Ауылшаруашылық дақылының суару режимі

Ф. 7. 04 -08

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

М. ӘуЕзов АТЫНДАҒЫ ТҮРКІСТАН МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

мамандығы: 5В080500 - «Су ресурстары және суды пайдалану»

Шымкент, 2019

Ф. 7. 04-09

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

М. ӘуЕзов АТЫНДАҒЫ ТҮРКІСТАН МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

«Су ресурстары, жерді пайдалану және агротехника» кафедрасы

«Қорғауға жіберілді»

Кафедра меңгерушісі м. а.

Султанбекова П. С.

(ғылыми дәрежесі, атағы, аты-жөні)

«» 2019 ж.

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: Түркістан облысы, Мақтаарал ауданы, Сырдария өзеніндегі бөгет жобасы

мамандығы 5В080500 - «Су ресурстары және суды пайдалану»

Шымкент, 2019

Ф. 7. 04 -10

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

М. ӘУЕЗОВ атындағы ТҮРКІСТАН МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

«Кешкі және қашықтықтан оқыту» факультеті

«Су ресурстары, жерді пайдалану және агротехника» кафедрасы

Мамандық 5В080500 - «Су ресурстары және суды пайдалану»

«БЕКІТЕМІН»

Кафедра меңгерушісі

Баймаханов К.

«___» 2018 ж.

дипломдық жұмысты орындауға ТАПСЫРМА №___

Студент Рабаев Д. К., ЗАП-17-4ку тобы

Жұмыстың (жобаның) тақырыбы: Түркістан облысы, Мақтаарал ауданы, Сырдария өзеніндегі бөгет жобасы

Университет бойынша № бұйрығымен бекітілген

Жұмысты (жобаны) аяқтау мерзімі:

Жұмысты (жобаны) орындауға берілген мәліметтер

Дипломдық жобаны (жұмысты) орындауға қатысты сұрақтар тізімі:

Дипломдық жоба ТҮСІНДІРМЕ ЖАЗБАсыНЫҢ МАЗМҰНЫ

(ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ МАЗМҰНЫ) ГРАФИКАЛЫҚ МАТЕРИАЛДАР ТІЗІМІ

ҰСЫНЫЛҒАН НЕГІЗГІ ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

Тапсырманың берілген күні:

Дипломдық жұмыстың (жобаның)

ғылыми жетекшісі аға оқытушы Ермаханов Н. К.

( қолы)

Тапсырманы орындауға алған студент Рабаев Д. К.

( қолы)

Ф. 7. 04 -11

Дипломдық жобаны (жұмысты) орындау

күнтізбелік кестесі

Студент : Рабаев Д. К.

Тобы: ЗАП-17-4ку

Мамандығы: 5В080500 - Су ресурстары және суды пайдалану

Дипломық жобаның (жұмыстың) тақырыбы: Түркістан облысы, Мақтаарал ауданы, Сырдария өзеніндегі бөгет жобасы

Жобаның (жұмыстың) ғылыми жетекшісі

(қолы) (күні)

Бітіруші түлек

(қолы) (күні)

Норма бақылау Дуанбекова А.

(қолы) (күні)

Аннотация

Қарастырылып отырған дипломдық жұмыстың тақырыбы: «Түркістан облысы, Мақтаарал ауданы, Сырдария өзеніндегі бөгет жобасы». Дипломдық жұмысты орындаған: ЗАП-17-4ку тобының студенті Рабаев Д. К., жетекшісі: аға оқытушы Ермаханов Н. К., қорғау жылы - 2019 жыл. Бұл жоба Түркістан, Мақтаарал ауданы Атакент ауылының аймағында орналасқан. Атакенттің оңтүстігінен және орталығынан 6 км ары, ал Жетісай қаласынан 26 шаршы ары орналасқан.

Дипломдық жұмыстың мақсаты: Сырдария өзенінде маусымдық реттеу, бөгет салу, ағынды реттеп, суды жинап, жақын маңдағы жерлерді суғарып, мал шаруашылығының жем-шөптік базасын жасау. Жоба бойынша 315 га жерді суару қажет.

