзінен жасы үлкен әйелімен тіл табыса алмай кетіп қалғаны жазылса, үшінші бір нұсқада отбасын асырау үшңн Англияның астанасына жұмыс істеуге етті делінеді.
Қалай болғанда да, Шекспирдің Лондонға барғандағы мақсаты айқын еді. Ол өз өмірін театрмен байланыстырғысы келді. Зерттеушілер оның Стратфордта жүрген кезінде-ақ кезбе труппада қызмет етуі мүмкін екендігін айтады. Шекспирдің лондонда өткізген алғашқы жеті жыл өмірі туралы дерек мүлде жоқ. Сондықтан, шекспиртанушылар оның өмірінің бұл кезеңін Есіл жылдар деп атайды. 18 ғасыр шекспиртанушылары зерттеулеріне сүйенсек , Лондонға келген алғашқы жылдары ол актер Джеймс Бербедждің театрына (1576 жылы Лондонның солтүстік аймағында ашылған алғашқы театр. Бұған дейін театр труппалары ел-елді аралап қойылым көрсеткен) жұмысқа орналасып, спектакль көруге келген ақсүйектердің аттарын күзеткен. Сосын жұмысшы болып орналасып, суфлердің көмекшісі, яғни, актерлердің сахнаға уақытылы шығуын бақылап тұрушы болған. Кейіннен пьеса жаза бастаған.
\
Алғашқы драматургиялық шығармаларын 1590 жылдардын басында жаза бастаған. Бар болғаны екі жылдың ішінде Екі верондық, Асауға тұсау, 4 Генрих, Тит андроник, 3 Ричард және Қателіктер комедиясы пьесаларын дүниеге әкеледі.
Театр сахнасында Шекспирдің алғашқы драмалық шығармалары қойыла бастаған сәтте сол уақыттағы атақты драматургтер оған бәсекелес ретінде қарай бастады. Оның табысын қызғанып, көреалмаушылық танытқандар да аз болмаған. Сондықтан оның еңбектері туралы сан алуан пікір болған. Мысалы драматург Роберт Грин Шекспирге қарсы миллион өкінішке сатып алынған соқыр тиын тұрмайтынақыл трактатын жазады. Мұнда ол Уильямды мансапқұмар етіп көрсетіп, аямай сынға алады. Сөз арасында ауылдағы қолғап тігушінің ұлының театрға арнап пьеса жазғанына ашуланып, қаладағы зиялы драматургтерді Шекспирге қарсы қоюға ұмтылады.
Шекспирдің драматург ретіндегі қызметі сәтті басталады. Көрермен оның пьесаларына ерекше қызығушылық танытып, театрдағы қойылымдары бірнешерет қайталанып сахналана бастайды. Осылайша, Шекспир сол кездегі Кристофер Марло, Томас Кид сияқты атақты драматургтердің алдын орап кетеді. Бұл уақытта ол театр сахнасында өзі де актер ретінде өнер көрсетіп жүрген болатын. Ол ойнаған рөлдерде бізге белгілісі Гамлетте Гамлеттің әкесінің әруағы мен Бұл сізге қалай ұнайды?! комедиясындағы кәрі қызметші адамның рөлі. Эпизодтық рөлдерді ойнағанына қарағанда, Шекспир актер ретінде айтарлықтай табысқа қол жеткізбегенге ұқсайды. 1611 жылы ол актерлікті біржолата тастап труппаның негізгі драматургы болды.

1592 жылы Лондонды оба індеті жаулап алды. Барлық жерде карантин жарияланып, театрлар жабылып қалды. Көптеген театр труппалары тарап, актерлер күн көріс қамымен провинцияларға өнер көрсетуге аттанды. Ал 28 жасар Шекспир бұл екі жылды тиімді пайдаланып , шығармашылықпен айналысады. Ос ы жылдары ол поэма мен сонет жанрна алғаш бет бұрады , 1593 жылдың көктемінде досы Ричард Филд Шекспирдің алғашқы поэмасы Венера мен Адонисті жарыққа шығарып береді. Беделді ақсүйектердің қолдауына ие болу үшін әр байлардың арасынан өз оқырмандарын табуға тырысқан Шекспир бұл поэмасын 19 жасар Саутгемптон графына арнайды. Бір жылдан кейін Лукцерия поэмасын жазып, оны да осы графқа арнайды. Ал граф Шекспирге қаржылай қолдау көрсеткен екен.
1594 жылдың көктемінде оба індеті біршама басылып, бірте-бірте теартлар қайта ашыла бастады. Джеймс Бербедждің театры 1 Елизавета патшайымның немере ағасы, лорд- камегер Генри Кэридің қамқорлығында болды. Шекспир Бербедж басқарған осы Лорд- камергердің қызметшілері труппасына драматург, актер әрі үлескер болып қызметке орналасады. Бұл театрдың негізгі көрермендері Англия патшайымның өзі қала ақсүйектері болды. Қойылымдарда басты рөлдерді сол замандағы ең ұлы актерлер - трагик Ричард Бербедж ( Джеймс Бербедждің ұлы) және комик Уильям Кемп ойнады. Осы мықты үштіктің, яғни Шекспир, Бербедж және Кемптің арқасында театр табысқа әбден кенелді. Бұл туралы Шекспир мұрасын зерттеуші А.А.Аникс: Шекспир труппаның ең басты үлескерінің бірі болды. Ол өзі актерлік және драматургтік қызметі үшін белгілі бір мөлшерде ақша алып тұрды. Және үлескер ретінде труппаның жалпы табысының белгілі бір бөлігі де Шекспирге тиесілі болды. Ол уақытта пьесса жазғаны үшін қаламақы өте аз төленетін. Соған қарамастан,ол театр репертуарын жақсы болуын ойлап, еш аянбастан шығарма жаза берді. Өйткені, бұл драматург ретінде болмаса да, оған актер әрі үлескер ретінде айтарлықтай пайда әкелетін еді.
Шекспирдің табыс табуға деген құлшынысы оның абыройы мен беделіне еш нұқсан келтіре алмады. Өйткені, Стратфордта көмекке аса мұқтаж әкесі мен отбасы қалған еді. Ол қолынан келген бар жұмысты істеді және оның еңбегі жеміссіз болмады. Қысқа мерзім ішінде қажетті қаражатты жинап, 1597 жылы Стратфордтан 60 фунт стерлингке үлкен кірпіш үй сатып алды,- дейді.
Осы кезде Шекспирдің шабыты шарықтап, бас-аяғы 5-6 жылдың ішінде 2 Ричард, Джон патша, 4 Генрих, 5 Генрих, хроникаларын, Жеміссіз махаббат, Дуалы түнгі думан, Венециандық көпес, Түкке тұрғысыздан көп дау, Он екінші түн комедияларын, Ромео мен Джульетта, Юли Цезарь трагедияларын жазды. Сөйтіп отыз бес жасында драматург ретінде атағы шығып, толағай табыстарға қол жеткізеді.
1601 жылы 2Ричард пьесасын қойғаны үшін Шекспирдің өзі де, тіпті, бүкіл театр труппасы да қуғындалып, түрмеге түсе жаздаған. Бұл жолы оларды патшайымның өзі арашалап қалған
1912 жылыдың шамасында, жасы қырық сегізге келген кезінде, ол кенет кезбелік өмірді тастап , сонымен бірге пьеса жазуды да доғарып Стратфордтағы отбасына оралады. Шекспир 1616 жылдың сәуірінде қайтыс болды. Оның денесі шіркеу ауласына жерленген. Долбармен ғана белгіленген қабірінде оның аты-жөні жоқ.
Шекспир өлер алдында үш апта бұрын өзінің дүние мүлкін үлкен қызы Сьюзаннаға қалдыратын жөнінде өсиет жазыпты. Ол және оның ұрпақтары 1670 жылға дейін, яғни ең соңғысы дүниеден өткенге дейін сол үйде өмір сүріпті
1616 жылы 23 сәуірде, яғни өзінің туған күнінде ұлы драматург қайтыс болады. Шекспир Стратфордтағы шіркеуде жерленген. Оның қандай жағдай да өмірден өткені әлі күнге дейін жұмбақ. Бір деректерде қызы Джудиттің үйлену тойында ішімдікті шамадан тыс қабылдап, содан уланып қалғаны айтылады.
Шекспир 1616 жылы 23 сәуірде 52 жасында өмірден озады. Ол заманда 52 жас та аз емес. Себебі, бұл кездегі орташа өмір сүру жасы отыз бен қырық жастың арасы болған. Дегенмен, оның өлімі әлі күнге жұмбақ күйінде қалып отыр. Енді бір деректерде белгілі драматург Бен Джонсонмен бірігіп түнімен ішімдік ішкен күні қайтыс болғаны айтылады. Ұлы жазушы қандай жағдайда қайтыс болса да, ақтық сәтінде ескерткіш тасқа жазылатын бір шумақ эпитафиялық өлең жолдарын қалдырып үлгеріпті. Англия жерінде XVII ғасырда қарақшылардың зираттарды тонауы үйреншікті жағдайға айналған көрінеді. Ал мола тасына қашылған әлгі шумақтың мазмұнын қара сөзбен баяндасақ, мынандай: Осы жердің топырағын қазамын деп келіп өзін-өзі ұстап қалған адамға Иса рахметін білдірсін, ескерткіш тасыма егіліп келген адам шапағатқа бөленсін, сүйегіме тиіскен жанды қарғыс атсын. Осы шумақтың шарапаты болар, ақынның моласы әлі күнге дейін қаз қалпында сақталыпты.

1.2 Кешегі-бүгінгі шынайы Шекспир
Адам таң қаларлық жәйт, қаншама заманалар алмасып, ғасырлар ауысып, адами құндылықтар негізіне алуан түрлі өзгерістер еніп жатқанына қарамастан, ағылшынның ұлы драматургі Уильям Шекспир пьесаларының салмағы мен мазмұны әрбір дәуірмен үндесіп, үйлесіп, сол уақыттың талабы мен қағидаларына қабысып, мезгілден мезгілге ұласып, ұдайы бірге жасасумен келеді. ХVІ ғасырда өмір сүрген қарымды қаламгердің бұдан 5 жүз жылдан бұрын жазған драмаларында көтерілген өзекті мәселелер дәл бүгінгі күн үшін де бөтендік бітім танытып отырған жоқ.

Мұның орнына Шекспир шығармаларына деген қызығушылық пен ынта-ықылас барған сайын күшейе түсуде. Драматургтің қай шығармасын алсақ та, біз оның барша дәуірдің әлеуметтік мәселелерін көтере білгенін көреміз. Шекспир шығармаларындағы мәселелерді біз өз заманымыздан да таба аламыз. Өйткені, оның жазатыны адам баласының табиғатына тән құбылыс. Сонымен бірге Шекспирдің өмірі туралы білгісі келетін ортаның ауқымы артты. Қазіргі таңда Шекспир әлемдегі ұлы жазушылардың бірі болып табылады.

Шекспир басты шығармаларының бәрін халық театрларына арнап жазды. Сол кездердегі қауым театрды сауық-сайран құратын орта ретінде бағалап, төменгі дәреже санаған. Сондықтан қала басшылығы Лондон төңірегінен басқа жерлерде театр салынбауын жіті қадағалап, сахналық көріністердің көпшілікке көрсетілуіне тыйым жасап отырған. Бұл өнер ордасы қала сыртындағы шет жерлерге салынған. Ол құнарлы жерлерде сауық-сайран құратын мекенге айналып, аю айдайтын арена мен тауық төбелестіретін орындар болған.
Ұлы драматург шығармаларын түбегейлі зерттеу жұмыстары ХVІІІ ғасырда қолға алынды. Осы тұстан оның өмірі мен творчествосын зерттеумен айналысатын әдебиетшілер мен ғалымдар пайда болды. Бұл орайдағы бірінші құрметті жұмысты драматург Николас Роу (1676-1718) бастады. Ол 1709 жылы Шекспирдің өмірбаяндық естеліктерімен ашылатын шығармалар жинағын бастырып шығарды. Бұл жолда зерттеуші драматургке қатысты шынайы да, күмәнді де алуан түрлі мағлұматтарды жинастырды. Сөйтіп, кейін Шекспирдің барлық өмірбаяндық деректеріне негіз болатын алғашқы ғұмырнамалық мәліметтердің басын құрай берді. Тап сол тұста тағы бір топ ғалымдар мен сыншылар Шекспирдің мейлінше аяқталған шығармаларын сүзгіден өткізіп, баспадан шығарумен айналысып жатты. Тағы бір қаламгерлер Шекспир өмірі туралы, оның дәуірі мен сол кезеңдегі жазушылар жайлы мәліметтерді жинастыруға кірісіп кетті. Әдебиетке шекспиртану үрдісі осылай келді.

Бұл жерде ғалымдардың Шекспир шығармалары мәтіндерін қайта қарап, оларды жөндеуге бір кісідей атсалысқандарына да таңырқайтын ештеңесі жоқ. Оның дәуірінде баспа ісі өзінің балаң қалпында тұр еді. Англиядағы ең бірінші кітап 1475 жылы, Шекспирдің тууына 90 жыл қалғанда басылып шыққан. Кітап әріптерін теру мен басу барынша қарабайыр тәсілмен жасалатын. Сол сияқты ағылшын тілінің нормалары, тіпті біртұтас грамматикалық ереже де әлі қалыптаспаған-тын. Орфография ала-құла болатын. Қолжазбадан алынған таңбаларды қалай қаріпке түсіруді әріп терушілердің өздері білетін. Түпнұсқадағы сөзді түсінбеген баспашының оны өзінің түсінігінше жаза салуы үйреншікті нәрсе еді. Шекспирдің тірі кезінде де оның пьесалары осылай жарық көрген-ді. Сондықтан ХVІІІ ғасырдағы редакторларға мәтіндерді қаталерден тазартып алып, дұрыстап шығару үшін көп еңбектенуге тура келді.

Осы жерде "Сонда Шекспир өз шығармаларының қалай басылып шыққанын қадағалап тұруға да жарамаған ба?" деген сұрақтың туындауы ықтимал. Өкінішке орай, зерттеушілер оның "Венера және Адонис", "Абыройынан айырылған Лукреция" атты поэмаларының мәтіндеріне қатысты ғана дәл жауап бере алады. Бұл туындыларды Шекспир өз қолымен баспаға өткізіп, оны кейін Лондон баспаханашысы атанатын өз жерлесі теріп, басып шығарыпты. Ал қалған шығармаларына келсек, олардың бірқатары "қарақшылық" жолмен, яғни өзге біреулердің бастамашылық етуімен жарық көрген. Демек, драматургте олардың қалай теріліп, басылғанын қадағалап, бақылауға мүмкіндік болмаған, оның еркінен тыс, мұның қатысуынсыз дүниеге келген. Бұдан басқа жағдайларда да Шекспирдің өз пьесаларын жариялауға рұқсат етіп тұруы қиынға түскен. Мысалы, театр оның кезекті бір пьесасының қолжазбасын баспагерге сатады, сосын оның терілуі мен басылуына сол егелік еткен. Шекспирдің 37 пьесасының 19-ы осылай жарық көрген. Ал 18 пьесасы оның көзі тірісінде мүлдем баспа жүзін көрмеген. Шекспирдің фолио деген түсініктегі алғашқы пьесалар жинағы ол өлгесін жеті жылдан кейін, 1623 жылы басылып шыққан. Оны қаламгердің достары, актерлер Джон Хеминг пен Генри Кондел дайындаған. Олай болса, Шекспир өзінің бірінші толық пьесалар жинағының жарыққа шығуына да бақылау жасай алмаған.

Шекспиртану ғылымының да өз корифейлері бар. Бұл жердегі әңгіме драматургтердің туындыларын бір ізге түсіруші текстологтар туралы емес, жазушының өмір жолы жайлы деректерді жинастырушылар жайында болып отыр. ХVІІІ ғасырда осындай екі ірі тұлға болды. Олар өздеріне дейінгі зерттеушілердің жұмыстарын жинақтап, жаңа тұғырлы қолтаңба қалдыруларымен ерекшеленді. Мәселен, Джордж Стивенс (1736-1800) өзі 1778 жылы шығарған Шекспирдің шығармалары томына жазушының өмірі және оның уақытындағы театр туралы құжаттар мен түрлі материалдарды көп көлемде қосып берумен ерекше есте қалды. Бұл жұмысты онымен бірге бастап, кейін өз жолын тауып кеткен Эдмунд Мэлон (1741-1812) шекспиртанудың нағыз алыбы болды. Оның Шекспир шығармалары жөнінде дайындаған екінші кітабы да өлгеннен кейін (1821 ж.) жарық көрді. Ол ХVІІІ ғасырдағы шекспиртану мен ХІХ ғасырдағы шекспиртану арасындағы көпірге айналды. Бұл 21 томдық еңбек Шекспир шығармаларына жасаған түсіндірме мен осы тектес зерттеулерге қосылған барынша бай жинақ еді.

ХІХ ғасырдан шекспиртанушылар арасынан Джеймс Орчард Холлуэл- Филиппсті (1820-1889) бөле-жара айтуға болады. Шекспир өмірі мен шығармалары жөнінде талмай ізденуші болып табылатын ол драматург туралы бірінші кітабын 1848 жылы шығарды. Тағы үш он жылдан өткесін (1881 ж.) "Шекспир өмірінің очерктері" деп аталатын кітабын дайындады. Ақырында, 1887 жылы ол өз очерктерінің ең соңғы нұсқасын баспа жүзін көргізді. Ұлы драматургті жан-жақты зерттеушілер легі бұдан кейін де толас тапқан жоқ. Сол ізденіс күні бүгінге дейін жалғасып келе жатыр.

Кешегі-бүгінгі шынайы Шекспир. Ол қандай? Бұл сұраққа бір толғаммен жауап беру мүмкін емес. Анығын айтайық, пьесалары актуальдығы мен бүгінгі күннің проблемаларын көтере білгендігі арқылы құнды болуымен қатар, Шекспирдің жеке өз басы әлі жұмбақ қалпынан аршылып алынбай тұр.
2. Шығармашылық жолы
Шекспир ескі, феодалдық дүниенің күні бітіп жатқандығын түсінді. Бірақ ол ақша мен баюға құмарлық үстемдік еткен буржуазияның жаңа дүниесімен де келісе алмады. Жазушының пікірі бойынша жауыздық барлық жерді жайлаған, ол сезім атаулының - сенім, әділет, сүйіспеншіліктің бәрін де уландырып отыр. Менің айналамда көріп отырғанымның бәрі де жексұрындық, - деп үндейді ақын.Оның шығармаларында сондықтан болар адамгершілік, сүйіспеншілік, әділеттілік сезіимдері ерекше көрсетіліп баяндалған. Сонымен қатар ол сол заманның қатігездігін, жауыздығын, қиыншылығын да драматург жанырында көрсеткен.
Шекспир адамның ұлылығын терең түсінді. Шекспирдің ұлы трагедиясының кейіпкері Гамлет: Адам қандай тамаша жаралған! Оның ақыл-ойы қандай ізгі. Іс-әрекеті қандай дәл, қандай тамаша. Әлемнің сұлуы, - дейді.

Өзінің Гамлет, Отелло, Король Лир, Ромео мен Джульетта және басқа трагедияларында Шекспир қайырымдылық пен әділеттілік туралы ізгі, батыл адамдар армандарының жүзеге аспайтындығын көрсетті. Ол күшті, ер жүрек кейіпкерлерді, олардың жоғары сезімдерін - сүйіспеншілік пен достықты, адалдық пен ерлікті мадақтады. Шекспирдің кейіпкерлері тағдырдың әлсіз құрбандары емес, олар қиналады және күреседі, бірақ дүниені өзгертуге қабілеті жетпейді.
Шекспир 37 пьеса (трагедия, комедия, тарихи драма), сондай-ақ көптеген өлең жазды. Шекспирдің антик мифологиясының сюжеттеріне жазылған 2 поэмасы бар (Венера мен Адонис, Лукреция).
Шекспир көптеген сонеттер жазды. Сонет (сыңғырлау, сылдырлау деген итальян сөзінен шыққан) - әр шумағы 14 тармақтан құрылатын өлең түрі. Тармақтар екі рет төрт-төрттен, онан соң екі рет үштен топтасады (З.Ахметов Әдебиеттану. Терминдер сөздігі). Оның 154 сонеттен тұратын жинағы сақталды. Бұл жинақ ақынның алғашқы, оның тірі кезінде жарық көрген жинағы. Кітапқа кірген 126 сонет ақынның досына, ал 128 қарашашты сұлуға арналған. Зерттеушілердің ойынша, Шекспирдің досы ретінде шығатын бейне - граф Саутгемптон, ал қарашашты сұлудың кім екені белгісіз, оның аты тарихта сақталмаған. Сонеттерді бірнеше циклге бөлуге болады. Олардың тақырыптары - достық, сүйіспеншілік, қызғаныш, тағдыр туралы толғау. Сонеттерінде ақын достықты, сұлулықты, махаббатты мадақтайды. Сонымен қатар бақытсыз махаббат, әлеуметтік, философиялық мәселелер көтереді.
Уильям Шекспирдің өзі жасаған көркем бейнелері арқылы әлм әдебиетінің төрінен ойып тұрып өз орнын алды. Оның кейіпкерлері халық жадында да жатталып қалды. Мәселен, Корооль Лир өз балаларына қамқор боламын деп, ақырында қыздарының қайырымсыздығынынан зардап шеккен ата ана ретінде, Отелло- қызғаншақтықтың символы, Ал Ромео мен Джульетта - шынай махаббатың белгісі ретінде баршаға аян. Сонымен қатар, бірнеше тіл білгендігі, заң ғылымы, ботаника, музыка, риторика, медицина, тағы да басқа ғылым саласынан хабары бар, солтұстік Италия, Падуя, Венеция тарихын жетік білетін өте білімді адам болғандығы. Шекспир Оксфорд сөздік қорының мәлімдемесі бойынша, ағылшын тіліне 3200 жаңа сөз қосқан жазушы. Оның шығармаларының кең таралуына, танымал болуына өзінің де Глобус театрында жұмыс істеуі өз әсерін тигізген сияқты, сахнада актер ретінде өнер көрсетіп жүріп, ол ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.