Суицидтік мінез құлықтың өзіндік психологиялық ерекшеліктері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 63 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасындағы өзіне өзі қол жұмсау мен зорлықтан оқушыларды қорғау саласында құқықтық реттеуді қалыптастыру.

Кіріспе

1. Қазақстан Республикасының ең қымбат қазынасы адам және оның өмірі.

1. 1 Жасөспірімнің суицидтік мінез-құлыққымен мәні-семантикалық саласы.

1. 2Суицидентке алдын-ала психологиялық көмек көрсету.

1. 3 Суицидті- әлеуметтік мәселе ретінде қарастыру .

2. Суициттік мінез -құлықтың өзіндік психологиялық ерекшеліктері.

2. 1 Суицидтің алдын алу бойынша атқарылатын жұмыстар бағыты.

2. 2 Білім беру мекемесінде суицидттің алдын алудың психологиялық шарттары.

2. 3 Жасөспірімдердің суициалдық мінез-құлқын алдын -алу.

3. Жасөспірімдер арасындағы зорлық-зомбылық пен қатыгездікті
алдын - алу.

3. 1 Өз-өзіне қол жұмсаудың себептері мен психологиялық алдын-алу факторлары.

3. 2 Девиантты мінез-құлықтың зерттеудің теориялық аспектілері.

3. 3 Шетелдік суицид - қазіргі қоғам мәселесі.

Қорытынды.

Пайдаланған әдебиеттер тізімі:

Кіріспе

Оқушылардың психикалық саулығын, мектептегі жағымды ахуал деңгейін сақтауға бағытталған жалпы мектептік бағдарлама дайындау. Сабақтан тыс тәрбие жұмыстарын ұйымдастыру. Мектеп пен отбасының және жалпы қауымдастықтың арасында өзара әрекеттесудің тиімді моделін әзірлеу.
«Суицид» латын тілінен алынған «Өзін-өзі өлтіру, өзіне қол салу» деген мағынаны білдіреді. Тағы бір синонимдік мағынасы адамның өзіне-өзінің қиянат жасап, өз өмірін қиюы. Қазіргі таңда өзіне-өзі қол салу мінез-құлқы біржақты патологиялық тұрғыдан қарастырылмайды. Бұл әрекет көп жағдай-да есі дұрыс адамның мінез-құлқы. Сонымен бірге, өзіне-өзі қол салуға қатысты әрекет мінез-құлықтың бұзылу формасының ең шегі. Бүкіл әлемдік денсаулық сақтау ұйымының мәліметі бойынша әлемде жылына шамамен 10-20 милион адам суицид жасауға бекінеді. Олардың бір миллионға жақыны жарық дүниемен қош айтысады. Еуропалық елдерде өзін-өзі өлтіру, адам өлтіруге қарағанда шамамен үш есе асып түседі екен. Өз-өзіне қол салу деңгейі, көптеген авторлардың пікірі бойынша, салыстырмалы тұрақты ұлттық көрсеткіш болып табылады. Бұл жұмыстың өзектілігі: Өз өмірін қиюға бағытталған саналы ерікті түрдегі әрекет қазіргі таңда бүкіл жаһандық қоғамдық мәселеге айналып отыр. Оқушыларға қатыгездік пен зорлық-зомбылық және адамзаттың абыройына нұқсан келтірмеу. Суицид-бұл жеке мінез-құлық жауап, сонымен қатар әлеуметтік-психологиялық құбылыс ғана емес, ол мәдени, түрлі әлеуметтік қорытынды болып табылады. Жеке тұлғаның психологиялық әсерлері айрықша. Мұндай аяқталған-өзіне қол жұмсау, өзіне өзі қол жұмсау әрекеттері ретінде ерекшелігі іс-шаралар, демонстрациялық және имитациялық (жалған) өзін-өзі және суицидтік идеялар, есептілік, қауіп-қатерлер-қайтыс идеясы, кейбір жағдайларда ғана жариялады, және т. б. пән мінез-құлық шынайы реттеуші болып табылады. Осы тақырыптың мақсаты: Өзіне-өзі қол сұғудың алдын-алу шараларын қолданып өмірлеріне нұқсан келтірмеу. Зерттеу объектісі: -адамның мінез-құлықтарының өзгеруін бақылауға алу қажет. Нақты және әлеуетті өзін-өзі өлтіруге дейін жалпы олар болуы кейбір жағдайларда әлеуметтік және психологиялық бейімсіздік тұлға, суицидтік ой пайда мен өзін-өзі өлтіру жүзеге асыру қалыптастыру әкеледі, және басқа ықтимал өзіне өзі қол жұмсау тәуекелге болып табылады. Жоғары Әлемдік маркалы ең экономикалық дамыған елдерде өзіне қол салғандар көрсеткіші жоғары. Бұл құбылыстың себептері туралы мәселе көтеру және оның үшін ең жақсы құралы табу ескерту. [1] Тек шеңберінде суицидтік мінез-құлық қарау клинико-психологиялық зерттеу сөзсіз көрініс бұрышын тарылтады және болып табылады жағымсыз факторлардың тұтас түрлі түсіну үшін анық жеткіліксіз оның қалыптасуына негізгі. Ескерту суицидтік мінез-құлық себептері бас қатысты талдау қажет екенін біздің басым мемлекеттік sovre_zhets мәдениет және контекст әлеуметтік этика, өмір табиғаты туралы философиялық идеялар мен өлім, назарға бұқаралық психологияның ерекшеліктерін ескере отырып. Жапонияда сериялық өлтіруші тұтқындалды, оның құрбандарын өзін-өзі бүлдіретін ниеттерін жазғандар арасында таңдады. Twitter өз-өзінен-өзі зиян келтіретін және суицидтік бейнеқосылғыларды көрсететін хабарламаларды жою мәселесін қойды. Өз-өзіне қол жұмсау туралы ой жүгіртетін адамдар, оларға көмектесетін адаммен байланысу үшін компанияны пайдалана алады деп үміттенеміз. Дегенмен, қолданылған технологияға қарамастан, тақырып бойынша твиттерді толықтай жою мүмкін емес. Біз өз жауапкершілігімізді шешіп, құралдың оң және салауатты түрде қолданылатынына сенімді болуымыз керек. Жапондықтар қазан айында ұсталған ХНУМХ-нің адамына қатысы бар, оның үйінде 27 органдарының қалдықтары табылған, ол полиция қызметкерлері микроблогда өз-өзіне қол жұмсайтын ойлары бар адамдар арасында құрбандарын тауып алған. Қазіргі кезде Twitter тобына өзін-өзі зақымдау немесе өз-өзіне қол жұмсау туралы хабарды көрсеңіз, баяндама бағаланғаннан кейін авторға қызмет көрсету үшін жіберу үшін хабарласыңыз. Әлемдегі зерттеушілердің бірнеше тобы Американдық психиатрлар қауымдастығының сайтын есте сақтайды, ол посттың мәтінін талдау арқылы өзін-өзі зақымдайтын белгілерін автоматты түрде анықтай алатын алгоритмдер әзірлейді.

1. Қазақстан Республикасының ең қымбат қазынасы адам және оның өмірі.

