Ауруды тарататын ауру балықтар

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 53 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

М. ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

Байсары Аида Ержанқызы

Шардара су қоймасынан ауланған балықты ОҚМУ зертханасында ветеринариялық-санитариялық сараптау

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

5В120100 - «Ветеринарлық медицина» мамандығы

Шымкент 2019 ж.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

М. ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

«Қорғауға жіберілді»

Кафедра меңгерушісі

И. А. Тұтқышбай

(ғыл. дәрежесі, атағы Т. А. Ә. )

«___»201 ж.

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: Шардара су қоймасынан ауланған балықты ОҚМУ зертханасында ветеринариялық-санитариялық сараптау

5В120100 - «Ветеринарлық медицина» мамандығы

Орындаған Байсары Аида

Ғылыми жетекшісі, аға оқытушы Қамбаров Алтынбек

Шымкент 2019 ж.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

М. ӘУЕЗОВ атындағы ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

жоғары мектебі

(жоғары мектеп атауы)

кафедрасы

Мамандығы _

(мамандықтың аталуы мен шифрі)

«БЕКІТЕМІН»

Кафедра меңгерушісі

И. А. Тұтқышбай

(каф. меңгерушісі А. Т. Ә. )

«»201 ж.

дипломдық жұмысты орындауға

ТАПСЫРМА №___

Студент

(Т. А. Ә. ) (тобының)

Жұмыстың тақырыбы

Университет бойынша 201ж. № бұйрығымен бекітілген

Жұмыстың орындалу мерзімі

Жұмысты орындауға қатысты сұрақтар тізбесі

Аннотация

Бұл дипломдық жұмыста аннотация, нормативтік сілтемелер, анықтамалар, қысқартулар мен белгілер, кіріспе, әдебиетке шолу, өзіндік зерттеу нысаны мен әдістері, зертеу қорытындысы, пайдаланылған әдебиеттер бөлімдерінен тұрады.

Кіріспе бөлімінде балықтар жайлы жалпы мәлімет, тақырыптың өзектілігі, мақсаты көрсетілген.

Әдебиетке шолу бөлімінде балық түрлері, жемдері, балықтың аурулары және зерттеген ғалымдар туралы мәлімет келтірілген. Өзіндік зерттеулер бөлімінде балықты зерттеу нысаны мен әдістері, шаруашылыққа қысқаша сипаттама қарастырылған.

Зерттеу қортындысында зерттеу нәтижелері, балықтың құрамындағы микроэлементтердің мөлшері көрсетіледі.

Мазмұны

Аннотация4

Кіріспе6

1. Негізгі бөлім8

1. 1. Әдебиетке шолу. 8

1. 2. Балықтың жемдері, аурулары және зерттеген ғалымдар14

1. 3. Шардара су қоймасы. 22

1. 4. Балық морфологиясы мен физиологиясы24

1. 5. Балық етінің химиялық құрамы28

1. 6. Балық өсірілетін тоғандардың суына қойылатын гигиеналық талаптар31

1. 7. Балық өсіретін тоғандардың ветеринариялық-санитариялық талаптар35

1. 8. Балықты зертханалық сараптау37

1. 9. Балықтан зертханалық сынама алу40

2. Өзіндік зерттеу43

2. 1. Зерттеу жүргізуге қажетті құрал-жабдықтар:45

2. 2. Бактериоскопия46

2. 3. РН анықтау47

2. 4. Редуктаза сынамасы47

2. 5. Пероксидаза реакциясы48

2. 6. Құрғақ минерализация әдісі48

3. Зерттеу нәтижелері49

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі. Халық үшін саналы, қауіпсіз тағам өнімдерін пайдалану - бүгінгі таңдағы өте өзекті мәселелердің бірі болып табылады. Басым көпшілігінің сапа тұрғысынан алғанда стандарттарға толықтай сәйкес келмеуі түрлі салдарға, ауруларға әкеп соқтыратындығы да белгілі. Осындай жағдайлардың алдын алу үшін қолжетімді шаралардың барлығы жүзеге асырылуы тиіс. Балық өнімі ақуыздардың, дәрумендердің, май қышқылдарының, организм үшін қажетті басқа да микроэлементтердің негізгі көзі болып табылады, алайда бүгінгі таңда бұл өнім түрінің де кері салдары болуы мүмкін. Сондықтан, балықтар ветеринариялық-санитариялық зерттеу пунктінен міндетті түрде тексеруден өтуі қажет. Мақсаты. Шардара су қоймасынан ауланатын балықтардың құрамындағы уытты микроэлементтерді анықтау. Келіп түскен балықтардың адамға зияны жоқтығына көз жеткізу және сатылуға жарамдылығын тексеру. Алдымен балықтар туралы жалпы мағлұмат айтып өтсек, өзіміз білетіндей балықтар негізінен судағы тіршілікке бейімделген жануарлар. Балықтар өкпе арқылы емес, желбезек арқылы тыныс алады. Балықтар -желбезекпен тыныс алатын, дене температурасы тұрақсыз, аяқ орнына жүзу қанаттары бар омыртқалы су жануарлары. Балықтар қартайғанша өседі, бірақ өсуі бір келкі болмайды. Жыныстық қабілеті жетілгенше тез өседі, олардың өсуі жыл маусымына, тіршілік жағдайына байланысты. Балықтар 1 жыл немесе 2-3 жыл, кейбіреулері 100жыл өмір сүреді. Балықтардың 22000-нан астам түрі бар деп есептелінеді. Қазақстанда 180-дей түрі кездеседі. Қазақстан балық шаруашылығы су қорына бай және мұнда балық өсіру мен балық аулауды қарқынды дамытуға қолайлы жағдайлар бар. Республикаға балық және балық өнімдері 43 шетелдік мемлекеттерден келіп түседі. Негізгі балық жеткізушілерге Ресей, Норвегия және Қытай жатады. Балық шаруашылығы - балықты өндіру және өңдеумен айналысатын тамақ өнеркәсібінің бір саласы. Тамақ өнеркәсібінің бір саласы ретінде балық шаруашылығы ХYII - ғасырда пайда болды. Балық шаруашылығы Қазақстан республикасы территориясында негізінен Каспий және Арал теңіздерінде жүргізілді. Шардара су қоймасында балық аулау 1968 жылдан басталған және 1974 жылы оны өндіру көлемі 400-ден 1652 тоннаға дейін өсті. 80 - жылдардан бастап, балық аулау көлемі күрт төмендей бастады. Шардара су қоймасының пайда болуынан бастап мұнда мекен еткен балықтың 33 түрінен 2001 жылы тек 19 түрі ғана қалды. Оңтүстік Қазақстанда балық шаруашылығын дамытудың маңызы зор. Шардара су қоймасы - Оңтүстік Қазақстан облысындағы балықты ең көп аулайтын су қоймасы. Балық және балық өңдеу өнеркәсібі облыста Шардара су қоймасында дамыған. Шардара су қоймасының суы ауыл шаруашылығы жерлерін суарумен айналысады. Шардара су қоймасы Сырдария өзенінің жағалауында Шардара су торабының плотинасында орналасқан. Бұл су торабының құрамында су электр станциясы бар. Оны толтыру 1965 жылы басталды. Ауданы 900 км ² , көлемі 5, 7 км ³ , ұзындығы 70 км, ең үлкен ені 25 км, орташа тереңдігі 6, 5 м. Бұл су қоймасы жаңа жерлерді суару және Сырдария өзенінің бойында болатын жиі су басуды жою мақсатында салынған. Жалпы Шардара су қоймасы республикадағы балыққа ең бай су қойма болып табылады. Оның тек облыста ғана емес, сонымен қатар республиканың балық шаруашылығында алатын орны ерекше. Шардара су қоймасы Оңтүстік Қазақстан облысының территориясында жатқандықтан, аймақта ауыл шаруашылығы интенсивті түрде жүргізілетіндіктен оны балық шаруашылығында пайдалану мен ирригациялық - энергетикалық пайлану арасындағы шиеленіс өте үлкен. Бұл су қоймасында үнемі балық аулау 1968 жылдан басталған және 1974 жылы оны өндіру көлемі 400 ден 1652 тоннаға дейін өсті. 80 - жылдардан бастап, балық аулау көлемі күрт төмендей бастады. Балық шаруашылығы еліміздегі азықтық кешендерінде айтарлықтай орын алады және де азық-түлік өндіру саласында қарқынды даму үстінде. Балық еті - жоғары калориялы диеталық тағам болып табылады.

Негізгі бөлім Әдебиетке шолу.

Балықтар - хордалылар типінің жақтылар тобына жататын омыртқалы су жануарлары. Балықтар өкпе арқылы емес желбезек арқылы тыныс алады. Балықтар тұзды немесе тұщы суларда тіршілік ете алады. Балықтардың 22000-нан астам түрі бар деп есептеледі. Балықтар омыртқалы жануарлардың ішіндегі ең көпсанды және әртүрлі пішінді топ. Бұл олардың өте әртүрлі жағдайларда тіршілік етуімен байланысты. Балықтар тропикалық, қоңыржай және полярлы зоналардың шағын қара суларында, ағысы қатты өзендері мен жылғаларында, теңіздері мен мұхиттарында тіршілік етеді. Балықтар 6000 м биіктегі тау суларында, мұхиттардың тұңғиықтарында, жер асты үңгірлердегі суларда да кездеседі. Бұлар температурасы 2 ⁰ С суық сулардан 40 ⁰ С асатын ыссы суларда да, сондай-ақ тұщы, кермек және тұздылығы 80% болатын суларда да тіршілік ете алады, тек тұзсыз (тазартылған) және тұздық суларда болмайды. Балықтардың тері жабыны барлық омыртқалыларға ұқсас 2 қабаттан түзілген. Оның сыртқы қабаты көпқабатты болып эпидермис деп аталса, ішкі қабаты нағыз тері қабаты деп аталады. Эпидермис қабатындағы біржасушалы бездерден бөлінген шырышты заттар балық денесіне сусылдақтық қасиет береді. Ал дерма қабатынан қабыршақтар түзіледі. Балықтардың бұлшықеттері негізінен жон арқасында және құйрық-жүзбеқанаттарының түбінде орналасқан. Балықтардың бұлшықеттері жеке бұлшықеттерге жіктелмеген және олар бұлшықеттер арқылы белсенді жүзеді. Балықтардың қаңқасы шеміршектер мен сүйектерден тұрады және бірнеше бөлімдерге бөлінген. Біліктік қаңқаға - омыртқа жотасы мен басқаңқасы жатады. Омыртқа жотасының тұлға және құйрық бөлімдерін, ал жеке омыртқаның денесі мен доғасын ажыратады. Басқаңқасы ми сауыты және жақ аппараты деп бөлінеді. Иық белдеуі мен көкірек жүзбеқанаттары, жамбас белдеуі мен құрсақ жүзбеқанаттарының қаңқасы байланысады. Шеміршекті балықтардың қаңқасы тек шеміршектерден түзілсе, ал сүйекті балықтардың қаңқасы сүйектерден әрі шеміршектерден түзілген. Балықтардың асқорыту жүйесі барлық омыртқалыларға ұқсас. Шеміршекті балықтарда асқорыту мүшелері клоакамен, ал сүйекті безі жақсы жетілген. Балықтардың тынысалу жүйесінің қызметі жұтқыншақтың екі бүйірінде орналасқан желбезектері атқарып, суда еріген оттекпен тыныс алады. Кейбір сүйекті балықтарда қосымша тынысалу қызметін торсылдағы атқарады және торсылдақ тек сүйекті балықтарда ғана болады. Балықтардың қанайналым жүйесі тұйық әрі бір ғана қанайналым шеңбері болады. Жүрегі 2 қуысты бір жүрекше бір қарынша және жүрегі арқылы вена қаны ағып өтеді де, желбезектерінде оттекпен қанығып, денесіне тек артерия қаны таралады. Балықтардың жүйке жүйесі дөңгелекауыздылармен салыстырғанда жақсы дамыған. Миы 5 бөлімге бөлінген. Оларда аралық ми едәуір жақсы дамыған, онда көру төмпешігі, гипофиз, эпифиз орналасқан. Сүйекті балықтарда ортаңғы миы үлкен. Жақсы түзетін балықтардың қозғалыс әрекетін реттейтін мишығы жақсы жетілген. Аралық Мида кейбір балықтарда болатын электрлік мүшенің және бүйір сызығының орталықтары орналасқан. Балықтардың миынан 10 жұп жүйкелер тарайды. Балықтардың сезім мүшелеріне - бүйір сызығы, дәм сезу, иіс сезу, көру, тепе-теңдікті сақтау мен есту мүшелері жатады. Бүйір сызығы балықтарға тән ерекше сезім мүшесі. Ол кейбір балықтарда жек тесіктер болып айқын байқалады. Балықтар бүйір сызығы арқылы судың ағу бағытын, басқа су жануарларының жақындағанын және басқа да кедергілерді сезеді. Иіс сезу мүшесі танау тесіктерінде орналасқан жұп иіс сезу қапшықтарынан тұрады. Балықтардың басы оның тірщілік ету ортасына байланысты дамыған. Балықтардың басында ауызы, көздері, танаулары, жебезек саңлаулары орналасқан. Сүйекті балықтаржың желбезек саңлаулары бір жұп, шеміршекті балықтарда- бес, ал химераларда- желбезек қақпағы сияқты терімен жабылған төрт жұп. Желбезек қақпақтарының жиегі тері жарғақпен көмкерілген, олар басының астында желбезек аралық жерге бекіген. Ал кейбір балықтарда екі жедбезек жарғағы қосылып, қатпаршақ құрайды. ауызының орналасқан жері, құрылысы, олардың қоректену сипатына байланысты. Жоғарғы-төменгі жақ сүйектері ілгері жоғары қарай созылған. Кейбір балықтардың ауызы жоғары қараған қисық саңлау сияқты. Тамағы су түбіне жақын балықтардың ауызы төменгі, немесе жартылай төменгі болады. Ал кейбір балықтардың жақ аралық сүйектері бас қаңқасымен қозғалмалы жалғасқан. Сондықтан, ауызы түтік сияқты созылады. Бастың бүйірлерінде көздері орналасқан. Барлық балықтардың мұрын тесіктері жұп. Олар сүйекті балықтарда басының үстінде, көздерден ілгері орналасқан. Ал шеміршекті балықтарда олар басының астында. Көптеген балықтардың дәм сезу және түйсіну органдарының қызметін атқаратын мұртшалары болады. Көптеген балықтардың екі жанында бір толық бүйір сызығы болады. Кейбір түрлерінде ол үзік-үзік, ал кейбіреулерінде қисық болып келеді. Бүйірі сызығы - балықтардың суда тепе теңдігін сақтайды. Толқындарды жарып, қимыл қозғалыс жасауына мүмкіндік береді. Жүзу қанаттары балықтардың тіршілік әрекетін қамтамасыз етеді. Тепе теңдікті сақтайды, қозғалуын басқарады, және жүзуін тежейді әрі жылдамдатады. балық қанаттары жұп және тақ деп ажыратылады. Жұп қанаттарға кеуде және құрсақ, тақ қанаттарға-арқа және құйырық асты және құйырық қанаттары жатады. Балықтарда арқа қанаттары бірнеше болуы мүмкін. Біреу, екеу немесе үшеу. Аналь қанаты әдетте біреу болады. Шеміршекті балықтардың аталықтарының құрсақ қанаттарының ішкі талшықтары шағылысу органына айналған. Құйырық қанаттары изобатты, гипобатты және эпибатты деп бөлінеді. Құйрық қанаты болмайтын балықтар сирек кездеседі. нағыз сүйекті балықтардың құйырық қанаттары тік, жұмыр, ойық, жартылай сүйірленген болып бөлінеді. Әр бір қанат бірнеше қызмет атқарады. Құйырық қанаты қозғалу күшін тудырады. Олардың бұрылу мүмкіндігін қамтамасыз етеді. Жұп қанаттар тепе теңдікті сақтайды, кеңістіктегі және тереңдік бағдарлаушының қызметін атқарады. Арқа және аналь қанаттары кильдің қызметін. Дененің өз осінее айналыуына кедергі болады, қалыпты жағдайын сақтауға көмектеседі. Жылдам жүзген уақытта жұп қанаттары денесіне жабысады, ал тунецтерде айырқша ойықтарға жиырылады. Дене пішіні мен тіршілік ортасының көп түрлілігі балықтардың қозғалуының әр түрлі болуына әкеледі. Қазіргі кезде үш түрлі қозғалу әдістері белгілі: жүзу, жорғалау және ұшу. Балықтарға жүзу - денесі мен құйырығының иілуі арқылы іске асырылады. Ол бұлшық еттердің жиырылуы нәтижесінде болады. Бүйіріне иіліп жүзудің екі типін ажыратады: жылан балық тектес және скумбрия тектес. Балықтар құрылысының ерекшелігіне физиологиялық жағдайға судың температура-сына және басқа факторларға тәуелді түрлі жылдамдықпен жүзеді. ең жылдам жүзетін балық- семсер балық., сағатына жүз жиырма шақырым. Жүзу жылдамдығы балықтың көлеміне де байланысты. Ірі балықтардың ұсақ балықтарға қарағанда тез жүзетіні табиғи құбылыс. Жүзу жылдамдығына сәйкес балықтарды төмендегідей топтарға бөледі. Өте тез жүзетіндер, (семсер балық, тунецтер, акула- мако), жылдамдық жетпіс шақырым шамасында, тез жүзетіндер - албырттар, скумбриялар жылдамдық коффициенті 30-60, біршама тез жүзетіндер - треска, майшабақтар жатады. жылдамдық коффициенті - 10-20, ақырын жүзетіндер - бұзау бас балықтар- жылдамдық коффициенті 5-10, өте ақырын жүзетіндер - шаншар және ай балықтар, жылдамдық коффициенті 5 тен жде аз. Балықтардың жылдамдылығына оның дене пішіні, қабыршағының, шырышының бар-жоғы әсер етеді. Тез жүзетін балықтар-ға- денесі сүйір, қабыршағы майда, жұқа етті, құйырық сабағында көлденең киль-дер көп болады. тез жүзетін балықтардың айырқша су айналып өтетін органдары болады. Оларға майлы қабат, арнайы қалақшалар, және ұзарған қабыршақтар. Қозғалудың бір әдісі - кеуде қанаттарының және құйырығының көмегімен су түбінде жорғалау. Жорғалағыштарға алабұқа, теңіз шайтаны жатады. Ұшу немесе қалықтау ұшатын балықтарға тән. Өзінің жауларынан құтылу үшін ұзын әрі жалпақ қанаттарын жайып жіберіп, судан секіріп шығады да, бір шама уақыт қалықтап, 200-400 метр жерге дейін бара алады. Балықтардың әр бір түріне нақтылы тіршілік жағдайы тән, бұлардың құрылысы мен тіршілігі айтарлықтай солардың ерекшелігіне байланысты. Ұзақ тарихи даму барысында балықтар судың құрамының көптүрлілігіне беймделген, сондықтан пішіні мен түсі де әртүрлі, көптеген айрықша органдары дамыған немесе жоғалған. Негізінен суда жүзетін балықтардың арасында ауада қалықтайтын, жерде жорғалайтын немесе секіретін түрлері де кездеседі. Балықтардың кейбіреуі микроскоптық балдырлармен - фитопланктон, екіншілері - жоғары сатыдағы су өсімдіктерімен, басқалары зоопланктонмен немесе зообентоспен коректенеді, өте үлкен жануарларды жей алатын түрлері де кездеседі. Көптеген балық түрлері ұрпағын қорғайды, бұндайда өзі опат болатын жағдайлар жиі кездеседі. Балықтар жұмыртқа (уылдырық) салып көбейеді, дегенмен тіріжұмыртқа немесе тірі туатындары да бар. Кейбір балықтар өте жоғары кернеулі электр тогын бөле алады, ал антарктикалық аққанды - балықтың қанында эритроциттер болмайды, қаны түссіз және т. т. Балықтар суда мекен ететін гидробионтар болып саналады. Мекен ету ортасына қарай дене құрылысыда соған лайықты болады. Денесі жақсы сүйірленген, тұмсығы үшкір болып келеді. Арқа, кеуде, құрсақ, құйрық қанаттары балықтың емін еркін қозғалыс жасауына мүмкіндік береді. Балықтардың қозғалысы, азығын табуда, жауларынан қорғануда улкен көмек көрсетеді. Балықтар мұхиттың барлық жерлерінде мекен етеді. Судың қысымы тереңдеген сайын артып отырады. Қысымның жоғары болуынан терең қабаттарында мекен ететін балықтардың денесі жалпайып кеткен. Мұхиттың ортаңғы бөлімінде мекендейтін балықтар активті қозғалыс жасайды. Олар алып акулалар, сүйекті балықтардың өкілдері, басқада теңіз жануарлары мекен етіп, тіршілігін жұргізеді. Бұл балықтардың өкілдерінің дене құрылысы қалыпты болып келеді. Дене құрылысы соған лайықты. Балықтардың тері қабыршақтары денсін тұрлі зақымданудан сақтап, денеге жалпы бір форманы беріп тұрады. Тері қабыршақтарының орналасуы суда жұзуге мұмкіндік береді. Балықтар -желбезекпен тыныс алатын, дене температурасы тұрақсыз, аяқ орнына жүзу қанаттарыбар омыртқалы су жануарлары. Балықтардың жақсы дамыған етті құйрығы, екі құрсақ және қос құйрықты қанаты, дара арқа, құйрық және анальқанаты болады. Денесін қабыршақ жапқан және қабыршақсыз түрлері болады. Терісінде шырыш түзетін бездері, жарық шығаратын органдары болады. Балықтардың түсі тіршілік ортасына сай келеді. Ең кішкене түрі Филиппины бұзаубасының дене тұрқы 1см болса, кит тәрізді акуланың салмағы 30тоннаға дейін барады. Балықтар қартайғанша өседі, бірақ өсуі бір келкі болмайды. Жыныстық қаблеті жетілгенше тез өседі, олардың өсуі жыл маусымына, тіршілік жағдайына байланысты. Балықтар 1жыл, немесе 2-3 жыл, кейбіреулері 100 өмір сүреді. Мысалы белуга 100ж өмір сүреді. Балықтардың қаңқасы сүйектен немесе шеміршектен тұрады. Омыртқасы 16 дан (айбалық), 400ге дейін(жаңа зеландиялық таспа балық) ьолады. Негізінен желбезекпен тынысалады, бірақ ауамен тыныс алатын түрлері де кездеседі. Алғашқы балықтар тұшы суда мекен еткен, кейін теңізге тараған. ТМД елдерінде балықтардың 1400 түрлері мекендейді, ал Қазақстанда 150 түрі бар. Бекіре, шоқыр, ақ балық, ақмарқа, лосось, табан, сазан, шортан, майшабақ, т. б. түрлері кездеседі. Балықтар 3 топқа бөлінеді: жақсыз (миксина сияқты), шеміршекті(акулалар және тұтасқанаттар) және ең үлкен топты құрайтын сүйекті балықтар, оның 20 мыңнан астам түрі белгілі. Балықтардың денесі 3 бөліктен(бас, кеуде, құйрық) тұрады. Олардың жұп танау тесігі мен көзі жұп және дара қанаттары болады. Жүрегі екі камералы, қан айналу шеңбері - біреу. Миының құрылысы - қарапайым. Көптеген балықтардың иіс сезу, есту, көру мүшелері жақсы жетілген. Олардың бүйір сызығы судың қозғалысын қабылдайды. Желбезекпен тыныс алады, ауамен тыныс алуға бейім органы бар балықтар да кездеседі Сүйекті балықтардың көпшілігінде денесінің тепе теңдігін сақтау қызметін атқаратын торсылдағы болады. Ал кейбір балықтарда торсылдақ - тыныс алу органы. Балықтардың көпшілігі сырттай ұрықтанып, уылдырық шашу арқылы көбейеді. Сондай-ақ іштей ұрықтанып, тірі шабақ немесе ұрықтанған уылдырық туатын түрлері де болады. Жыныстық қабілеті жетілгенше тез өседі, олардың өсуі көбіне жыл маусымына, тіршілік жағдайына байланысты. 1-2 жыл, тіпті 100 жылға дейін тіршілік ететін балықтар да бар. Балықтар жыл маусымына сәйкес қорегін, қыстауын немесе уылдырық шашатын жерін іздеп, кейде мыңдаған километрге дейін өрістейді. Балықтар - адам үшін қажетті ақуызға бай тағам көзі. Оның еті, уылдырығы, ал кейбір түрінің терісі де пайдаланылады, олардан балық майы алынады. Ішінде улы түрлері де кездеседі. Балық аулау шаруашылығы ертеден белгілі, дегенмен оның шарықтау биігі XX ғасырдың 70-жылдарына тура келеді. Осыған байланысты кейбір кәсіптік маңызы зор балықтардың санын азайтпау үшін, олардың табиғи көбеюіне қосымша әр түрлі қолдан өсіру әдістері көмегімен қамқорлық жасалады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.