Думан Рамазанның журналистикадағы бастамалары

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 36 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:
Кiрiспе
І Думан Рамазанның журналистикадағы бастамалары
0.1 Қазақ әдебиеті әдеби басылымындағы Д.Рамазанның қызметі
0.1.1 Публицист деп танудағы негіздер
ІІ Қазақ әдебиеті басылымындағы Д.Рамазанның көтерген мәселелері
1.1 Тарих туралы
1.2 Әлеуметтік маселе

Кіріспе
Диплом жұмысының жалпы сипаттамасы : Қазақ журналистика тарихында көптеген публицистер, журналистер, қаламгерлердің шығармаларының басым көпшілігінде еліміздің өткені мен бүгіні,тарихы мен бастан өткен оқиғаларын, әлеуметтік мәселелерді көтеретін тың дүниелер көптеп кездеседі. Бұл орайда жазушы, журналист, аудармашы, драматург, зерттеуші Думан Әмірғалиұлы Рамазанның қосып жүрген үлесі молшылық. Алғашқы журналистік қызметін 1988 жылы республикалық Халық кеңесі газетінде бастап, одан әрі Қазақ әдебиетіәдеби басылымында редакторлық қызметті,сол басылымдарда өзінің проблемалық, публицистикалық, зерттеу мақалаларын жариялаған журналистің бүгінде шығармашылығы баршылық. Оның еңбектері баспасөз беттеріне жарияланып, жеке жинақ болып жарық көрді. Тарих парақтарын қайта парақтап күні бүгінге дейін ашылмай кеткен сырларды ашып, ақиқат іздеу мақсатында аттанған жорықтары жайлы көлемді зерттеу мақалаларының өзі жеке бір тарих іспетті. Д.Рамазанның қай еңбегін алып қарасақ та болашақ журналист мамандар үшін пайдасы мол үлгі болары анық. Журналистік қызметтен өзге драматургияны қолға алып, драмалық шығармаларының арасында Кенесары-Күнімжан пьесасы 2011 жылы Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 20 жылдығына арналған Ұлттық театрлардың республикалық фестивалінде (Қ. Қуанышбаев театры) Ең үздік драма атанды. 2012 жылы Түрік елінің астанасы Анкара мен Ыстамбұл қалаларында Кенесары-Күнімжан драмасы түрік тілінде қойылса, Ал 2013 жылы Астанадағы Қалибек Қуанышбаев атындағы драма театрында, 2015 жылы Қарағанды және Оңтүстік Қазақстан облыстық қазақ драма театрларында Абылай ханның арманы атты тарихи драмасы сахналанды. Ал 2015 жылы Шығыс Қазақстан облыстық қазақ драма театрында Керей - Жәнібек атты тарихи драмасы қойылып, Республикалық театр фестивалінде аталмыш туынды Ең үздік спектакль атанып, бас жүлдені иеленді. Сондай-ақ әдебиетімізде постмодерндік бағыттың көшбасшысы ретінде танылған Д.Ә.Рамазанның әдеби бағыттағы ізденістері мен жетістіктері де ауыз толтырып айтарлық деңгейде .Тіпті Харуки Мураками, Юкио Мисима, Джон Голсуорси, Уильям Сароян секілді әлемге әйгілі қаламгерлердің шығармаларын қазақ тіліне аударған қаламгерден жан-жақтылықты,тынымсыз еңбекті байқауға болады.Оған қоса, Көкжал (Астана. Елорда баспасы, 2001), Хан Кененің қазасы (Алматы. ҚАЗақпарат баспасы, 2002), Алланың әмірі (Алматы. Жазушы баспасы, 2008), Жылап аққан тамшылар (Алматы. ҚАЗақпарат баспасы, 2011), Көктамыр (Астана. Фолиант баспасы, 2013), Абылай ханның арманы (Астана. Фолиант баспасы, 2014) атты кітаптардың және 2007 жылы түсірілген Кенесары хан деректі фильмі сценарийінің авторы Тіптен шығармашылықтың қайнаған қазанының ортасында жүрген белгілі жазушы , қайраткерлердің ішінде Қадыр Мырза Әли , Төлен Әбдікұлы, Тұманбай Молдағалиев, Жәркен Бөдеш, Әмірхан Меңдеке, Нұрғали Ораз, Аманхан Әлімұлы, Әмірхан Балқыбек, Амангелді Мырзабек ,Таласбек Әсемқұлов, Өтен Ахметтердің өздері қаламгердің қарым-қабілетіне жоғары баға берген. Әрбір еңбегінің ар жағында мол ізденістің бар екендігін де жоққа шығармайды.
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Біздің қазіргі қоғамда бұқаралық ақпарат құралдарының атқарар рөлі зор. Қоғамдық санаға әсер етуші фактор ретінде баспасөзіміз журналистерден , публицистерден талап ететіні де - әлеуметтік ақиқатты жан-жақты етіп жазып көрсету. Осы тұрғыда өзіндік септігін тигізіп,бұқараға әсер етер дүние жазып жүрген қаламгердің шығармаларын зерделеп атап өткен жөн. Еліміздің мәдени өміріне қатысты тың мағлұматтар жинап, сенсациялық мақалаларымен қоғамдық пікір тудыра білген журналистің шеберлік қырын жоғары бағалауға негіз бар. Дипломдық жұмысқа 1997-2002 жылдар аралығындағы жарияланған мақалаларын алуымыздың бірқатар себептері бар. Мәселен, сол жылдарда тарих қойнауынан сыр шертетін зерттеу, проблемалық мақалалары, сыр-сұхбаттары жариялануына байланысты алынды. Ең негізгі көтерген мәселесiнiң бірi -- азаттық жолында орыс отаршылдарымен он жыл бойы табандап күресiп, мерт болған ұлы тұлға Кенесары ханға байланысты Қазақ әдебиетi газетiнде жарияланған Хан сүйегi қайда? атты мақаласының маңызы әлі күнге дейін жойыла қоймады. Одан өзге әлеуметтік мәселеге қатысты Әкеңді өлтіргеннен құн сұрама, баласын апиынға үйрет атты мақаласында нашақорлық жайында әңгіме түрінде ашып жазуының өзі күн тәртібінде жүрген мәселенің бірі екенін аңғартады. Сондай-ақ журналистік шеберлігін танытатын түрлі өнер және мәдениет қайраткерлерімен сұхбаты да өзі шыңдалып шыққан шеберханасының осал еместігін далелдей түседі.
Зерттеудің мақсаты мен міндеті.Д.Рамазанның баспасөзге алғаш келуінен бастап күні бүгінге дейінгі уақыттағы журналистік ,публицистік қырын таныту мақсат етілді. Сонымен бірге шығармаларындағы публицистикалық белгілерді анықтап, бұқараға ойын жеткізудегі қолданатын әдіс-тәсілдерін, тілінің байлығы мен стильдік ерекшелігіне мән беріп, кейінгіге оны насихаттау. Оның тақырыптық ізденістеріне шолу жасап, шығармаларының бағытын, авторлық позициясын кеңінен зерттеу де Отандық басылым беттеріндегі жарияланымдарын тақырыптық, сапалық тұрғыдан сараптау да міндеттелді.Сонымен қатар тарихқа, әлеуметтік мәселелерге қатысты жазылған зерттеу мақалаларына толығымен талдау жасау көзделді. Сол арқылы оны журналист және публицист деп тануға негіздің барын дәлелдеу.
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы. Бұл-журналистика саласында ,әдебиет әлемінде жүріп, тың еңбектердің авторы, журналист, зерттеуші Думан Рамазан жайында жазылған журналистика факультетінен шығып отырған алғашқы еңбек.
Дипломдық жұмыстың құрылымы .Жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, сілтемелерден және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

Думан Рамазанның журналистикадағы бастамалары.
Журналистика - қоғам өміріне белсене араласып,ондағы жайттардан ақпарат беретін шығармашылық қызметтің бір түрі. Оның ақпарат тарату құралдарының ішіндегі ықпалдысы да қайнар көзі де - мерзімді басылымдар. Қазақтың зерттеуші, публицисі Ахмет Байтұрсынов: Әуелі, газет - халықтың көзі, құлағы һәм тілі. Адамға көз, құлақ тіл қандай керек болса, халыққа газет сондай керек. Газеті жоқ жұрт басқа газеті бар жұрттардың қасында құлағы жоқ керең, тілі жоқ мақау, көзі жоқ соқыр сықылды ... деген ұранға айналған сөзін тиек етіп алар болсақ, 1967 жылғы 1 тамызда қазіргі Шығыс Қазақстан (бұрынғы Семей) облысы, Абай ауданы, Қызылту кеңшарында дүниеге келген журналист, аудармашы, зерттеуші, драматург Думан Әмірғали Рамазанның журналистік жолы дәл осы газеттен бастау алады. Оның бұл салаға келуіне ықпалын тигізген жазушы Тұрсын Жұртбай ағасы екені жайлы өзінің Тұрсын Жұртбайдың маған жасаған жамандықтары атты мақаласында: Егер ағам басқа мамандықты таңдағанда, мен де басқа мамандықты таңдар ма едiм, кiм бiлсiн. Мiне, бұл ол кiсiнiң маған жасаған алғашқы жамандығы едi. Содан кейiн орта мектептi бiтiре сала менi сол кездегi әсем астанамыз - Алматыға алып кетiп, ҚазМУ-дiң журналистика факультетiне оқуға түсiрiп жiбердi. деп көрсеткен. Алғаш рет Халық кеңесі газетінің бетінде Тақсірет атты ашық аспан астында атом бомбасын сынаудың кесірінен үсті-басы құрттап өлген жігіттің аянышты тағдыры туралы жазылған әңгімесі жарық көріп, сол басылымға бас редакторы, атақты қаламгер Сарбас Ақтаевтың шақыруымен қызметке орналасты.Сол газеттің мәдениет және әдебиет бөлімінде жазушы Нұрдәулет Ақыштың, одан соң ақын Әділғазы Қайырбековтің жетекшілігінде болып алты жыл қызмет етті. Одан кейінгі журналистік қызметіҚазақ әдебиеті газетінде жалғасып, Онда көбінесе ұлттық мәселелерді көтеруге күш салды. Он шақты жылдай уақыты Қазақ әдебиеті газетінің қабырғасында өтіп, белгілі бір себептерге байланысты аталмыш басылымнан кетуіне тура келеді. Өзі қызмет еткен 1996-2006 жыл аралығында басылым беттерінде кең көлемді қазақтың соңғы ханы, тәуелсіздік жолында он жыл арпалысқан, қапыда мерт болған Кенесарының бас сүйегін іздестіру барысындағы жорықтары туралы кеңінен баяндап беретін Кенесары бабамның басы қайда? атты және К.Қасымұлының пайдаланған қару-жарақтар жөніндегі тарихи деректері туралы жазылған Хан кененің қылышы, тарихта Сібір казак әскерінің атаманы болған, 1918-20 ж Кеңес үкіметіне қарсы ақ казактарды бастап соғыс жүргізген Анненковтың жорығы туралы Қанды із(атаман Анненковтың жазалау жорықтары туралы), есірткі мен нашақорлыққа қатысты Әкеңді өлтіргеннен құн сұрама, баласын апиынға үйретзерттеу мақалаларында терең зерттеу жұмысының нәтижесі және де Тұрсын Жұртбаймен,ақын Жәркен Бөдешұлымен, Сәкен Иманасовпен сұхбаттарында маңызды дүниелер жайлы айтылып, өзінің журналистік қыры, сұрақ қоя білу шеберлігі анық көрінеді.
Қоғамдық пiкiр тудырып қана қоймай, Кенесары ханның сүйегi жатқан жерге, яғни, Қырғызстанға , архивтердi ақтарып, зиялылар мен көнекөз қарияларға жолығып, көптеген тың деректер жинастырды.Тіпті ханның бас сүйегiн iздеп, Мәскеу, Санкт-Петербург қалаларына сапар шегiп, екi айдай уақыт бойы мұражайларды қарап, архивтердi қопарып, халқымыздың тарихы мен мәдениетiне қатысты көптеген мағлұматтар алып келді. Мұның өзі қазақ журналистикасында ғана емес, елiмiздiң мәдени өмiрiне әкелген жаңалығының бірі. Осы сапардың қорытындысы ретінде Қазақ әдебиетi газетiнiң төрт санында қатар жарияланған Кенесары бабамның басы қайда? деп аталатын көлемдi мақаласы біраз шындықтың бетін ашты. Бұл да бір - сенсация. Мақаласына қарағанда, Ресей мұражайларында халқымыздың тарихына қатысты тарихи және мәдени ескерткiштер жүздеп емес, мыңдап кездесетін көрінеді. . Ол дүниелерге қатысты мәліметтердің барлығын мақаладан оқуға болады. Шығармашылық жолда қолдап,қолпаштап жүрген ағаларының өздері Д.Әмірғалиұлының журналистикаға қосқан үлесі жайында бірқатар ойларын білдірген.Мәселен,ақын Жәркен Бөдеш: Қазақ журналистикасының адымы мен қадымын ұзарта түсуге үздiксiз үлес қосып келе жатқан талантты қаламгер Думан Рамазанның есiмi республика жұртшылығына кеңiнен танымал десек, асырып айтқандық бола қоймас. Жас та болса қаламгерлiк қасиетiмен оқырман қауымның жүрегiн жаулап, қалың көпшiлiктiң ыстық ықыласына бөленiп жүрген қарымды журналист.
Думанның қаламы - қуатты, ойы - ұшқыр, бiлiмi - терең. Мен оны оншақты жылдан берi, яғни, Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетiн бiтiрiп, алғаш Халық кеңесi газетiне қызметке орналасқан кезiнен бастап бiлемiн. Тұлпардың шабысы ә дегеннен-ақ бiлiнетiнi сияқты, жас журналистiң тап-тап басқан алғашқы аяқ алысының өзiнен-ақ Құдай берген дарынның ұшқындары байқалатын. Сондықтан да, қаламдас ағасы ретiнде жазған-сызғандарын қадағалап оқып жүретiнмiн. Әлi де сол ғадетiмнен жаңылған емеспiн. Өйткенi ол жай жазбайды, ойыңды қозғап, жүрекке жетiп, жаныңды тербейтiндей етiп жазады. Мiне, бұл қаламның құдiреттiлiгi!..
Думан Рамазанның тағы бiр ерекшелiгi, журналистикалық мақала жазсын, зерттеу жазсын, сын немесе көркем шығарма жазсын, кәсiби деңгейде, яғни әр жанрдың талап-тұрғысы мен үдесiнен шығып, өз ойын көркем кестелеуге әбден машықтанған, төселген. Кейде журналистикалық мақалаларын оқып отырғанда, көркем шығарма оқып отырғандай әсерде боласың. Бұл да оның өз ерекшелiгi, өзiндiк сүрлеу - соқпағы. Мiне, Думан Рамазан осындай өз стилi бар, өз қолтаңбасы қалыптасқан, көргiш, байқағыш, айтқыш, қоғамның бүлкiлдеген тамырын тап баса бiлетiн, көкiрегiнде көзi бар журналист.дейді.Сонымен қатар қазақ журналистикасының жарық жұлдызы, халық жазушысы Шерхан Мұртаза осыдан үш жыл бұрын Егемен Қазақстан газетiнде жарияланған бiр мақаласында Думан Рамазанды Қазақ әдебиетiнiң белдi қызметкерi деп атаған. Ол қоғамдық мәселелерге бейжай қарай алмайтын журналист. Тіпті өз заманынандағы тақырыпқа арқау болатын дүниелерді ,сонау тарих қойнауында ашылмаған сырларды қайта қопарып, ескі дүниеге жаңа көзқарас қалыптастыра білетін тұлға деуге де болады.

Публицист деп танудағы негіздер. Халқымыздың санасына сiлкiнiс әкелетiн Ұлттығыңды сақта, Әкеңдi өлтiргеннен күн сұрама..., Атақ иесiн тапса... Туған үйiме қайтқым келедi атты ел, ұлт, жер, салт-дәстүр, тiл, дiл, дiң, ауыл мәселелерiне қатысты көптеген проблемалық мақалалар жазды. Бұл аталмыш мақалалары арқылы оны публицист деп атауға негіз көп.Ғалым Тауман Амандосов: Публицистика-өмірдің сырлы суреті. Публицистика-арқауы шындық Публицистика-адамдар арасындағы әлеуметтік қарым-қатынастардың көрінісі деген сөз,яғни өмірдің әлеуметтік,саяси,экономикалық,өндір істік,ғылыми және рухани т.б құбылыстарын өмір фактілерін байыптап түсіндіріп береді дегеніндей, Д.Рамазан публицистика саласына түбегейлі бет бұрып,қазанында қайнап кетпесе де жазған шығармаларынан публицистикалық белгілер кездеседі. Негізінен публицистика қоғам үшін маңызды мәселелерді талқыға салады және қалың жұртқа үндеу,үгіт мақсатында қолданылады. Қоғамда талапқа сай болған шығармалардың арқасында публицистикалық стиль қалыптасады. Думан Рамазанның да шығармаларында жалған ақпарат немесе уақытша ғана маңызы дүниелер емес, елдің ертеңі мен бүгініне қатысты маңызын жоя қоя қоймайтын салмақты дүниелер баршылық. Мәселен, тарих бетінде қазақ хандығы мәселесі, соның ішінде қазақтың соңғы ханы аталатын Кенесары ханға ерекше тоқталады. Елімізде оның бас сүйегін қайтару жөніндегі мәселе көтерілгелі қашан? Алайда оның барлығы оң нәтиже көрсете қоймағаны анық. Айтпағымыз, Думан Рамазан да осы мәселені көтерушілердің бірі. Сонымен қатар өзі де бас сүйегін іздестіруге атсалысып, жорық жасаған болатын. Сол жорықтары жайлы Қазақ әдебиеті басылымының төрт санында көлемді зерртеу мақаласын жариялады. Мақаласында публицистикалық сарынның белгілері байқалады. Мұнда қоғам үшін маңызды мәселенің басын ашып қана қоймай, барша жұртшылыққа қандай шара қолдану керектігін барынша бағамдап жеткізеді.Қазақ халқымыздың өткені мен тарихына қатысты мәдени мол қазыналарды жаңғыртып, елдің намысын оятуда күш жігерін аяған жоқ. Төрт санға бөлінген мақаласында біздің мәдениетіміздің жоғалып кетпесі үшін туған алаңдаушылығы да білінеді. Шет елдерде жатқан біздің елімізге қатысты тарихи жәдігерлердің көптеп кездесетіні жайлы да нақты жазылған. Барған жерлерінің бәрінде көзге іліккен дүниелер мен орын алған оқиғалары жайлы толығымен ашып жазады. Өзгелердің біздің мәдениетімізді иемденіп жатқанын сипаттағанда кез келген оқырманның көкейінде намыс ойнайды. Біздің тарихымыздың тереңінен басталатыны соншалық біз өзгелерден әлдеқайда ерте дамып кеткенімізді айтады. Тәуелсіздік алмағанға дейінгі кездерде өзімізге тиесілі дүниелер жайлы ауыз ашуға рұқсат бермегені рас. Азаттық алған соң ғана осы мәселеге қатысты арнайы экспедициялар да құрылғанымен нәтижесіз аяқталды. Д. Рамазанды елдің өткені мен болашағы қатты толғандыратыны байқалады. Кенесары бабамның басы қайда? деп аталатын еңбегі қай уақытта болсын актуалды болып қала бермек. Себебі өткенді ұмытып, тарихты ысырып тастай алмаймыз. Қазіргі уақытта тек әлеуметтік мәселені қозғай бергеннен гөрі мәдениетімізге қатысты мәселелелерге де зер салған жөн. Бұл тұрғыда оны публицист деп атауға да дайектер жетерлік. Зерттеу жұмысы барысында осыған қатысты мақаласына кеңінен тоқталатын боламыз.
Қазақ жерінде қаншама елеулі оқиғалар мен қанды соғыстар орын алған болатын. Қазіргі қол жеткізіп отырған тәуелсіздігіміз де сол оқиғалардағы басты мақсаттың бірі болған. Жеріміздегі оқиғалардың бірін білсек ,бірін білмей жатамыз. Соның бірі Атаман Борис Анненковтың қазақ жеріндегі жазалау жорықтарындағы ақиқаттың бірі мәлім болса, енді бірі беймәлім. Осы тақырып аясында Думан Рамазан Қазақ әдебиеті басылымының екі санында Қанды із деп аталатын тағы бір көлемді мақаласын жариялады. Мақалада тарихпен санаса отырып , айтылмай кеткен тұстарын ашып жазады. Қандықол қарақшының жауыздық іс әрекетін түгелімен сипаттап Қазақ тілі газетіне сілтеме жасай отырып шебер баяндайды. Бұл мақаласын да зерттеу жұмысы барысында талқыға саламыз. Д. Рамазан тек мұнымен шектеліп қана қоймай, жастар арасында тарап кеткен нашақорлық жайында да өзінің мақаласын жариялаған. Ол Қазақ әдебиеті басылымында Әкеңді өлтіргеннен құн сұрама баласын апиынға үйрет деп аталады. Тақырыпты байқап отырғанымыздай бірден есірткі ,нашақорлық деп емес , ата бабадан қалған сөзбен атайды. Мұны әлеуметтік мәселе қатарына жатқызуға болады. Біздің еліміз де нашақорлық дертіне шалдыққандар саны жыл өте өсіп келеді. Оның басым көпшілігі- жастар . Ел болашағы жастар деп сеніп отырған жастардың осындай халде екені Думан Рамазанды алаңдатпай қоймағаны анық. Мәселені көтеріп қана қоймай, одан шығу жолдарын да ұсынады. Онда жан жакты мысалмен, біздің елді өзге елмен салыстыра отырып , тұщымды дүние шығарған. Осы тақырып аясында Нашақор деп аталатын әңгімесі де жарық көрді. Мұнда да нашақорлық құрсауында кеткен жігіттің әрекеті арқылы өмірдің ащы шындығын көрсеткен. Бұдан өзге жастар мәселесіне қатысты Жатырқама жасқама жас ұрпақты деп аталатын мақаласы да бар. Аталмыш мақалада жастардың жұмыссыз күйде жүргенін мемлекет тарапынан қамқорлықтың аз бөлінуі жайында жазылған. Тіпті жастар арасында өзге діни ағымның жетегінде кеткендері де кездесетінін жасырмаған. Өмірден мысал келтіре отырып оқырманды сендіреді. Бұны да жастар болашағына алаңдаушылықтан туған мақала десек те болады. Жоғарыда аталған еңбектеріндегі Думанның жазу стиліне келер болсақ, тілі таза, ешқандай бас артық сөздер кездеспейді. Қарапайым, түсінікті тілде жеткізіп қана қоймай, соңында ой салатындай етіп жазады. Қандай дүние жазса да рет ретімен асықпай , мысалдарды да орнымен пайдалана біледі. Белгілі бір мәселені көтерсе міндетті түрде одан шығу жолды да атап өтеді. Сонымен бірге еңбектері көңілге қонымды, бұқараға әсер ету жағынан басымдау, танымдық ағартушылық жағынан да кем де емес. Көлемді мақалаларында бұқараны ортақ іске жұмылдырады. Мәселен Кенесары ханның бас сүйегі жайындағы мақаласының соңында ...Ендеше, еркiндiкке қолымыз жеткен тұста, тәуелсiздiгiмiздiң баянды болуы үшiн хан Кененiң сүйегiн тауып, арулап жерлеу елдiк мұрат болуға тиiс!.. Бұл - ел алдындағы үлкен мiндет, ұлы жүк! деп аяқтайды. Мақаланың басылым бетіндегі берілу формасына келер деп аяқтайды. Публицистикалық стильдің лингвистикалық ерекшелігіндегі бұйрық рай тұлғалы сөздерге жатқызуға болады. Онда көбіне жұртшылықты ортақ іске жұмылдыру, белгілі бір мақсатқа бірге жетуге үгіттейтін сөздер қолданылады. Біз келтіріп кеткен мысалдан да соны байқауға болады. Яғни хан сүйегін тауып туған жерге оралту тек автордың ғана емес, барша халық үшін үлкен жүк, міндет екенін көрсетіп тұр.Оның шығармаларындағы тағы бір публицистикалық белгі шешендік сөздер көптеп кездеседі. Сөз арасында ондай сөздерді өте тиімді пайдалана білген. Мысалы , Кенесары ханға қатысты мақалада Суға кеткен тал қармайдының кебiмен II Николайдың бас сүйегiн тапқан Никитин деген антропологты тауып алып, ақыл-кеңес сұрайық деген оймен, оны iздестiре бастадық дейді. Атаман Анненковтың жазалау туралы мақаласында "Дәнiккеннен құныққан жаман" демекшi, әбден адам қанын судай шашуға құныққан қанқұмар атаман Анненков пен оның шаш ал десе бас алуға даяр тұратын баскесер жендеттерi Үшаралға жеткенше де жол бойы қанды құрықтарын қара халықтың "мойнына" аямай-ақ салып, жүрген жерлерiнiң бәрiн тып-типыл қылып бүлдiрiп отырған. деген сынды тұстары көптеп кездеседі.

Кенесары бабамның басы қайда?
Еліміздің бірнеше мыңжылдық тарихын білу әрбіріміздің міндеттілігімізге кіретіні белгілі. Екінші ұстаз атанған ұлы ғұлама Әбу Насыр Әл-Фараби : Тарихты білмей- өткенді, қазіргі жағдайды білу, келешекті болжау қиын дейді.Әсіресе қазақ хандығына қатысты жазбалар,мәліметтердің мәні аса зор. Қазақтың қай ханын алып қарасақ та, әрқайсысының арманы халқына азаттық әперу болатын. Соның арасында қазақтың соңғы ханы, ұлт-азаттық қозғалыстың көсемі , Абылай ханның немересі Кенесары Қасымұлы да бар.
Тарихи деректерге сүйенсек,ол 1802 жылы Көкшетау өңірінде дүниеге келген.Мемлекет қайраткері,дипломат,әскери қолбасшы болған Кенесары 1837-1847 жыл аралығында ұлт-азаттық қозғалысының көсемі болған. Оның басты да негізгі мақсаттарының бірі қазақ хандығын қалпына келтіру еді. 1841 жылы оны хан етіп сайлаған тұста мемлекетті басқаруда түрлі ережелер еңгізді. Ол туралы көптеген тарихшылар мен зерттеушілер оң пікір қалыптастырған. Соның ішінде орыс тарихшысы Н.Н.Середа өз зерттеулерінде: Кенесары хан өз жасақтарының мәртебелі әміршісі бола білді. Оның рухы дем берген жауынгерлерге еуропалық әскер қолбасшыларының өзі қызығар еді. Жортуылда жолындағының бәрін жайпайтын дала дауылындай екпінді де тегеурінді Кенесары хан ешбір бөгет алдында кідірмейтін, қайта кездескен кедергі оның қайрат-жігерін жанып, шамырқандыра түсіп, көздеген мақсат жолындағы тосқауылдарды талқандар керемет күш бітіріп, одан сайын өршелендіріп жіберетін. Кенесарының бойындағы күллі осындай қасиеттерді көшпенділер биік бағалап, оның қаракет-қимылына қатысушылардың жүрегі басшысына деген шексіз сүйіспеншілікпен соғып, жанын пида етуге дейін барғызады,-деп жазды. Ал енді ағылшындық Томас Аткинсон Кенесары Қасымұлы туралы былай деп жазды: Кенесары қазақтардан ғажайып жауынгерлер даярлады. Найза мен айбалтаны тамаша игерген, шапшаңдығына көз ілеспейтін жігіттері өзінен күші басым жаудан қаймықпай соғысып, жеңіп шыға беретінін естігенім бар. Егер білікті офицерлері болса, қазақтар әлемдегі ең әйгілі атты әскер құрар еді. Оларға тарихта даңқы асқан Шыңғыс хан жиһангерлерінің керемет қасиеттерінің бәрі тән. Ресейдің әскери тарихшысы В. Потто кезінде Кенесарыны қазақтардың Шамилі деп атаған.[https:www.inform.kzkzke nesary-han_a2191266] Алайда 1847 жылы қаза болған ханның басын кім алғаны,қайда екені жұмбақ жағдай болып отыр.Деректер бойынша оның басын қырғыз манабы Жантай Қарабеков алды десе,қазіргі уақытта ғалымдардың айтуынша,ол қырғыздар қолына түсіп қаза болған.Енді бір деректерде 1847 жылы қырғыз жеріндегі Кекілік-Сеңгір аңғарында ұсталып, Жамбы ауылында өлтірілгені, денесі сонда қалдырылып бас сүйегінің Омбыдағы Батыс-Сібір аймағының генерал-губернаторы князь Петр Горчаковқа апарып берілгені айтылады. Бабамыздың басы сыйға тартылған соң іс түссіз жоғалып кетті. Бастапқыда орыстар оны Кунсткамерада немесе Эрмитажда деді,кейіннен ғалымдар бастың онда жоқ екенін айтты. Ханның бас сүйегі қайда екені беймәлім. Қайда? Кімге керек болды? Міне осы сұрақтардың жауабы табылар емес. Оны іздестіру үшін ғалым, филология ғылымдарының кандидаты Сұлтан Хан Аққұлұлы Омбыға экспедиция жасады. Оның құрамына : ғалымдар, тарих ғылымдарының докторы, Еуразия гуманитарлық ғылыми зерттеу орталығының директоры Зиябек Қабылдинов тарихи ғылымдарының кандидаты, этнограф Сұлушаш Құрманова мен Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің докторанты Еркін Рахметуллин кірген. Омбылық экспедиция барысында Кенесары бабамыздың басы нақты қай жерде екені анықтала қоймады. Демек іздестіру жұмысын әлі де қажет етіп тұрғаны сөзсіз.
Дәл осындай іздестіру жұмысын қолға алып, Қырғызстан, Ресейге жорық жасаған адамның бірі - Думан Рамазан. Өз сөзінде : Елiнiң тәуелсiздiгi, ұрпағының болашағы үшiн отаршылдармен арыстандай алысып, қапияда мерт болған қайран Кенекемнiң мәйiтi қайда жерленген?
Патша ағзамға сыйға тартылған басы қайда?..
Осындай күрмеуi мол күрделi сауалдар шақшадай басымды шарадай етiп, жиi мазалайды. Қанша ойлансам да жауабын таппай дал боламын. Қиналамын. Еңсем езiледi. Рухым жаншылады. Қорланамын... дейді. Бұл орайда Қазақ әдебиеті басылымының № 32 (2662), №33 (2663), №34 (2664) №35(2665) сандарында Кенесары бабамның басы қайда? деген атаумен берілген ауқымды зерттеу мақаласын негізге алып отырмыз.

Мақала басылымның төрт санында жарияландығына қарап оның көлемінің кең екендігін байқауға болады. Сонымен қатар мақала әңгіме түрінде жазылған,тілі таза, түсінікті және ондағы оқиғалар рет ретімен баяндалған. Оқырман оқып отырғанда бірден түсініп оқиды. Бұл да бір журналистің ақпаратты жеткізуіндегі шеберлігінің мықты тұсы десек те болады.
Ресейге дейінгі алғашқы жорығын Қырғыз Республикасында бастаған Д.Рамазан ондағы мұражайды, ғылым академиясын, ұлттық кітапханасын, университетін аралап іздестіру жұмысын бастаған болатын. Алайда нақты хан Кененің басын таба алған жоқ. Себебі деректерге сүйенгенде Қырғыз жерінде тек тұтынған заттары бар болып шықты. Хан сүйегi жатыр деген жерлердi аралап көрiп, қайтуға бет алған кезде, аспанда қаракөк бұлттар пайда болып, жаңбыр себелей бастағанын жақсылыққа жорығанын да жасырмайды. Кезінде басын аларда ханның өзі де: Менiң сүйегiмдi немерелерiм iздеп келiп, алып кетедi деген екен. Мұның өзі жайдан жай айтылмаса керек.
Бұдан кейін Ресейге бару үшін арнайы экспедиция құрылып, топтың мүшелеріне мұражай ісін жетік білетін зерттеуші-қаламгер Тұрсын Жұртбай және мұрағатпен жұмыс істей алатын тарихшы-ғалым, Е. Бекмахановтың Қазақстан ХІХ ғасырдың 20-40-жылдарында атты Кенесары хан туралы атақты монаграфиясын қазақшаға тәржімелеген Шәріпбек Әмірбеков кірді. Сапарға шықпастан бұрын Қазақстан Ұлттық ат спорты федерациясының президентi Қайрат Сатыбалдыұлы Назарбаев хан сүйегiн iздестiру мақсатында құрылған экспедицияның алғашқы тобын Мәскеу және Санкт-Петербург қалаларына шығарып салу үшiн Алматы қаласына арнайы келгендігін де атап өтеді. Бұл аталған сапарындағы оқиғалардың бастамасы №32 санындағы мақаласында анық жазылған. Мәскеуге барған күннен бастап Ресей Федерациясы Мәдениет министрлiгiнiң Мұражай бөлiмiнiң бастығымен тез тіл табысып кеткендігін, оның да көмегін аямағанын нақты айтып кеткен. Мәскеу қаласындағы Қазiргi тарих мұражайы мен Мемлекеттiк тарих мұражайына барған кездегі алған әсерін де жасыра алмаған. Ондағы біздің қазақтың тұрмысына қатысты заттар, жәдігерлер көптеп кездесетінін айтады. Мақаладан мысал келтірер болсам : Бiз бұнда да халқымыздың өткенiне байланысты көптеген құндылықтарды көзiмiз шалды. Соның iшiнде бiзге ерекше әсер еткенi әрi көзiмiзге ыстық басылғаны - мұражайдың көрме залында тұрған Күн кұдайының тасқа қашалған бейне-мүсiнi. Қазақ жерiнен табылған бұдан да басқа жәдiгерлiктер жетерлiк. Ойыма атақты ақын Мағжан Жұмабаевтың:

Ерте күнде отты Күннен Гун туған,
Отты Гуннен от боп ойнап мен туғам.
Жүзiмдi де, қысық қара көзiмдi,
Туа сала жалынменен мен жуғам.

Қайғыланба, соқыр сорлы, шекпе зар,
Мен - Күн ұлы, көзiмде Күн нұры бар.
Мен келемiн, мен келемiн, мен келем,
Күннен туған, Гуннен туған пайғамбар! -

деген өлең жолдары оралды. Тасқа қашалып бейнеленген Күн құдайының жанында тұрып суретке түстiк. дейді. Мұнда да тек ғылыми тілге бұрмаланған сөздерді емес, қарапайым көпке түсінікті етіп жазғанын аңғарсақ болады. Мақалада автор зиялы өкілдермен,тарихшылармен болған кездесудегі әңгімелерді диалог түрінде жазған. Мысалы әйгілі тарихшы Ермұхан Бекмахановтың қызы Нәйлә Бекмахановамен тілдесулерін былайша көрсетеді Алдымен үйiне телефон соғып, келген шаруамызды жасырмай, ашық айттық.
- Бiрiншiден, аруақ үшiн, екiншiден, әкем үшiн қолымнан келген көмегiмдi аямаймын. Оған сенiңiздер. Телефонмен көп ештеңе айта алмаспыз, ертең қызмет орныма келiңiздер, кең отырып әңгiмелесейiк, - дедi Нәйлә Ермұханқызы ағынан жарылып.
Ертеңiнде белгiленген уақытта Ресей тарихы институтына барып, Нәйлә Бекмахановамен кездестiк. Келген шаруамызды ден қоя тыңдап алған соң, Ермұхан ағаның Кенесары туралы қазақшаға аударылған кiтабын қолына алып, алғашқы бетiндегi әкесiнiң суретiн көрiп, көңiлi босады, көзiне жас алды. Бұл жерде де ешбір бүкпесіз, дәлме дәл жеткізіп тұр. Сонымен қатар Мәскеу қаласындағы Антропология және этнология институтымен хабарласқандарын, Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттiк университетiнiң антропология институты мен мұражайын тапқандарын, зерттеу орталығында болғандарын жазады. Мәскеуден бас сүйекті таба алмаған соң одан әрі сапарларын жалғастыратындарын мынадан байқаймыз Ендiгi үмiтiмiз Санкт-Петербург қаласындағы Эрмитаж бен Антропология және этнография (Кунсткамера) мұражайында болатын. Сондықтан ендi Мәскеу шаһарында көп аялдаудың қажеттiгi жоқтығын ескерiп, Санкт-Петербург қаласына жүрiп кеттiк. деп мақаланың соңын осылай аяқтайды. Бұл деп отырғанымыз әлі де жалғасы бар дегені білдіреді. Оқырман осы орайда келесі санын асыға күтетіні де белгілі.
Келесі № 33 санында Санкт-Петербургке келгендерінен бастап, мақаланы одан әрі жалғап әкетеді. Бұл жердегі көріністі көркемдегіш құрал арқылы былайша жеткізеді Бiз Санкт-Петербург қаласына келгенде күн кешкiрiп қалған мезгiл болатын. Бiрақ айнала жап-жарық. Сөйтсек, ақ түннiң нағыз басталған шағы екен.
Табиғат-ананың таңдайыңды қақтырар құпия сырлары көп қой, Санкт-Петербург қаласында жаз айларында түн болмайды. Күндiзгiдей жап-жарық болады да тұрады. Ол жақта Ұлы Петр атындағы Антропология және этнография мұражайына (Кунсткамера) барғандарын, Ресей Ғылым академиясының Шығыстану институтында болғандарын, Антропология және этнография мұражайының антропология бөлiмiне барып меңгерушісімен жолыққандарын түгел айтады. Расында Ресейде біздің еліміздің мәдениетіне қатысты тарихи жәдігерлер мен тұрмыс салтына қатысты заттар көптеп кездесетін көрінеді. Оған мақаланың мына тұсы дәлел Бiз тарих ғылымының докторы, антрополог Юрий Чистовтың көмегiнiң арқасында Антропология мұражайындағы алпыс мың бастың тiзiмiн қарап шықтық. Кейкi батырдың бас сүйегiне байланысты құжаттарды тауып алдық. Алпыс мың бас сүйектiң iшiнде қазақ жерiнен қазып алынғандар да жетерлiк. Батыс Сiбiр генерал-губернаторы болған Гасфордтың атынан да көптеген бас сүйектер жiберiлген екен. 1881 жылы Шоқанның әкесi Шыңғыс Уәлихановтан да көптеген зат-бұйымдар түскен екен. Соның iшiнде бiзге ерекше ыстық көрiнгенi - сыртына Пшак принадлежал полковнику Чингизу Валиханову из Кокчетавского уезда Акмолинской области деп өрнектелiп жазылған терi сапты пышақ. Тағы бiр ерекше атап өтер жайт, қазақтардың тұрмыс-тiршiлiгiне байланысты фотоальбомдар шығарылған екен. Мұражай қорында сақтаулы тұрған сұлтан Мұхамед Құдаймендиннiң екi iшектi домбырасын көргенде қуанып қалсақ та, артынан кеудемiздi қыжыл кернедi. Демек , кезінде тәуелсіздік алмай тұрған сәтте аталмыш дүниелердің бәрі де Ресейдің иелігінде болып,кейіннен қайтарып алу кеш болғанға ұқсайды. Біздің елімздің мәдениетіне қатысты заттарды іздеуге ,зерттеуге тәуелсіздік алмағанға дейін рұқсат етілмегендіктен шара жасала қоймады.
Бұдан кейін Антропология және этнография мұражайының, Петр Кунсткамерасының құрамындағы М. Ломоносов атындағы мұражайды да қарап шығып, онда халқымыздың тұрмыс тіршілігіне қатысты бұйымдар мен сөрелердегі бас сүйекті көреді. Олардың арасынан да ханның бас сүйегі көзге ілінбеген соң кері шегінулеріне тура келеді. Бұдан кейінгі үміт тек іргетасы 1764 жылы қаланған, үш миллионнан астам экспонат сақталған Эрмитаж мұражайында еді. Амалын тауып сол мұражайға кірген соң да түк таппағанын автор былайша жазған Бiз әр жылдары көрмеге қойылған заттардың тiзiмiн асықпай отырып, мұқият қарап шықтық. Қай жылдарғы тiзiмдi алсаңыз да, ең алдымен Түркiстандағы құтты орнына қайтып оралған тайқазан суретiмен сопаң етiп шыға келедi. Бiрақ, бiр өкiнiштiсi, қанша жерден шұқшия қарағанымызбен, Кенесары бабамыздың бас сүйегiн бұл жерден де таба алмадық.
Бiз Эрмитаждың асты-үстiн түгел араладық. Ебін тауып, ерекше қоймасына дейiн кiрiп-шықтық. Онда қазақ жерiнен табылған скифтер мен сақтардың алтын бұйымдарынан басқа, бiзге қатысты ештеңе болмай шықты. Бұл санда жарияланған мақаласының соңын бұрынғы КСРО-ның, қазiргi Ресейдiң Орталық тарихи мұрағатын қарап көру керектігін айтып аяқтайды.
Басылымның келесі № 34 санында мұражайға бас сұққандары жайында айтып бастайды. Мақаланы оқып отырғанда нақ бір әңгіме оқып отырғандай әсер қалдыратын тұстары өте көп. Мысалы адамды сипаттап беруін айтуға болады. Мұражайға барған кездегі Қазақстан бөлімінің меңгерушісі Татьяна Григорьевнаны былай суреттейді iшi-бауырыңа кiре сыпайы сөйлейтiн, мәдениеттi адам екен. Аузын ашса көмекейi көрiнетiннiң нағыз өзi. Аңқылдап-жарқылдап жүрiп талай нәрсенi өзi-ақ айтып тастады. Бiз ол кiсiнiң бастауымен Орта Азия және Қазақстан атты көрме залын, ерекше қоймадағы патшалардан түскен дүние-мүлiктердi түгел көрiп шықтық . Бұл жақтан да бас сүйегін таппаған соң , Ресей Мемлекеттiк тарихи мұрағатына барғандарын, мұрағатта он бес күн табандап отырғандарын, Кенесарыға байланысты құжаттар жоқ болып шыққанын айтады. Нәтиже шықпаған жұмыстан бас тартпай, керісінше бару керек жерлердің барлығына табан тоздырып барып жатқандарына қарап, алған беттен қайтпайтын қайсарлықты аңғаруға болады. Мақала барысында атаулы жерлердің барлығына барып мардымды дүние табыла қоймағандығы айтылады. Оған дәйек ретінде мақаланың тұсын көрсетуге болады Санкт-Петербург қаласындағы Ұлттық кiтапханаға қайтып оралсақ, бiз бұнда қазақ этнографиясы мен антропологиясына қатысты кiтаптар мен ескi журналдарды да ақтарыстырудай-ақ ақтарыстырып шықтық. Өкiнiшке орай, бұлардан да ешқандай дерек көзiмiзге түсе қоймады. Омбы облыстық мемлекеттiк архивiнде тек қана жазба материалдар сақтаулы тұр. Ал заттар жоқ. Бiз осыдан бiр дерек табылып қалар ма деген оймен қайтадан Мемлекеттiк тарихи мұрағатқа барып, Николайдың кезiнде патша күзетiнiң бастығы, сәл кейiн император сарайының министрi болған генерал Илларион Иванұлы Воронцов-Дашковқа қатысты құжаттардың барлығын қарап шықтық. Жалпы Воронцов-Дашковтың жеке қоры осы мұрағатта екен, бiр емес, екi опись арналыпты: Воронцов-Дашков. Ф. 919, оп-1, оп-2, 1821-1917 жылдардағы құжаттар. Бiз бұдан да Предаписание за подписью султана Садық Кенесарина о сборе с каждого аула по барану. 1865 г. деген құжаттан басқа Кенесары ханға қатысты ештеңе көре алмадық. Осыдан кейін оңай беріле салмаған олар Мәскеуге қайта оралып іздестіруді жалғастыруды жөн көріп, Тұрсын Жұртбайдың сөзімен осы сандағы мақала аяқталады.
Соңғы санындағы мақаласын Мәскеуге қайтып келгендерінен бастайды. Ондағы Мемлекеттiк Әскери-тарихи мұрағатқа барғандарын, бес күндей отырып табандап жұмыс істегендерін баяндайды. Бұл жақтан ханның бас сүйегіне қатысты бірең сараң дерек тапқандарымен тура өзін таба алмайды. Тарихтан белгілі II Николайдың бас сүйегiн тапқан Никитин деген антропологпен жолықпақ ниетте Мәскеу мемлекеттiк университетiнiң Антропология институты мен мұражайына барғандарымен ол адамның қалада емес екендігі анықталып. Оның үстіне Гитлердің басы табылған арнаулы қоймаға Никитиннге ғана жұмыс жасауға рұқсат етілгені жайлы айтылады. Алғашқы сапардың аяқталғаны жайлы автор былай дейді Бiздiң ресмилеу тiлмен айтсақ, Кенесары ханның бас сүйегiн iздестiру мақсатында құрылған алғашқы топтың алғашқы сапары осымен аяқталды да, ертеңiнде Алматыға ұшақпен ұшып келдiк. Келе сала осы iске ұйытқы болып, демеушiлiк жасап жүрген ұлтжанды азамат Қайрат Сатыбалдыұлы Назарбаевпен кездестiк. Қайда бардық, не iстедiк, не көрдiк? Бәрiн айттық. Сөз соңында Д.Рамазан хан сүйегін іздестіру жұмысы әлі де жалғасатынын айтып, мақаланы Ендеше, бұл iстiң жалғасатынына, хан сүйегiн iздестiру жұмыстары әлi де жүргiзiлетiнiне сенiм мол. Қазақ халқы барда, Қазақ елi барда, Қайрат сияқты ұлтын сүйер ұлдар барда бұл iс орта жолда қалмақ емес. Өйткенi Кенесары бабамыз өзiнiң қара басының қамын емес, елiнiң еркiндiгiн ойлап атқа қонған жоқ па?! Жұртының тыныштығын, елiнiң амандығын, жерiнiң тұтастығын ойлады. Осы ұлы жолда ештеңеден тайынған жоқ. Барын да, басын да, қойнындағы қатынын да, бауыр етi баласын да бәйгеге тiктi...
...Ендеше, еркiндiкке қолымыз жеткен тұста, тәуелсiздiгiмiздiң баянды болуы үшiн хан Кененiң сүйегiн тауып, арулап жерлеу елдiк мұрат болуға тиiс!.. Бұл - ел алдындағы үлкен мiндет, ұлы жүк! деп аяқтайды. Мақаланың басылым бетіндегі берілу формасына келер болсам, мұнда тарихи фотосуреттермен безендірілген. Әсіресе №33, №34 сандарында Кейкі батырдың бас сүйегіне қатысты құжаттар, Қазақ қызы, Шоқан Уәлихановтың жиені, Масида Шорманова, 1890-1891 жылдары қазақ даласын аралағандағы ІІ Николайдың түсіп түстенген қазақ үйі, Қазақ байы деген атаулармен фотосуреттер берілген. Мұның өзі мұражайларды аралағандағы жинаған деректері десек те болады. Бұл жерде тек хан сүйегін ғана іздеп қоймай, еліміздің өткені мен тарихына қатысты тың дүниелерді бейжай қалдырмағанын аңғартады. Жорық жайлы мақаласынан біраз тарихтан хабар беретін деректерге қанық болуға болады. Себебі әр мұражайдан табылған құжаттардың барлығын түгелімен атап,тіпті ондағы мәтіндерді түпнасқа түрінде жазған. Ешқандай өзгертусіз сол қалпында барлық еңбектен үзінді келтіріп отырған. Бұл деп отырғанымыз іздестіру жұмысына шындап кіріскендікті білдіреді. Басты таба алмаған соң кері шегінбей осындай сапардың тағы да болатынына сендірген автордың сөзіне қарап Кенесары бабасын қатты құрметтейтіндігі сезіліп тұрады. Өзге жерде емес, өз еліне қайтарылсын деген ниетпен барғаны да байқалады. Мұның өзін батылдық, намысқойлық деп баға беруге әбден болады. Жалпы мұндай тарихи, ауқымы кең көлемді зерттеу мақалалар біздің басылым беттерінде кемде кем. Оның өзін қарапайым тілде, ауызекі стильде беріп отырғаны оқырманның жеңіл қабылдауына септігін тигізді. Бұл мақаланы проблемалық мақала түріне жатқызуға болады. Себебі мұнда тарихымызға қатысты мәселе кеңінен қозғалып, үлкен мәселе қозғалып отыр. Мақалада осы мәселенің шешімін таппай қауы емес, оның әрі қарай талқыланып, экспедицияның жалғасатынын, бас сүйектің елге оралуа үшін тағы да шаралар болатынын айтып автор оқырмандардың назарын қайта аударып алды.

Қанды із.Осындай бір тарихтан сыр шертетін тағы бір көлемді мақаласы Қанды із деп аталады. Бұл мақала Қазақ әдебиеті басылымының № 34 № 35 сандарында жарияланған болатын. Тарихтан белгілі қандықол қарақшы Борис Аннековтың жазалау жорықтары жайлы ащы шындықты жариялау мақсатында жазылған зерртеу мақаласы. Мұнда автор деректерге сүйене отырып, тарихпен санаса отырып айтылмай кеткен немесе толық ашыла қоймаған шындықтың беттерін ашып жазады. Мақаланың басында қандай мақсатпен жазғанын былайша айтып кетеді 1918 жылғы мамыр айында Ресейде тұтанып, бiр жағы Қазақстанды шарпыған Азамат соғысы. Осындай өлара шақ, талмауыт тұста қара халыққа бүйiдей тиiп, қазақ жерiн қан сасыған мүрделерге толтырған қандықол қарақшылардың бiрi - атаман Анненков. Қазiргi таңда Қазан төңкерiсi мен Азамат соғысы туралы қым-қиғаш пiкiрлер айтылып, әр түрлi көзқарас-пайымдар жасалып жүр. Бiз бұлардың қайсысы дұрыс, қайсысы бұрыс екенiн талдап-талғамаймыз. Өзiмiзше тон пiшу де ойымызда жоқ. Тек бiздiң ең басты мақсатымыз - қанiшер атаман Анненков пен оның шаш ал десе бас алатын баскесер жендеттерiнiң жазалау жорықтары туралы айтылмаған ащы шындықты жарыққа шығарып, ел тарихындағы ақтаңдақтардың орнын толтыруға тамшыдай болса да үлес қосып, қаламгер ретiнде атсалысу. Алдымен мақалада Б. Анненковтың кім екені, қайдан шыққаны жайлы кеңінен ақпарат беріп өтеді. Бұл деп отырғанымыз оқырманға түсінікті болу үшін басынан нақтылауы. Негізінен Б. Анненковты Қытайға қашып кеткен жерінен Кеңес үкіметі Семейге қамауға алған болатын. 1927 жылғы 26 шiлдеден 12 тамызға дейiн Семейдегi драма театрының ғимаратында өткен соттың барысы жөнiнде сол кездерi шығып тұрған мерзiмдi басылымдар тiкелей репортаждар мен кеңейтiлген есептер жариялап, куәлердiң сөздерiн, соттың протоколдарын толық күйiнде берiп отырған. Мақалада Анненковтың дәл қазақ даласына жасаған жазалау жорықтары жайлы сөз етіледі. Бастапқыда 1914 жылы Бiрiншi дүниежүзiлiк соғыс басталған кезде Мәскеудiң бұйрығы бойынша Анненков майданға жiберiлiп, 1915 жылдың күзiнде 150 адамнан тұратын партизан отрядының командирi болып тағайындалады. Қазан төңкерiсiнен кейiн бар билiктi қолдарына алған Кеңес өкiметiнiң "Қаруыңды тапсырып, әскерiңдi тарқат" деген бұйрығын "жүре тыңдаған" полковник Анненков "қалған-құтқан" шағын отрядымен (Сiбiр казак дивизиясының бiр эшелонымен) 1918 жылы наурыз айында бүкiл Батыс Сiбiрдiң орталығы - Омбы қаласына келедi. Борис Анненков ешкімнің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.