Жобаланған танаптарда жоңышқа, жүгері, қызылша, картоп өсіріледі.

Бөгеттің денесі - топырақтан жасалынған, дренаж қарастырылған; биіктігі - 10м, бөгеттің жоғары беткейінің ұзындығы - 360м, беткейінің ені - 4, 5м.

Суғарудың түрі - құбырлы, саналған мөлшер - 0, 22м ³ /с; су қоймасының көлемі - 1, 46 млн м ³ .

Суару желісі инженерлік типке жатпайды, каналдардың ПӘК-і өте төмен.

Суару желісінің дамуы үшін, Сырдария өзенінде суды алып келетін, суды алып кететін каналдар және суды жинайтын су қоймасын салу қажет.

Сонымен қатар, еңбек және тіршілік қауіпсіздігін қорғау, қоршаған ортаны қорғау шаралары ұйымдастырылды. Экономикалық тиімділік және шаруашылықтың құрылысының техникалық мүмкіндіктері туралы қорытынды жасалды.

Дипломдық жұмыс 79 беттен, 29 кестеден, қосымшалардан, 15 суреттен және графикалық бөлім А1 форматты 4 сызбадан тұрады.

Мазмұны

Нормативтік сілтемелер

Осы дипломдық жұмыста келесі сілтемелер қолданылған:

- СНиП 2. 06. 01-86- Гидротехникалық құрылымдар. Жобалаудың негізгі орналасуы;

- СНиП 2. 06. 05-84- Топырақтан жасалған бөгеттің материалы;

- СНиП 2. 02. 02-85- Негізгі гидротехникалық құрылымдар;

- СНиП 2. 01. 14-83- Есептік гидрологиялық сипаттамаларын анықтау;

- СНиП 2. 06. 03-85- Мелиоративные системы и сооружения;

-СНиП 2. 06. 08-87- Бетонды және темірбетонды гидротехникалық құрылымдар құрылысы;

• СН РК 3. 04. 01-2001- Нормы отвода земель для мелиоративных каналов.

Анықтамалар

Су ресурстары - белгілі бір территорияның топырақ және атмосфера ылғалын қоса алғанда, пайдалануға жарамды барлық жер астындағы және жер бетіндегі су қорлары.

Су пайдалану - халық шаруашылығының және тұрғындардың кез-келген қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін су нысандарын пайдалану.

Су ресурстарын кешенді пайдалану - су ресурстарын халықтың және экономиканың әр түрлі салаларының қажеттерін қанағаттандырып, сарқылтпай пайдалану.

Бөгет - судың деңгейін көтеру үшін су тоқтататын тосқауыл құрылыс.

Су шаруашылығы - халықтың және халық шаруашылығының қажетін сумен қамтамасыз етуді, оны тиімді пайдалануды, қорғауды қарастыратын шаруашылық саласы.

Суды қорғау шаралары - табиғи су көздерін тиімді пайдалану, таза сақтау, қалдықтармен ластамау шараларының жүйесі.

Су пайдалану мөлшері - судың пайдаланушыға қажетті мөлшері.

Су жинайтын аудан - жер бетіндегі немесе жер астындағы судың жиналатын орны.

Су жібергіш - су қоймалардан артық суды ағызып шығаратын гидротехникалық құрылым.

Пайдалы әсер коэффициенті (пәк) - қуатты өзгертіп пайдалану кезіндегі жүйенің (машина, құрылғы) тиімділігін көрсететін шама.

Табиғат қорғау - өзімізді қоршаған табиғи ортаны сақтауға, тиімді пайдалануға, жаңартуға, жақсартуға бағытталған шаралар жүйесі.

Еңбекті қорғау - еңбек жағдайының адам өміріне, денсаулығына қауіпсіз болуын қамтамасыз етуге бағытталған шаралар жүйесі.

Жер асты сулары - барлық физикалық күйдегі литосфераның сулары.

Топырақтың ылғал сыйымдылығы - топырақтың ылғалды ұстау қабілетінің сандық сипатының шамасы.

Су балансы - қарастырылатын нысан үшін таңдалған уақыт аралығындағы су қорының өзгерістерін ескере отырып, оның кірісі мен шығысының арақатынасы.

