Деректер қорларының байланысуы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:

Нормативтік сілтемелер

Курстық жұмыста келесі құжаттарға сілтемелер қолданылған

ҚР СТ 5.0-95 Техника - экономикалық және әлеуметтік ақпаратты жіктеу және кодтаудың бірыңғай жүйесі. Негізгі ережелер.
ҚР СТ 5.1-95 Техника - экономикалық және әлеуметтік ақпараттардың мемлекеттік жіктеуішін әзірлеу тәртібі.
ВСТ 1.01-99 Статистикалық жіктеуіштер мен номенклатураларды әзірлеу және жүргізу тәртібі ведомстволық стандарт.
МЕСТ 147.23.02-78 Шекті мүмкіндік ластануы
МЕСТ 12.1. 2005-88 Жұмысшы аудан ауасы. Жалпы санитарлы-гигиеналық талаптар.
ХСТ 7.1 - 2003 Ақпарат, кітапхана және баспа ісі үшін стандарттар жүйесі. Библиографиялық жазба. Библиографиялық сипаттамасы.Жалпы талаптар мен компиляция ережелері.
ХСТ 7.0.5 - 2008 Ақпарат, кітапхана және баспа ісі үшін стандарттар жүйесі.Библиографиялық анықтама.Жалпы талаптар мен компиляция ережелері.

Анықтамалар

Бұл курстық жұмыста сәйкес анықтамалар мен келесі терминдер қолданылады:

BDE (Borland Database Engine - Borland фирмасының мәліметтер қорының процессоры) мәліметтер қорымен әрекеттесу үшін AP1 дамыған интерфейсін ұсынады.
BDE Administrator - Мәліметтер қорына күйге келтіруге арналған утилит ADO (Active X Date Objects - Active X мәліметтерінің объектілері) OLE DB (Objects Linking and Embedding DateBase - мәліметтер қорының объектілерін байланыстыру мен ендіру) көмегімен ақпаратқа қол жеткізуді жүзеге асырады;
dbExpress драйверлер жинағы көмегімен мәліметтер қорындағы ақпараттарға тез қол жеткізуді қамтамасыз етеді;
Interbase тікелей Interbase мәліметтер қорына қол жеткізуді іске асырады. SQL (Structured Query Language) -- реляциялық дерекқорларын құруға, өзгертуге және басқаруға арналған универсалды компьютер тілі.
OLE DB (Objects Linking and Embedding DateBase - мәліметтер қорының объектілерін байланыстыру мен ендіру;
Datasourse - мәліметтер көзі ;
Datacontrols бетінде келесі визуалды компоненттер орналасқан;
Dbgrid - тор ( кесте )
Dbnavigator - навигациялы интерфейс
Dbtext - жазу
Database - дқ мен байланысуы;
Dbedit - бір жолдық редактор
Dbimage - графикалық бейне
Dblistbox - қарапайым тізім
Table - дқ кестесіне негізделген мәліметтер жиыны ;
Query - sql сұрауына негізделген мәліметтер жиыны ;
DBGrid - Торкестені ДБ-дағы мәліметтермен шығарады
TDBNavigator - ДБ-мен жұмысты басқарады.
TDBText - ДБ кестесіндегі өрістен жолдық мәнді шығарады
DBEdit - Бір жолдық редакторөрістің жолдық мәнін шығару және редакторлейді
DBImage Графикалық бейне шығарады
DBLookupListBox - Мәліметтер жинағымен құрылатын қарапайым тізім
DBRichEdit - Жартылай функционалды текстік редактор
DBChart - Диаграмма ДБ мәліметтері бойынша диаграммалар мен графиктер шығарады.

Белгілеулер мен қысқартулар

ADO - Active Data Object
SQL - Structured Query Language
BDE - Borland Database Engine
ДБ - Деректер Базасы
ДББЖ - Деректер Базасын Баскару Жүйесі
ДК - Дербес Компьютер
Win32 - Windows-тың 32 разрядты интерфейсі
АТ - Ақпараттық Технология
АЖ - Ақпарат Жүйесімен
OLE DB - Objects Linking and Embedding DateBase
VSL - Visual Component Library
IDL - Interface Definition Language

Кіріспе

XXI ғасыр ақпараттандырылған кезең болғандықтан компьютерлік технологиялардың және интернеттің даму экономика мен әлеуметтік салаларға көптеген жаңа мүмкіндіктер беріп отыр. Кез-келген авотматтандырылған жүйе өзара байланысқан көптеген модульдерден тұратын күрделі аппараттық -программалық комплекстерді сипаттайды. Мұндай жағдайда желілік технологиялардың және деректер қорының алатын орны ерекше болып табылады. Жаңа технологиялардың дұрыс пайдаланылуы бизнес әлеміндегі жетекші орындарға ие болады. Қазіргі заманғы компьютерлік технологиялардың қолданылуы экономика мен әлеуметтік салаларға көптеген жаңа ойлар беріп отыр. Мұндай жағдайда деректер қорының алатын орны ерекше болып табылады. Қазіргі таңда жер шарында көптеген программистер Delphi-де бағдарламалар құрайды және олар Delphi-де мәліметтерді өңдеуге және сақтауға арналған арнайы бағдарламалар құрастырады. Өзіміз күнделікті өмірде қажетті мәліметтерді алу үшін, оларды өңдейтін және сұрыптайтын бағдарламалар қажет. Бағдарламаларды құруға және өңдеуге ыңғайлы ортаның бірі - Delphi ортасы болып табылады.
Delphi бағдарламасының структуралық тәртібі мен бағдарламалауы басқа тілдерге қарағанда жақсы дамыған. Оның негізгі ерекшеліктері мен мүмкіндіктері:
-Машиналық кодқа компиляциялаудың жоғарғы жылдамдығы мен өнімділігі (12∙104 жолмин);
-Компоненттерінің объектілі-бағдарланған моделі;
-Программалық нұсқада қосымшаларды визуалды түрде құрастыру;
-Деректер базасын құрастырудың тиімді тәсілі;
-Delphi бұл бірнеше маңызды технологиялық бағдарламалардың жиынтығы.
Курстық жұмыстың өзектілігі - деректер қорын басқару жүйесінің мүмкіндіктері және жұмыс істеу аймағын қолданушыларға таныстыру, көрсету.
Курстық жұмыстың объектісі - Delphi бағдарламасында 03 дәріханасының мәліметтер қорын құру мен сұраныстар жасау.
Курстық жұмыстың мақсаты - Delphi программалау ортасы компаненттерінің мүмкіндіктерін қолданып, дәріханадағы қызметкерлер бөлімінің жұмысын жеңілдететін мәліметтер қорын құру, жазбалар бойынша іздеу, өзгерту, сұраныс құру.
Курстық жұмыстың міндеттері:
Delphi программалау ортасы туралы мәліметтер жинақтау;
Деректер қоры құрылымы;
Қызметкерлер бөлімі туралы деректерді жинақтау;
Delphi программалау ортасында программа құру.

1 Аналитикалық бөлім

1.1 Delphi жұмыс орнын жасаудың негізгі принциптері

Windows терезесі арқылы Delphi - ді іске қосу командасы:
Program Files(x86) - Embarcadero - Delphi XE7
Экранда Delphi XE7 ортасының терезесі көрінеді. Келесі 1 суретте Delphi XE7 ортасы көрсетілген.

Cурет 1. Delphi XE7 ортасы

1- Delphi XE7-ның негізгі терезесі;
2- Форма (Form1);
3- Обьект инспекторы терезесі (ObjectInspector).
Жалпы ортада программа құруға арналған, модуль терезесіде іске қосылады. (Unit 1. pas). Форма терезесінің астында орналасатындықтан, ол алғашқыда көрінбейді.
Delphi-дің негізгі терезесінің құрамына негізгі мәзір, аспаптар панелі және компоненттер политрасы енгізілген. Негізгі мәзір пунктеріне (ішкі мәзірлерге) Delphi-де жұмыс істеу командалары, аспаптар панеліне ішкі мәзірлерге енгізілген негізгі командаларды орындайтын батырмалар орналастырылған. 2 және 3 суретте сәйкесінше көрсетілген.

Cурет 2. Негізгі мәзір, аспаптар панелі

Сурет 3.Компоненттер палитрасы

Инспектор терезесінің жоғарғы қатарына таңдалған объект сипаттамасы да жазылып қойылады. Мысалы, Delphi іске қосылған кезде форманың ашылған қасиеттер терезесі 1 суретте көрсетілген. Терезенің екі қосымша беті бар: Properties (Қасиеттер) және Events (Оқиғалар). Терезе ашылғанда екі бағанға енгізілген жазулардан тұратын оның Properties бөлімі ашылулы тұрады. Бірінші бағанда көрінетіндер - қасиет атаулары, екінші бағанға сәйкес жазылғандар-олардың мәндері.
Форма қасиеттері:
Name (Атау) - формаға берілген атау. Ол Delphi объектілерінің (компоненттердің) негізігі қасиеттерінің бірі. Delphi-дің жұмыс. Форма. Қасиеттер. Қасиеттер терезесі
Delphi-де дайындалатын программа проект (жоба) деп аталады. Форма-программаны дайындау алдында ашылатын, программаның сұхбаттық терезесі. Delphi алғашқы реет іске қосылған кезде форма Form1 сипаттамасымен (тақырыбымен) 1 суретте көрінеді. Оның жиектеріне тышқан көрсеткішін орналастырып, ол екі жақты нұсқама түріне айналған кезде жылжыту және қалдыру тәсілі бойынша форманы кеңейту не қысу қиын емес.
Құрылатын программада пайдалану үшін формада түрлі компоненттер (форма компоненттері) орнатады. Негізгі компонентердің кейбірі Access берілгендер қоры жүйесінде пайдаланылатын элементе панеліне енгізілген түймелер сияқты. Олар Delphi терезесінің компоненттер палитрасына орналастырылған.
Кей жағдайларда экранда форма көрінбеуі мүмкін. Осы экранға шығару үшін View-Forms командасын беру жеткілікті.
Форманың және формаға енгізілетін компоненттердің түрлі қасиеттері бар (оларды компонент "паспорты" деп те атайды). Қасиет (Сипаттама, параметр) - айнымалылардың ерекше түрі. Олар объектінің түрлі мүмкіндіктерін сипаттап, ағымдық күйін анықтайды. Мысалы форма қасиеттерінің мәндері - форма тақырыбының мәтіні, өлшемі, экранда орналасуы, түсі т.б. Delphi іске қосылған кезде форма қасиеттеріне алғашқы сәйкес мәндер меншіктеліп қойылады.
Форманы не онда орнатылған компонентті программа құру үшін дайындау оның кейбір қасиеттерінің мәндерін өзгертуден басталады. Қасиеттер тізімі Объект инспекторы (ObjectInspector) терезесіне енгізілген. Тізімді инспектор терезесіне шығару үшін сәйкес объектіні істеуі кезінде ол объектіні осы атау бойынша ажыратып таниды. Delphi-дің формаға автоматы түрде алғашқы рет меншіктелген сипаттамасын Form1 орнына KvTend сипаттамасын енгізу. Ол үшін қасиеттер терезесінен Name сипаттамасын таңдап, жаңа атауды клавиатура арқылы теріп алса болғаны. Терілген атау Name жолының оң қатарына жазылып қойылады. 4-суретте көрсетілгендей.

Cурет 3. Форма қасиеттері

Font ( Шрифт) - формаға енгізілетін мәтін шрифтін орнату қасиеті. Оны таңдап, оң жағында көрінген көп нүкте (...) түймесін шерткен кезде сұқпаттық шрифт таңдау терезесі көрінеді. Терезеден әдеттегідей қажетті шрифт типін өлшемін таңдап ( мысалы, Times Kaz, 10), ОК түймесін шерту керек. Бесінші суреттен көруге болады.

Сурет 5. Шрифт таңдау терезесі

Caption (Тақырып, бетіне жазу) - форма терезесінің тақырыбына енгізілетін мәтін. Алғашқы кезде қасиеттер терезесінің Caption қасиетіне тақырып үшін Form1 cөзі енгізіліп қойылған. Оны "Redaktor" не басқа тақырыпқа алмастыру Name қасиетіне мән меншіктеу тәсілі сияқты ( қасиет мәні енгізілген соң КҚ ( каретканы қайтару , енгізу клавишін басып қойған жөн)
Color (түс) - форманың түсін орнату қасиеті. Ол таңдалған кезде оң жағында тілсызық түймесі көрінеді. Тілсызық түймесі - қасиет мәнінің бірнеше екенінің белгісі. Тілсызық белсісін шерткен кезде мәнедер (түстер) терезесі ашылады. Тізімде көрінген қалаған түсті шерткен. Соң форма сәйкес түске боялып қойылады.
Width (Ен), Height (Биіктік) - пиксель өлшем бірлігімен берілген форманың ені мен биіктігін орнату қасиеттері (бұл мәндер форманы қолдан кеңейту не сығу кезінде де автоматты түрде орнатылып қойылады).
Объект қасиетін программа ( программалық код) ішінде орнату да мүмкін. Мысалы, форма тақырыбы шрифтінің өлшемін 14 ету үшін программаға Form1. FontSize :=14 меншіктеу операторын енгізуге болады.
Жалпы, бір қасиет мәнімен танысу үшін оны қасиеттер терезесінде таңдап, F1 клавишін басу арқылы сәйкес анықтаманы шақыру керек. Delphi-де анықтамалар ағылшын тілінде жазылады. Ол түсініксіз болса, экранда орысша аудармасын көрсететін "Coкpaт 97" сияқты арнайы дайындалған программаны пайдаланған жөн ( мұндай программа компьютерге орнатылса, оны пайдалану қиын емес).
Экранда қасиеттер терезесі көбінесе, оны шығару үшін View-object Inspector командасын беру жеткілікті. Ол F11 клавиші басылған кезде де көрінеді. [1,2]

1.2 Деректер базасы

Delphi-де мəліметтер қорына қатынаудың Borland Database Engine жəне ODBC сияқты дəстүрлі құралдары сияқты Microsoft ActiveX Data Objects (ADO) технологиясын да қолдануға болады, яғни бұл технология СОМ мүмкіндіктеріне, соның ішінде OLE DB интерфейсіне негізделген.
ADO технологиясы əмбебаптылығының арқасында өңдеушілер арасында танымалдылыққа ие болды. Енді OLE DB интерфейсінің базалық жинақтамасы Microsoft операциялық жүйесінің барлығында бар десек те болады. Сондықтан да осы жолмен мəліметтерге қатынау үшін тек ADO байланыс провайдерін көрсетіп, қажет мəліметтер қоры мен ADO орнатылған кез келген компьютерге бағдарламаны тасымалдай аламыз.
Жергілікті деректер базасы және онымен жұмыс істейтін қолданба бір компьютерде орналасады. Бұл жағдайда ақпараттық жүйе келесі 1 сұлбада көрсетілгендей жергілікті сәулетке ие.

ADO
ADO
Деректер шбазасы
Деректер шбазасы
Қолданба
Қолданба

Сұлба 1.Деректер қорларының байланысуы

Microsoft ActiveX Data Objects (ADO) МҚ қосымшаларынан мəліметтерге əмбебап қатынауды қамтамасыз етеді. ADO технологиясы мен OLE DB интерфейсі қосымшаға əр типті мəліметтер негізіне бірегей қатынау əдісін қамтамасыз етеді.
Мысалы, ADO-ны қолданатын қосымша корпоративті SQL серверде сақталатын мəліметтерге де, электронды кестелерге де, жергілікті МҚБЖ-ға да бірдей қиындықты операцияларды қолдана береді. ADO арқылы кез келген мəліметке жіберілген SQL сұраныс орындалады. Мынадай сұрақ туындауы мүмкін: бұл сұранысты деректер көзі қалай атқара алады?
МҚ серверлерін көп ойлап қажеті жоқ, SQL сұраныстарын өңдеу - олардың басты міндеті. Файлдық тізбек, электронды кесте, электронды почта жəне т.б. үшін ADO механизмі мен OLE DB интерфейсі шақырылады. OLE DB мəліметтерді өңдеудің стандартты функцияларын инкасулирлейтін арнайы СОМ объектілер жиынтығы мен объектілер арасында деректер алмасуды қамтамасыз етіп отыратын арнайы деректер көзінің функциялары мен интерфейстердіұсынады.
ADO технологиясына сəйкес кез келген дерек көзі (мəліметтер қоры, электронды кесте, файл), мəліметтер провайдерінің көмегімен қосымшаға қатынасатын мəліметтер қоймасы деп аталады. Қосымшадағы минимальді компоненттер құрамына байланыс объектісі, деректер тобының объектісі, сұраныстар процессорының объектілері кіреді.
Жалпы, ADO технологиясы тек өзіне OLE DB объектілерін ғана емес, қосымша мен деректер объектілерінің өзара қатынасын реттейтін механизмдерді деенгізеді.Мұндай архитектура объектілер жиынтығы мен интерфейсті ашып əрі кеңейтеді. Объектілер жиынтығы мен сəйкес провайдер кез келген деректер қоймасына ағымдағы ADO құрылымын өзгертпей-ақ құрылуы мүмкін. Осы кезде - ақ мəліметтер ұғымы кеңейе түседі, яғни дəстүрлі емес кестелік деректерге объектілер жиынтығы мен интерфейсті өңдеп шығуға болады.

1.3 или Delphi или жұмыс или орнын или жасаудың или негізгі или талаптары

Windows-тағы сияқты Dephi - де программалар оқиғалар арқылы басқарылады. Мысалы, пайдаланушы программа құру үшін алдымен формаға компонент орнату, формада орналастырылған компонентті тышқан арқылы шертуі мүмкін. Оның іс-әрекеті оқиға шақырады. Яғни , оқиға - программаның жұмыс істеуі кезінде объект жағдайының өзгеруі .
Dephi-де әр оқиғаға атау беріліп қойылған. Мысалы, компоненттер палитрасының Button1 компонентін шерту Click (Шерту) оқиғасын шақырады.
Әр объектіге байланысты оқиғалар жеткілікті Мысалы, формаға байланысты оқиғалар саны -35 Олар қасиеттер терезесінің Events қосымша бетіне енгізілген. Терезеде оқиға атауларының алдына On префиксі (қосымшасы) тіркестіріліп жзылады. Ол-атаудың оқиға екендігін білдіретін белгі.Алтыншы суреттен көруге болады.

Сурет 6. Форма оқиғалары

Dephi ортасында жиі кездесетін оқиғалар :
On Click-тышқан түймесін бір рет басу;
OnDblClick-тышқан түймесін екі рет басу;
OnKeyDown-клавишті басу;
OnKeyUp-басылған клавишті босату;
OnMouseDown- тышқан түймесін басу;
OnMouseUp- тышқан түймесін босату;
OnMouseMove- тышқан көрсеткішін жылжыту;
On Create- форманы екі рет шерту, т.б.
Dephi-де программа (проект) екі бөлімнен тұрады:
-алғашқыда автоматты түрде Project1 сипаттамасы берілетін модуль. Олар жеке терезелерде орналастырған.
-Модульге оқиғаларға сәйкес іс-әрекеттерді орындайтын программа мәтіні (процедуралар) енгізіледі. Программа мәтінін программалық код деп , терезені программалық код терезесі не қысқаша редактор терезесі деп те атайды.Ол келесі жетінші суретте көрсетілген.

Сурет 7. Редактор терезесі

Delphi іске қосылған кезде ол форма терезесінің астында көрінбей тұрады. Оны экранға шығару тәсілдері:
- форманы жабу (түймесін шерту);
- код терезесінің бір шеті форма астында көрініп тұрса, оны шерту. Терезе белсендірілуі түрде ашылады да онда процедура дайындамасы (үлгісі) көрінеді. Оның тақырыбы нүкте арқылы бөлінген класс және процедура атауларынан тұрады т.б.
Жалпы, формадан код терезесіне өту және код терезесінен формаға өту үшін F12 клавишін басу жеткілікті. Жетінші суретте көрініп тұрғаны - терезесіне енгізілген процедура дайындамасы. Оқиғаға байланысты құрылатын процедура оқиғаны өңдеуіш не оқиғаны өңдеу процедурасы делінеді. Процедура дайындамасының жазылу түрі:
Procedure атау (Sender: TObject);
сипаттау бөлімі
begin
процедура денесі
end;
мұндағы Sender параметрі құрылатын процедураның қай класқа тиістілігін анықтайды .[5,6]

1.4 Delphi -де деректер базасын кұру және көрсету

Қажетті кестелерді құрып болған соң бұл кестелерді қажетті ақпаратпен толтыру және құрылған кестелерді өңдеу мәселесі туындайды. Әрбір кестеге арнап оны өңдеу процедурасы жазылады. Осыдан, модульдік программалау қажеттілігі пайда болады. Демек, бірден модуль аралық інтерфейс сұрағы пайда болады. Мұнан басқа, бір ден пайдаланушы интерфейсін құру қажеттілігі де пайда болады. Әрбір кесте үшін осы кестені басқаратын өзіндік дербес модуль құрылады. Ол алдымен автономдық режимде тексеріледі, яғни осы модульдің берілгендер базасымен программалық және аппараттық түрдегі күтпеген жағдайлар үшін үйлестірілуі іске асырылады. Модуль аралық интерфейсті құру барысында келесі факторлар ескерілуі тиіс:
* Пайдалану барысындағы көрнекілігі және қарапайымдылығы;
* Программаның жұмыс істеу сенімділігі;
* Жұмыс істеу жылдамдығының жоғарылығы.
Шығу мәліметтерін баспаға шығаруға арналған программалық модульді жоғарыда сипатталған алгоритмге сүйеніп құру тағы да құрылымдық программалаудың қолданылуын қажет етеді, себебі түрліше есептерді баспаға шығару үшін әрбір формаға арналған жеке программалық модульдер құруға тура келеді. Баспаға шығаруды мәзір арқылы басқарады.
Мен өзіме керекті кестелерді Mircosoft Access утилитасы арқылы құрып аламын. Маған 03 дәріханасының қызметкерлер бөлімі жайлы толық мәліметтер, олардың аты жөні,туған күні,бөлімі, қызметі, мекен жайы және де айлық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.