Ата Заңның 14-бабында «Тегіне, әлеуметтік, лауазымдық және мүліктік жағдайына, жынысына, нәсіліне, ұлтына, дінге көзқарасына немесе тұрғылықты жеріне байланысты немесе кез келген өзге жағдаяттар бойынша ешкімді ешқандай кемсітуге болмайды»-деп атап көрсетілген. Сондықтан педагог қай жерде болмасын өзінің азаматтық борышын, жауапкершілігін терең сезінуі, өзіне-өзінің қатаң талап қоюы, басқа адамдарға деген өз бойындағы адалдық, ілтипаттылық, қайырымдылық, ықыластылық, мейірімділік және т. б. ізгі қарым-қатынастардың болуын үнемі есінде ұстауы тиіс. Педагогтың әрбір іс-әрекеті махаббат пен сүйіспеншіліктің, құрмет пен шыдамдылықтың, яғни қоғамға қызмет етудің үлгісі болуы шарт. Білім беру ұйымдарында педагог түрлі жастағы балалармен жұмыс істейтіндіктен тәрбиеленушілердің әрбір жас кезеңдегі психологиялық, физиологиялық ерекшеліктерін білуі және оны үнемі қаперіне алып отыруы тиіс. Ересек балалар үшін педагогтың әрбір қимыл-қозғалысына, іс-әрекеті мен сөйлеген сөзіне, оның ақыл-кеңесіне, өзге адамдармен қарым қатынасына, шәкірттерге қоятын талаптарына өздерінше сын көзімен қарайды. Сол себепті педагог балалармен қарым-қатынас жасауда мұғалімнің өзіндік сапа ерекшеліктерімен қатар, оның өзге адамдармен, әсіресе шәкірттермен даралық ерекшеліктерімен санаса отырып қарым-қатынас жасауға аса мән беруі тиіс. [2] Орта жастағы оқушылар өздеріне ерекше зейін қойып қарауды қажетсінеді. Өмірдегі өтпелі кезең жоғарғы талаптар, сана-сезімі мен ақыл-ойының жетілуі мұғалімді жасөспірімдерге жаңа қырынан келуге мәжбүр етеді. Балалар бойындағы мұндай ерекшеліктерге педагог олардың есейгендігін байқатуы деп қабылдағаны абзал. Өтпелі кезең жасындағы балаларға дұрыс қалып көрсетуден туындайтын тартыстарды жиі кездестіруге болады. Балалардың жас ерекшелігін және тәлім тәрбие жұмысында соған сай әдіс амалдарды қолдана білмеуден кейбір педагогтер өз жұмысында көптеген қиындықтарға кездеседі. Балалардың жас және жеке ерекшеліктерін елемеу, рухани тілектерін қанағаттандырмау. Балалардың жеке ерекшеліктерін ескерудегі негізгі мақсат мінезі ерекше балалармен қалыпты қатынас орнатудың тиімді әдісі оларды ұжымдық өмірдің ыңғайын қарай бейімдеп, іс-әрекеттерін үйлестіру. Педагогтерге шыдамдылық пен тапқырлық көрсетіп, тиімді қарым-қатынас орнатудың әдіс-тәсілдерін қолданған жөн. Сол себептен, баланың айналасындағы адамдардан, педагогтер мен бала арасындағы қарым-қатынастарында жылы лебіздік жетіспейді. Педагог білім беру ұйымдарында сүйіспеншілікке толы ерекше атмосфера құра алуы тиіс. Оны тұлғаның психикалық, адамгершiлiк негiздерiнiң қаланатын табиғи ортасы деп қарастырып, үлкендердің балаға, баланың үлкендерге деген туыстық сезiм негiзiнде терең эмоциялық сипатта құрылуына ықпал жасауы керек. Қазіргі кезде отбасында ата-ана мен бала арасындағы қатынаста түсінбеушілік орын алып, бір-біріне сүйіспеншілікпен, кешіріммен қарау азайып, түрлі келеңсіз мәселелер туындауда. Сондықтан отбасынды орын алып отырған қиындықтарды шешу қажет болып отыр. Отбасындағы жанжал мен орынсыз дау-дамайлар бала психикасына әсер етеді, отбасындағы түсініспеушілік баланың бойында орнықсыз эмоциялық жайттарды тудырады. Ата-аналар үнемі балаларының ұяда не көрсе, ұшқанда соны алатынын, олардың әрбір сөзі мен іс-әрекетінің балаға тікелей әсер ететінін ұмытпағаны абзал. Адамға ең қымбаты-отбасы. Отбасында сүйіспеншілік, сйыластық, татулық, бауырмалдық болғанда бірлік болады. Бір-бірін аялап, кешіре, түсіне білгенде отбасы берік болады. Отбасын жасайтын және нығайтатын күш - махаббат: әке мен шешенің, әке мен балалардың, шеше мен балалардың өзара сенімді, адал, шын берілген махаббаты. Алайда махаббат басқа бір жақтан, сырттан келетін шабыт немесе таң шапағы емес. Махаббат дегеніміз - оСуицидтік мінез-құлықтың дамуына қарсы шыға алатын, кедергі келтіретін бірден бір күш - адамның бойындағы тұлғалық қасиеттері, уақыт сынынан өткен мәңгілік құндылықтарға мойын бұруы десек қателеспейміз. Әлеуметтанушы-ғалымдар суицид жасау қаупінің өсу деңгейіне өмірлік құндылықтар мен әлеуметтік жағдай едәуір ықпал етеді деп есептейді. Яғни, жеке адам өзін қоғамның бір бөлшегі ретінде сезіну дәрежесіне, адамның ортаға бейімделуіне, дәстүрлі құндылықтарды қабылдау қабілетіне тікелей байланысты. Яғни, жас адам бірден дұрыс жолды таңдауы оның өмірге деген көзқарасын білдіреді және ол өз өмірінің толыққанды қожасы болуға деген тілегімен, өз тағдырын өзі жасауға тырысуымен астасып жатыр. Жастық шақтың өзі ересек атану, бір кезеңнен басқасына өту сияқты жас шамасына ғана байланысты емес, сондай-ақ, бір әлеуметтік-мәдениеттік кезеңнен келесі сатыға өтуді, алдыңғысының шектеулерінен шығуды білдіреді. [3] Сондықтан, дәл осы өтпелі кезеңде жастардың бойына ешқашан ажырағысыз мәңгілік құндылықтар дәнегін еге білу, ең алдымен, отбасының міндеті. Себебі, адамның әлеуметтенуі үдерісі дүниеге шыр етіп келген кезден басталады және оның тұлға ретінде қалыптасуына ең басты ықпал ететін ата-анасы, одан кейін білім беру мекемелері. Баланың денсаулығы, білімі іспетті шарттарға баса назар аударумен қатар, оның бойына мейірім, жанашырлық сезімдерін егу, тұлғалық қасиеттерін жетілдіруге мән беру қажет. Қоршаған ортасындағы әлеуметтік ахуал, отбасындағы психологиялық климат, ата-анасымен, ұстаздарымен өзара қарым-қатынас осының бәрі жас адамға ықпал ететіні мәлім. Суицид - өте өзекті әлеуметтік проблема, оған жалпы жұртшылық, түрлі қоғамдық ұйымдар мен мемлекеттік органдар тарапынан назар аудару, алдын алу шараларын жүргізу қажет. Қоғамда болып жатқан оқиғалардың кез келгені адамға ықпал етпей қоймайды. Ал, оның теріс, жағымсыз үрдістерін болдырмау, неғұрлым азайту, алдын алу бағытындағы іс-шаралардың нәтижелі болуы оған деген көзқарасқа тікелей байланыстырасан зор еңбек. Өмiр-Алланың адамға берген ең үлкен нығметi және аманаты. Ендеше, аманатқа қиянат жасамай, өлшеулi өмiрдi өнегелi өткiзсек, ең бiрiншi өзiмiз үшiн пайдалы. Сондай-ақ, Жаратушының бергенiне үлкен жауапкершiлiкпен қарау есеп күнiне дайындықтың алғышарты екендiгiн де ұмытпағанымыз абзал. Өмiр-күрес. Бұл-өмiр заңдылығы. Мықты әлсiздi алып жығады. Ал, қоғамның әлсiз буыны ол жасөспiрiмдер. Аңғал. Сенгiш. Тәжiрибесiз. Өмiрдiң кез келген құбылысын жанына жақын қабылдайды. Әлi келмеген, күшi жетпеген, ақыл таппаған, жалғыз қалған тұста өлiмге жүгiредi. Бәлкiм, жұрт назарын өзiне аударудың оңай жолы осы деп ойлар. Себебi, көптеген ата-аналар баласы өлiмге жүгiнгеннен кейiн ғана көңiл бөлiп, құлазыған жан дүниесiн түсiнуге тырысады.

1. 1 Жасөспірімнің суицидтік мінез-құлыққымен мәні-семантикалық саласы.

Суицидтік мінез-құлықтың сыртқы белгілерімен топ жетекшілерін ақпараттандыру. Суицидтік мінез-құлықтың сыртқы белгілері, суицид себептері өзін өлтіру тәсілдері: суицидальді тенденцияларын, өзін өлтірудің жалпы сипаттарын суицидтен кейін тірі қалғандармен жұмыс жасауда консультантқа не істеуге болмайт сол жөнінде мағлұмат беру. Суицид (лат. : sui caedere-өзін өлтіру) -адамның өзіне-өзінің қиянат жасап, өз өмірін қиюы. Қазіргі кезде адамзаттың өз өміріне балта шабуы-қоғам дертіне айналып барады. Мәселені осы жерден бір қайыра тұрып, суицид сөзінің қашан, қайдан енгеніне тоқтала кетсек. Бұл терминді 1947 жылы итальян психологы Г. Дэзен енгізген. Ол бұған «өзін-өзі өлтіруге әрекет ету» деп түсінік береді. Жыл сайын 10-20 миллион адам суицид жасауға бекінеді. Олардың бір миллионға жақыны жарық дүниемен қош айтысады. Алдыңғы қатарлы суицид жасаушылардың отаны ретінде, басқасын айтпағанда, көрші алпауыт мемлекеттер - Ресей мен Қытай, Қазақстанды атауға болады. Қазіргі таңда, Қазақстанды алаңдатып отырған жәйт бұл, жеткіншек балалардың суицид ауруына көптеп душар болуы. Суицид - қатты қажыған, шарасыздықтан, шаршағанда, немесе бір жағдайда шешімін таба алмай тығырыққа тірелген адамдарда және санасы әлі дамып, жетіліп болмаған жеткіншектік ұл-қыздардың арасында кездеседі. Жеткіншек кезеңде суициалдық мінез-құлықтың кейбір өзгешеліктері болады. [4] Суицид-адамзат басына төнген ортақ қауіп. Бұлай демеске амалымыз да жоқ. Ресми мәліметтерге сүйенсек, әлем бойынша әр 40 секунд сайын бір адам өз-өзіне қол жұмсаса, дәл осы суицидтің кесірінен жылына 800 000 жан өмірімен қоштасып кете барады. Соғыссыз, не бір табиғи апатсыз осынша жұрттың жаппай қырылуына не себеп? Өз-өзіне қол жұмсау қиындықтан құтылудың тура жолы емес, күнәнің нағыз ауыры екенін неге ескермейміз? Суицид ұғымы XVII ғасырда пайда болғанымен, дәл бүгінгідей адамзаттың өмірін жалмаған жағдайға жетпеген еді. Сондықтан, қазіргі қоғамда өзін - өзі өлтіруге итермелейтін жайттардың да көбейгенін мойындауымыз керек. Мамандардың дәлелдегеніндей, өзін өлімге қиятындардың: 19%-жазалау алдындағы қорқыныштан, 18% - рухани дерттен, 18%-отбасылық уайым-қайғыдан, 6%- қорқыныштан, 3%-қаржылық мәселелерден, 1, 5% өмірден жалығудан, 1, 2%-ауруға шалдығудан орын алса, 41% өлімнің себебі белгісіз күйінде қалып отыр. Сорақысы сол, елімізде де суицид оқиғалары өршіп тұр. Өз-өзіне қол жұмсаудан-Қазақстан Орта Азия мемлекеттерінің арасында бірінші орында болса, әлем бойынша алғашқы бестікте тұр. Бұл дегеніміз елімізде аталған дертке қарсы шараларды жандандыру керек деген сөз. Өзіне-өзі қол жұмсаудың негізгі себептері белгілі болғандықтан, олармен күресу арқылы бұл мәселені түбегейлі жоймағанымызбен, салдарын азайтуға әбден болады. Ол үшін психологтар, дін өкілдері, әлеуметтік қызметкерлер, салауатты өмір салтын насихаттаушылар, ұстаздар, ата-аналар, жалпы айтқанда біртұтас қоғам болып күресуіміз керек. Өзіне қол жұмсап тірі қалғандардың айтуымен белгілі болғандай, олардың дені өмірмен шын қоштасқысы келмеген, тек өздеріне қоғамның назарын аударуға тырысқан. Сондықтан, түрлі мәселелерге тап болып, депрессияда жүрген айналамыздағыларға жанашырлықпен қарап, сырымен бөлісуге мүмкіндік жасап, өмірдің жақсы жақтарын көбірек айтып, оның мәселесін шешуге жәрдем беруге тырысуымыз маңызды. Осы арқылы біреудің өмірін сақтап қалуымыз да әбден мүмкін. Қандай қауіпке болмасын алғашқы болып ұрынуға бейім, оң - солын толық танып үлгермеген жастарымыз - суицид аталатын аждаһаның да құрбаны болып отыр. Өткен жылғы көрсеткішке сай, Қазақстанда 15 - 29 жас аралығындағы жастар өзіне қол жұмсаудан әлемде 4 орынды алған. Бұл жастар арасында да суицидке қарсы насихат шараларын көбейту керектігін көрсетеді. Ал енді осы нәрсеге діни көзқараспен қарайықшы. Өз - өзіне қол жұмсау, фәни дүниені айтпағанда, ертеңгі мәңгілік өмірде де пенденің алдынан зиян болып шығары анық. Себебі, біздің жанымыз Алланың аманаты. Оған қиянат жасауымыз - ауыр күнә болмақ. Алла Тағала Құранда былай деген: «Күмәнсіз, Алла сендерге аманатты өз иелеріне табыс етуді және адамдардың арасында билік қылатын болсаңдар, әділдікпен билік қылуларыңды әмір етті» (Ниса: 58) . Сондықтан, жаратушының әміріне бойұсынып, өзі берген жанын қайтарып алғанша мына өмірдің сынағына сабырлылықпен қарағанамыз абзал. Пайғамбарымыз Мұхаммед (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) сүйікті үмметерін өз-өзіне қол салудың ауыр азабынан сақтандырып кеткен. Пайғамбарымыз (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) . «Өзін-өзі тұншықтырып өлтірген адам, тозақ отында тұншықтырылады. Өзіне пышақ салып өлген адам, тозақта пышақталады. Өзін жардан тастап өлген адам, тозақ отына лақтырылады, - деген» (Имам Ахмад, Әбу Дәут риуаят етті) . Сонымен бірге : «Сендерден бұрын қауым болды. Олардың ішінде біреуі жаралы болатын, кейін жарақатына төзе алмады. Ол пышақ алып, жарақатты қолынан сылып, алып тастады. Қаны тоқтамай ағып, соның салдарынан ол адам қайтыс болды. Кейін ол Алла Тағаланың құзырына барған уақытта. Алла Тағала: - Пендем Менің алдыма өзін өлтіріп келді. Мен оған жәннатты харам қылдым, деп айтты» (Имам Бұхари, Мүслим риуаят етті) . Бұдан түйгеніміз - суицидке бару, адамды екі дүниеде де орыны толмас өкінішке ұрындарады. Басқа түскен уақытша қиындыққа мойымай, оны жеңіп шығу, қайсарлық таныту біздің нақты ұстанымымыз болуы керек. Әлемде мұсылман елдерінде өз - өзін өлтіру неге жоқтың қасы? Себебі, ол жерлерде Ислам дінін түсінген адам, бүгін алдымыздан шыққан мәселе уақытша сынақ екенін ұғынып, өз өмірін қию Алланың қаһарына ұшырататынын білгеннен ондай қадамға бармайды. Біз де осы айтылғандарды жадымызда ұстап, тек өзімізді ғана емес, айналамыздағыларды да суицидке ұрынудан қорғап жүрейік![5]

1. 2 Суицидентке алдын-ала психологиялық көмек көрсету.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.