Су қоры - еліміздің барлық суларының жинтығы. Су қорларға өзендер, көлдер, су қоймалар, жер бетіндегі су көздер мен суаттар, сондай-ақ жер асты сулары, территориялық сулар, мұздықтар, ішкі теңіздер және т. б. кіреді. Су алатын құрылым - өзеннен, көлден, су қоймалардан және т. б. су алуға қызмет ететін гидротехникалық құрылыс.

Сумен қамтамасыз ету - суды тұтынушыларға беру.

Су жіберу - су қоймасын немесе арнасын босату үшін салынған гидротехникалық құрылыс.

Су қоймасы - суды қорғау және ағысын реттеу мақсатында су ағысын бекіту арқылы жасалған суат.

Гидромодуль - суарылатын жердің әрбір өлшеміне (1 гектарға) берілетін судың мөлшері (гектарына л/с есебімен) .

Гидромодульдің графигі - әрбір құрама гектар егістікті суару үшін керек болатын судың мөлшерін графикалық әдіспен бейнелеу.

Өзен жүйесі- суы бір-біріне қосылып, теңізге немесе көлге бір сағамен құятын негізгі өзен мен оның салаларының жиынтығы.

Өзен алабы- су арындары жеке өзенге немесе өзен жүйелеріне келіп қосылатын жер бетінің белгілі бір аумағы . Кейде «Су жиналатын алқап» деп те атайды.

Өзен- жер бетіндегі табиғи арна мен тұрақты немесе жыл маусымдарының көпшілік уақыттарында ағатын су ағыны.

Смета-алдағы кірістер мен шығыстарды есептеу, материалдық және ақшалай қаражаттың жұмсалуы мен түсуінің жоспары.

Серіктестік-коммерциялы ұйымдар қызметінің негізгі ұйымдық-құқықтық нысаны.

Гидротехникалық құрылымдар- су обьектілері мен аумақтардың гидрологиялық режимін(су деңгейі, температурасы, ағыс жылдамдығы, лайлылығы, мұз қату және еру құбылыстары, толқындар т. б. ) бақылау және реттеу құрылысы.

Су деңгейі- су қоймалары су ағыстары еркін бетінің кез келген шартт жазық бетке( салыстырмалы су деңгейі) немесе теңіз деңгейіне қарағандағы биіктігі.

Су қойма- жер бетіндегі табиғи және жасанды (бөгет, әуіт) ойыстары ағынсыз немесе баяу ағыспен жиналатын су көздері.

Ауыл шаруашылық мелиорациясы - ауыл шаруашылық дақылдарынан мол және тұрақты өнім алу үшін, қолайсыз табиғи жағдайларды түбегейлі жақсарту жолында қолданылатын ұйымдастыру-шаруашылық және техникалық шаралар жүйесі.

Белгілер мен қысқартылған сөздер

ПӘК - Пайдалы әсер коэффициенті;

ТҮРКІСТАН ОБЛЫСЫ - Түркістан облысы;

ҚСД - Қалыпты су деңгейі ;

ӨКД - Өлі көлем деңгейі ;

МК - Магистраль канал;

ҚМШ - Қалдықтардың мүмкіндік шегі;

ц/га - 1 гектар жерден центнер есебінде алынған өнім мөлшері;

л/с - 1 секунд уақытта қаншалықты сұйықтың мөлшері өтті;

т. б. - тағыда басқа;

МШК- мүмкіндік шекті концентрациясы;

м - метр;

см - сантиметр;

с - секунд;

м/с - метр/секунд;

ц/га - 1 гектар жерден центнер есебінде алынған өнім мөлшері;

л/с - 1 секунд уақытта қаншалықты сұйықтың мөлшері өтті;

қ. - қатар

Төлқұжат

«Түркістан облысы, Мақтаарал ауданы, Сырдария өзеніндегі бөгет жобасы» тақырыбы бойынша төлқұжат

Кіріспе

Дипломдық жұмыстың өзекті мәселесі - Табиғатта, қоғам тарихында, адам өмірінде, тіршіліктің әр саласында судың ерекше орын алатыны белгілі. Халық шаруашылығына қажетті су көзі өнеркәсіпті дамытуда, жер суаруда, барлық техникалық процесстерді асыруда да пайдаланылады. Өнеркәсіпті, ауыл шаруашылығын және халықты сапалы сумен қамтамасыз ету бірінші кезекте шешілуі тиіс маңызды мәселелердің бірі болып табылады. Қазақстан Республикасының Елбасы Н. Назарбаев еліміздегі жүріп жатқан аграрлық реформаға баса көңіл аударуда. су ресурстарын тиімді пайдалану, оны болашақ ұрпақтар үшін сақтау қажеттілігі әрбір қоғамның міндеті екенін Қазақстан халқына арнаған жолдауында, су секторына қарасты бас қосуларда баса айтқан болатын. Шын мәнінде Қазақстандаауыл шаруашылығына пайдаланатын жерлердің сапасы нашар. Қазақстан аграрлы мемлекет ретінде танылуы тиіс.

Жұмыстың ғылыми жаңалығы: Түркістан облысы, Мақтаарал ауданы Сырдария өзенінде топырақтан жасалған бөгетті жобалау.

Жұмыстың тәжірибелік маңызы: Егін алқабын суарудың тиімді тәсілдерінің бірі беткейлеп суару болып табылады. Суару әдісінің бұл түрі әсіресе орман және далалы аймақтарда қолдануға болатын ең қолайлы және экономикалық тұрғыдан тиімді болып саналады. Суару ылғалдану жағдайын табиғи түрге жақындатып, атмосфераның жерге жақын төменгі қабатын және оның температурасын төмендетіп, микроклимтқа жақсы әсер тигізеді.

Ауыл шаруашылығына қызмет ететін салалардың ішінде суармалы егіншіліктің алатын орны өте зор.

Сонымен, су қорын үнемді пайдалану мен суармалы егіншілікті сумен қамтамасыз ету жолдары осы дипломдық жұмыстың мақсаты болып табылады.

Ғылыми мәселенің қазіргі жағдайын бағалау: Соңғы жылдары суармалы жерлердің көлемі артып, олардың өндірілетін өнімнің сыбағалы салмағының жыл сайын өсіп келе жатқаны байқалады. Қазіргі уақытта республикадағы суармалы жерлерде күріш пен мақтаның барлық өнімі, көкөніс өнімінің үштен екі бөлігі, техникалық дақылдар екіден бір бөлігі, т. б. өндіріледі [2] .

Жерді мелиорациялау (латын тілінен аударғанда жақсарту деген мағынада) - гидротехникалық және культуртехникалық жұмыстардан, топырақтың су және жел эрозиясымен күресуден, ащы топырақтарды әкетуден және сорланған топырақтарды гипстеуден, агролесомелиорациялық және табиғи басқа шаралардан тұрады. Бұлардың негізгі гидротехнткалық мелиорация суару, суландыру және құрғату және культуртехникалық шаралар (жерді бұтақтардан тазарту, ағаш түптерін тамырлармен жұлу, төмпешіктерді тегістеу, тастарды жинап алу және топырақты алғаш рет баптау) болып саналады.

Дипломдық жұмыстың мақсаты: Сырдария өзенінде маусымдық реттеу, бөгет салу, ағынды реттеп, суды жинап, жақын маңдағы жерлерді суғарып, мал шаруашылығының жем-шөптік базасын жасау. Жоба бойынша 315 га жерді суару қажет.

Жұмыстың зерттеу міндеттері - топырақтан жасалған бөгетті жобалау барысында ауыл шаруашылық дақылдарын суару болып табылады. Есептеу нәтижесінде бөгеттің барлық параметрлері мен каналдардың гидравликалық элементтерін анықтау.

Зерттеу нысаны - топырақтан жасалған бөгет, оның құрылымы мен гидравликалық сипаттамалары.

Теориялық және әдістемелік негізі - СНиП 2. 01. 14. 83 Есептік гидрологиялық сипаттамаларын анықтау; СНиП 2. 02. 02-85 Негізгі гидротехникалық құрылымдар; СНиП 2. 06. 04-82 Гидротехникалық құрылымдарға жүктемелер және әсерлер; BS 8800:1996 Еңбек және тіршілік қауіпсіздігі саласындағы менеджмент жүйесін басқару; ILO-OSH 2001 (ГОСТ 12. 0. 230-2007) Еңбек қауіпсіздігін басқару жүйесі; НАССР (ГОСТ Р 51705. 1-2001) Қауіптілік нүктелерінің жүйесі; Организация строительного производства; СНиП 2. 06. 03-85 Мелиоративные системы и сооружения; СНиП 2. 06. 08 - 87 Бетонные и железобетонные конструкции гидротехнических сооружений; СНРК 3. 04. 01 - 2001 Нормы отвода земель для мелиоративных каналов.

Жұмыстағы пайдаланылған зерттеу әдістері - бөгет параметрін анықтау бойынша есептеулер, бөгет денесінде болатын сүзілу есептері мен бөгеттің орнықтылығы анықтау тәсілдері, каналдың гидравликалық есептерін жүргізу тәсілдері.

Диплом жұмысты орындау тәжірбелі базасы - «Оңтүстiк Қазақстан гидрогеологиялық-мелиоративтiк экспедициясы» республикалық мемлекеттiк мекемесінен (ОҚ ГГМЭ РММ) .

1 Жалпы бөлім

1. 1 Жоспарланған жүйенің орналасуы мен тағайындалуы

Сырдария өзенінің бассейні Түркістан облысы, Мақтаарал ауданы Қаратау тауларының солтүстік шығысының баурайында орналасқан. Солтүстік батысқа қарай Қаратау таулары төмендей бастайды, кейін Бетпақ дала атты шөл далаға өтеді.

Сырдария өзенінің климаттық жағдайларын сипаттау үшін Жетісайда орналасқан матеостанцияның мәліметтерін пайдаланған. Матеостанцияның теңіз деңгейінен 480 м биіктікте орналасқан.

Желдің орташа жылдамдығы жыл бойы 2, 6 м/с-тан 3, 3м/с-қа дейін өседі. Есепті максималды желдің жылдамдығы 3, 0 м/с.

Ауаның ылғалдылығы қыста байқалады 9-3 айларда 70-73%, ал жазда 30-32%, орташа ылғалдылық 55% тең. Жылдың булану мөлшері 1119 мм. Жылдық су көлемі 50, 75, 85% сумен қамтамасыз қисығының параметріне тең. Сырдария өзенінің жылдық су көлемін 50, 75, 85% сумен қамтамасыз ету қисығы 1. 1-кестеде көрсетілген.

Кесте 1. 1 -Сырдария өзенінің жылдық су көлемі 50, 75, 85% сумен қамтамасыз қисығы

Максималды мөлшер мен көлем, көктемгі су тасқыны мен жаңбырдың 1% су қамтудың максималды мөлшері мен көлемінің өлшемдері 1. 2-кестеде берілген.

Кесте 1. 2 - Максималды мөлшер мен көлемі, көктемгі су тасқыны мен жаңбырдың 1% су қамтудың максималды мөлшері мен көлемі

Су тасқынының максималды мөлшерлері ақпаннан наурызға дейін болады. (1. 1, 1. 2-суреттер) .

Топырақтың фильтрациялық қабілеттерінің мәндері №3 кестеде көрсетілген.

Кесте 1. 3 - Топырақтың фильтрациялық қабілетінің мәндері

... жалғасы

Күріш және күріш суы

Күріш дақыл сорттарына ауыр металлмен тұздың кешенді әсері

Ауыспалы егісте өсірілген мақта қозасының өнімділігіне тыңайтқыштар қолдану жүйесінің әсері

Ауылшаруашылық дақылдарының суару режимін есептеу

Жүгері дақылының тіршілігіне қажетті факторлар

Ауыл шаруашылық дақылдарын суарудың негізгі әдістері

Ауыспалы егіс құрылымын және ауылшаруашылық дақылдарын суару режимін негіздеу

Картоп дақылының агротехнологиясы

Күріш өздігінен тозаңданатын өсімдік

Қырыққабат дақылының зиянкестері және олармен күресу шаралары

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс