Интерактивті оқыту әдістері
технологияландыру бағытындағы екінші қадам көбіне зерттеушілер педагогикалық технологияны енгізуді және оны жалпы өңдеу мәселелерін ХХ ғасырдың 50-60 жылдарына жатқызады, сонымен қатар ең алдымен америкалық, ал кейінгі европалық мектептерде оқытуды құруда технологиялық ыңғайдың пайда болуымен байланыстырылады.
Диплом жұмысының өзектілігі. Оқыту технологиясы ұғымы педагогикада және жеке әдiстемеде әсiресе соңғы уақытта кең таралып отыр. Байқауымызша, бұл ұғымның пайда болуы техногендiк өркениеттiң дамуымен байланысты және ХХ ғасырдың басындағы Еуропаның елдерi мен АҚШ - та технология ұғымының өзi де, оған байланысты мәселелер де арнайы зерттеулерге арқау бола бастаған кезге жатады.
Оқытудың жаңа технологиялары ғылымға және тәжірибеге негізделген әр түрлі білім саласын кең түрде игеруде, оларды іс жүзінде пайдаланғанда аумағы кең, жаңа мәліметтер мен күнделікті ісәрекеттегіұсыныстарды іске асыруда аса пайдалы. Оқыту технологиялардың бірі - проблемалық оқыту.
Проблемалық оқытудың мәнін жақсырақ түсіну үшін, оны зерттеу жұмыстарына талдау жасау керек. Оқытудың бұл түрі жаңа құбылыс емес. Проблемалық оқытудың алғашқы элементтерін Сократ қолданған. Әсіресе бұл идеяны жақын қарастырған К.Д.Ушинский Сократ қолданған және оның есімімен аталған әдіс барлық жастар, әсіресе балалар үшін механикалық комбинациялардың дұрыс қылыққа ауысуындағы жақсы тәсіл болып табылады. Ол өзінің ойын тыңдаушыларға зорлап тыңдатпады, бірақ сұрақтармен қайшылықтарды шақыра отырып, олармен кездестіруге немесе бірін-бірі жою -деп қарастырады.
Проблемалық оқыту технологиясын зерттеу жұмыстары 60-шы жылдардың соңында 70-ші жылдардың басында пайда болды. Проблемалық оқытудың негізін салушылар мен зерттеушілер: американдық Джон Дьюи мен оның шәкірті В.Клипатрик, орыс ғалымы М.Махмутов.
Проблемалық оқыту идеясы мен принциптері психолог ғалымдар С.Л.Рубинштейн, Д.Н.Богоявленский, Н.А.Менчинская, А.М.Матюшкин еңбектерінде көрініс тапса, мектеп оқу үрдісінде қолдану мәселесі М.А.Данилов, М.Н.Скаткин сияқты әдіскерлердің еңбектерінде қарастырылды. Проблемалық оқыту мәселесімен Т.В.Кудрявцев, Д.В.Вилькеев, Ю.К.Бабанский, М.И.Махмутов, И.Я.Лернер В.Оконь Т.Ақшолақов, Қ.Тасболатов, Ә.Дайырова сынды ғалымдар мен қоса белгілі ұстаз Қ.Бітібаева еңбектерін айтуға болады. Проблемалық оқыту негізінде проблема жататынын ғалымдар ізденісінен түсінуге болады.
Диплом жұмысының мақсаты:
Жаңа оқыту технологияларының оның ішінде проблемалық оқыту технологиясының тарихын терең зерттей отырып, мектептерде проблемалық оқытудың тиімді жолдарын анықтау. Сонымен қатар мектеп оқушысының оқуын проблемалық оқыту арқылы белсендендіру мәні ғылымның даяр қорытындыларын жай ғана меңгеріп алуда емес, жаңа білімдер мен ақыл-ой қызметінің тәсілдеріне өздігінен ие болу жөніндегі оның танымдық (ойлау) қызметін белсендіруде. Басқаша айтқанда, мұғалімнің жаңа жағдайда оқушылардың дербес ізденіс қызметін ұйымдастырушы ретінде функциясы мен проблемалылық көзқарасы тұрғысынан алғандағы қазіргі заманғы сабақтың мәнін теориялық түсіндіру қажеттігі келіп шықты. Проблемалық оқыту арқылы оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттыратын әдістерді зерттеу.
Диплом жұмысының міндеттері:
- жаңа оқыту технологияларын зерттей отыра,проблемалық оқыту технологиясының мәні мен мазмұның ашу;
проблемалық оқытудың ерекшеліктерің айқындай отырып, дәстүрлі оқыту технологиясынан айырмашылықтарын ажырату;
- проблемалық оқыту технологисының сабақта қолдану тиімділігін анықтау;
- оқушылардың танымдық дербестігі мен шығармашылық қабілеттерін дамыту әдістерін зерттеу;
- мектеп оқушыларының дүниетанымының негізі ретіндегі олардың диалектикалық-материалистік ойлауын қалыптастыру;
- сапалы білім беруде жаңа технологияның әдіс-тәсілдерін тиімді пайдалана отырып, оқушылардың ізденімпаздық, зерттеушілік, шығармашылық қабілеттерін дамыту.
Диплом жұмысының жаңалығы. Зерттеу жаңалылығы қаншалықты теориялық маңызға ие болса, соншалықты практикалық қажеттілікке ие. Проблемалық оқытудың тиімділігі мен ерекшеліктері айқындалып, сабақта ұйымдастырудың әдіс-тәсілдерінің зерттелуі.
Диплом жұмысының теориялық маңызы. Зерттеу жұмысының проблемалық оқыту технологияларының теориялық негізі, қазақ тілін оқыту әдістемесіне кішігірім үлес қосуы оның теориялық маңызы болып табылады.
Диплом жұмысының практикалық маңызы. Диплом жұмысынды ұсынылып отырған әдістеме оқушылардың қазақ тілін тиімді өткізуге, алған білімдерін тереңдетуге және тілдік материалдарды дұрыс игеруіне ықпал етеді. Диплом жұмысы мектеп мұғалімдеріне және қазақ тілін оқыту әдістемесін зерттеушілерге көмекші құрал бола алады.
Зерттеудің ғылыми болжамы. Қазіргі ғылыми-техникалық үрдістің қарқынды дамуы білім беру жүйесінің алдына мүлдем жаңа міндеттер қойып отыр. Ол міндет кез-келген орында, технологияның үздіксіз өзгерістеріне, жаңалықтарына бейімделе алатын орындаушы қалыптастыру. Ол орындаушы бүгінгі біздің алдымызда отырған оқушылар. Сол оқушыларды ертеңгі уақыт талабына сай азамат етіп тәрбиелеуде бүгінгі беретін білім жоғары деңгейде болу керек. Сапалы білім беру мұғалімнен тынбай ізденуді, шығармашылық қабілетті, жан-жақты білімді талап етеді.
Зерттеу көздері. Жұмыс барысында педагог ғылымдардың, оқулықтары, мерзімдік басылым бетіне шыққан мақалалар, сыни зеттеулер қарастырылып , топтастырылды.
Диплом жұмысын жазуда мынадай ғылыми зерттеу әдістері негізге алынды:
проблемалық оқытуға арналған ғылыми-әдістемелік еңбектерге талдау
жасау және қорытындылау;
озат ұстаздардың іс-тәжірибелерін жинақтау;
бақылау, зерттеу, талдау, салыстыру, жинақтау, сараптау, жүйелеу,
эксперимент әдістері;
Диплом жұмысының құрылымы. Диплом жұмысы кіріспеден, үш тараудан,бөлімшелерден, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1. Оқытудың жаңа технологияларының ерекшелігі мен маңызы
1.1 Оқытудың жаңа технологияларының негіздері
Қазақстан Республикасының Білім беру туралы заңында білім беру жүйесінің міндетінің бірі ретінде оқытудың жаңа технологияларын ендіру туралы айтылған. [1] Осыған байланысты соңғы жылдары жаңа мектеп құруда, мектептің даму үрдісін зерделеуде білімнің жаңа бағыты ретінде педагогикалық инновация дамып келеді. Инновация деген сөз латынның novus - жаңалық және in - енгізу деген сөзінен шыққан, ал оның қазақша аудармасы - жаңару, жаңалық, өзгеру деген мағынаны білдіреді.
Инновация мен педагогикалық зерттеуді бірегей үлгісін көрсеткен Н.Волков, Т.И.Гончарова, И.П.Иванов және т.б. ғалымдар мен педагогтар тәжірбиелі мұғалім қауымының игілігіне айналады. Инновация дегеніміз - жаңа мазмұнды ұйымдастыру, яғни инновация процесін мазмұнды дамытуды, жаңаша ұйымдастыруды, оны қалыптастыруды анықтайды. Инновациялық процесс - бұл күнделікті тәжірибе жүзінде өз алдына бөлек жаңалық ретінде танылған нақты, ауқымды бірлік. Инновациялық процесс нәтижесі - қолданысқа енген теориялық және практикалық жаңа бөліктер.
№
Инновация белгісі
Белгінің сипаттамасы
1
Бағыттылығы
Идеяның жаңашылдығы мұғалімнің шығармашылық ізденісін, оның технологиялық шешу жолын анықтайды.
2
Өзектілігі
Білім беру процесінің өзекті мәселелерін шешу.
3
Композициялық толықтығы
Инновацияның мақсаты оның мазмұнымен ұйымдастыруымен, әдістемелік қамтамасыз етілуімен байланысты
4
Тиімділігі
Педагог пен оқушылардың күш-жігерін және уақыттарын неғұрлым аз мөлшерде жұмсауы
Оқытудың дәстүрлі технологиясы білім, білік және дағдыны ұсынуға бағытталған. Оның мәні: жаңаны игерту, бекіту, қадағалау, бағалау схемасы бойынша оқу процесін жүргізу іске асырылады. Дәстүрлі оқыту технологияларында оқытудың басты әдістері ретінде негізгі екеуі қолданылады:
oo оқытудың түсіндірмелі-көрнекілік әдістері, бұл әдіс арқылы мұғалім
оқу материалын көрнекі әдістерді қолдана отырып түсіндіреді. Оған дәріс, әңгіме, тәжірибелер көрсету, экскурсия және т.б. жатады;
oo репродуктивтік әдіс (қайта жаңғырту)мұғалімнің оқушыларға білімді
қаншалықты игергендігін тексеру мақсатында және оны қайталап айтып беруі үшін тапсырмаларды құруы. Оқушы сұрақтарға жауап береді, берілген есептерді шығарады және т.б [2, 11-12].
Оқытудың дәстүрлі технологиясының кемшіліктері өте көп болды. Оның ішінде мыналарды атап өтуге болады:
oo материалды оқытудың жалпы орташа қарқыны;
oo оқушылар меңгеретін білімінің бірыңғай және орташа көлемі;
oo білім алу бойынша өздік жұмысына сүйінбей, оқытушы арқылы білімінің
үлкен үлес салмағын дайын күйінде алу, соның нәтижесінде оқушылар көріп алады;
oo оқытушы толық білмеген жағдайда, оқушылар білімді толық меңгерсін
деген сұрақ туындайды;
oo материялды түсінуге ауызша әдістің басым болуы, ол аударудың
объективті алғы шарттарын әлсіздендіреді;
oo оқушылардың зейініне салмақ түсудің басым болу, яғни материлын еске
түсіру арқылы қайта өндіру
С.Қ.Мұхамбетова инновациялық технологияның құрылымы мен дәстүрлі оқытудың құрылымын мына кестеде сипаттайды [3, 210].
Инновациялық технология құрылымы
Дәстүрлі оқытудың құрылымы
Тұжырымдамалық негізі
1. Ұйымдастыру бөлімі
Мазмұндық бөлім: оқыту-тәрбиелеу мақсаты; білім мазмұны
2. Мақсаты: қажетті білімнің
өзектілігін көрсетін, өткен материалды есте түсіру, қайтаалау, үй тапсырмасын тексеру
Оқу процесін ұйымдастыру; болжау мен алдын-ала жобалау реттеу
3. Жаңа білімді хабарлау мен
оны түсіндіру, яғни мазмұндық бөлімі.
4. Сабақты бекіту.
5. Қорытындалау.
6. Бағалау.
7. Үйге тапсырма.
Оқушылардың білімін арттыру үшін сабақта жаңа технологияларды қолдана білу керек. Оқыту технологиясы мен әдістеме ғылымы бір-бірімен тығыз байланысты. Әдістеме ғылымы Нені оқыту керек?, Не үшін оқыту керек?, Қалай оқыту керек? деген сұрақтарға жауап іздесе, оқыту технологиясы Қалай нәтижелі оқытуға болады? деген мәселенің шешімін іздейді. Олардың мақсаты бір, яғни оқытудың тиімді жолдарын қарастыру. Бүгінгі таңда оқу процесінде оқытудың қалыптасқан негізгі әдістерімен қатар оқытудың жаңа әдістері, яғни инновациялық әдістері де жиі қолданылады.Оқу процесінде оқытудың озық технологиясын қолдану - бүгінгі күннің өзекті мәселесі.
Технология термині сол тәсілдер жүйесі деген мағынаны білдіреді.
Білім беру саласындағы технологиялық идеяларды жаңадан пайда болды деуге болмайды. Себебі, оқытуды технологияландыру туралы ойды осыдан 400 жыл бұрын Я. А. Каменский айтқан болатын.
Оқытудың тәсілдері жетерлік: олар, оқытудың дербес тәсілі, оқытудың топтық тәсілі, даралап оқыту тәсілі. Тәжірибе көрсеткендей, оқытудың жекелеген жүйелері мен әдістері емес, барлық дидактикалық мақсаттарды қуаттайтын технология керек, басқаша айтқанда, педагогика ғылымы мен мектеп тәжірибесінің жетістіктерінен туындайтын жаңа технология керек.
Жаңа технологиямен оқыту ерекшелігі:
мақсаты - білімді, алғыр, жан-жақты дарынды, шығармашылық ізденіс,
зерттеу жұмысын жүргізе алатын оқушыны қалыптастыру;
міндеті - оқушылардың өз ойын еркін жеткізуге үйрету;
құралдар - тірек конспект, тірек схема, карта;
нысандар - ойын, сөзжұмбақ, тест, дидактикалық тапсырмалар,
шығармашылық жұмыс арқылы нысанаға жету, тақырыптың мәнін ашу;
әдістер мен тәсілдер - деңгейлеп оқыту, дамыта оқыту, топтық, ұжымдық,
жұптық оқыту;
нәтиже - өз пікірін білдіре алатын, ой қорытынды жасайтын, қайталау
арқылы алған білімді есте сақтайды, ғылыми түрде талдай алады.
Оқыту технологиясы деп оның қойылған мақсатқа жетудің тиімділігін қамтамасыз ететін оқыту құралдарының, әдістерінің, тәсілдерінің, формаларының жүйесінен тұратын оқу бағдарламасымен қарастырылған мазмұнын жүзеге асыру үрдісін айтамыз [4, 10].
Әрбір сабаққа дайындық оның жетекшісінен көп еңбекті және технологияны жасауды талап етеді. Өз кезегінде сабақты өткізу технологиясын жасау келесі алгоритм түрінде көрсетуге болатын әрекеттердің анықталған тізбектілігімен байланысты:
Оқытудың мазмұнын талдау:
1. оқу-тәрбиелік мақсаттарды қалыптастыру мен талдау. Мұнда әскери-педагогикалық үрдістің соңғы мақсаттары мен нақты сабақтың мақсаттарына да талдау жасау керек;
2. сабақ үрдісіндегі оқыту әрекеттерінің негізі қызметін атқаратын оқыту тұжырымдамаларын таңдау;
3. оқыту технологиясын жасау. Бұл саты әрекеттердің анықталған тізбегінен тұрады:
1) оқу материалын үйымдастыру (оны таңдау, құрылымдау, аргументтерді, дәлелдерді, есептердің анықтамаларың мысалдарды, дағдыларды қалыптастыруға, үйренуге арналған тапсырмаларды таңдау);
2) сабақты өткізу формасын таңдау;
3) сабақтарда қолданылатын оқытудың рационалды әдістерін таңдау;
4) оқыту құралдары мен оқу-лабораториялық жабдықтарды (оқулықтар, көрнекі құралдары, қондырғылар, оқытудың техникалық құралдары) таңдау;
5) қатысушылардың оқу-танымдық әрекетін белсендіру тәсілдерін таңдау.
Көрсетілген жіктеуге сәйкес оқыту сабақтарын жүргізу технологияларын қалыптастыру мысалдарын қарастырамыз.
Бастапқы саты оқыту жұмысын ұйымдастыру бойынша құжаттарда қарастырылған оқытудың мазмұнын талдаудың қажеттілігімен сипатталады. Алынған қорытындылар негізінде білім беру үрдісінде басымдық берілуге тиісті мақсаттарды анықтау жүргізі леді. Анықталған мақсаттарға сәйкес оларға жиынтық түрінде немесе олардың біреуінің басымдығының арқасында жетуді қамтамасыз ететін мазмұнды дидактикалық өңдеу жүзеге асырылады.
Келтірілген мәліметтер жасалатын технологияның негізін құрайды. Жасалатын технологиялық үрдістің өзіне оқыту материалын ұйымдастыру, сабақтың түрі мен өткізу формасын таңдау, оқыту құралдарың әдістерін, және оқыту-материалдық базасын таңдау кіреді.
Осылайша, оқыту технологиясы - әрекеттердің анықталған тізбектілігі мен белгілі бір мақсатқа жетуді қарастыратын оқыту үрдісін ұйымдастыру мен жүзеге асыру бойынша шаралар жүйесі. Оны келесі параметрлер сипаттайды:
оқыту мақсаттары нақты әрі өлшемді болуы керек;
операциялар орындалады;
операциялар мақсатқа жету бойынша аяқталған үрдіс ретінде болады;
педагогтың субъективизмі барынша азайтылады. Оқушының еркіндігі
мақсатқа жуықтауды қамтамасыз ететін әрекеттер аумағында болуы мүмкін. Технологияны жүзеге асыруға педагогикалық үрдіс жүзеге асатын шарттармең педагог пен оқушылардың ерекшеліктерімен байланысты көптеген айнымалылар әсер ететіндіктен, педагогтың шығармашылығы болмауы мүмкін емес. Ол кез келген технологияда оны жасау сатысында да, оны жүзеге асыруда да болады. Оқыту технологиясын келесі параметрлер бойынша жіктеуге болады:
әсер ету объектісі бойынша (курсанттарды, тыңдаушыларды оқыту,
қосымша кәсіби білім беру жүйесінде кәсіби қайта дайындау мен біліктілігін жоғарылату, жоғары оқу орнынан кейінгі кәсіби дайындау жүйесінде кәсіби дайындау):
пәндік орта бойынша (бейне техникалық, ақпараттық, мәселелі-әрекеттік,
рефлексті т.б.);
оқу әрекеттөрін ұйымдастыру бойынша (жеке, топтық, ұжымдық, аралас);
әдістемелік есеп бойынша (бір пәннің, пәннің бір тарауының, бір
тақырыптың, оқыту сабақтарының бір түрінің (бір сұрақтың), бір әдістің, бір құралдың т.б. технологиясы);
инновациялық технология бойынша (жобалық - жаратушы, оқытуды
дамытатың компьютерлік, қашықтықтан оқыту, мультимедия, ақпаратты модульдік, интегралдық, графиктік.
Прогресс үнемі алға жылжиды, оның ішінде білім беру әрекетте-ріне де өз түзетулерін енгізеді. Қайтадан жасалған оқыту формалары, әдістері, құралдары, оқыту-материалдық база элементтері потенциалды мамандар дайындаудың тиімділігі мен сапасын көтерудің мүмкіндіктеріне ие болады. Осындай жаңартулар оқытудың жаңа түрін инновациялық түрін анықтады.
Педагогикада инновация деп білім берудің сапалық параметрлеріне айтарлықтай өзгерістер енгізетін әртүрлі жаңалықтарды енгізу мен жасауды айтады.
ХХI ғасыр - білімділер ғасыры болмақ. Білімділерді аялап тербетер, баптап өсірер тәрбие керек. Елбасымыз Н.Ә. Назарбаев Жолдауында: Ертеңгі келер күннің бүгінгіден де нұрлы болуына, адамзат қоғамын алға апаратын құдіретті күш тек білімге ғана тән, - деп атап көрсетті.[5]
Осы мақсатқа жету үшін қазіргі мұғалімдердің, әсіресе, мемлекеттік тілді үйретуші ұстаздардың алдында үлкен міндет тұр. Ол - білімі мен қабілеті жаңа заманға, жаңа Қазақстанға сәйкес жеке тұлғаны тәрбиелеу, қалыптастыру, рухани әлемін байыту, дарындылығын дамыту.
Осыған орай, педагогикалық ғылым алдында да нақты міндет туындауда:
ол - баланың жеке тұлғасын дамытуға бағытталған жаңа оқыту технологияларын ойлап табу, яғни оқытудың жаңа инновациялық технологиясын қалыптастыру. Атақты ғалым М. Чошанов Технология, бұл - дидактикалық жүйенің құрылымдық бөлігі деп анықтама берген болатын.
Қазіргі заманғы педагогикалық технологиялардың шет елдегі авторлары-Дж. Кэролл, Б.Блум, Г.Гейс және т.б. Ал білімге қатысты технологиялық бағытты жүзеге асырумен айналысқан ресейлік авторлар - П.Я.Гальперина, А.Г.Ривина, Ю.К.Бабанский, В.П.Беспалько және т.б. Қазақстандық ғалымдардың Ж.А.Қараев, Г.М.Құсайынов, М.М.Жанпейісова, Қ.Ж.Қожахметова, С.А.Ұзақбаева, Н.Оразақынова және басқа ғалымдардың зерттеулерінде оқытудың жаңа технологиялары жан-жақты қарастырылуда.
Оқытуды технологияландыру бағытындағы алғашқы қадам 1940-50 жылдар аралығындаоқыту процесінде техникалық құрал-жабдықтарды пайдалануды білдіреді. Оқытуды технологияландыру бағытындағы екінші қадам көбіне зерттеушілер педагогикалық технологияны енгізуді және оны жалпы өңдеу мәселелерін ХХ ғасырдың 50-60 жылдарына жатқызады, сонымен қатар ең алдымен америкалық, ал кейінгі европалық мектептерде оқытуды құруда технологиялық ыңғайдың пайда болуымен байланыстырылады. Технологияландырудың үшінші қадамы ең басында - педагогикалық технологияларды оқу процесін технологияландыру ретінде түсінді; оның басты бағыты және қаланған негізі - бағдарламалық оқыту болды. Ол 70-жылдардың аяғы мен 80-жылдың басында техникалық құралдар мен бағдарламалық оқытумен қатар педагогикалық технология оқушылардың оқу процесі үстінде танымдық іс-әрекетті басқару теориясын және педагогикалық қызметті ғылыми тұрғыда ұйымдастыру жолдарын қарастырады. Оқытуды технологияландыру бағытындағытөртінші кезең 80-жылдардан бастап оқытудың ақпараттық және компьютерлік құралдарымен бірлікте қарастырылады.
Қазіргі таңда әлемдік оқу үрдісінің өзегі жаңа технологиялар екені мәлім. Әлемнің бірнеше елінде сынақтан өткізілген жаңаша оқыту технологиясы төрт бағытты қамтиды. Олар мыналар: модульдік технология, рейтингтік жүйе, дамыта оқыту технологиясы, сын тұрғысынан ойлау.
Әрбір технология өзіндік жолда әдіс-тәсілдермен ерекшеленеді. Көрнекті ғалым В.А.Сухомлинский Сабақ жасөспірімдердің интеллектуалды өміріне құр сабақ болып, мұғалім білімді түсіндіріп қоюшы, бақылаушы, бағалаушы емес, толық іс-әрекетті ұйымдыстыратын ұжымдық істердің ұйытқысы, - деп түсінік береді. Тек осылай оқыту ғана баланың интеллектісінің көзін ашып, шығармашылығын дамытады. Оқушы тұлғасының дамуына, қабілетінің артуына жаңа технологиялар айтарлықтай ықпал жасайтыны сөзсіз және бұл қазіргі таңдағы білім беру жүйесінің дамуындағы елеулі бағыт. Сондықтан да болар, қазіргі кезде біздің ұстаздар да осы жаңа технологиялар элементтерін өздерінің тәжірибелерінде пайдаланып жүр. Жаңа технологияның мақсаты - баланың қабілетін ашу, соның негізінде ой-өрісін дамыту, белсенділігін арттыру, өзіне деген сенімін күшейту, өзін-өзі тәрбиелеуге бағыттау.
Бүгінгі жаңа әдістемелік ақпараттар Ж. Қараевтың деңгейлік тапсырмалары, Қ.Бітібаеваның модульдік технологиясы және әлем елдерінен сынақтан өткен Оқу мен жазуды сын тұрғысынан ойлау технологиясы сабағымызды түрлендіреді, іс-тәжірибемізді молайтады.
Педагогикалық жаңа технологиялар мынадай қағидаларды ұсынады: оқуға шығармашылықтың енуі, мұғалім мен оқушы арасында ынтымақтастық, жеке тұлғаның дамуына жағдайдың туғызылуы, яғни жеке тұлғаға бағдарланған оқу.
Ж. Қараевтың Деңгейлеп оқыту технологиясын қолданудың маңызы зор. Деңгейлеп оқыту технологиясының мақсаты - әр оқушының өз даму деңгейінде оқу материалын қамтамасыз етуі. Бағдарламаға сәйкес жүргізіліп отырған оқу материалын оқушы түгелдей қабылдап, меңгере алмауы мүмкін. Себебі, әр оқушының еңбек қабілет ерекшелігі мен даму деңгейі бірдей емес. Оқушының осы ерекшеліктерін ескере отырып деңгейлік тапсырмалар беруге болады. Бұл технология оқушының есте сақтау, қайта жаңғыру, ойлау белсенділігі мен ынтасын, білімге деген құлшынысын аарттыруға көмектеседі. Деңгейлік тапсырмалар сатылау арқылы күрделене түседі. Тапсырмаларды құрастыру да күнделікті тұрмыспен байланыстыру, қызықты да күрделі материалдармен толықтыру мұғалімнің шеберлігіне байланысты. Сонда ғана баланың қызығуын, белсенділігін оятуға болады. Оқушылардың арасында бәсекелестік туып, шығармашылықпен жұмыс істеуге ұмтылады.
Тапсырмалар жеңіл, қарапайым түрде ұйымдастырылады да, күрделене береді. Әр деңгейдегі тапсырмаларға қойылатын талаптардың да өзіндік айырмашылығы бар. Деңгейлеп саралау мұғалімнің де, оқушының да белсенді қызметін дамытады. Оқушының пәнге деген қызығуы, бейімділігі артады және қабілеті айқындалады, өз бетімен жұмыс істеуге үйренеді. Нақты өз деңгейінде бағаланады.
Дамыта оқыту технологиясында оқушылардың танымдық іс-әрекет ерекшелігін ескере отырып, оқыту курсында оқу материалдарына тоқталған жөн. Бұл орайда белгілі бір пәнді оқытудың негізгі әдістемесін анықтау үшін ең әуелі оқытуды ұйымдастырудың басты бағыттарын айқындап алған дұрыс [6, 3].
Дамыта оқыту барысында біріншіден, оқушының оқу материалын түсінуге бағыттау керек (герменевтик бағыт); соның негізінде білім мен білік қалыптасады, екіншіден, оқытудың іс-әрскеттік (интеллектуалды, практикалық және баға беру іс-әрекеттері) пен шығармашылық (ассоциация, қиял) аспектілері үштасуы тиіс. Сонда оқушылар оқу-танымдық іс-әрекетінің әр түрлі кезендерінде орындайтын рөлдік функцияларын сезініп, олар оқытуды ең әуелі өзін-өзі оқыту, өзін-өзі дамыту, өзін-өзі белсенді ету тұрғысында қабылдайды.
Оқытудың кез келген инвариантты бөлігі оқу материалын ұсыну формасының дұрыс тандалынуы болып табылады. Дидактикада ең тиімді форманы тандау оқытуды жемісті етеді. Бұл оқушының тікелей байланысы жоқ ортада адамның хабарды қабылдауы, түйсінуі психологиялық-педагогикалық аспектілермен байланысты болса, кейде оқу материалының әр түрлі кірпіштерден: зандардан, аксиомадан, түсініктерден, деректерден, гипотезадан, әдіс-тәсілдерден тұратындығымен байланысты. Оқу материалын ұсынудың жалпыға ортақ әдістері оқытудың жалпы әдістерімен тұспа-тұс келіп жатады Бұл жайында Г.Селевко былай дейді: "Оқытудың тәсілі, әдісі, құралы көптеген технологиялардың атауын анықтайды [7, 7].
Әдетте оқыту өз табиғаты жағынан әрқашан мәселелі келеді. Яғни оқу материалының бір бөлігі оқушы меңгеруін талап ететін бірқатар күрделі мәселелерден тұрады. Көптеген педагогикалық зерттеулерде атап көрсетілгендей, біз оны оқу міндеті деп атаймыз. Оқу міндеті ең алғашқыда оқушы үшін мәселелі болып табылады, өйткені, ол -- жаңалық.
Мектепте сапалы оқу бағытын айқындайтын жаңа жолдардың бірі - пәндерді модулдік технология арқылы оқыту екендігі теориялық және тәжірибелік жағынан дәлелденуде Бұл мәселені ғалымдар Дж.Рассель, П.Юцявичене, Р.Бекирова, Г.Лаврентьева және Н.Лаврентьева, М.Жанпейісова, К.Жақсылықова, Е.Тұяқов, т.б. дәлелдеп келеді.
Модульдік оқыту технологиясының ерекшелігі - тұлғаның танымдық қабілеттерін және танымдық процестерді арнайы жасалған оқу және танымдық жағдайлар арқылы дамытуға, тұлғаның қажеттілігін қанағаттандыруға белсенді сөздік қорын дамытуға бағытталуы. Бұл технология тұлғаның даму ерекшеліктері туралы психологиялық ғылым мәліметтеріне, тұлғаның қызығушылық аясын дамытуға, тұлғаның танымдық құрылымын дамыту ерекшеліктеріне негізделген. Мұндағы қызығушылық немесе қызығу дегеніміз - ынталық, алғырлық, тұрақтылық және білуге құмарлық тәрізді бөліктерден тұратын, белгілі бір нәрсеге зейін қою арқылы эмоция тудырып, жүзеге асатын жеке басқа тән ерекшелік. Ал танымдық процестерге жады, ойлау, ынта, зейін, қабылдау, ес, елестету, т.б. жатады.
Модульдік технологияның оқыту мақсаты - қазақ тілінде ауызекі сөйлеуді меңгеру.
Мәселелері: модульдік технологияны нақты нәтижелерге жету үшін пайдалану, модульдік технология оқу процесінің жоспарлылығын, жүйелілігін, тақырыпқа бөлуін талап етеді.
Жоспарлау: оқу процесін жоспарлағанда мұғалім оқыту сапасын көтеру үшін бүгін, ертең, жыл бойы қалай жұмыс істейтінін күні бұрын нақты жоспарлауы керек.
Тақырыпқа бөлу. Оқу материалын тақырыптарға бөлу. Модульдік технология нақтылы бір тақырыпты өтуді көздейді. Бір модульдің тақырыбымен тығыз байланыста болу керек.
Жүйелеу. Модульдік технология оқу процесін жүйелеп оқытуды талап етеді. Жүйелеп оқыту көптеген тақырыпшаларды бір-бірімен байланыстырып, ретке келтіреді.
Сонымен ол біртұтас грамматикалық және лексикалық блок болып табылады.
Модульдік оқыту нәтижесінде оқушы неге дағдылану керек: өзіне тілді үйрену мақсатын қою; оқу материалын қабылдау үшін ойлау қабілетін белсендіру керек. Алған білімін, талдап, жинақтау керек. Керекті сөздерді, сөз тіркестерін, сөйлемдерді есте сақтау. Тілдің 4 әрекетін пайдалану арқылы қазақ тілін үйрену. Талдаудың барлық түрлерін (морфологиялық, синтаксистік, фонетикалық) жасай білу керек. Грамматикалық және лексикалық материалдарды ауызекі сөйлеу дағдысын қалыптастыру үшін пайдаланып үйрену. Әр түрлі жазба жұмыстарын орындай білу: шығарма, мазмұндама жазу, жазба жұмыстарын орындай білу. Оқу, сауатты жазу, мәтінді түсіне білуі керек. Сөз тіркестерін, сөз тіркестерінен сөйлемдерді, сөйлемдерден сөз тәртібін сақтай отырып мәтін құруға дағдылану. Диалог құрастырып, сапалы түрде монолог айтып үйрену, Жатталған өлеңдерді, әндерді, мақал-мәтелдерді, жұмбақтарды және басқа тілдік материалдарды есте сақтау.
Келесі оқушылардың шығармашылық қабілетін дамытуға арналған технология - СТО (Сыни тұрғыдан ойлау).
Сын тұрғысынан ойлау технологиясының мақсаты мен міндеттері: Қазақ тілі мен әдебиет пәнінен меңгерген білімдерін еркін бағдарлай білу, өз бетінше дұрыс адамгершілік тұрғысынан жауапты шешімдер қабылдауға қабілетті жеке тұлғаны қалыптастыру. СТО бағдарламасы арқылы оқушылардың білім, білік, дағдысын арттыру. Көркем мәтіндерді талдау барысында оның тәрбиелік құндылықтарын алып шығаруға үйрету. Ашық қоғамда өмір сүретін, сыни тұрғыдан ойлайтын тұлғаны қалыптастыру. Сын тұрғысынан ойлау - сынау емес, шыңдаған ойлау. Бұл бағдарлама арқылы оқушылар белгілі бір мазмұнға сын тұрғыдан қарап, мол ақпараттар ағымынан өзіне қажеттісін таңдап алуға, саналы шешім қабылдауға, сұрақ қоя білуге, әр кез сол сұраққа жауап іздеуге үйренеді, оқушы ойы дамиды. Ерекшелігі - оқушының қызығуын арттыра отырып, қиялын дамытуға арналған. Мұғалім оқушының білім алуға бағытталған іс-әрекетін бақылай алады, бағыт-бағдар береді. Оқушылар жаңа сабақта ақпараттарды өз бетімен меңгереді.
Сыни тұрғыдан ойлауды дамыту технологиясы үш кезең бойынша қолданылады: қызығушылықты ояту, мағынаны тану, ой толғаныс. Бұл технологияның тиімділігі: 1.Сапалы білім береді; 2. Шығармашылыққа баулиды; 3. Ұтымды әдістер қолданылады; 4.Дамыта оқытылады ;5.Жеке тұлға қалыптасады.
Осы кезеңдердің ұтымды өткізілуі мынадай нәтиже береді: оқушылар басқалармен қарым-қатынас жасай біледі; басқаларды тыңдауды, кез келген жауапқа сыйластық, түсіністікпен қарауға; өз ойын топ алдында ашық айта алу, қорғай білуге; керек кезде өз көзқарасын өзгертуге үйретеді, дамуын қамтамасыз етеді; оқушының оқу мотивациясы өзгереді, өз бетінше ізденуге үйретеді; ең бастысы сабаққа қызығушылығы артып, балалардың белсенділігі өте жоғары болады.
СТО стратегияларының кейбіріне тоқталайық.
Ассоциация (Әр оқушы жауаптарын дәптерге жазады,мұғалім тақтаға жазады,оқушылар жеке топтарға бөлінеді, әр топ өз жобасын көпшілік алдында қорғайды)
Миға шабуыл (проблемалық сұрақ туғызу, сұрақтарға жауап сұрау,талдау)
Инсерт(түртіп алу) (V, +, + -, -, ?)
Бес жолды өлең стратегиясы
Не? 1 зат есім
Қандай? 2 сын есім
Не істейді? 3 етістік
Идеясы 4 сөзден тұратын сөйлем
Синоним 1 сөз
Тоқтап оқу (Мәтінді бөліп, әр бөлікті жеке талдау)
Дискуссия (Берілген сұраққа екі жақты жауап беруге болады.
Иә, ... ...Жоқ, ... Әр топ өз пікірін төрт, бес сөйлеммен дәлелдейді. Басқа топтың оқушыларымен пікірлесуге түседі, мәселені талдайды.
ВЕНН диаграммасы стратегиясы. Тақырыпты жалпылау немесе қорытындылау кезінде кейіпкердің бойындағы қарама-қайшылықты және ұқсастықты көрсету үшін қолданылады. Кубизм стратегиясы тақырыпты жан-жақты қамтуға мүмкіндік туғызатын оқыту стратегиясы.
Дебаттар. Эссе. Үш қадамды сұхбат. Тірек сөздер. Даналық ағашы. Жигсо. Еркін жазу.
Ынтымақтастық оқыту, кіші топта оқыту педагогикада бұрыннан қолданылуда. Кіші топта оқыту Япония, Израиль, Батыс Германияда алғаш рет қолданылды. Бірақ ынтымақтастық оқытудың негізгі идеологиясы американ педагогтарының үш тобымен бөлшектеліп өңделді: Джон Хопкинс университетінен, Миннесот (Роджер Джонсон және Дэвид Джонсон) университетінен, Дж. Аронсон, Калифорния тобымен. Содан бастап ынтымақтастық оқыту пікірі көптеген әлем мемлекеттеріндегі педагогтардың күшімен өзіндік дамуға ие болды. Ынтымақтастық оқытудың басты идеясы - бірігіп орындау ғана емес, бірігіп оқу болып саналады. Ынтымақтастық педагогикасының негізінде адамға деген гуманистік көзқарас, оның потенциалдық мүмкіндіктеріне және қабілеттеріне сену, оның қызығушылығын, қажеттілігін, бейімділігін түсіну, оларды оқыту процесінде ескеру мен ұғыну жатыр.Оқытудың ынтымақтастық проблемасы(жұмыстың ұжымдық, топтық формаларын) соңғы он жылдықтарда біздің еліміз бен шет елде белсенді және жан-жақты дамытылды және төмендегі ғалымдардың еңбектерінде көрініс тапқан: В.Дойз, С.Г.Якобсон, Г.Г.Кравцов, А.К.Маркова, Л.И.Айдарова.
Жобалау технологиясы XIXғасырдың екінші жартысында АҚШ-та ауылшаруашылық мектептерінде пайда болған. Оның негізін қалаған - Джон Дьюи атты психолог және педагог, философ болған. Джон Дьюи ілімін жалғастырушы - Колумбия университетінің жанындағы мұғалімдер колледжінің профессоры Уильям Херд Килпатрик болды. Оның ойынша, балаларды өз жұмысының жемісін көруге ынталандыру арқылы үлкен өмірге дайындау-бұл технологияның негізі. У.Х.Килпатрик жобалаудың төрт түрін ажыратады: жасампаз (өндіргіш), тұтынушылық, мәселені шешуді жобалау, жобалау-жаттығу.Жобалаудың негізгі міндеті-балаларды өмір жағдайында зерттеуге және ізденуге, мәселені шешуге қажетті құралдармен қаруландыру.Жобалап оқыту-сынып-сабақ жүйесінің пайдалы баламасы. Жобалап оқыту тәжірибесін игерген әр елдің мамандары оны жалпы және жанама оқыту түрлеріне қосымша ретінде қолдануды ұсынады. Жоба жеке, пәндік, пәнаралық, пәннен тыс болады.
Ойын арқылы оқыту технологиясы - қазіргі таңда білім беру саласында мүмкіндіктерді пайдалана отырыпоқытудың жаңа әдіс-тәсілдерін,жаңа технологияны тиімді пайдалана отырып, оқытудың жаңа әдістері мен тәсілдерін, жаңа технологияны тиімді пайдалану,оқытудыжетілдіре түсу,оқушыларды жеке тұлға ретінде қалыптастыру,олардың білім деңгейін халықаралық стандартқа сәйкестендіру-ең басты бағыттардыңбіріболып саналады. Осы тұста оқу процесінде ойын технологиясын қолдану мәселесі тиісті нәтижесін беріпотыр. Ойын-оқу мен еңбек қатарындағы адам іс-әрекетінің ең бір негізгітүрі,біздің өмір сүруіміздегі ғажайып көрініс. Ойын іс-әрекеттің бір түрі. Ойынжағдаяттары негізінде қоғамдық тәжірбиені қалыптастыруға болады,әрі оны меңгертуге бағытталған тәлім-тәрбие жүреді,әрі ойынның негізінде тәртіп шыңдалып, өзін-өзі реттеу мен жетілдіру жүзеге асырылады.
Саралап оқыту технологиясы. Қазіргі әлеуметтік-экономикалық жағдай мұғалімдердің алдында тұрған оқу-тәрбие жұмысын жетілдіруде, оқушының өзіндік,шығармашыл ойлауын дамыту және білім деңгейін жоғарлатуды қамтамасыз ету міндеттерін маңызды күрделендірді. Көп уақытқа дейін барлық оқыту және тәрбие әдістемесі оқушының орташа деңгейіне бағытталды. Онда оқушыларжекелеген тұлғалардан тұрады, яғни олардың әрқайсысы өзіне психологиялық және адамгершілік ерекшеліктері, өзінің қызығушылығы мен бейімділігі бар. Мұндай құбылыстың себебі тәрбиелей және дамыта отырып оқыту тұлғаға тікелей емес, оның дамуында ішкі жағдай арқылы әсер етті.Ішкі әлемнің алуан түрлілігі әр баланың ерекшелігін анықтайды.Оқушушылардың оқу процесін ұйымдастыруда мұндай факторларды жеткіліксіз есептеу оқу үлгерімі орташа оқушының пайда болуына әкелеі. Әрбір оқушының ішкі дүниесінің бірегейлігі, оның ерекше дүниетануы мен танымдық мүмкіндіктерінің пайда болуын қамтамасызетеді. Оқыту барысында оқушылардың барлық ерекшеліктерін ескеруді жүзеге асыратын құрал - саралау болып табылады [2, 13-15].
Интерактивті оқыту әдістері. Әдістеме бұл оқулықтар мен құралдарды қолдану ғана емес, сонымен бірге оқыту процесін ұйымдастыру. Басқаша айтқанда, оқыту әдістемесі - оқыту процесінде оқушы мен мұғалімнің өзара әрекеттесу формасы. Оқыту процесі оқыту шарттарында қалыптасу аймағында студент пен педпгог арасындағы өзара әрекеттесу процесі ретінде қарастырылады, оның мақсаты сол немесе басқа да білім, дағды мен құндылықтарды жалпылау болып табылады.Стандартты емес тапсырмалар - өте кең ұғым. Ол дәстүрлі тапсырмаларды шектеу мүмкіндігін беріп, өзіне бірнеше белгілердің қатарын қосады.
Оқытудың интерактивті формаларын енгізу - қазіргі жоғары оқу орындарында студенттерді даярлауды жетілдірудің маңызды бағыттарының бірі. Қазіргі кезде негізгі әдістемелік инновациялар интерактивті оқыту әдістерін қолданумен байланысты. Интерактивті оқыту түсінігі 1990-жылдардың ортасында пайда болды. Көптеген ғалымдар Интернет желісінің даму бастамасыжәне компьютерлік жүйелерді қолдану арқылы оқыту ретінде түсіндіреді. Интерактивті сөзі ағылшын тілінен шыққан, яғни interact аударғанда өзара әрекет ету дегенді білдіреді. Интерактивті оқыту - бұл танымдық әрекеттерін ұйымдастырудың арнайы формасы, ол нақты және жобаланатын мақсаттарды түсінеді. Мұнда мақсаттардың бірі студент немесе тыңдаушы өзінің жетістігін, ақыл-ойының жағдайын сезіп, жабдықталған оқу шарттарын құрудан тұрады, ал оқыту процесін өнімді етеді.
1.2 Оқыту технологияларын сабақта пайдалану тиімділігі
Адам ұрпағымен мың жасайды - дейді халқымыз. Ұрпақ жалғастығымен адамзат баласы мың емес миллиондаған жылдар жасап келеді. Жақсылыққа бастайтын жарық жұлдыз-оқу. Надан жұрттың күні - қараң, келешегі тұман ,-деп М.Дулатов айтқандай, егеменді еліміздің тірегі-білімді ұрпақ. Қазіргі мектеп мұғалімдерінің алдында тұрған басты міндет- оқушылардың шығармашылық білім дағдыларын қалыптастыру. Міне, өз ұрпағының өнегелі, өнерлі, еңбексүйгіш, абзал азамат болып өсуі үшін халық педагогикасының негізгі мақсатын шығармашылықпен оқу-тәрбие үрдісіне тиімді пайдалану әрбір ұстаздың міндеті болып табылады. Оқушы қабілеті дегеніміз- оның педагогикалық ықпал аясында білім алу әрекеті, жеке тұлғаны дамыта оқыту әдістері, оның шығармашылық қабілетінің дамуына әсерін тигізеді.
Негізі өзімнің келелі - мәселем оқушылардың қазақ тілі пәніне деген қызығушылығын арттыру болып табылады.Оқушының пәнге қызығушылығы оны табысты да түбегейлі игерудің негізгі шарты.Егер оқушы пәнге оның көтерген мәселелеріне қызықса,онда оны игеру барысындағы қиындықтарды жеңу қуанышына бөленіп,рухани және эстетикалық әсер алады, ғылымға құрмет сезімі қалыптасады, қазақ тілін жалпы пәнді жан-дүниесімен, шексіз толқынысқа толы көңіл күймен қабылдай отырып,қол жеткен табысқа қанағаттанады.
Пәнге танымдық қызығушылықты дамытудың үш шарты бар:
1. мазмұнның жаңартылуы, бұрын жария етілген фактілерді жаңаша сипаттау, хабарланып отырған материалға тарихи бағдар беру, ілімнің практикалық мәнін ашып көрсету және ғылымның соңғы жаңалықтарын, табыстарын жүйелі баяндау.
2. өз бетінше жұмыс істеудің әрқилы түрлеріне негізделегн,оқытудың проблемалық тұрғыдан қолға алған материалды зерттеу негіздерінде және оқушының шығармашылық, практикалық жұмыстарына бағытталған оқыту тәсілдері.
3. оқушының қабілетін ұштау,мұғалімнің оқушыға көмек беруге дайын тұруы, олардың күш мүмкіндіктеріне қолдау көрсету қабілеті, талап қоюшылдығы мен адалдығы,балаларды көтермелей білу, сондай-ақ оқушылардың өзара бәсекесіне көмек көрсете білу қасиет.
Бүгінгі таңда жас ұрпаққа пәнді тиімді ұғындырудың бірі - жаңа технология негіздері болып табылады. Оқушылар білімін, білігін және дағдысын тексеру - оқыту үрдісінің ең маңызды бөлімінің бірі. Ол оқушының үлгерімін қадағалау арқылы іске асады. Жүйелі түрде тексерудің диагностикалық, білім беру және тәрбилік маңызы зор.
Қазақ тілі сабағында оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту тұрғысынан тиімділігін арттыру бүгінгі жоғары және орта мектепте физиканы оқыту теориясы мен әдістемесінің педагогикалық мәселелерінің бірі.
Қазіргі кездегі білім берудегі мақсат жан-жақты дамыған,өзіне сенетін,өмірге икемді тұлға қалыптастыру. Осы мақсаты жүзеге асыру үшін әр мұғалім заман талабына сай білім беруде жаңалыққа жаны құмар,шығармашылықпен жұмыс істеп,оқу мен тәрбие ісіне еніп,оқытудың,жаңа технологиясын шебер меңгеріп,білігі мен білімі жоғары болуы тиіс [4, 10].
Жаңа Оқыту технологиясы - алға қойған мақсатқа жетудің тиімділігін қамтамасыз ететін оқытудың әдіс, құрал және түрлерінің жүйесі арқылы оқыту мазмұнын жүзеге асыру жолы. Қазіргі заманғы оқыту технологиялары педагогикалық және психологиялық ілімдер негізінде құрылған дамытушы, тұлғалық бағдарлы, мақсатты технология болып табылады. Оқу процесін технологияландыру басқа ақыл - ой талабына ғана негізделген
Педагогикалық әдебиеттерде педагогикалық технология ұғымы үш деңгейде қолданылады.
Жалпы педагогикалық (жалпы дидактикалық) деңгей. Педагогикалық технология берілген аймақтағы, оқу орнындағы білім беру процесін тұтас сипаттайды. Бұл тұрғыдан педагогикалық жүйемен мағыналас оған оқытудың мақсаты, мазмұны, құралдары мен әдістерінің жиынтығы, тіпті процестегі субъектілер мен объектілердің (олардың өздерін алмағанда) іс-әрекетінің алгоритмі кіреді.
Жеке пәндік - әдістемелік деңгей. Бұл жерде педагогикалық технология жеке пән әдістемесі ретінде қолданылады, яғни ол бір пән, бір сынып, бір мұғалім шеңберінде оқыту мен тәрбиелеудің белгілі бір мазмұнын жүзеге асыру үшін қолданылатын әдістер мен құралдардың жиынтығы.
Элементтік (бөлімді) модульдік деңгей. Мұнда оқу - тәрбие процесінің жекеленген бөлігінің технологиясы қарастырлады жеке іс- әрекет түрлерінің технологиясы, ұғымдарды қалыптастыру технологиясы, жеке тұлғалық қасиеттерді тәрбиелеу технологиясы, сабақ технологиясы, жаңа білімді игеру технологиясы, өз бетімен (өздік) жұмыс технологиясы.
Оқытудың жаңа технологиясын пайдалану - сапалы білім негізі.
Оқытудың қазіргі технологиялары :
oo бағдарламалап оқыту технологиялары;
oo компьютерлік технология;
oo дамыта оқыту технологиясы;
oo оқытудың модульдік технологиясы;
oo бейімді-бағдарлы оқыту технологиясы;
oo ойын арқылы оқыту технологиясы;
oo тірек сигналдары арқылы оқыту технологиялары;
oo деңгейлік саралап оқыту технологиялары;
oo проблемалық оқыту технологиясы.
Бүгінгі таңдағы оқыту үрдісі жаңа әдіс-тәсілдерді, жаңаша идеяларды қолдануды талап етеді. Әр мұғалім өз іс-тәжірибесінде көптеген қиындықтармен, кедергілермен кездеседі. Сабақтағы басты тұлға, басты кейіпкер оқушы екені мәлім. Оқушыны өз бетімен білім алуға, ол үшін ізденуге, терең ойлауға, зерттеуге дағдыларын қалыптастыру қажет.
Қазіргі таңда мұғалімнің алдында тұрған басты мақсат оқушыға тек сапалы білім берумен ғана шектелмей, оны келешек өмірге дайын азамат ретінде қалыптастыру болу керек [8, 187].
Елбасымыз Н.Ә. Назарбаев жолдауында айтқандай: Болашақта өркениетті дамыған елдердің қатарына ену үшін заман талабына сай білім қажет. Қазақстанды дамыған 50 елдің қатарына жеткізетін, терезесін тең ететін - білім. Сондықтан, қазіргі даму кезеңі білім беру жүйесінің алдында оқыту үрдісінің технологияландыру мәселесін қойып отыр. Оқытудың әртүрлі технологиялары сарапталып, жаңашыл педагогтардың іс - тәжірибесі зерттеліп, мектеп өміріне енуде. Жаңа технологияны меңгеруде мұғалімнің жан - жақты, білімі қажет.
Қазіргі мұғалім:
педагогикалық үрдісте жүйелі жұмыс жүргізе алатын;
педагогикалық өзгерістерге тез төселетін;
жаңаша ойлау жүйесін меңгере алатын;
оқушылармен ортақ тіл табыса алатын;
білімді, іскер, шебер болу керек.
Жаңа педагогикалық технологияның ерекшеліктері - өсіп келе жатқан жеке тұлғаны жан - жақты дамыту. Инновациялық білімді дамыту, өзгеріс енгізу, жаңа педагогикалық идеялар мен жаңалықтарды өмірге әкелу. Бұрынғы оқушы тек тыңдаушы, орындаушы болса, ал қазіргі оқушы - өздігінен білім іздейтін жеке тұрға екендігіне ерекше мән беруіміз керек.
Қазіргі оқушы:
жан-жақты;
дүниетаным қабілеті жоғары;
дарынды, өнерпаз;
іздемпаз, талапты:
өз алдына мақсат қоя білу керек.
Осындай тұлғаны дамыту үшін оқытудың жаңа технологиясы қажет. Оқыту үрдісінде осындай әдістерді пайдалану мұғалімнің өзінің шеберлігі қарай жүзеге асады.
Қазіргі заман мұғалімінен тек өз пәнінің терең білгірі болу емес, тарихи танымдық, педагогикалық-психологиялық сауаттылық, саяси экономикалық білімділік және ақпараттық сауаттылық талап етілуде. Ол заман талабына сай білім беруде жаңалыққа жаны құмар шығармашылықпен жұмыс істеп, оқу мен тәрбие ісіне еніп оқытудың жаңа технологиясын шебер меңгерген жан болғанда ғана білігі мен білімі жоғары жетекші тұлға ретінде ұлағатты саналады.
Қазіргі мектеп оқушыларының логикалық ойлау қабілеті, өздігінен іздену деңгейі төмен. Оқушылар тек қана тыңдаушының рөлін ғана емес, ізденушінің рөлін де атқару қажет. Оқушылардың білуге деген қызығуын арттыру үшін:
оқушылардың өздерінің ізденістерін ұйымдастыру қажет;
өткен сабақ пен жаңа сабақты байланыстырыпотыру қажет;
оқушылардың білімі мен білігін тексергенде әр түрлі жұмыс формаларын
пайдалану керек;
сабақта жаңа әдістермен белсенді сабақ түрлерін пайдаланған жөн.
Жалпыға жаппай орта білім беру кезеңінде мұғалім оқушылардың бәрін бірдей жақсы оқытуға міндетті. Сондықтан қазіргі кезде мектептерде жаңаша оқытуға көшу жүйесі жасалынды, пән мұғалімдерінің алдында тұрған жауапты міндет - оқушылардың білім деңгейлерін барынша жетілдіру.
Оқушылардың білім деңгейлерін төмендігі - олардың қабілетінің жоқтығынан емес, өз беттерімен жүйелі түрде білім алуға дағдыланбаудан, жүйелі еңбектің жоқтығынан. Сондықтан әр мұғалімнің мақсаты - оқушылардың алған білімін қолдана білуге үйрету. Олардың жеке тұлға ретінде дамуына жағдай жасау, өз бетінше білімді меңгерту, оқушылардың біртұтас өмірге деген көзқарасын қалыптастыру және интеллектуалдық іс-әрекеттерге әзірлеуде, білім берудің инновациялық әдістерін қолданудың маңызы зор.
Пәнаралақ байланыстар мектептегі оқылатын негізгі пәндерді оқушылардың жан-жақты және терең меңгеруіне көмектеседі.
Қазіргі оқу үрдісінде дәстүрлі емес сабақтар, әртүрлі әдіс-тәсілдерін кеңінен қолданылап жүр. Сабақты әртүрлі әдіс-тәсілдерді қолданып, түрлендіріп өткізу оқушыларымыздың білімге, оқып-үйренуге құштарлығын арттыратыны анық. Ұстаз қандай әдіс-тәсіл қолданса да мақсаты біреу, ол оқушыларға тиянақты да сапалы білім беру [9] .
Оқушы белсенділігін, ізденушілік қабілетін дамытатын сабақтардың бірі- кіріктірілген сабақтар. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Диплом жұмысының өзектілігі. Оқыту технологиясы ұғымы педагогикада және жеке әдiстемеде әсiресе соңғы уақытта кең таралып отыр. Байқауымызша, бұл ұғымның пайда болуы техногендiк өркениеттiң дамуымен байланысты және ХХ ғасырдың басындағы Еуропаның елдерi мен АҚШ - та технология ұғымының өзi де, оған байланысты мәселелер де арнайы зерттеулерге арқау бола бастаған кезге жатады.
Оқытудың жаңа технологиялары ғылымға және тәжірибеге негізделген әр түрлі білім саласын кең түрде игеруде, оларды іс жүзінде пайдаланғанда аумағы кең, жаңа мәліметтер мен күнделікті ісәрекеттегіұсыныстарды іске асыруда аса пайдалы. Оқыту технологиялардың бірі - проблемалық оқыту.
Проблемалық оқытудың мәнін жақсырақ түсіну үшін, оны зерттеу жұмыстарына талдау жасау керек. Оқытудың бұл түрі жаңа құбылыс емес. Проблемалық оқытудың алғашқы элементтерін Сократ қолданған. Әсіресе бұл идеяны жақын қарастырған К.Д.Ушинский Сократ қолданған және оның есімімен аталған әдіс барлық жастар, әсіресе балалар үшін механикалық комбинациялардың дұрыс қылыққа ауысуындағы жақсы тәсіл болып табылады. Ол өзінің ойын тыңдаушыларға зорлап тыңдатпады, бірақ сұрақтармен қайшылықтарды шақыра отырып, олармен кездестіруге немесе бірін-бірі жою -деп қарастырады.
Проблемалық оқыту технологиясын зерттеу жұмыстары 60-шы жылдардың соңында 70-ші жылдардың басында пайда болды. Проблемалық оқытудың негізін салушылар мен зерттеушілер: американдық Джон Дьюи мен оның шәкірті В.Клипатрик, орыс ғалымы М.Махмутов.
Проблемалық оқыту идеясы мен принциптері психолог ғалымдар С.Л.Рубинштейн, Д.Н.Богоявленский, Н.А.Менчинская, А.М.Матюшкин еңбектерінде көрініс тапса, мектеп оқу үрдісінде қолдану мәселесі М.А.Данилов, М.Н.Скаткин сияқты әдіскерлердің еңбектерінде қарастырылды. Проблемалық оқыту мәселесімен Т.В.Кудрявцев, Д.В.Вилькеев, Ю.К.Бабанский, М.И.Махмутов, И.Я.Лернер В.Оконь Т.Ақшолақов, Қ.Тасболатов, Ә.Дайырова сынды ғалымдар мен қоса белгілі ұстаз Қ.Бітібаева еңбектерін айтуға болады. Проблемалық оқыту негізінде проблема жататынын ғалымдар ізденісінен түсінуге болады.
Диплом жұмысының мақсаты:
Жаңа оқыту технологияларының оның ішінде проблемалық оқыту технологиясының тарихын терең зерттей отырып, мектептерде проблемалық оқытудың тиімді жолдарын анықтау. Сонымен қатар мектеп оқушысының оқуын проблемалық оқыту арқылы белсендендіру мәні ғылымның даяр қорытындыларын жай ғана меңгеріп алуда емес, жаңа білімдер мен ақыл-ой қызметінің тәсілдеріне өздігінен ие болу жөніндегі оның танымдық (ойлау) қызметін белсендіруде. Басқаша айтқанда, мұғалімнің жаңа жағдайда оқушылардың дербес ізденіс қызметін ұйымдастырушы ретінде функциясы мен проблемалылық көзқарасы тұрғысынан алғандағы қазіргі заманғы сабақтың мәнін теориялық түсіндіру қажеттігі келіп шықты. Проблемалық оқыту арқылы оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттыратын әдістерді зерттеу.
Диплом жұмысының міндеттері:
- жаңа оқыту технологияларын зерттей отыра,проблемалық оқыту технологиясының мәні мен мазмұның ашу;
проблемалық оқытудың ерекшеліктерің айқындай отырып, дәстүрлі оқыту технологиясынан айырмашылықтарын ажырату;
- проблемалық оқыту технологисының сабақта қолдану тиімділігін анықтау;
- оқушылардың танымдық дербестігі мен шығармашылық қабілеттерін дамыту әдістерін зерттеу;
- мектеп оқушыларының дүниетанымының негізі ретіндегі олардың диалектикалық-материалистік ойлауын қалыптастыру;
- сапалы білім беруде жаңа технологияның әдіс-тәсілдерін тиімді пайдалана отырып, оқушылардың ізденімпаздық, зерттеушілік, шығармашылық қабілеттерін дамыту.
Диплом жұмысының жаңалығы. Зерттеу жаңалылығы қаншалықты теориялық маңызға ие болса, соншалықты практикалық қажеттілікке ие. Проблемалық оқытудың тиімділігі мен ерекшеліктері айқындалып, сабақта ұйымдастырудың әдіс-тәсілдерінің зерттелуі.
Диплом жұмысының теориялық маңызы. Зерттеу жұмысының проблемалық оқыту технологияларының теориялық негізі, қазақ тілін оқыту әдістемесіне кішігірім үлес қосуы оның теориялық маңызы болып табылады.
Диплом жұмысының практикалық маңызы. Диплом жұмысынды ұсынылып отырған әдістеме оқушылардың қазақ тілін тиімді өткізуге, алған білімдерін тереңдетуге және тілдік материалдарды дұрыс игеруіне ықпал етеді. Диплом жұмысы мектеп мұғалімдеріне және қазақ тілін оқыту әдістемесін зерттеушілерге көмекші құрал бола алады.
Зерттеудің ғылыми болжамы. Қазіргі ғылыми-техникалық үрдістің қарқынды дамуы білім беру жүйесінің алдына мүлдем жаңа міндеттер қойып отыр. Ол міндет кез-келген орында, технологияның үздіксіз өзгерістеріне, жаңалықтарына бейімделе алатын орындаушы қалыптастыру. Ол орындаушы бүгінгі біздің алдымызда отырған оқушылар. Сол оқушыларды ертеңгі уақыт талабына сай азамат етіп тәрбиелеуде бүгінгі беретін білім жоғары деңгейде болу керек. Сапалы білім беру мұғалімнен тынбай ізденуді, шығармашылық қабілетті, жан-жақты білімді талап етеді.
Зерттеу көздері. Жұмыс барысында педагог ғылымдардың, оқулықтары, мерзімдік басылым бетіне шыққан мақалалар, сыни зеттеулер қарастырылып , топтастырылды.
Диплом жұмысын жазуда мынадай ғылыми зерттеу әдістері негізге алынды:
проблемалық оқытуға арналған ғылыми-әдістемелік еңбектерге талдау
жасау және қорытындылау;
озат ұстаздардың іс-тәжірибелерін жинақтау;
бақылау, зерттеу, талдау, салыстыру, жинақтау, сараптау, жүйелеу,
эксперимент әдістері;
Диплом жұмысының құрылымы. Диплом жұмысы кіріспеден, үш тараудан,бөлімшелерден, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1. Оқытудың жаңа технологияларының ерекшелігі мен маңызы
1.1 Оқытудың жаңа технологияларының негіздері
Қазақстан Республикасының Білім беру туралы заңында білім беру жүйесінің міндетінің бірі ретінде оқытудың жаңа технологияларын ендіру туралы айтылған. [1] Осыған байланысты соңғы жылдары жаңа мектеп құруда, мектептің даму үрдісін зерделеуде білімнің жаңа бағыты ретінде педагогикалық инновация дамып келеді. Инновация деген сөз латынның novus - жаңалық және in - енгізу деген сөзінен шыққан, ал оның қазақша аудармасы - жаңару, жаңалық, өзгеру деген мағынаны білдіреді.
Инновация мен педагогикалық зерттеуді бірегей үлгісін көрсеткен Н.Волков, Т.И.Гончарова, И.П.Иванов және т.б. ғалымдар мен педагогтар тәжірбиелі мұғалім қауымының игілігіне айналады. Инновация дегеніміз - жаңа мазмұнды ұйымдастыру, яғни инновация процесін мазмұнды дамытуды, жаңаша ұйымдастыруды, оны қалыптастыруды анықтайды. Инновациялық процесс - бұл күнделікті тәжірибе жүзінде өз алдына бөлек жаңалық ретінде танылған нақты, ауқымды бірлік. Инновациялық процесс нәтижесі - қолданысқа енген теориялық және практикалық жаңа бөліктер.
№
Инновация белгісі
Белгінің сипаттамасы
1
Бағыттылығы
Идеяның жаңашылдығы мұғалімнің шығармашылық ізденісін, оның технологиялық шешу жолын анықтайды.
2
Өзектілігі
Білім беру процесінің өзекті мәселелерін шешу.
3
Композициялық толықтығы
Инновацияның мақсаты оның мазмұнымен ұйымдастыруымен, әдістемелік қамтамасыз етілуімен байланысты
4
Тиімділігі
Педагог пен оқушылардың күш-жігерін және уақыттарын неғұрлым аз мөлшерде жұмсауы
Оқытудың дәстүрлі технологиясы білім, білік және дағдыны ұсынуға бағытталған. Оның мәні: жаңаны игерту, бекіту, қадағалау, бағалау схемасы бойынша оқу процесін жүргізу іске асырылады. Дәстүрлі оқыту технологияларында оқытудың басты әдістері ретінде негізгі екеуі қолданылады:
oo оқытудың түсіндірмелі-көрнекілік әдістері, бұл әдіс арқылы мұғалім
оқу материалын көрнекі әдістерді қолдана отырып түсіндіреді. Оған дәріс, әңгіме, тәжірибелер көрсету, экскурсия және т.б. жатады;
oo репродуктивтік әдіс (қайта жаңғырту)мұғалімнің оқушыларға білімді
қаншалықты игергендігін тексеру мақсатында және оны қайталап айтып беруі үшін тапсырмаларды құруы. Оқушы сұрақтарға жауап береді, берілген есептерді шығарады және т.б [2, 11-12].
Оқытудың дәстүрлі технологиясының кемшіліктері өте көп болды. Оның ішінде мыналарды атап өтуге болады:
oo материалды оқытудың жалпы орташа қарқыны;
oo оқушылар меңгеретін білімінің бірыңғай және орташа көлемі;
oo білім алу бойынша өздік жұмысына сүйінбей, оқытушы арқылы білімінің
үлкен үлес салмағын дайын күйінде алу, соның нәтижесінде оқушылар көріп алады;
oo оқытушы толық білмеген жағдайда, оқушылар білімді толық меңгерсін
деген сұрақ туындайды;
oo материялды түсінуге ауызша әдістің басым болуы, ол аударудың
объективті алғы шарттарын әлсіздендіреді;
oo оқушылардың зейініне салмақ түсудің басым болу, яғни материлын еске
түсіру арқылы қайта өндіру
С.Қ.Мұхамбетова инновациялық технологияның құрылымы мен дәстүрлі оқытудың құрылымын мына кестеде сипаттайды [3, 210].
Инновациялық технология құрылымы
Дәстүрлі оқытудың құрылымы
Тұжырымдамалық негізі
1. Ұйымдастыру бөлімі
Мазмұндық бөлім: оқыту-тәрбиелеу мақсаты; білім мазмұны
2. Мақсаты: қажетті білімнің
өзектілігін көрсетін, өткен материалды есте түсіру, қайтаалау, үй тапсырмасын тексеру
Оқу процесін ұйымдастыру; болжау мен алдын-ала жобалау реттеу
3. Жаңа білімді хабарлау мен
оны түсіндіру, яғни мазмұндық бөлімі.
4. Сабақты бекіту.
5. Қорытындалау.
6. Бағалау.
7. Үйге тапсырма.
Оқушылардың білімін арттыру үшін сабақта жаңа технологияларды қолдана білу керек. Оқыту технологиясы мен әдістеме ғылымы бір-бірімен тығыз байланысты. Әдістеме ғылымы Нені оқыту керек?, Не үшін оқыту керек?, Қалай оқыту керек? деген сұрақтарға жауап іздесе, оқыту технологиясы Қалай нәтижелі оқытуға болады? деген мәселенің шешімін іздейді. Олардың мақсаты бір, яғни оқытудың тиімді жолдарын қарастыру. Бүгінгі таңда оқу процесінде оқытудың қалыптасқан негізгі әдістерімен қатар оқытудың жаңа әдістері, яғни инновациялық әдістері де жиі қолданылады.Оқу процесінде оқытудың озық технологиясын қолдану - бүгінгі күннің өзекті мәселесі.
Технология термині сол тәсілдер жүйесі деген мағынаны білдіреді.
Білім беру саласындағы технологиялық идеяларды жаңадан пайда болды деуге болмайды. Себебі, оқытуды технологияландыру туралы ойды осыдан 400 жыл бұрын Я. А. Каменский айтқан болатын.
Оқытудың тәсілдері жетерлік: олар, оқытудың дербес тәсілі, оқытудың топтық тәсілі, даралап оқыту тәсілі. Тәжірибе көрсеткендей, оқытудың жекелеген жүйелері мен әдістері емес, барлық дидактикалық мақсаттарды қуаттайтын технология керек, басқаша айтқанда, педагогика ғылымы мен мектеп тәжірибесінің жетістіктерінен туындайтын жаңа технология керек.
Жаңа технологиямен оқыту ерекшелігі:
мақсаты - білімді, алғыр, жан-жақты дарынды, шығармашылық ізденіс,
зерттеу жұмысын жүргізе алатын оқушыны қалыптастыру;
міндеті - оқушылардың өз ойын еркін жеткізуге үйрету;
құралдар - тірек конспект, тірек схема, карта;
нысандар - ойын, сөзжұмбақ, тест, дидактикалық тапсырмалар,
шығармашылық жұмыс арқылы нысанаға жету, тақырыптың мәнін ашу;
әдістер мен тәсілдер - деңгейлеп оқыту, дамыта оқыту, топтық, ұжымдық,
жұптық оқыту;
нәтиже - өз пікірін білдіре алатын, ой қорытынды жасайтын, қайталау
арқылы алған білімді есте сақтайды, ғылыми түрде талдай алады.
Оқыту технологиясы деп оның қойылған мақсатқа жетудің тиімділігін қамтамасыз ететін оқыту құралдарының, әдістерінің, тәсілдерінің, формаларының жүйесінен тұратын оқу бағдарламасымен қарастырылған мазмұнын жүзеге асыру үрдісін айтамыз [4, 10].
Әрбір сабаққа дайындық оның жетекшісінен көп еңбекті және технологияны жасауды талап етеді. Өз кезегінде сабақты өткізу технологиясын жасау келесі алгоритм түрінде көрсетуге болатын әрекеттердің анықталған тізбектілігімен байланысты:
Оқытудың мазмұнын талдау:
1. оқу-тәрбиелік мақсаттарды қалыптастыру мен талдау. Мұнда әскери-педагогикалық үрдістің соңғы мақсаттары мен нақты сабақтың мақсаттарына да талдау жасау керек;
2. сабақ үрдісіндегі оқыту әрекеттерінің негізі қызметін атқаратын оқыту тұжырымдамаларын таңдау;
3. оқыту технологиясын жасау. Бұл саты әрекеттердің анықталған тізбегінен тұрады:
1) оқу материалын үйымдастыру (оны таңдау, құрылымдау, аргументтерді, дәлелдерді, есептердің анықтамаларың мысалдарды, дағдыларды қалыптастыруға, үйренуге арналған тапсырмаларды таңдау);
2) сабақты өткізу формасын таңдау;
3) сабақтарда қолданылатын оқытудың рационалды әдістерін таңдау;
4) оқыту құралдары мен оқу-лабораториялық жабдықтарды (оқулықтар, көрнекі құралдары, қондырғылар, оқытудың техникалық құралдары) таңдау;
5) қатысушылардың оқу-танымдық әрекетін белсендіру тәсілдерін таңдау.
Көрсетілген жіктеуге сәйкес оқыту сабақтарын жүргізу технологияларын қалыптастыру мысалдарын қарастырамыз.
Бастапқы саты оқыту жұмысын ұйымдастыру бойынша құжаттарда қарастырылған оқытудың мазмұнын талдаудың қажеттілігімен сипатталады. Алынған қорытындылар негізінде білім беру үрдісінде басымдық берілуге тиісті мақсаттарды анықтау жүргізі леді. Анықталған мақсаттарға сәйкес оларға жиынтық түрінде немесе олардың біреуінің басымдығының арқасында жетуді қамтамасыз ететін мазмұнды дидактикалық өңдеу жүзеге асырылады.
Келтірілген мәліметтер жасалатын технологияның негізін құрайды. Жасалатын технологиялық үрдістің өзіне оқыту материалын ұйымдастыру, сабақтың түрі мен өткізу формасын таңдау, оқыту құралдарың әдістерін, және оқыту-материалдық базасын таңдау кіреді.
Осылайша, оқыту технологиясы - әрекеттердің анықталған тізбектілігі мен белгілі бір мақсатқа жетуді қарастыратын оқыту үрдісін ұйымдастыру мен жүзеге асыру бойынша шаралар жүйесі. Оны келесі параметрлер сипаттайды:
оқыту мақсаттары нақты әрі өлшемді болуы керек;
операциялар орындалады;
операциялар мақсатқа жету бойынша аяқталған үрдіс ретінде болады;
педагогтың субъективизмі барынша азайтылады. Оқушының еркіндігі
мақсатқа жуықтауды қамтамасыз ететін әрекеттер аумағында болуы мүмкін. Технологияны жүзеге асыруға педагогикалық үрдіс жүзеге асатын шарттармең педагог пен оқушылардың ерекшеліктерімен байланысты көптеген айнымалылар әсер ететіндіктен, педагогтың шығармашылығы болмауы мүмкін емес. Ол кез келген технологияда оны жасау сатысында да, оны жүзеге асыруда да болады. Оқыту технологиясын келесі параметрлер бойынша жіктеуге болады:
әсер ету объектісі бойынша (курсанттарды, тыңдаушыларды оқыту,
қосымша кәсіби білім беру жүйесінде кәсіби қайта дайындау мен біліктілігін жоғарылату, жоғары оқу орнынан кейінгі кәсіби дайындау жүйесінде кәсіби дайындау):
пәндік орта бойынша (бейне техникалық, ақпараттық, мәселелі-әрекеттік,
рефлексті т.б.);
оқу әрекеттөрін ұйымдастыру бойынша (жеке, топтық, ұжымдық, аралас);
әдістемелік есеп бойынша (бір пәннің, пәннің бір тарауының, бір
тақырыптың, оқыту сабақтарының бір түрінің (бір сұрақтың), бір әдістің, бір құралдың т.б. технологиясы);
инновациялық технология бойынша (жобалық - жаратушы, оқытуды
дамытатың компьютерлік, қашықтықтан оқыту, мультимедия, ақпаратты модульдік, интегралдық, графиктік.
Прогресс үнемі алға жылжиды, оның ішінде білім беру әрекетте-ріне де өз түзетулерін енгізеді. Қайтадан жасалған оқыту формалары, әдістері, құралдары, оқыту-материалдық база элементтері потенциалды мамандар дайындаудың тиімділігі мен сапасын көтерудің мүмкіндіктеріне ие болады. Осындай жаңартулар оқытудың жаңа түрін инновациялық түрін анықтады.
Педагогикада инновация деп білім берудің сапалық параметрлеріне айтарлықтай өзгерістер енгізетін әртүрлі жаңалықтарды енгізу мен жасауды айтады.
ХХI ғасыр - білімділер ғасыры болмақ. Білімділерді аялап тербетер, баптап өсірер тәрбие керек. Елбасымыз Н.Ә. Назарбаев Жолдауында: Ертеңгі келер күннің бүгінгіден де нұрлы болуына, адамзат қоғамын алға апаратын құдіретті күш тек білімге ғана тән, - деп атап көрсетті.[5]
Осы мақсатқа жету үшін қазіргі мұғалімдердің, әсіресе, мемлекеттік тілді үйретуші ұстаздардың алдында үлкен міндет тұр. Ол - білімі мен қабілеті жаңа заманға, жаңа Қазақстанға сәйкес жеке тұлғаны тәрбиелеу, қалыптастыру, рухани әлемін байыту, дарындылығын дамыту.
Осыған орай, педагогикалық ғылым алдында да нақты міндет туындауда:
ол - баланың жеке тұлғасын дамытуға бағытталған жаңа оқыту технологияларын ойлап табу, яғни оқытудың жаңа инновациялық технологиясын қалыптастыру. Атақты ғалым М. Чошанов Технология, бұл - дидактикалық жүйенің құрылымдық бөлігі деп анықтама берген болатын.
Қазіргі заманғы педагогикалық технологиялардың шет елдегі авторлары-Дж. Кэролл, Б.Блум, Г.Гейс және т.б. Ал білімге қатысты технологиялық бағытты жүзеге асырумен айналысқан ресейлік авторлар - П.Я.Гальперина, А.Г.Ривина, Ю.К.Бабанский, В.П.Беспалько және т.б. Қазақстандық ғалымдардың Ж.А.Қараев, Г.М.Құсайынов, М.М.Жанпейісова, Қ.Ж.Қожахметова, С.А.Ұзақбаева, Н.Оразақынова және басқа ғалымдардың зерттеулерінде оқытудың жаңа технологиялары жан-жақты қарастырылуда.
Оқытуды технологияландыру бағытындағы алғашқы қадам 1940-50 жылдар аралығындаоқыту процесінде техникалық құрал-жабдықтарды пайдалануды білдіреді. Оқытуды технологияландыру бағытындағы екінші қадам көбіне зерттеушілер педагогикалық технологияны енгізуді және оны жалпы өңдеу мәселелерін ХХ ғасырдың 50-60 жылдарына жатқызады, сонымен қатар ең алдымен америкалық, ал кейінгі европалық мектептерде оқытуды құруда технологиялық ыңғайдың пайда болуымен байланыстырылады. Технологияландырудың үшінші қадамы ең басында - педагогикалық технологияларды оқу процесін технологияландыру ретінде түсінді; оның басты бағыты және қаланған негізі - бағдарламалық оқыту болды. Ол 70-жылдардың аяғы мен 80-жылдың басында техникалық құралдар мен бағдарламалық оқытумен қатар педагогикалық технология оқушылардың оқу процесі үстінде танымдық іс-әрекетті басқару теориясын және педагогикалық қызметті ғылыми тұрғыда ұйымдастыру жолдарын қарастырады. Оқытуды технологияландыру бағытындағытөртінші кезең 80-жылдардан бастап оқытудың ақпараттық және компьютерлік құралдарымен бірлікте қарастырылады.
Қазіргі таңда әлемдік оқу үрдісінің өзегі жаңа технологиялар екені мәлім. Әлемнің бірнеше елінде сынақтан өткізілген жаңаша оқыту технологиясы төрт бағытты қамтиды. Олар мыналар: модульдік технология, рейтингтік жүйе, дамыта оқыту технологиясы, сын тұрғысынан ойлау.
Әрбір технология өзіндік жолда әдіс-тәсілдермен ерекшеленеді. Көрнекті ғалым В.А.Сухомлинский Сабақ жасөспірімдердің интеллектуалды өміріне құр сабақ болып, мұғалім білімді түсіндіріп қоюшы, бақылаушы, бағалаушы емес, толық іс-әрекетті ұйымдыстыратын ұжымдық істердің ұйытқысы, - деп түсінік береді. Тек осылай оқыту ғана баланың интеллектісінің көзін ашып, шығармашылығын дамытады. Оқушы тұлғасының дамуына, қабілетінің артуына жаңа технологиялар айтарлықтай ықпал жасайтыны сөзсіз және бұл қазіргі таңдағы білім беру жүйесінің дамуындағы елеулі бағыт. Сондықтан да болар, қазіргі кезде біздің ұстаздар да осы жаңа технологиялар элементтерін өздерінің тәжірибелерінде пайдаланып жүр. Жаңа технологияның мақсаты - баланың қабілетін ашу, соның негізінде ой-өрісін дамыту, белсенділігін арттыру, өзіне деген сенімін күшейту, өзін-өзі тәрбиелеуге бағыттау.
Бүгінгі жаңа әдістемелік ақпараттар Ж. Қараевтың деңгейлік тапсырмалары, Қ.Бітібаеваның модульдік технологиясы және әлем елдерінен сынақтан өткен Оқу мен жазуды сын тұрғысынан ойлау технологиясы сабағымызды түрлендіреді, іс-тәжірибемізді молайтады.
Педагогикалық жаңа технологиялар мынадай қағидаларды ұсынады: оқуға шығармашылықтың енуі, мұғалім мен оқушы арасында ынтымақтастық, жеке тұлғаның дамуына жағдайдың туғызылуы, яғни жеке тұлғаға бағдарланған оқу.
Ж. Қараевтың Деңгейлеп оқыту технологиясын қолданудың маңызы зор. Деңгейлеп оқыту технологиясының мақсаты - әр оқушының өз даму деңгейінде оқу материалын қамтамасыз етуі. Бағдарламаға сәйкес жүргізіліп отырған оқу материалын оқушы түгелдей қабылдап, меңгере алмауы мүмкін. Себебі, әр оқушының еңбек қабілет ерекшелігі мен даму деңгейі бірдей емес. Оқушының осы ерекшеліктерін ескере отырып деңгейлік тапсырмалар беруге болады. Бұл технология оқушының есте сақтау, қайта жаңғыру, ойлау белсенділігі мен ынтасын, білімге деген құлшынысын аарттыруға көмектеседі. Деңгейлік тапсырмалар сатылау арқылы күрделене түседі. Тапсырмаларды құрастыру да күнделікті тұрмыспен байланыстыру, қызықты да күрделі материалдармен толықтыру мұғалімнің шеберлігіне байланысты. Сонда ғана баланың қызығуын, белсенділігін оятуға болады. Оқушылардың арасында бәсекелестік туып, шығармашылықпен жұмыс істеуге ұмтылады.
Тапсырмалар жеңіл, қарапайым түрде ұйымдастырылады да, күрделене береді. Әр деңгейдегі тапсырмаларға қойылатын талаптардың да өзіндік айырмашылығы бар. Деңгейлеп саралау мұғалімнің де, оқушының да белсенді қызметін дамытады. Оқушының пәнге деген қызығуы, бейімділігі артады және қабілеті айқындалады, өз бетімен жұмыс істеуге үйренеді. Нақты өз деңгейінде бағаланады.
Дамыта оқыту технологиясында оқушылардың танымдық іс-әрекет ерекшелігін ескере отырып, оқыту курсында оқу материалдарына тоқталған жөн. Бұл орайда белгілі бір пәнді оқытудың негізгі әдістемесін анықтау үшін ең әуелі оқытуды ұйымдастырудың басты бағыттарын айқындап алған дұрыс [6, 3].
Дамыта оқыту барысында біріншіден, оқушының оқу материалын түсінуге бағыттау керек (герменевтик бағыт); соның негізінде білім мен білік қалыптасады, екіншіден, оқытудың іс-әрскеттік (интеллектуалды, практикалық және баға беру іс-әрекеттері) пен шығармашылық (ассоциация, қиял) аспектілері үштасуы тиіс. Сонда оқушылар оқу-танымдық іс-әрекетінің әр түрлі кезендерінде орындайтын рөлдік функцияларын сезініп, олар оқытуды ең әуелі өзін-өзі оқыту, өзін-өзі дамыту, өзін-өзі белсенді ету тұрғысында қабылдайды.
Оқытудың кез келген инвариантты бөлігі оқу материалын ұсыну формасының дұрыс тандалынуы болып табылады. Дидактикада ең тиімді форманы тандау оқытуды жемісті етеді. Бұл оқушының тікелей байланысы жоқ ортада адамның хабарды қабылдауы, түйсінуі психологиялық-педагогикалық аспектілермен байланысты болса, кейде оқу материалының әр түрлі кірпіштерден: зандардан, аксиомадан, түсініктерден, деректерден, гипотезадан, әдіс-тәсілдерден тұратындығымен байланысты. Оқу материалын ұсынудың жалпыға ортақ әдістері оқытудың жалпы әдістерімен тұспа-тұс келіп жатады Бұл жайында Г.Селевко былай дейді: "Оқытудың тәсілі, әдісі, құралы көптеген технологиялардың атауын анықтайды [7, 7].
Әдетте оқыту өз табиғаты жағынан әрқашан мәселелі келеді. Яғни оқу материалының бір бөлігі оқушы меңгеруін талап ететін бірқатар күрделі мәселелерден тұрады. Көптеген педагогикалық зерттеулерде атап көрсетілгендей, біз оны оқу міндеті деп атаймыз. Оқу міндеті ең алғашқыда оқушы үшін мәселелі болып табылады, өйткені, ол -- жаңалық.
Мектепте сапалы оқу бағытын айқындайтын жаңа жолдардың бірі - пәндерді модулдік технология арқылы оқыту екендігі теориялық және тәжірибелік жағынан дәлелденуде Бұл мәселені ғалымдар Дж.Рассель, П.Юцявичене, Р.Бекирова, Г.Лаврентьева және Н.Лаврентьева, М.Жанпейісова, К.Жақсылықова, Е.Тұяқов, т.б. дәлелдеп келеді.
Модульдік оқыту технологиясының ерекшелігі - тұлғаның танымдық қабілеттерін және танымдық процестерді арнайы жасалған оқу және танымдық жағдайлар арқылы дамытуға, тұлғаның қажеттілігін қанағаттандыруға белсенді сөздік қорын дамытуға бағытталуы. Бұл технология тұлғаның даму ерекшеліктері туралы психологиялық ғылым мәліметтеріне, тұлғаның қызығушылық аясын дамытуға, тұлғаның танымдық құрылымын дамыту ерекшеліктеріне негізделген. Мұндағы қызығушылық немесе қызығу дегеніміз - ынталық, алғырлық, тұрақтылық және білуге құмарлық тәрізді бөліктерден тұратын, белгілі бір нәрсеге зейін қою арқылы эмоция тудырып, жүзеге асатын жеке басқа тән ерекшелік. Ал танымдық процестерге жады, ойлау, ынта, зейін, қабылдау, ес, елестету, т.б. жатады.
Модульдік технологияның оқыту мақсаты - қазақ тілінде ауызекі сөйлеуді меңгеру.
Мәселелері: модульдік технологияны нақты нәтижелерге жету үшін пайдалану, модульдік технология оқу процесінің жоспарлылығын, жүйелілігін, тақырыпқа бөлуін талап етеді.
Жоспарлау: оқу процесін жоспарлағанда мұғалім оқыту сапасын көтеру үшін бүгін, ертең, жыл бойы қалай жұмыс істейтінін күні бұрын нақты жоспарлауы керек.
Тақырыпқа бөлу. Оқу материалын тақырыптарға бөлу. Модульдік технология нақтылы бір тақырыпты өтуді көздейді. Бір модульдің тақырыбымен тығыз байланыста болу керек.
Жүйелеу. Модульдік технология оқу процесін жүйелеп оқытуды талап етеді. Жүйелеп оқыту көптеген тақырыпшаларды бір-бірімен байланыстырып, ретке келтіреді.
Сонымен ол біртұтас грамматикалық және лексикалық блок болып табылады.
Модульдік оқыту нәтижесінде оқушы неге дағдылану керек: өзіне тілді үйрену мақсатын қою; оқу материалын қабылдау үшін ойлау қабілетін белсендіру керек. Алған білімін, талдап, жинақтау керек. Керекті сөздерді, сөз тіркестерін, сөйлемдерді есте сақтау. Тілдің 4 әрекетін пайдалану арқылы қазақ тілін үйрену. Талдаудың барлық түрлерін (морфологиялық, синтаксистік, фонетикалық) жасай білу керек. Грамматикалық және лексикалық материалдарды ауызекі сөйлеу дағдысын қалыптастыру үшін пайдаланып үйрену. Әр түрлі жазба жұмыстарын орындай білу: шығарма, мазмұндама жазу, жазба жұмыстарын орындай білу. Оқу, сауатты жазу, мәтінді түсіне білуі керек. Сөз тіркестерін, сөз тіркестерінен сөйлемдерді, сөйлемдерден сөз тәртібін сақтай отырып мәтін құруға дағдылану. Диалог құрастырып, сапалы түрде монолог айтып үйрену, Жатталған өлеңдерді, әндерді, мақал-мәтелдерді, жұмбақтарды және басқа тілдік материалдарды есте сақтау.
Келесі оқушылардың шығармашылық қабілетін дамытуға арналған технология - СТО (Сыни тұрғыдан ойлау).
Сын тұрғысынан ойлау технологиясының мақсаты мен міндеттері: Қазақ тілі мен әдебиет пәнінен меңгерген білімдерін еркін бағдарлай білу, өз бетінше дұрыс адамгершілік тұрғысынан жауапты шешімдер қабылдауға қабілетті жеке тұлғаны қалыптастыру. СТО бағдарламасы арқылы оқушылардың білім, білік, дағдысын арттыру. Көркем мәтіндерді талдау барысында оның тәрбиелік құндылықтарын алып шығаруға үйрету. Ашық қоғамда өмір сүретін, сыни тұрғыдан ойлайтын тұлғаны қалыптастыру. Сын тұрғысынан ойлау - сынау емес, шыңдаған ойлау. Бұл бағдарлама арқылы оқушылар белгілі бір мазмұнға сын тұрғыдан қарап, мол ақпараттар ағымынан өзіне қажеттісін таңдап алуға, саналы шешім қабылдауға, сұрақ қоя білуге, әр кез сол сұраққа жауап іздеуге үйренеді, оқушы ойы дамиды. Ерекшелігі - оқушының қызығуын арттыра отырып, қиялын дамытуға арналған. Мұғалім оқушының білім алуға бағытталған іс-әрекетін бақылай алады, бағыт-бағдар береді. Оқушылар жаңа сабақта ақпараттарды өз бетімен меңгереді.
Сыни тұрғыдан ойлауды дамыту технологиясы үш кезең бойынша қолданылады: қызығушылықты ояту, мағынаны тану, ой толғаныс. Бұл технологияның тиімділігі: 1.Сапалы білім береді; 2. Шығармашылыққа баулиды; 3. Ұтымды әдістер қолданылады; 4.Дамыта оқытылады ;5.Жеке тұлға қалыптасады.
Осы кезеңдердің ұтымды өткізілуі мынадай нәтиже береді: оқушылар басқалармен қарым-қатынас жасай біледі; басқаларды тыңдауды, кез келген жауапқа сыйластық, түсіністікпен қарауға; өз ойын топ алдында ашық айта алу, қорғай білуге; керек кезде өз көзқарасын өзгертуге үйретеді, дамуын қамтамасыз етеді; оқушының оқу мотивациясы өзгереді, өз бетінше ізденуге үйретеді; ең бастысы сабаққа қызығушылығы артып, балалардың белсенділігі өте жоғары болады.
СТО стратегияларының кейбіріне тоқталайық.
Ассоциация (Әр оқушы жауаптарын дәптерге жазады,мұғалім тақтаға жазады,оқушылар жеке топтарға бөлінеді, әр топ өз жобасын көпшілік алдында қорғайды)
Миға шабуыл (проблемалық сұрақ туғызу, сұрақтарға жауап сұрау,талдау)
Инсерт(түртіп алу) (V, +, + -, -, ?)
Бес жолды өлең стратегиясы
Не? 1 зат есім
Қандай? 2 сын есім
Не істейді? 3 етістік
Идеясы 4 сөзден тұратын сөйлем
Синоним 1 сөз
Тоқтап оқу (Мәтінді бөліп, әр бөлікті жеке талдау)
Дискуссия (Берілген сұраққа екі жақты жауап беруге болады.
Иә, ... ...Жоқ, ... Әр топ өз пікірін төрт, бес сөйлеммен дәлелдейді. Басқа топтың оқушыларымен пікірлесуге түседі, мәселені талдайды.
ВЕНН диаграммасы стратегиясы. Тақырыпты жалпылау немесе қорытындылау кезінде кейіпкердің бойындағы қарама-қайшылықты және ұқсастықты көрсету үшін қолданылады. Кубизм стратегиясы тақырыпты жан-жақты қамтуға мүмкіндік туғызатын оқыту стратегиясы.
Дебаттар. Эссе. Үш қадамды сұхбат. Тірек сөздер. Даналық ағашы. Жигсо. Еркін жазу.
Ынтымақтастық оқыту, кіші топта оқыту педагогикада бұрыннан қолданылуда. Кіші топта оқыту Япония, Израиль, Батыс Германияда алғаш рет қолданылды. Бірақ ынтымақтастық оқытудың негізгі идеологиясы американ педагогтарының үш тобымен бөлшектеліп өңделді: Джон Хопкинс университетінен, Миннесот (Роджер Джонсон және Дэвид Джонсон) университетінен, Дж. Аронсон, Калифорния тобымен. Содан бастап ынтымақтастық оқыту пікірі көптеген әлем мемлекеттеріндегі педагогтардың күшімен өзіндік дамуға ие болды. Ынтымақтастық оқытудың басты идеясы - бірігіп орындау ғана емес, бірігіп оқу болып саналады. Ынтымақтастық педагогикасының негізінде адамға деген гуманистік көзқарас, оның потенциалдық мүмкіндіктеріне және қабілеттеріне сену, оның қызығушылығын, қажеттілігін, бейімділігін түсіну, оларды оқыту процесінде ескеру мен ұғыну жатыр.Оқытудың ынтымақтастық проблемасы(жұмыстың ұжымдық, топтық формаларын) соңғы он жылдықтарда біздің еліміз бен шет елде белсенді және жан-жақты дамытылды және төмендегі ғалымдардың еңбектерінде көрініс тапқан: В.Дойз, С.Г.Якобсон, Г.Г.Кравцов, А.К.Маркова, Л.И.Айдарова.
Жобалау технологиясы XIXғасырдың екінші жартысында АҚШ-та ауылшаруашылық мектептерінде пайда болған. Оның негізін қалаған - Джон Дьюи атты психолог және педагог, философ болған. Джон Дьюи ілімін жалғастырушы - Колумбия университетінің жанындағы мұғалімдер колледжінің профессоры Уильям Херд Килпатрик болды. Оның ойынша, балаларды өз жұмысының жемісін көруге ынталандыру арқылы үлкен өмірге дайындау-бұл технологияның негізі. У.Х.Килпатрик жобалаудың төрт түрін ажыратады: жасампаз (өндіргіш), тұтынушылық, мәселені шешуді жобалау, жобалау-жаттығу.Жобалаудың негізгі міндеті-балаларды өмір жағдайында зерттеуге және ізденуге, мәселені шешуге қажетті құралдармен қаруландыру.Жобалап оқыту-сынып-сабақ жүйесінің пайдалы баламасы. Жобалап оқыту тәжірибесін игерген әр елдің мамандары оны жалпы және жанама оқыту түрлеріне қосымша ретінде қолдануды ұсынады. Жоба жеке, пәндік, пәнаралық, пәннен тыс болады.
Ойын арқылы оқыту технологиясы - қазіргі таңда білім беру саласында мүмкіндіктерді пайдалана отырыпоқытудың жаңа әдіс-тәсілдерін,жаңа технологияны тиімді пайдалана отырып, оқытудың жаңа әдістері мен тәсілдерін, жаңа технологияны тиімді пайдалану,оқытудыжетілдіре түсу,оқушыларды жеке тұлға ретінде қалыптастыру,олардың білім деңгейін халықаралық стандартқа сәйкестендіру-ең басты бағыттардыңбіріболып саналады. Осы тұста оқу процесінде ойын технологиясын қолдану мәселесі тиісті нәтижесін беріпотыр. Ойын-оқу мен еңбек қатарындағы адам іс-әрекетінің ең бір негізгітүрі,біздің өмір сүруіміздегі ғажайып көрініс. Ойын іс-әрекеттің бір түрі. Ойынжағдаяттары негізінде қоғамдық тәжірбиені қалыптастыруға болады,әрі оны меңгертуге бағытталған тәлім-тәрбие жүреді,әрі ойынның негізінде тәртіп шыңдалып, өзін-өзі реттеу мен жетілдіру жүзеге асырылады.
Саралап оқыту технологиясы. Қазіргі әлеуметтік-экономикалық жағдай мұғалімдердің алдында тұрған оқу-тәрбие жұмысын жетілдіруде, оқушының өзіндік,шығармашыл ойлауын дамыту және білім деңгейін жоғарлатуды қамтамасыз ету міндеттерін маңызды күрделендірді. Көп уақытқа дейін барлық оқыту және тәрбие әдістемесі оқушының орташа деңгейіне бағытталды. Онда оқушыларжекелеген тұлғалардан тұрады, яғни олардың әрқайсысы өзіне психологиялық және адамгершілік ерекшеліктері, өзінің қызығушылығы мен бейімділігі бар. Мұндай құбылыстың себебі тәрбиелей және дамыта отырып оқыту тұлғаға тікелей емес, оның дамуында ішкі жағдай арқылы әсер етті.Ішкі әлемнің алуан түрлілігі әр баланың ерекшелігін анықтайды.Оқушушылардың оқу процесін ұйымдастыруда мұндай факторларды жеткіліксіз есептеу оқу үлгерімі орташа оқушының пайда болуына әкелеі. Әрбір оқушының ішкі дүниесінің бірегейлігі, оның ерекше дүниетануы мен танымдық мүмкіндіктерінің пайда болуын қамтамасызетеді. Оқыту барысында оқушылардың барлық ерекшеліктерін ескеруді жүзеге асыратын құрал - саралау болып табылады [2, 13-15].
Интерактивті оқыту әдістері. Әдістеме бұл оқулықтар мен құралдарды қолдану ғана емес, сонымен бірге оқыту процесін ұйымдастыру. Басқаша айтқанда, оқыту әдістемесі - оқыту процесінде оқушы мен мұғалімнің өзара әрекеттесу формасы. Оқыту процесі оқыту шарттарында қалыптасу аймағында студент пен педпгог арасындағы өзара әрекеттесу процесі ретінде қарастырылады, оның мақсаты сол немесе басқа да білім, дағды мен құндылықтарды жалпылау болып табылады.Стандартты емес тапсырмалар - өте кең ұғым. Ол дәстүрлі тапсырмаларды шектеу мүмкіндігін беріп, өзіне бірнеше белгілердің қатарын қосады.
Оқытудың интерактивті формаларын енгізу - қазіргі жоғары оқу орындарында студенттерді даярлауды жетілдірудің маңызды бағыттарының бірі. Қазіргі кезде негізгі әдістемелік инновациялар интерактивті оқыту әдістерін қолданумен байланысты. Интерактивті оқыту түсінігі 1990-жылдардың ортасында пайда болды. Көптеген ғалымдар Интернет желісінің даму бастамасыжәне компьютерлік жүйелерді қолдану арқылы оқыту ретінде түсіндіреді. Интерактивті сөзі ағылшын тілінен шыққан, яғни interact аударғанда өзара әрекет ету дегенді білдіреді. Интерактивті оқыту - бұл танымдық әрекеттерін ұйымдастырудың арнайы формасы, ол нақты және жобаланатын мақсаттарды түсінеді. Мұнда мақсаттардың бірі студент немесе тыңдаушы өзінің жетістігін, ақыл-ойының жағдайын сезіп, жабдықталған оқу шарттарын құрудан тұрады, ал оқыту процесін өнімді етеді.
1.2 Оқыту технологияларын сабақта пайдалану тиімділігі
Адам ұрпағымен мың жасайды - дейді халқымыз. Ұрпақ жалғастығымен адамзат баласы мың емес миллиондаған жылдар жасап келеді. Жақсылыққа бастайтын жарық жұлдыз-оқу. Надан жұрттың күні - қараң, келешегі тұман ,-деп М.Дулатов айтқандай, егеменді еліміздің тірегі-білімді ұрпақ. Қазіргі мектеп мұғалімдерінің алдында тұрған басты міндет- оқушылардың шығармашылық білім дағдыларын қалыптастыру. Міне, өз ұрпағының өнегелі, өнерлі, еңбексүйгіш, абзал азамат болып өсуі үшін халық педагогикасының негізгі мақсатын шығармашылықпен оқу-тәрбие үрдісіне тиімді пайдалану әрбір ұстаздың міндеті болып табылады. Оқушы қабілеті дегеніміз- оның педагогикалық ықпал аясында білім алу әрекеті, жеке тұлғаны дамыта оқыту әдістері, оның шығармашылық қабілетінің дамуына әсерін тигізеді.
Негізі өзімнің келелі - мәселем оқушылардың қазақ тілі пәніне деген қызығушылығын арттыру болып табылады.Оқушының пәнге қызығушылығы оны табысты да түбегейлі игерудің негізгі шарты.Егер оқушы пәнге оның көтерген мәселелеріне қызықса,онда оны игеру барысындағы қиындықтарды жеңу қуанышына бөленіп,рухани және эстетикалық әсер алады, ғылымға құрмет сезімі қалыптасады, қазақ тілін жалпы пәнді жан-дүниесімен, шексіз толқынысқа толы көңіл күймен қабылдай отырып,қол жеткен табысқа қанағаттанады.
Пәнге танымдық қызығушылықты дамытудың үш шарты бар:
1. мазмұнның жаңартылуы, бұрын жария етілген фактілерді жаңаша сипаттау, хабарланып отырған материалға тарихи бағдар беру, ілімнің практикалық мәнін ашып көрсету және ғылымның соңғы жаңалықтарын, табыстарын жүйелі баяндау.
2. өз бетінше жұмыс істеудің әрқилы түрлеріне негізделегн,оқытудың проблемалық тұрғыдан қолға алған материалды зерттеу негіздерінде және оқушының шығармашылық, практикалық жұмыстарына бағытталған оқыту тәсілдері.
3. оқушының қабілетін ұштау,мұғалімнің оқушыға көмек беруге дайын тұруы, олардың күш мүмкіндіктеріне қолдау көрсету қабілеті, талап қоюшылдығы мен адалдығы,балаларды көтермелей білу, сондай-ақ оқушылардың өзара бәсекесіне көмек көрсете білу қасиет.
Бүгінгі таңда жас ұрпаққа пәнді тиімді ұғындырудың бірі - жаңа технология негіздері болып табылады. Оқушылар білімін, білігін және дағдысын тексеру - оқыту үрдісінің ең маңызды бөлімінің бірі. Ол оқушының үлгерімін қадағалау арқылы іске асады. Жүйелі түрде тексерудің диагностикалық, білім беру және тәрбилік маңызы зор.
Қазақ тілі сабағында оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту тұрғысынан тиімділігін арттыру бүгінгі жоғары және орта мектепте физиканы оқыту теориясы мен әдістемесінің педагогикалық мәселелерінің бірі.
Қазіргі кездегі білім берудегі мақсат жан-жақты дамыған,өзіне сенетін,өмірге икемді тұлға қалыптастыру. Осы мақсаты жүзеге асыру үшін әр мұғалім заман талабына сай білім беруде жаңалыққа жаны құмар,шығармашылықпен жұмыс істеп,оқу мен тәрбие ісіне еніп,оқытудың,жаңа технологиясын шебер меңгеріп,білігі мен білімі жоғары болуы тиіс [4, 10].
Жаңа Оқыту технологиясы - алға қойған мақсатқа жетудің тиімділігін қамтамасыз ететін оқытудың әдіс, құрал және түрлерінің жүйесі арқылы оқыту мазмұнын жүзеге асыру жолы. Қазіргі заманғы оқыту технологиялары педагогикалық және психологиялық ілімдер негізінде құрылған дамытушы, тұлғалық бағдарлы, мақсатты технология болып табылады. Оқу процесін технологияландыру басқа ақыл - ой талабына ғана негізделген
Педагогикалық әдебиеттерде педагогикалық технология ұғымы үш деңгейде қолданылады.
Жалпы педагогикалық (жалпы дидактикалық) деңгей. Педагогикалық технология берілген аймақтағы, оқу орнындағы білім беру процесін тұтас сипаттайды. Бұл тұрғыдан педагогикалық жүйемен мағыналас оған оқытудың мақсаты, мазмұны, құралдары мен әдістерінің жиынтығы, тіпті процестегі субъектілер мен объектілердің (олардың өздерін алмағанда) іс-әрекетінің алгоритмі кіреді.
Жеке пәндік - әдістемелік деңгей. Бұл жерде педагогикалық технология жеке пән әдістемесі ретінде қолданылады, яғни ол бір пән, бір сынып, бір мұғалім шеңберінде оқыту мен тәрбиелеудің белгілі бір мазмұнын жүзеге асыру үшін қолданылатын әдістер мен құралдардың жиынтығы.
Элементтік (бөлімді) модульдік деңгей. Мұнда оқу - тәрбие процесінің жекеленген бөлігінің технологиясы қарастырлады жеке іс- әрекет түрлерінің технологиясы, ұғымдарды қалыптастыру технологиясы, жеке тұлғалық қасиеттерді тәрбиелеу технологиясы, сабақ технологиясы, жаңа білімді игеру технологиясы, өз бетімен (өздік) жұмыс технологиясы.
Оқытудың жаңа технологиясын пайдалану - сапалы білім негізі.
Оқытудың қазіргі технологиялары :
oo бағдарламалап оқыту технологиялары;
oo компьютерлік технология;
oo дамыта оқыту технологиясы;
oo оқытудың модульдік технологиясы;
oo бейімді-бағдарлы оқыту технологиясы;
oo ойын арқылы оқыту технологиясы;
oo тірек сигналдары арқылы оқыту технологиялары;
oo деңгейлік саралап оқыту технологиялары;
oo проблемалық оқыту технологиясы.
Бүгінгі таңдағы оқыту үрдісі жаңа әдіс-тәсілдерді, жаңаша идеяларды қолдануды талап етеді. Әр мұғалім өз іс-тәжірибесінде көптеген қиындықтармен, кедергілермен кездеседі. Сабақтағы басты тұлға, басты кейіпкер оқушы екені мәлім. Оқушыны өз бетімен білім алуға, ол үшін ізденуге, терең ойлауға, зерттеуге дағдыларын қалыптастыру қажет.
Қазіргі таңда мұғалімнің алдында тұрған басты мақсат оқушыға тек сапалы білім берумен ғана шектелмей, оны келешек өмірге дайын азамат ретінде қалыптастыру болу керек [8, 187].
Елбасымыз Н.Ә. Назарбаев жолдауында айтқандай: Болашақта өркениетті дамыған елдердің қатарына ену үшін заман талабына сай білім қажет. Қазақстанды дамыған 50 елдің қатарына жеткізетін, терезесін тең ететін - білім. Сондықтан, қазіргі даму кезеңі білім беру жүйесінің алдында оқыту үрдісінің технологияландыру мәселесін қойып отыр. Оқытудың әртүрлі технологиялары сарапталып, жаңашыл педагогтардың іс - тәжірибесі зерттеліп, мектеп өміріне енуде. Жаңа технологияны меңгеруде мұғалімнің жан - жақты, білімі қажет.
Қазіргі мұғалім:
педагогикалық үрдісте жүйелі жұмыс жүргізе алатын;
педагогикалық өзгерістерге тез төселетін;
жаңаша ойлау жүйесін меңгере алатын;
оқушылармен ортақ тіл табыса алатын;
білімді, іскер, шебер болу керек.
Жаңа педагогикалық технологияның ерекшеліктері - өсіп келе жатқан жеке тұлғаны жан - жақты дамыту. Инновациялық білімді дамыту, өзгеріс енгізу, жаңа педагогикалық идеялар мен жаңалықтарды өмірге әкелу. Бұрынғы оқушы тек тыңдаушы, орындаушы болса, ал қазіргі оқушы - өздігінен білім іздейтін жеке тұрға екендігіне ерекше мән беруіміз керек.
Қазіргі оқушы:
жан-жақты;
дүниетаным қабілеті жоғары;
дарынды, өнерпаз;
іздемпаз, талапты:
өз алдына мақсат қоя білу керек.
Осындай тұлғаны дамыту үшін оқытудың жаңа технологиясы қажет. Оқыту үрдісінде осындай әдістерді пайдалану мұғалімнің өзінің шеберлігі қарай жүзеге асады.
Қазіргі заман мұғалімінен тек өз пәнінің терең білгірі болу емес, тарихи танымдық, педагогикалық-психологиялық сауаттылық, саяси экономикалық білімділік және ақпараттық сауаттылық талап етілуде. Ол заман талабына сай білім беруде жаңалыққа жаны құмар шығармашылықпен жұмыс істеп, оқу мен тәрбие ісіне еніп оқытудың жаңа технологиясын шебер меңгерген жан болғанда ғана білігі мен білімі жоғары жетекші тұлға ретінде ұлағатты саналады.
Қазіргі мектеп оқушыларының логикалық ойлау қабілеті, өздігінен іздену деңгейі төмен. Оқушылар тек қана тыңдаушының рөлін ғана емес, ізденушінің рөлін де атқару қажет. Оқушылардың білуге деген қызығуын арттыру үшін:
оқушылардың өздерінің ізденістерін ұйымдастыру қажет;
өткен сабақ пен жаңа сабақты байланыстырыпотыру қажет;
оқушылардың білімі мен білігін тексергенде әр түрлі жұмыс формаларын
пайдалану керек;
сабақта жаңа әдістермен белсенді сабақ түрлерін пайдаланған жөн.
Жалпыға жаппай орта білім беру кезеңінде мұғалім оқушылардың бәрін бірдей жақсы оқытуға міндетті. Сондықтан қазіргі кезде мектептерде жаңаша оқытуға көшу жүйесі жасалынды, пән мұғалімдерінің алдында тұрған жауапты міндет - оқушылардың білім деңгейлерін барынша жетілдіру.
Оқушылардың білім деңгейлерін төмендігі - олардың қабілетінің жоқтығынан емес, өз беттерімен жүйелі түрде білім алуға дағдыланбаудан, жүйелі еңбектің жоқтығынан. Сондықтан әр мұғалімнің мақсаты - оқушылардың алған білімін қолдана білуге үйрету. Олардың жеке тұлға ретінде дамуына жағдай жасау, өз бетінше білімді меңгерту, оқушылардың біртұтас өмірге деген көзқарасын қалыптастыру және интеллектуалдық іс-әрекеттерге әзірлеуде, білім берудің инновациялық әдістерін қолданудың маңызы зор.
Пәнаралақ байланыстар мектептегі оқылатын негізгі пәндерді оқушылардың жан-жақты және терең меңгеруіне көмектеседі.
Қазіргі оқу үрдісінде дәстүрлі емес сабақтар, әртүрлі әдіс-тәсілдерін кеңінен қолданылап жүр. Сабақты әртүрлі әдіс-тәсілдерді қолданып, түрлендіріп өткізу оқушыларымыздың білімге, оқып-үйренуге құштарлығын арттыратыны анық. Ұстаз қандай әдіс-тәсіл қолданса да мақсаты біреу, ол оқушыларға тиянақты да сапалы білім беру [9] .
Оқушы белсенділігін, ізденушілік қабілетін дамытатын сабақтардың бірі- кіріктірілген сабақтар. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz