Сыни ойлау технологиясы
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Академик Е.А.Бөкетов атындағы
Қарағанды мемлекеттік университеті
Әділхан Гүлзира
Scratch ортасы көмегімен оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамыту
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5В011100 - Информатика мамандығы
Қарағанды 2019
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Академик Е.А.Бөкетов атындағы
Қарағанды мемлекеттік университеті
Қорғауға жіберілді
Қолданбалы математика
және информатика
кафедрасының меңгерушісі
п.ғ.к., доцент
_____________ Е.А.Спирина
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Scratch ортасы көмегімен оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамыту
5В011100 - Информатика мамандығы
Орындаған Әділхан Г.
Ғылыми жетекшісі Серикбаева А.С.
аға оқытушы
Қарағанды 2019
Е.А. Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университеті
Математика және ақпараттық технологиялар факультеті
Мамандық 5В011100 - Информатика
Кафедра Қолданбалы математика және информатика
Бекітемін
Кафедра меңгерушісі
__________Спирина Е.А.
__ қырқүйек 2018 ж.
Дипломдық жұмысты (жобаны) орындауға
ТАПСЫРМА
Студент Әділхан Гүлзира ___________________________________ ___
аты-жөні
4-курс, ИНФ-405, 5В011100 - Информатика, күндізгі ________________
курсы, тобы, мамандығы, оқу түрі
1. Дипломдық жұмыстың (жобаның) тақырыбы Scratch ортасы көмегімен оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамыту университет бойынша __ _________ 201__ ж. № ___ бұйрықпен бекітілді.
2. Студенттің аяқталған жұмысты тапсыру мерзімі ___ ______2019ж.
3.Жұмысқа бастапқы мәліметтер (заңдар, әдеби көздер, зертханалық өндірістік мәліметтер)
1. Қазақстан Республикасының Заңы Білім туралы. (2019.19.04. берілген өзгерістер мен толықтыруларымен)
2.Информатика пәнінен жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасы
3. Ивунина Е. Е.О различных подходах к понятию критическое мышление Молодой учёный, 2009.-№ 11.-174с.
4. Дипломдық жұмыста (жобада) өңдеуге жататын мәселелер тізімі
Сыни ойлау қабілетінің түсінігі және оның сипаттамасы, логика түрлері және логикалық ойлау, Scratch бағдарламалау ортасы арқылы оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамыту
5. Графикалық материалдар тізімі (сызбалар, кестелер, диаграммалар, және т.б.)_ 5 кесте___________________________________ _______
___________________________________ ______________________________________ ______________________________________ ______________________________________ ______________________________________ __________
6. Негізгі ұсынылатын әдебиеттер тізімі:
1. Мирончик Е.А. Развитие логического и алгоритмического мышления учащихся на уроках информатики.Информатика и образования. -2017.
2. Программирование в среде Scratch. 2011 г. -- http:scratch-.ucoz.ru
3. Ивунина Е. Е.О различных подходах к понятию критическое мышление Молодой учёный, 2009.-№ 11.-174с.
7. Жұмыс бойынша консультациялар (оларға қатысты жұмыс бөлімдерін көрсетумен)
Бөлімнің, тараудың нөмірі, атауы
Ғылыми жетекші, кеңесші
Тапсырманы алу мерзімдері
Тапсырманы берді (қолы)
Тапсырманы қабылдады (қолы)
Логикалық ойлауды дамытудың әдістемелік аспектілері
Серикбаева А.Б
қараша, желтоқсан 2018
Электронды оқу құралын құру технологиясы
Серикбаева А.Б
қаңтар-наурыз 2019
8. Дипломдық жұмысты (жобаны) орындау кестесі
№
Жұмыстың кезеңдері
Жұмыс кезеңдерін орындау мерзімдері
Ескерту
1
Дипломдық жұмыстың (жоба) тақырыбын бекіту
қыркұйек 2018
2
Дипломдық жұмысты (жобаны) дайындау үшін материалдар жинау
10.09.18-31.09.18
3
Дипломдық жұмыстың (жобаның) теориялық бөлімін дайындау (1 тарау)
01.12.18-31.12.18
Іс-тәжірбиеге кеткенге дейін
4
Дипломдық жұмыстың (жобаның) сараптамалық бөлімін дайындау (2 тарау)
03.01.19-30.03.19
Іс-тәжірбие уақытында
5
Дипломдық жұмыстың (жобаның) толық мәтінінің жобалық нұсқасын аяқтау
01.04.19-15.04.19
Іс-тәжірбие аяқталғаннан кейінгі бірінші аптада
6
Дипломдық жұмысты (жобаны) алдын-ала қорғауға ұсыну
15.04.19
Шолу дәрістерінің (консультациялар) уақытында
7
Дипломдық жұмысты (жобаны) сын-пікірге ұсыну
22.04.19
8
Дипломдық жұмыстың (жобаның) ғылыми жетекшінің пікірімен және сын-пікірімен соңғы нұсқасын тапсыру
06.05.19
9
Дипломдық жұмысты (жобаны) қорғау
МАК кестесіне сәйкес
Тапсырманың берілген күні __________ 2018ж.
Ғылыми жетекшісі __________________________________
қолы аты-жөні, ғылыми атағы, қызметі
Тапсырманы қабылдады: студент _____________________
қолы аты-жөні
МАЗМҰНЫ
Кіріспе 7
1. Логикалық ойлауды дамытудың әдістемелік аспектілері 10
1.1 5-6 сынып оқушыларының жас ерекшеліктеріне байланысты психологиялық және физиологиялық ерекшеліктері 10
1.2 Сыни ойлау технологиясы 16
1.3 Ойлау процесінің мәні. Логикалық ойлау 24
1.4 Логикалық тапсырмаларды шешу әдістері мен тәсілдері 28
1.5 Мектепте информатика сабағында логикалық ойлау қабілетін дамыту 32
2.Электронды оқу құралын құру технологиясы 38
2.1 Scratch бағдарламалау ортасының мүмкіндіктері 38
2.2 HTML тілі - гипермәтіндік белгілеу тілі 43
2.3 AutoPlay Media Studio 8.0 47
2.4 Электрондық оқу құрал ныманының құру технологиясы 49
Қосымша 60
Кіріспе
Қоғам дамуының қазіргі кезеңінде ақпарат тез өзгеріп, таратылады және оқушылар оны есте сақтауға ғана қабілетті емес, сонымен қатар талдау, салыстыру, абстракциялау, дұрыс қорытынды жасау және т. б. әрекеттерге қабілетті болуы тиіс.
Қызметкерлердің интеллектіне жоғары талаптар қоятын ақпараттық технологиялар халықаралық еңбек нарығында көшбасшы орынға ие. Бірақ, егер нақты техникалық құрылғымен жұмыс істеу дағдысын тікелей жұмыс орнында алуға болатын болса, онда белгілі бір табиғи ортада дамымаған ойлау қабілеті сол қалпында қалады.
Оқытудың жаңа мазмұны мұғалімнен жаңа әдістеме әзірлеуді талап етеді, ол оқушыларға білімнің өсіп келе жатқан көлемін хабарлап қана қоймай, сонымен қатар ғылыми ақпаратты қабылдау, өңдеу және меңгерудің жылдам әдістерін, жаңа білімді өз бетімен толықтыру және ала білуді, оларды сыни тұрғыдан ойлай білуді қамтамасыз етуді талап етеді.
Информатика курсын оқушылардың логикалық ойлауын қалыптастырып, тапсырмаларды шешкенде алгоритмдік және эвристикалық тәсілдердің көмегімен есептеуіш техниканы ақпаратпен жұмысты автоматтандыру құралы ретінде пайдалануды ұсынады.
Информатиканың мәртебесінің өзгеруі тиісті оқу пәндерін оқытудың мазмұны мен әдіснамасын дамыту қажеттілігіне әкеледі. Информатиканы оқытудың мазмұнын өзгерту бағыттарының бірі - компьютерлік ойынды жобалау, құру және зерттеуге назар аудару.
Адамды оқыту кезінде оқушы немесе студент болсын, көптеген сұрақтар пайда болады. Мысалы, зерттеу материалына қалай қызығушылық туғызу керек? Алынған ақпаратты қанша адам игереді? Материалды адамға барынша толық көлемде жеткізе алдым ба? Жоғары пилотаж - бұл "оқытпай-ақ" үйрету. Яғни, оқушыға ақпаратты ерігінен тыс үйретуге тырыспай, оқушының кедергісін тудырмай, өзі ізденіп оқуға жағдаят жасау. Пәнге және қойылған міндеттерді шешуге шынайы қызығушылық туғызу.Оған білім берудің түрлі әдістерін пайдалана отырып қол жеткізуге болады - коллаж, фильмді көру,пікірталас, іскерлік ойын. Оқыту процесіне әрт түрлі жаңалықтар әкеліп оған оқушылардың барынша қатысуына жағдай жасайды.
Қазіргі уақытта қоғамымыз дамудың жаңа кезеңіне шықты. Адамгершілік және әлеуметтік салаларда жаңа ұстанымдар пайда болады. Қоғамның табысты дамуы үшін ғылыми-техникалық прогресті табысты жүзеге асыру үшін жоғары білімді, үлкен шығармашылық әлеуеті бар, стандартты емес ойлау қабілеті бар адамдар талап етіледі.
Өскелең ұрпақты тәрбиелеуге көп көңіл бөлу керек. Дәл осы мектеп балаларды одан әрі өмірге қажетті біліммен, ептілікпен және дағдылармен қаруландырады. Мектепте оқушылар логикалық ойлаудың негізгі тәсілдерін (салыстыру, жіктеу, жалпылау және т.б.) меңгереді. Осы арқылы мектеп мұғалімдері өз алдына балалардың логикасын қалыптастыру және дамыту бойынша маңызды міндет қояды,ол балаларға өз ойларын дәлелдеуге, дұрыс ой-пікірлерге келуге, нәтижесінде оқушыларға өз бетімен білім алуға мүмкіндік беретін дәлелді қорытынды жасауға мүмкіндік береді. Мәселенің өзектілігі мұғалім синтез және талдау, жіктеу және жалпылау, аналогия және абстракция сияқты ойлау операцияларын пайдалану бойынша жұмыс жүйесінің жоқтығына байланысты оқушылардың логика заңдары бойынша ойлау қабілетін дамытуға қалай дұрыс ықпал ететінін үнемі білмейді.
Қазіргі уақытта информатикадағы оқыту мазмұны едәуір өзгереді. Бұл өзгерістердің басты себебі - оны ақпараттық ғылымды дамыту үрдістеріне, информатика мен ақпараттық технологияларды зерттеудегі әлемдік үрдістерге және ҚР жаңартылған білім бағдарламасына сәйкес келтіру. Scratch бағдарламасы оқушылармен жүргізілетін сыныптан тыс жұмыстың ең әсерлі, ерекше бір тараған түрі. Жақсы ұйымдастырылған "Scratch бағдарламасы" балаларды информатикаға қызықтыра түседі. Олардың шығармашылық қабілетін жалпы информатикалық мәдениетін арттырады және программада көрсетілген материалды оқып үйренгенде оқушылардың үлгерімін арттырады. Ал " Scratch бағдарламасы " мұғалімге көмекші құрал болып табылады.
Scratch-бағдарламалауға үйрету үшін ғана емес, сонымен қатар Scratch - бұл оқушылардың қажетті дағдыларын дамыту құралы:
oo ақпараттық сауаттылық. Жобалар жасай отырып, балалар әр түрлі ақпарат түрлерімен жұмыс істейді: мәтін, графика, анимация, дыбыс;
oo коммуникативтік дағдылар. Scratch оқушыларға жобалармен бірге жұмыс істеуге мүмкіндік береді;
oo логикалық және жүйелі ойлау. Балалар Scratch-да жұмыс істей отырып, сыни ойлауға және пайымдауға үйренеді: жобаларда кейіпкерлердің мінез-құлқын, олардың өзара әрекеттесуін келісу керек;
oo креативтілік және білім алушылық.
мектеп бағдарламасының кез келген пәндері бойынша білім беру ойын және қолданбалы жобаларын жүзеге асыру арқылы Scratch бағдарламалау тілі мен ортасын оқыту. Осылайша, оқушыларда ақпараттық технологиялар саласының өзектілігін және әлеуметтік талап етілетін аспектіде бірқатар ат кәсіптерін түсіну, сондай-ақ жай ғана қызықты емес, сонымен қатар көптеген тұтынушылар (мұғалімдер, сондай-ақ кіші жастағы оқушылар) мүдделі пайдалы нәтиже алуға уәждеме қалыптасады. Сонымен қатар, орта мектептің оқу пәндері жүйесінде пәнаралық байланыстарды қалыптастыру қамтамасыз етіледі. Мұғалімге оқушылармен кез келген мектеп пәндерінің оқулықтарын қарау, пән мұғалімдерімен кеңесу және болашақта басқа мұғалімдердің тиісті пәндерді оқытуына енгізілуі мүмкін білім беру жобалары мен ойындарын құру бойынша міндеттерді тұжырымдау ұсынылады.
Дипломдық жұмыстың өзектілігі. Scratch бағдарламалау ортасы арқылы оқушыладың логикалық ойлау қабілетін дамыту. Оқушылардың информатика пәніне деген қызығушылығын ояту, сабаққа деген ынтасын арттыру.
Дипломдық жұмыстың мақсаты. Оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамыту үшін Scratch бағдарламалау ортасын пайдалану. Scratch бағдарламасында әр түрлі жобалар құру процесінде арқылы оқушылардың логикасын және алгоритмдік ойлауын және шығармашылық қабілетін дамыту. Информатика сабақтарында әр түрлі тапсырмаларды, бірінші кезекте логикалық және стандартты емес тапсырмалаларды қолдану .
Дипломдық жұмыстың міндеті.
- логикалық ойлау ерекшеліктерін анықтау;
- scratch бағдарламысын қарастыру;
- мектеп оқушыларының жас ерекшеліктерін жүйелеу.
Қойылған мақсаттарды іске асыру барысында қолданылатын келесі зерттеу әдістері қолданылды: психологиялық-педагогикалық және әдістемелік әдебиеттерді талдау, оқушылардың шығармашылық қызметінің өнімдерін бақылау және талдау, мектеп мұғалімдерінің тәжірибесін зерделеу, әңгімелесу, теориялық талдау және синтездеу, салыстыру, қорыту, жіктеу және т.б.
Заманауи оқытудың бір бағыты - бұл оқытудың барлық сатыларында жаңа білім алу үшін компьютерлік құралдар мен телекоммуникациялық технологияларды пайдалану. Оқытудың ақпараттық құралдарын қолдану әр түрлі дидактикалық идеялар мен оқу үдерісін ұйымдастыру принциптерін іске асыру үшін жақсы техникалық мүмкіндіктер береді, мұғалімнің қызметін жаңа мазмұнмен толықтырады. Алайда, бұл мұғалімнің функциясының бір бөлігін өзіне алатын компьютер оқытушыны оқыту процесінен мүлдем ығыстыра алатынының көрсеткіші болып табылмайды. Керісінше, ақпараттық технологияларды қолдану Оқыту процесін жандандыруға, оқылатын пәнге оқушылардың қызығушылығын және оқу процесінің тиімділігін арттыруға бағытталған. Олар оқылатын материалды түсініп жетуге мүмкіндік береді. Ақпараттық оқытудың элементтері мен құралдарының бірі электрондық басылымдар (оқулықтар, құралдар, кітаптар) немесе электрондық білім беру ресурстары (ЭБР)
Бүгінгі таңда электрондық оқу құралдары оны компьютерлік технологиялардың әртүрлі мүмкіндіктерімен толықтыра отырып, оқу курсын байытуға мүмкіндік береді және оны оқушылар үшін қызықты әрі тартымды етеді.
Ұсынылған материалдың көрнекілігінің жоғары дәрежесі, курстардың әр түрлі компоненттерінің өзара байланысы, кешенділік және интерактивтілік бағдарламаны студент үшін де, оқытушы үшін де таптырмайтын көмекші ретінде жасайды.
1. Логикалық ойлауды дамытудың әдістемелік аспектілері
4.1 5-6 сынып оқушыларының жас ерекшеліктеріне байланысты психологиялық және физиологиялық ерекшеліктері
Белгілі бір уақыт кезеңіне тән анатомиялық,физиологиялық және психологиялық ерекшеліктерді әдетте жас ерекшеліктері деп аталады. Сондықтан педагогика және психология балалардың жас ерекшеліктерінің динамикасын, өзгергіштігін анықтайды,ол оқушылар мен әлем арасындағы қарым-қатынас жүйесіне байланысты екенін атап көрсетеді. Балалар дамудың бір сатысынан екінші сатыға ауысу кездейсоқ емес. Әр жас кезеңіне тән үш психологиялық сипаттаманы жиі көруге болады.
Сананың, дене күшінің дамуы адамның жас ерекшеліктеріне байланысты. Жыл сайын ағза өсіп, ақыл-ой қабілеті дамиды. Балалардың жас ерекшеліктерін есепке алу білім беру мен тәрбиелеудің негізгі принциптерінің бірі болып табылады. Біз қоғамда белгілі бір құқықтары бар адам-бұл адам атқаратын рөлді түсінеміз. Ал қалыптастыру-жеке тұлғаны дамыту мен тәрбиелеудің нәтижесінде саналы өмір салтына дайындық жетілдіріледі.
Баланың тұлғасын қалыптастыруға ықпал ететін тәрбиелік, әлеуметтік, әлеуметтік орта және тұқым қуалаушылық. бала өз ата-аналарын жақсы көреді-олардың бақытына қоғам жауап береді. Бала туу-бүкіл өмір әлемінің эволюциялық жемісі. Адам табиғаттан тыс өмір сүрмейді, сондықтан ол табиғи зақымданудан пайда болады. Адам оның ұрпағы үшін барлық жағдай жасайды.
Білім беруде балалардың жас ерекшеліктерін ескеру қажет. Белгілі педагог Я. Коменский адамын баланың табиғатын, оның қабылдауын, ойлау ерекшеліктерін есте сақтау қажеттігіне сендірді.
Қазіргі педагогикалық және психологиялық ғылымдар биологияның, әсіресе балалар мен жасөспірімдердің дамуындағы факторлық рөлін көрсетеді. Педагогикалық ғылым баланың дамуын тұрақты қозғалыс бағыты ретінде қарастыра отырып, сапалық, сандық жиынтыққа елеулі өзгерістер енгізеді.
Тәрбиелеудің табысы ең алдымен тәрбиешілердің (мұғалімдердің, ата-аналардың) балалардың жас ерекшелігінің заңдылықтарын білуіне және әрбір баланың жеке ерекшеліктерін анықтай білуіне байланысты.
Қазіргі уақытта орта мектеп жасы (жасөспірімдер) 11 -- тен 15 жасқа дейін, үлкен мектеп жасы (жасөспірімдер) 15-тен 18 жасқа дейін созылады деп есептеледі. Баланың барлық өмірі келесі жас кезеңіне сәтті өту үшін осы жастағы мүмкіндіктерді ескере отырып ұйымдастырылуы тиіс.
Бесінші сыныпта оқушылар жаңа кезеңге -- жасөспірімдер қатарына кіреді. Бұл жаста олар маңызды жеке дағдарысты -- бірегейліктің дағдарысын өтеді. Оның негізгі мазмұны -- ересек адам ретінде өзі туралы жаңа тұтас көзқарасты қалыптастыру.
Мектептің бастауыш буынынан орта буынға көшу әр оқушының өміріндегі өзгермелі, дағдарысты кезең болып табылады. Кез келген мұғалім 5-ші сыныптың басы - күрделі кезең, тек бала үшін ғана емес, мұғалімдер үшін де, ата-аналар үшін де екенін айтады. Проблемалар көп және олар оқу процесінің шеңберімен шектелмейді,сонымен қатар жалпы мектепте өмір сүруді ұйымдастырумен және отбасындағы психологиялық ахуалмен байланысты.
Бірегейлік бүкіл өмір жолы бойында дамиды, бұл ретте маңызды кезең нормативтік дағдарыстар болып табылады. Олардың тұруы бірегейлікті толыққанды қалыптастыру үшін қажет, олардың әрқайсысы оның қалыптасуына өзінің белгілі бір үлесін қосады.
Бұл үдерісте жасөспірімдер жасына басты рөл беріледі, өйткені осы кезеңде сапалы өзгерістер басқа уақытқа қарағанда әлдеқайда жылдам пайда болады. Жыныстық жетілу дене және эмоциялық өзгерістерге әкеледі. Жаңа сипаттамалар ойлауға ие болады, ол формальды-логикалық болады. Әлеуметтік мәртебе күрт өзгереді. Осының салдарынан бала кезінен бастап бар бірегейліктің ішінара бұзылуы орын алады. Дағдарыс деп атауға болатын кезең келеді. Бұл жерде "дағдарыс" ұғымын даму туралы түсініктердің контекстінде біз апат қаупін бөліп алу үшін емес, өзгеру сәтін, жоғары осалдықты және өспелі әлеуетті мүмкіндіктерді белгілеу үшін пайдаланамыз.
Бесінші сынып оқушылары дағдарыс кезеңіне біркелкі емес кіреді. Оның басталу уақыты баланың физиологиялық ерекшеліктеріне, әлеуметтік дамуына, отбасылық жағдайға байланысты. Ол жасөспірімдерде ерте жыныстық жетілу, жеке жетілген, отбасында гиперопексіз тез басталады.
Бесінші сыныптың соңында оқушылардың көпшілігінде дағдарыстың алғашқы белгілері пайда болады-әлеуметтік нормаларды бұзуға ұмтылу, жоғары эмоциялық сезімталдық. Бұл әртүрлі көрінеді. Оқушылар ересек адамның сөздерін елемеуге, алаңдатпауға және оған көңіл бөлмеуге болады. Қарқынды эмоциялық реакциялар оқушының бір партада отырғысы келмейтіндермен бірге отырғысы келеді. Кейбіреулер асханада артық белсенділік танытады: тамақ ішеді, бір-бірін тамаққа салмайды, ыдыс-аяқтарды өз артынан жинамайды. Белгіленген ережелерге қарсылық мектеп концерттерінде жақсы байқалады: оқушылар дауыстап сөйлейді, сахнадан бұрылады, кейде тіпті тұрып кетеді және кетеді. Балалар мектеп формасын киюден бас тартады, сыныпқа тыйым салынған тамақ әкеледі, ересек адамдарға тән емес лексиканы қолданады.
Жоғары эмоциялық сезімталдық көбінесе қиын жағдайларда көрінеді. Оқушыларға өзін-өзі дайындауға кірісу, күннің соңында мектеп ережелерін сақтау қиын. Балалардың қиындықтарға эмоциялық ден қою деңгейі жоғарылайды. Бұл нұсқауларды орындаудан бас тарту, ренжіту, ашық агрессия болуы мүмкін: "Мен мұны жасамаймын. Бұл ақымақ". Бала өзіне тұйықталуы немесе оның қызықты еместігін және қажет еместігін көрсете отырып, күрделі жұмысты демонстративті түрде құнсыздануы мүмкін: "барлығы тұйық". Кейбір оқушылар психосоматикалық симптомдармен қиын жағдайларға жауап береді: бас, асқазан аурулары. Басқа проблемалар аз болса да жылайды.
Эмоциялық сезімталдық мұғалімдермен қарым-қатынас орнатуда да көрінеді. Оқушылар сабақтан тыс қарым -- қатынас іздейді-оларға маңызды, мұғалімнің өзіне қызығушылық танытуы, қолдау көрсеткісі келеді.
Бірақ құрбыларымен қарым-қатынаста эмоциялық сезімталдық ерекше байқалады. Ұлдар мен қыздар арасында да, сыныптар арасында да бәсекелестік артады. Қыздар мен ұлдар арасында бәсекелестік пайда болады. Сыныпта әсер ету үшін күрес басталады. Жасөспірімдер қоршаған ортаға тыңдалып, олардың қалауы бойынша келіп түскенін қалайды. Бұл уақытта жанжал, ренжіс саны артады. Оқушылар тітіркендіргіш, шашыраңқы болады. Олар жиі бір-бірін қорлайды. Бұл аморалдық емес, өзін-өзі бекітудің басқа тәсілдерін білмеу.
Жасөспірімдерге өзін-өзі дұрыс көрсету үшін ересектер тарапынан көмек қажет деп айтуға болады, бірақ өздері оған жүгінбейді. Сондықтан педагогтарға бастамашы болу керек.
Бесінші сынып оқушыларын дамытудың келесі жолы-жоғары мектеп оқушысының жаңа әлеуметтік рөлін қалыптастырудың басталуы. Бұл рөл балалардың оқудан тыс, сондай-ақ құрдастарымен және педагогтармен оқу қарым-қатынасына қатысты бейтаныс ережелерді меңгеруін талап етеді. Бесінші сынып оқушылары көптеген оқытушылармен қарым-қатынас жасауға, олардың талаптарын есте сақтауға және орындауға үйренеді. Ересектердің көп екені және олардың барлығы бір нәрсе талап ететіні мектеп оқушылары үшін жаңа болып табылады. Балалар сабақ жүргізудің әр түрлі қарқынына, тоналдығына, педагогтардың тәртіптік әдістеріне үйренеді.
Сонымен қатар, олар жоғары мектеп бағдарламасын меңгере бастайды, ол кейде оқушылар үшін жаңа формада ұсынылатын ауызша тапсырмалардың көп санын қамтиды, көптеген ұғымдармен, ғылыми мәтіндермен танысады.
Жоғары сыныптарда оқыту бастауыш мектепке қарағанда дербестіктің жоғары деңгейін талап етеді. Бірте-бірте оны бесінші сынып оқушылары да меңгере бастайды, бірақ бастапқыда бұл оларға қиын беріледі, көмек қажет.
Жаңа рөл оқушыларға мақтан тұтатын жоғары мәртебе береді. Бұған оқу процесінің тиімділігін арттыру үшін шағым жасауға болады.
Жоғары мектеп оқушысының рөлі балаларға жаңа мүмкіндіктер береді:үлкен кеңістік, ол бойынша еркін қозғалу, үйірмелер мен спорт секцияларына бару. Балалар кейде маңызды нәрселерді жіберіп алудан қорқады, мектепте жүгіреді,үлгеруге тырысады және ересектер кейде беттік, сәтсіздік ретінде бағаланады.
4 - сыныппен салыстырғанда танымдық салада елеулі айырмашылықтар байқалмайды. Үлгерімнің төмендеуі жаңа рөлді меңгерудің бұрын сипатталған процесі есебінен, сондай-ақ балалардың физиологиялық шаршауынан болуы мүмкін. Сонымен қатар, бұған оқушылардың дербестігінің жоғары деңгейі жеткіліксіз ықпал етеді. Мысалы, сабақ басталады, ал оқушы үзілісте дайындалмай, дәптерден кейін шкафқа барады. Немесе үй тапсырмаларын орындамайды, өйткені оларды жазуға үлгермейді.
Бұл уақытта оқушылардың оқу мотивациясы жоғары. Бірақ көбінесе ішкі емес, себебі көпшілігі ынталандыру және ата-аналардың жазаларын болдырмау үшін үйренеді. Бесінші сыныптың ортасына қарай кейбіреулер ойлана бастайды: неге олар шынымен үйренеді? Олар өздері үшін мұны өзінің табысты болашағы үшін не істеу керектігін шешеді. Бірақ болашақ пен шынайы өмір арасындағы байланыс әлі де күрделі емес. Сондықтан, мұғалімдер көмектесті қосу және түсіну, құндылығы және пайдалылығы, алынған білім үшін қолайлы ересек өмір.
Бастауыш мектеппен салыстырғанда оқу қиындықтарының артуы оқушылардың танымдық мүмкіндіктеріне күмән тудыруы мүмкін. Сондықтан үлкендер балалардың өз күшіне деген сенімділігін қолдау қажет.
Белгіні оқушылар атқарылған жұмысты бағалау немесе білімнің өзекті сапасын бағалау ретінде емес, жаза, мәселе, ауыр оқиға ретінде қабылдайды. Ол жас, мұғалімді ренжітуі мүмкін. Бақылау жұмыстарының қорқынышы бесінші сынып үшін типтік болып табылады.
Жасөспірімдер дағдарысының басталуы балалардың алдына өз маңыздылығын бекіту проблемасын қойып отырғандықтан, педагогтарға олардың бірегейлігін баса назар аудару, әркімге оны көретінін, бағалайтынын, байқайтынын түсіну өте маңызды.
Бесінші сынып оқушылары өздерінің жеке танымдық стилінің ерекшелігі неде екенін білмейді, өз мүмкіндіктерін түсінбейді, сондықтан олар ересек позициядан көмек сұрай алмайды, ал қамқорлық, төмендеу қалайды. Олар сәтсіздіктерді ұтымды тәсілді талап ететін оқыту сәттері ретінде қабылдауға, көмек көрсету туралы өтінішті қалай қалыптастыру керектігін көрсетуге үйрету қажет.
Жоғары мектептің барлық кезеңі "қиын жас" деп аталады, себебі бұл бала кезінен ересек адамға (есейуге) көшу. Осы уақытта болып жатқан ең басты процесс - жасөспірім өмірінің барлық жағына әсер ететін жыныстық жетілу. Қарқынды нейрогормональды қайта құру, қарқынды өсу және физикалық даму, гормондардың орталық жүйке жүйесіне әсері неғұрлым өткір, айқын көрінген және ұзақ жас дағдарысына - пубертаттық (немесе "дағдарыс 13 жас") әкеледі.
Бұл кезеңде мінез-құлықтың басты белгілері, яғни жеке тұлға негіздері пайда болады; қабілеттері, бейімділігі, мүдделері, әлеуметтік қатынастардың едәуір бөлігі анықталады. Жасөспірім қамқорлықтағы бала кезінен дербестікке түсуге тырысады, алайда ол әлі де оқиды, асырауындағы адам болып табылады, өзара қарым-қатынастың балалардың түрлерін жиі көрсетеді. Ересек сезім және өсіп келе жатқан ынта нақты шындыққа қайшы келеді. Бұл Жасөспірімдер жасындағы дағдарыстың себебі болып табылады.
Жасөспірім үшін құрдастардың пікірі ересектердің пікірінен әлдеқайда маңызды. Жасөспірімдердің үрейленуі мен қорқыныштарының негізгі себептері, әдетте, бастауыш сынып оқушылары сияқты оқулықпен проблемалар емес, құрдастарымен өзара қарым-қатынастардан туындайды.
Бұл жастың қиын деп аталу себептері:
oo көптеген сапалы өзгерістер орын алады, олар бұрыңғы сынықтар сипатында болады: ерекшеліктер, мүдделер мен қарым-қатынастар (бұл сыну көбінесе қарқынды, кенеттен, тез жүреді);
oo жасөспірімнің өзінің субъективті қиындықтарымен (ішкі күйзелістер, ақыл-ой, физиологиялық қиындықтар),
oo жасөспірімдерді тәрбиелеуде ата-аналар мен педагогтар үшін қиындықтар (қыңыр, дөрекілік, негативизм, тітіркенгіштік және т.б.).
Жасөспірімдік жаста әдетте кіші жасқа тән мінез-құлық реакцияларына бейімділік жиі сақталады: бас тарту, оппозиция және наразылық реакциясы. Алайда, бұл жас үшін ең типтік болып табылады:
1. Эмансипация реакциясы - дербестікке, ересектердің қамқорлығынан босатуға ұмтылу. Ол үйден қашудың және мектептен кетудің, ата-аналар мен мұғалімдерге бағытталған эмоциялық өршудің, сондай-ақ жекелеген бейәлеуметтік әрекеттердің негізінде жатуы мүмкін.
2. Топтастыру реакциясы - мінез-құлықтың белгілі бір стилімен, топішілік қарым-қатынас жүйесімен және өз көшбасшысымен қалыптасқан жасөспірімдер топтарын құруға ұмтылуымен түсіндіріледі. Алайда, топтардың құрамы мен олардың сабақтары бос уақытында пайдалы емес.
3. Әуестену реакциясы (хобби-реакция) - спортпен әуестену, көшбасшылыққа ұмтылу, құмар ойындар, коллекциялауға құмарлық ер балаларға тән. Қыздарға назар аударуға ұмтылу себеп болып табылатын сабақтар (бірлескен қызметке қатысу, киім, сән, косметика және т.б.). Зияткерлік-эстетикалық қызығушылығы екі жыныста да байқалуы мүмкін.
Жыныстық жетілу кезеңінің басталуына байланысты өзгерістер кіші жасөспірімнің танымдық саласында да орын алады: олардың қызметінің қарқыны бәсеңдейді, белгілі бір жұмысты орындау үшін оқушыға көп уақыт қажет.
Балалар жиі алаңдатады, ескертулерге барабар жауап бермейді, кейде өздерін қызықтырады, тітіркендіреді, қыңыр болады, олардың көңіл-күйі жиі өзгереді. Бұл ескертулердің, жазалардың себебі болып табылады, өзара қарым-қатынастардағы үлгерім мен қақтығыстардың төмендеуіне әкеледі.
Жасөспірімдерге жоғары қозу, тепе-теңсіздік тән, олар әлі де өз эмоцияларын ұстап, оларды басқара алмайды.
Осы кезеңде балаларға жоғары белсенділік, қызметке ұмтылу тән, қызығушылықтар, қызығушылықтар, шекаралар мен сфералар нақтыланады. Осы кезеңде жасөспірімнің күнделікті өмірінен тыс көп нәрсе қызықты болады. Оны өткен және болашақ, соғыс және бейбітшілік, өмір және өлім мәселелері, Экологиялық және әлеуметтік тақырыптар, әлемді тану мүмкіндіктері, өзге планеталар қызықтырады.
Осы жастағы балалар өзінің ішкі әлемімен және өзін бағалаумен белсенді түрде айналыса бастайды.
Кіші жасөспірімдермен болған негізгі өзгерістер "ересек сезімінде" көрінетін кіші жасөспірім кезеңінің жаңа түзілімдері ретінде өсуге және "жақсы жолдастың" қасиеттерінің ұғымына байланысты мінез-құлықтың этикалық нормаларын меңгеруге қатысты.
Бұл жастағы маңызды жаңалығы - ересектік сезімі. Ересектік сезімі тең құқықтылық, құрмет және дербестік қажеттіліктеріне, ересектер тарапынан маңызды, сенімді қарым-қатынас талап етуінде пайда болады. Осы талаптарды елемеу, бұл қажеттіліктің қанағаттанбауы жасөспірімдер дағдарысының теріс белгілерін шиеленістіреді. Жасөспірім тұлғасының маңызды ерекшеліктерінің бірі ересек болуға және санауға ұмтылу болып табылады. Жасөспірім өзінің ересектігін барлық құралдармен бекітуге тырысады,сонымен қатар оның толыққанды ересек сезінуі әлі жоқ. Сондықтан ересек болуға ұмтылу және оның ересектігін айналасындағыларға мойындау қажеттілігі қатты алаңдатады.
Жасөспірім қызметінің негізгі түрі кіші оқушы сияқты оқыту болып табылады, бірақ осы жастағы оқу қызметінің мазмұны мен сипаты айтарлықтай өзгереді. Жасөспірім ғылым негіздерін жүйелі түрде меңгеруге кіріседі. Оқыту көпқырлы, бір мұғалімнің орнын педагогтар ұжымы алады. Жасөспірімге жоғары талаптар қойылады. Бұл оқуға деген қарым-қатынасты өзгертуге әкеледі. Орта жастағы оқушы үшін оқу сабақтары үйреншікті іс болды. Оқушылар кейде артық жаттығулардан өзін жоғалтпауға бейім, берілген немесе тіпті аз уақыт ішінде сабақ орындайды. Жиі үлгерімнің төмендеуі байқалады. Кіші оқушыны белсенді оқуға итермелеген нәрсе енді осындай рөл атқармайды, ал оқуға деген жаңа көзқарастар (болашаққа орнату, алыс перспективалар) әлі пайда болған жоқ.
Егер бастауыш сыныптарда оқушы мұғалімнің барлық нұсқауларын сенімге алса, онда жасөспірім қандай да бір тапсырманы не үшін орындау керектігін білгісі келеді. Сабақта "бұл не үшін?", "неге?"-, деген сұрақтады жиі естуге болады: Бұл мәселеде ойланбастан да, кейбір наразылықтан да, кейде мұғалімнің талаптарына сенімсіздіктен де болады.
Мектепте оқытуда оқу пәндері жасөспірімдер үшін теориялық білімнің ерекше саласы ретінде сөйлей бастайды. Олар көптеген фактілермен танысады, олар туралы айтуға немесе тіпті сабақта қысқа хабарламалар жасауға дайын. Бірақ жасөспірімдер фактілерді өздері емес, олардың мәні, пайда болу себептері қызықтыра бастайды, бірақ мәнге ену әрдайым тереңдігімен ерекшеленбейді.
Сонымен қатар, дайын баланы үлкен қызығушылықпен қабылдайтын кіші оқушыдан айырмашылығы, жасөспірім ақыл-ой қызметіндегі дербестікке ұмтылады. Көптеген жасөспірімдер тапсырмаларды тақтадан шығармай орындауға тырысады, қосымша түсіндірулерден аулақ болуға тырысады, егер олар материалдарды өздері шеше алады, өзінің өзіндік үлгісін ойлап табуға ұмтылады, өз ой-пікірлерімен бөліседі және т. б. Барлығы сенімге қабылдайтын кіші оқушыдан айырмашылығы, жасөспірім мұғалімнің әңгімесінің мазмұнына жоғары талаптар қояды,ол дәлелдемелерді, сенімділікті күтеді.
Эмоционалдық - еріктік сала саласында жасөспірімге үлкен құмарлық, өзін ұстай алмаушылық, өзін-өзі бақылаудың әлсіздігі, мінез-құлқындағы шұғылдық тән. Егер оған қатысты сәл әділетсіздік байқалса, ол "жарылуы", аффект жағдайына түсуі мүмкін, бірақ одан кейін бұл туралы өкінуі мүмкін. Мұндай мінез-құлық әсіресе шаршау жағдайында пайда болады. Жасөспірімнің өте эмоциялық қоздырғыштығы ол құмарлықпен, ыстық дауыспен таласады, дәлелдейді, наразылығын айтады, қатты жауап береді және кинофильмдер немесе кітаптар кейіпкерлерімен бірге уайымдайды.
Қиындықтармен кездескен кезде оқушының басталған істі аяғына дейін жеткізбеуіне әкелетін қатты теріс сезімдер туындайды. Сонымен қатар, жасөспірім, егер қызмет күшті оң сезімдерді тудырса, табанды, шыдамды болуы мүмкін.
Кіші жаспен салыстырғанда достық өзгеше сипатқа ие болады. Егер кіші мектеп жасындағы балалар бір партада отырса, онда жасөспірімдер достығының басты негізі мүдделердің ортақтығы болып табылады. Бұл ретте достыққа өте жоғары талаптар қойылады және достық ұзақ сипатта болады. Ол өмір бойы сақталуы мүмкін. Жасөспірімдерде салыстырмалы түрде тұрақты және кездейсоқ әсерден тәуелсіз моральдық көзқарастар, пайымдаулар, бағалар, наным-сенімдер қалыптасады. Сонымен қатар, моральдық талаптар мен оқушы ұжымының бағалары ересектердің талаптарына сәйкес келмеген жағдайда, жасөспірімдер ересектердің моральдық емес, олардың ортасында қабылданған моральдық жағынан жиі жүреді. Жасөспірімдерде талаптар мен нормалардың өз жүйесі пайда болады және олар үлкендер тарапынан айыптаулар мен жазалаудан қорықпай, оларды табанды түрде қорғай алады. Бұл оқушылардың ортасында жылдан жылға бар және педагогикалық ықпалға келмейтін кейбір "моральдық ұстанымдардың" төзімділігі, мысалы, есептен шығаруға болмайтын немесе сабақта айтқысы келмейтін оқушылардың айыптауы және тіпті анықтаманы есептен шығаратындарға ынталандыру көзқарасы болуы мүмкін.
1.2 Сыни ойлау технологиясы
Сыни ойлауды дамыту технологиясы инновациялық педагогикалық идеялар арасында проблемалық және өнімді оқытудың үйлесімділігі, тиімді әдістер мен әдістер арқылы табысты үйлесуі арқылы ерекшеленеді.
Бұл технология Солтүстік Айова университеті мен Хобард және Уильям Смит колледждеріндегі Халықаралық оқу одағы. Бағдарламаның авторлары - Чарльз Темпл, Гинни Стил, Керт Мередит. Бұл технология әртүрлі пәндік облыстарда, жұмыс түрлерінде және нысандарында пайдаланудың стратегиясы мен оқыту әдістерінің жүйесі болып табылады.Бұл білім берудің әртүрлі салаларындағы ақпарат ағынын үнемі жаңартып, үнемі жаңартып отыру мүмкіндігі сияқты білім беру нәтижелеріне қол жеткізуге мүмкіндік береді; өз ойларын (ауызша және жазбаша түрде) басқаларға қатысты айқын, сенімді және дұрыс білдіру қабілеті; әртүрлі тәжірибелерді, идеяларды және идеяларды түсінуге негізделген өз пікірін қалыптастыру қабілеті; проблемаларды шешу қабілеті; өз бетінше оқуды (академиялық ұтқырлықты) жүргізу мүмкіндігі; топта жұмыс істеу және жұмыс істеу мүмкіндігі; басқа адамдармен конструктивті қарым-қатынас жасау қабілеті.
Сын тұрғысынан ойлау - адамның интеллектуалдық қызмет түрлерінің бірі, ол оның айналасындағы ақпараттық өріске деген көзқарасты қабылдау, түсіну және объективтіліктің жоғары деңгейімен сипатталады.
Сыни ойлауды оқу және жазу арқылы қалыптастыру теориясы Л.С. Выготскийдің ... барлық ойлау - бұл ішкі даулардың нәтижесі, ол адамға бұрынғыдай өздерінің бұрынғы формалары мен мінез-құлқына қатысты қайталанған секілді (Выготский, 1984: 243), сондай-ақ Д. Дьюи, және Выготский оқушының және оқытушының шығармашылық ынтымақтастығы, студенттерге кез-келген материалға аналитикалық және шығармашылық көзқарас дамыту қажеттілігі туралы.
Сын тұрғысынан ойлауды дамыту технологиясы бойынша тренингті ұйымдастырудың формалары дәстүрлі оқыту сабақтарынан ерекшеленеді. Оқушылар мұғалімді пассивті тыңдап отырады, бірақ сабақтың басты кейіпкерлері болады. Олар өздері туралы ойланып, есте ұстап, бір-бірімен пікірлеседі, оқып, жазады, оқығандарын талқылайды. Мәтінге басымдық беріледі: ол оқылады, өңделеді, талдайды, өзгертеді, түсіндіреді, талқылайды және ақырында жазылады. Мұғалімнің рөлі негізінен үйлестіріледі. Ойлау процесін көрсетудің танымал тәсілі материалды графикалық ұйымдастыру болып табылады. Модельдер, суреттер, диаграммалар және т.б. идеялар арасындағы қарым-қатынасты көрсетіп, ой-өрісін көрсету. Көзден жасырын ойлау процесі көрнекі болып, көрінетін нұсқаға ие болады. Материалды графикалық ұйымдастыру жаттығуды дайындаудың барлық кезеңдерінде осы зерттеуді дұрыс бағытта бағыттау тәсілі ретінде қолданыла алады, бұл алынған білім туралы ойлауды ұйымдастыру тәсілі ретінде. Технология құралдары кез-келген білім саласы бойынша ақпаратпен жұмыс істеуге мүмкіндік береді, яғни оны кез-келген пән бойынша ұйымдастыруға болады.
Сыни ойлау ұғымының мазмұнына сәйкес, пікірлер мен бағалаудың кең ауқымы бар: бір жағынан, ол жағымсыз, себебі ол даулар, қақтығыстар; екінші жағынан, сыни ойлау, аналитикалық ойлау, логикалық ойлау, шығармашылық ойлау және т.б. түсініктерін біріктіреді. Сын тұрғысынан ойлау термині Л. С. Выготский сияқты Қазақстанда танымал психологтардың шығармаларынан көптен бері белгілі болғанымен, Қазақстандағы тәжірибелі мұғалімдердің кәсіби тілінде жақында қолданыла бастады.
Бүгінде әртүрлі ғылыми зерттеулерде сыни ойлау терминінің анықтамасын таба аласыз. А.Браус және Д. Вуд оны ұтымды рефлексиялық ойлау ретінде анықтайды, ол нені сену керек және не істеу керектігін шешеді. Сын тұрғысынан ойлау, олардың пікірінше, ақыл-ойдың ізденісі және өздерінің алдын-ала ескертулерінен бас тарту қабілеті. Сыни ойшылдар жаңа идеяларды көтеріп, жаңа мүмкіндіктерді көре алады, бұл проблемаларды шешуде өте маңызды.
Диана Халперн өзінің Сыни көзқарас психологиясы атты жұмысында сыни ойлауды айқындайды: Сыни ойлау ойлауға бағытталған, ол теңдестірілген, логикалық және шоғырландырылған, ол когнитивті дағдылар мен стратегияларды қолдану арқылы ерекшеленеді, олар қажетті нәтиже алу ықтималдығын арттырады.
Сыни ойлауды дамыту технологиясының авторларының бірі Дэвид Кластер Сыни ойлау дегеніміз не? Деген мақалада осы тұжырымдаманы анықтайтын бес ұпай ұсынады.
Біріншіден, сыни ойлау - бұл тәуелсіз ойлау. Қызмет сын тұрғысынан ойлау қағидаттарына негізделген кезде, әрқайсысы өз идеяларын, бағалау және нанымдарын басқалардан бөлек құрастырады. Біз үшін ешкім сыни ойлауы мүмкін, тек өзіміз үшін ғана жасаймыз. Сондықтан ойлау жеке адам болған кезде ғана сыни болуы мүмкін. Оқушылар өз бастарымен ойлауға және ең күрделі мәселелерді өздері шешуге жеткілікті еркіндікке ие болуы керек.
Екіншіден, ақпарат сыни ойлаудың соңғы нүктесі емес, бастапқы нүкте. Білім мотивацияны қалыптастырады, онсыз адам сыни ойлау мүмкін емес. Кешенді ойды қалыптастыру үшін шикізат тауы - фактілер, идеялар, мәтіндер, теориялар, деректер, ұғымдар қайта өңдеу қажет. Кез-келген жаста сыни ойлауға болады: тек оқушылар ғана емес, бірінші сынып оқушылары да өмірлік тәжірибе мен білімі жеткілікті. Әрине, балалардың ақыл-ой қабілеттері оқыту барысында жетілдіріледі, бірақ тіпті балалар да сыни тұрғыдан ойлануға және өз бетінше ойлауға қабілетті. Өздерінің танымдық белсенділігінде студенттер мен оқытушылар, жазушылар мен ғалымдар әр жаңа фактіні сыни ойлауға бағындырады. Дәстүрлі білім үрдісі даралықты иеленіп, мағыналы, үздіксіз және өнімділікке айналады.
Үшіншіден, сын тұрғысынан ойлау сұрақтарды қоюдан басталады және шешілуі қажет мәселелерді түсінеді. Адам табиғатпен қызықтырады. Біз жаңа нәрсені байқап отырмыз - біз не екенін білгіміз келеді. Біз белгілі бір нүктені көріп отырмыз - біз ішке кіргіміз келеді. Джон Бин қорытындылады: Сыни ойлауды оқытудың күрделілігі студенттерге қоршаған айналасындағы көптеген қиыншылықтарды көруге көмектесу үшін.
Төртіншіден, сын тұрғысынан ойлау дәлелдемелерді дәлелдеуге бейім. Сыни ойшыл бұл мәселеге өз шешімін табады және бұл шешімді негізді, ақылға қонымды себептермен қолдайды. Сондай-ақ, ол сол проблемаға басқа шешімдердің мүмкін екенін түсінеді және ол таңдаған шешімнің басқаларға қарағанда қисынды және ұтымды екендігін дәлелдеуге тырысады.
Ақырында, бесіншіден, сыни ойлау - бұл әлеуметтік ойлау. Әр ой өзгелермен бөлісілген кезде сыналады және ақталады. Біз басқа адамдармен пікірлесіп, оқып, талқылап, қарсыласып, пікір алмасқанда, өз ұстанымымызды түсіндіреміз және тереңдетеміз. Сондықтан, сыни ойлау бағытында жұмыс істейтін мұғалімдер әрқашан сабақта және топта жұмыс істеудің барлық түрлерін, соның ішінде пікірталастар мен пікірталастарды, сондай-ақ студенттердің жазбаша жұмыстарының түрлі түрлерін қолдануға тырысады. Нәтижесінде сыни ойшыл белгілі бір қоғамда жұмыс істейді және өзінің жеке басын қалыптастырудан гөрі кең проблемаларды шешеді.
Сын тұрғысынан ойлаудың барлық алуан түрлілігімен ойлаудың бағалау және рефлексиялық қасиеттерін көрсететін тығыз мағынаны көруге болады. Бұл өмірдің жеке тәжірибесі туралы жаңа ақпараттарды енгізу арқылы дамып, догматты қабылдамайтын ашық ойлау. Сын тұрғысынан ойлау мен креативті ойлаудың айырмашылығы сыни ойлауды бағалауды қамтиды, жаңа идеяларды шығаруды емес, көбінесе өмірлік тәжірибеден, сыртқы нормалар мен ережелерден (бұл шығармашылық ойлауға тән), бірақ кемшіліктерді, кемшіліктерді анықтау және жолдарды табу оларды жою. Дегенмен, екінші жағынан, критикалық ойлауды шығармашылық ойлауды дамытудың бастапқы нүктесі ретінде қарастыруға болады, сонымен бірге олар синтезде, өзара тәуелді түрде дамиды.
Жиырма бірінші ғасырда білім берудің мақсаттары мен міндеттері өзгереді, өйткені ақпарат жинақтау студенттердің жүктемесін арттырады, ал мұғалімнің міндеті - білімді қорытындылау емес, сонымен қатар оқушыны осы білімді өз бетімен алуға болатын құралдармен жабдықтау. Осының негізінде білім берудің мақсаттары мен міндеттері өзгеруін 1-кестеден көруге болады.
1-кесте.
Мақсаттар айырмашылығы
Ескі мақсаттар мен міндеттер
Жаңа мақсаттар мен міндеттер
Білім алушылар
-білім мен дағдыларды иеленеді;
- таңдаудың болмауы;
- білім беру мақсаттары мен өмірдің аяқталған түрінде қабылдануы;
- бақылаудан аулақ болу ниеті.
- өзін-өзі дамыту және өзін-өзі жетілдіру;
- білім болашақ жұмысқа баса назар аудара отырып, қызмет түрінде алынады;
- бағдарламалар мен тіпті элементтерді таңдау мүмкіндігі;
Процесс
- тәжірибе мен білім беру;
- белгіленген білім негізінде оқыту қатаңдығы.;
- көбейту, коучинг, репетиторлық әдістерді қолдану;
- оқу және білім беру бағдарламаларының
- студенттердіңжеке тұлғаны қалыптастыру, өзін-өзі жетілдіру;
- сыни, аналитикалық, логикалық ойлау негізінде оқыту;
- өнімділік жолында оқыту, білім алу әдісі;
- оқу және білім беру бағдарламаларының икемділігі.
Нәтижелер
- студенттерді сабырлы, өлшенген, жоспарланған өмірге дайындауға;
- жоғарыдан келген сирек инновациялар.
- қазіргі уақытта осы мектепте, осы командада жайлы өмір үшін жағдай жасау;
- өзін-өзі жетілдіру және қоршаған әлемді жетілдіру үшін инновациялық қажеттіліктерді қалыптастыру;
- білім беру бағдарламалары, әдістер, технологиялар, оқу үдерісінің нысандары бойынша үздіксіз инновациялық процесс
Сын тұрғысынан ойлауды дамытумен айналысатын мұғалімдер өнімді пікір алмасу үшін қажетті қасиеттерді дамытуға үлкен көңіл бөледі: толеранттылық, басқаларды тыңдай білу және өз көзқарастары үшін жауапкершілік. Осылайша, мұғалімдер оқу процесін сыныптың қабырғасынан тыс ағып жатқан нақты өмірге елеулі түрде жеткізе алады. Нәтижесінде кез-келген педагогикалық іс-әрекет идеалды қоғамды құруға бағытталған және осы тұрғыда тіпті сыни ойлаудың негіздерінде оқыған бір мектептің сыныптары үлкен мақсаттарға қол жеткізудегі қадам болып табылады.Ашықтық, икемділік, рефлексиялық, ұстаным мен көзқарастың ішкі анықталмағаны, альтернативті шешімдер туралы хабардар болуымен сипатталатын жаңа ойлау стилін қалыптастыру.
Технология үш сатысынан (сатылардан) тұратын негізгі дидактикалық циклге негізделген. Әрбір фазада өз мақсаттары мен міндеттері, сондай-ақ зерттеу мен шығармашылық белсенділікті арттыруға бағытталған, сондай-ақ алған білімді түсіну және жинақтауға бағытталған тән әдістер жиынтығы бар.
Сын тұрғысынан ойлауды дамыту технологиясы сабақтың әр кезеңін кезең-кезеңмен жүзеге асыру барысында 2 суретте оқыту әрекеті түрлерімен оқыту процесін біріктіретін белгілі әдістерді, әдістерді және стратегияларды ұсынады.
2-кесте.
Кезеңдер
Кезең
Мұғалімнің қызметі
Оқушылардың қызметі
Ықтимал әдістер мен әдістер
1. Шақыру
Оқылатын мәселе бойынша оқушылардың білімін шақыруға, олардың қызметін белсендіруге, әрі қарай жұмысқа уәждемелеуге бағытталған
Оқушы осы мәселе бойынша белгілі екенін, болжам жасайды, жаңа материалды зерделегенге дейін ақпаратты жүйелейді, жауап алғысы келетін сұрақтарды қояды
Белгілі ақпараттың тізімін жасау түрінде:
- негізгі сөздер туралы болжам
- кластерлер түріндегі графикалық жүйелеу, кестелер
- дұрыс және дұрыс емес Пікірлер
- шатасқан логикалық тізбектер
- ақпаратты жіберу
- сұрақтар ("мақсат ағашы
Шақыру сатысында алынған ақпарат тыңдалады, жазылады, талқыланады. Жұмыс жеке, жұп немесе топтарда жүргізіледі
2. Мазмұнды ұғыну
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Академик Е.А.Бөкетов атындағы
Қарағанды мемлекеттік университеті
Әділхан Гүлзира
Scratch ортасы көмегімен оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамыту
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5В011100 - Информатика мамандығы
Қарағанды 2019
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Академик Е.А.Бөкетов атындағы
Қарағанды мемлекеттік университеті
Қорғауға жіберілді
Қолданбалы математика
және информатика
кафедрасының меңгерушісі
п.ғ.к., доцент
_____________ Е.А.Спирина
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Scratch ортасы көмегімен оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамыту
5В011100 - Информатика мамандығы
Орындаған Әділхан Г.
Ғылыми жетекшісі Серикбаева А.С.
аға оқытушы
Қарағанды 2019
Е.А. Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университеті
Математика және ақпараттық технологиялар факультеті
Мамандық 5В011100 - Информатика
Кафедра Қолданбалы математика және информатика
Бекітемін
Кафедра меңгерушісі
__________Спирина Е.А.
__ қырқүйек 2018 ж.
Дипломдық жұмысты (жобаны) орындауға
ТАПСЫРМА
Студент Әділхан Гүлзира ___________________________________ ___
аты-жөні
4-курс, ИНФ-405, 5В011100 - Информатика, күндізгі ________________
курсы, тобы, мамандығы, оқу түрі
1. Дипломдық жұмыстың (жобаның) тақырыбы Scratch ортасы көмегімен оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамыту университет бойынша __ _________ 201__ ж. № ___ бұйрықпен бекітілді.
2. Студенттің аяқталған жұмысты тапсыру мерзімі ___ ______2019ж.
3.Жұмысқа бастапқы мәліметтер (заңдар, әдеби көздер, зертханалық өндірістік мәліметтер)
1. Қазақстан Республикасының Заңы Білім туралы. (2019.19.04. берілген өзгерістер мен толықтыруларымен)
2.Информатика пәнінен жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасы
3. Ивунина Е. Е.О различных подходах к понятию критическое мышление Молодой учёный, 2009.-№ 11.-174с.
4. Дипломдық жұмыста (жобада) өңдеуге жататын мәселелер тізімі
Сыни ойлау қабілетінің түсінігі және оның сипаттамасы, логика түрлері және логикалық ойлау, Scratch бағдарламалау ортасы арқылы оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамыту
5. Графикалық материалдар тізімі (сызбалар, кестелер, диаграммалар, және т.б.)_ 5 кесте___________________________________ _______
___________________________________ ______________________________________ ______________________________________ ______________________________________ ______________________________________ __________
6. Негізгі ұсынылатын әдебиеттер тізімі:
1. Мирончик Е.А. Развитие логического и алгоритмического мышления учащихся на уроках информатики.Информатика и образования. -2017.
2. Программирование в среде Scratch. 2011 г. -- http:scratch-.ucoz.ru
3. Ивунина Е. Е.О различных подходах к понятию критическое мышление Молодой учёный, 2009.-№ 11.-174с.
7. Жұмыс бойынша консультациялар (оларға қатысты жұмыс бөлімдерін көрсетумен)
Бөлімнің, тараудың нөмірі, атауы
Ғылыми жетекші, кеңесші
Тапсырманы алу мерзімдері
Тапсырманы берді (қолы)
Тапсырманы қабылдады (қолы)
Логикалық ойлауды дамытудың әдістемелік аспектілері
Серикбаева А.Б
қараша, желтоқсан 2018
Электронды оқу құралын құру технологиясы
Серикбаева А.Б
қаңтар-наурыз 2019
8. Дипломдық жұмысты (жобаны) орындау кестесі
№
Жұмыстың кезеңдері
Жұмыс кезеңдерін орындау мерзімдері
Ескерту
1
Дипломдық жұмыстың (жоба) тақырыбын бекіту
қыркұйек 2018
2
Дипломдық жұмысты (жобаны) дайындау үшін материалдар жинау
10.09.18-31.09.18
3
Дипломдық жұмыстың (жобаның) теориялық бөлімін дайындау (1 тарау)
01.12.18-31.12.18
Іс-тәжірбиеге кеткенге дейін
4
Дипломдық жұмыстың (жобаның) сараптамалық бөлімін дайындау (2 тарау)
03.01.19-30.03.19
Іс-тәжірбие уақытында
5
Дипломдық жұмыстың (жобаның) толық мәтінінің жобалық нұсқасын аяқтау
01.04.19-15.04.19
Іс-тәжірбие аяқталғаннан кейінгі бірінші аптада
6
Дипломдық жұмысты (жобаны) алдын-ала қорғауға ұсыну
15.04.19
Шолу дәрістерінің (консультациялар) уақытында
7
Дипломдық жұмысты (жобаны) сын-пікірге ұсыну
22.04.19
8
Дипломдық жұмыстың (жобаның) ғылыми жетекшінің пікірімен және сын-пікірімен соңғы нұсқасын тапсыру
06.05.19
9
Дипломдық жұмысты (жобаны) қорғау
МАК кестесіне сәйкес
Тапсырманың берілген күні __________ 2018ж.
Ғылыми жетекшісі __________________________________
қолы аты-жөні, ғылыми атағы, қызметі
Тапсырманы қабылдады: студент _____________________
қолы аты-жөні
МАЗМҰНЫ
Кіріспе 7
1. Логикалық ойлауды дамытудың әдістемелік аспектілері 10
1.1 5-6 сынып оқушыларының жас ерекшеліктеріне байланысты психологиялық және физиологиялық ерекшеліктері 10
1.2 Сыни ойлау технологиясы 16
1.3 Ойлау процесінің мәні. Логикалық ойлау 24
1.4 Логикалық тапсырмаларды шешу әдістері мен тәсілдері 28
1.5 Мектепте информатика сабағында логикалық ойлау қабілетін дамыту 32
2.Электронды оқу құралын құру технологиясы 38
2.1 Scratch бағдарламалау ортасының мүмкіндіктері 38
2.2 HTML тілі - гипермәтіндік белгілеу тілі 43
2.3 AutoPlay Media Studio 8.0 47
2.4 Электрондық оқу құрал ныманының құру технологиясы 49
Қосымша 60
Кіріспе
Қоғам дамуының қазіргі кезеңінде ақпарат тез өзгеріп, таратылады және оқушылар оны есте сақтауға ғана қабілетті емес, сонымен қатар талдау, салыстыру, абстракциялау, дұрыс қорытынды жасау және т. б. әрекеттерге қабілетті болуы тиіс.
Қызметкерлердің интеллектіне жоғары талаптар қоятын ақпараттық технологиялар халықаралық еңбек нарығында көшбасшы орынға ие. Бірақ, егер нақты техникалық құрылғымен жұмыс істеу дағдысын тікелей жұмыс орнында алуға болатын болса, онда белгілі бір табиғи ортада дамымаған ойлау қабілеті сол қалпында қалады.
Оқытудың жаңа мазмұны мұғалімнен жаңа әдістеме әзірлеуді талап етеді, ол оқушыларға білімнің өсіп келе жатқан көлемін хабарлап қана қоймай, сонымен қатар ғылыми ақпаратты қабылдау, өңдеу және меңгерудің жылдам әдістерін, жаңа білімді өз бетімен толықтыру және ала білуді, оларды сыни тұрғыдан ойлай білуді қамтамасыз етуді талап етеді.
Информатика курсын оқушылардың логикалық ойлауын қалыптастырып, тапсырмаларды шешкенде алгоритмдік және эвристикалық тәсілдердің көмегімен есептеуіш техниканы ақпаратпен жұмысты автоматтандыру құралы ретінде пайдалануды ұсынады.
Информатиканың мәртебесінің өзгеруі тиісті оқу пәндерін оқытудың мазмұны мен әдіснамасын дамыту қажеттілігіне әкеледі. Информатиканы оқытудың мазмұнын өзгерту бағыттарының бірі - компьютерлік ойынды жобалау, құру және зерттеуге назар аудару.
Адамды оқыту кезінде оқушы немесе студент болсын, көптеген сұрақтар пайда болады. Мысалы, зерттеу материалына қалай қызығушылық туғызу керек? Алынған ақпаратты қанша адам игереді? Материалды адамға барынша толық көлемде жеткізе алдым ба? Жоғары пилотаж - бұл "оқытпай-ақ" үйрету. Яғни, оқушыға ақпаратты ерігінен тыс үйретуге тырыспай, оқушының кедергісін тудырмай, өзі ізденіп оқуға жағдаят жасау. Пәнге және қойылған міндеттерді шешуге шынайы қызығушылық туғызу.Оған білім берудің түрлі әдістерін пайдалана отырып қол жеткізуге болады - коллаж, фильмді көру,пікірталас, іскерлік ойын. Оқыту процесіне әрт түрлі жаңалықтар әкеліп оған оқушылардың барынша қатысуына жағдай жасайды.
Қазіргі уақытта қоғамымыз дамудың жаңа кезеңіне шықты. Адамгершілік және әлеуметтік салаларда жаңа ұстанымдар пайда болады. Қоғамның табысты дамуы үшін ғылыми-техникалық прогресті табысты жүзеге асыру үшін жоғары білімді, үлкен шығармашылық әлеуеті бар, стандартты емес ойлау қабілеті бар адамдар талап етіледі.
Өскелең ұрпақты тәрбиелеуге көп көңіл бөлу керек. Дәл осы мектеп балаларды одан әрі өмірге қажетті біліммен, ептілікпен және дағдылармен қаруландырады. Мектепте оқушылар логикалық ойлаудың негізгі тәсілдерін (салыстыру, жіктеу, жалпылау және т.б.) меңгереді. Осы арқылы мектеп мұғалімдері өз алдына балалардың логикасын қалыптастыру және дамыту бойынша маңызды міндет қояды,ол балаларға өз ойларын дәлелдеуге, дұрыс ой-пікірлерге келуге, нәтижесінде оқушыларға өз бетімен білім алуға мүмкіндік беретін дәлелді қорытынды жасауға мүмкіндік береді. Мәселенің өзектілігі мұғалім синтез және талдау, жіктеу және жалпылау, аналогия және абстракция сияқты ойлау операцияларын пайдалану бойынша жұмыс жүйесінің жоқтығына байланысты оқушылардың логика заңдары бойынша ойлау қабілетін дамытуға қалай дұрыс ықпал ететінін үнемі білмейді.
Қазіргі уақытта информатикадағы оқыту мазмұны едәуір өзгереді. Бұл өзгерістердің басты себебі - оны ақпараттық ғылымды дамыту үрдістеріне, информатика мен ақпараттық технологияларды зерттеудегі әлемдік үрдістерге және ҚР жаңартылған білім бағдарламасына сәйкес келтіру. Scratch бағдарламасы оқушылармен жүргізілетін сыныптан тыс жұмыстың ең әсерлі, ерекше бір тараған түрі. Жақсы ұйымдастырылған "Scratch бағдарламасы" балаларды информатикаға қызықтыра түседі. Олардың шығармашылық қабілетін жалпы информатикалық мәдениетін арттырады және программада көрсетілген материалды оқып үйренгенде оқушылардың үлгерімін арттырады. Ал " Scratch бағдарламасы " мұғалімге көмекші құрал болып табылады.
Scratch-бағдарламалауға үйрету үшін ғана емес, сонымен қатар Scratch - бұл оқушылардың қажетті дағдыларын дамыту құралы:
oo ақпараттық сауаттылық. Жобалар жасай отырып, балалар әр түрлі ақпарат түрлерімен жұмыс істейді: мәтін, графика, анимация, дыбыс;
oo коммуникативтік дағдылар. Scratch оқушыларға жобалармен бірге жұмыс істеуге мүмкіндік береді;
oo логикалық және жүйелі ойлау. Балалар Scratch-да жұмыс істей отырып, сыни ойлауға және пайымдауға үйренеді: жобаларда кейіпкерлердің мінез-құлқын, олардың өзара әрекеттесуін келісу керек;
oo креативтілік және білім алушылық.
мектеп бағдарламасының кез келген пәндері бойынша білім беру ойын және қолданбалы жобаларын жүзеге асыру арқылы Scratch бағдарламалау тілі мен ортасын оқыту. Осылайша, оқушыларда ақпараттық технологиялар саласының өзектілігін және әлеуметтік талап етілетін аспектіде бірқатар ат кәсіптерін түсіну, сондай-ақ жай ғана қызықты емес, сонымен қатар көптеген тұтынушылар (мұғалімдер, сондай-ақ кіші жастағы оқушылар) мүдделі пайдалы нәтиже алуға уәждеме қалыптасады. Сонымен қатар, орта мектептің оқу пәндері жүйесінде пәнаралық байланыстарды қалыптастыру қамтамасыз етіледі. Мұғалімге оқушылармен кез келген мектеп пәндерінің оқулықтарын қарау, пән мұғалімдерімен кеңесу және болашақта басқа мұғалімдердің тиісті пәндерді оқытуына енгізілуі мүмкін білім беру жобалары мен ойындарын құру бойынша міндеттерді тұжырымдау ұсынылады.
Дипломдық жұмыстың өзектілігі. Scratch бағдарламалау ортасы арқылы оқушыладың логикалық ойлау қабілетін дамыту. Оқушылардың информатика пәніне деген қызығушылығын ояту, сабаққа деген ынтасын арттыру.
Дипломдық жұмыстың мақсаты. Оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамыту үшін Scratch бағдарламалау ортасын пайдалану. Scratch бағдарламасында әр түрлі жобалар құру процесінде арқылы оқушылардың логикасын және алгоритмдік ойлауын және шығармашылық қабілетін дамыту. Информатика сабақтарында әр түрлі тапсырмаларды, бірінші кезекте логикалық және стандартты емес тапсырмалаларды қолдану .
Дипломдық жұмыстың міндеті.
- логикалық ойлау ерекшеліктерін анықтау;
- scratch бағдарламысын қарастыру;
- мектеп оқушыларының жас ерекшеліктерін жүйелеу.
Қойылған мақсаттарды іске асыру барысында қолданылатын келесі зерттеу әдістері қолданылды: психологиялық-педагогикалық және әдістемелік әдебиеттерді талдау, оқушылардың шығармашылық қызметінің өнімдерін бақылау және талдау, мектеп мұғалімдерінің тәжірибесін зерделеу, әңгімелесу, теориялық талдау және синтездеу, салыстыру, қорыту, жіктеу және т.б.
Заманауи оқытудың бір бағыты - бұл оқытудың барлық сатыларында жаңа білім алу үшін компьютерлік құралдар мен телекоммуникациялық технологияларды пайдалану. Оқытудың ақпараттық құралдарын қолдану әр түрлі дидактикалық идеялар мен оқу үдерісін ұйымдастыру принциптерін іске асыру үшін жақсы техникалық мүмкіндіктер береді, мұғалімнің қызметін жаңа мазмұнмен толықтырады. Алайда, бұл мұғалімнің функциясының бір бөлігін өзіне алатын компьютер оқытушыны оқыту процесінен мүлдем ығыстыра алатынының көрсеткіші болып табылмайды. Керісінше, ақпараттық технологияларды қолдану Оқыту процесін жандандыруға, оқылатын пәнге оқушылардың қызығушылығын және оқу процесінің тиімділігін арттыруға бағытталған. Олар оқылатын материалды түсініп жетуге мүмкіндік береді. Ақпараттық оқытудың элементтері мен құралдарының бірі электрондық басылымдар (оқулықтар, құралдар, кітаптар) немесе электрондық білім беру ресурстары (ЭБР)
Бүгінгі таңда электрондық оқу құралдары оны компьютерлік технологиялардың әртүрлі мүмкіндіктерімен толықтыра отырып, оқу курсын байытуға мүмкіндік береді және оны оқушылар үшін қызықты әрі тартымды етеді.
Ұсынылған материалдың көрнекілігінің жоғары дәрежесі, курстардың әр түрлі компоненттерінің өзара байланысы, кешенділік және интерактивтілік бағдарламаны студент үшін де, оқытушы үшін де таптырмайтын көмекші ретінде жасайды.
1. Логикалық ойлауды дамытудың әдістемелік аспектілері
4.1 5-6 сынып оқушыларының жас ерекшеліктеріне байланысты психологиялық және физиологиялық ерекшеліктері
Белгілі бір уақыт кезеңіне тән анатомиялық,физиологиялық және психологиялық ерекшеліктерді әдетте жас ерекшеліктері деп аталады. Сондықтан педагогика және психология балалардың жас ерекшеліктерінің динамикасын, өзгергіштігін анықтайды,ол оқушылар мен әлем арасындағы қарым-қатынас жүйесіне байланысты екенін атап көрсетеді. Балалар дамудың бір сатысынан екінші сатыға ауысу кездейсоқ емес. Әр жас кезеңіне тән үш психологиялық сипаттаманы жиі көруге болады.
Сананың, дене күшінің дамуы адамның жас ерекшеліктеріне байланысты. Жыл сайын ағза өсіп, ақыл-ой қабілеті дамиды. Балалардың жас ерекшеліктерін есепке алу білім беру мен тәрбиелеудің негізгі принциптерінің бірі болып табылады. Біз қоғамда белгілі бір құқықтары бар адам-бұл адам атқаратын рөлді түсінеміз. Ал қалыптастыру-жеке тұлғаны дамыту мен тәрбиелеудің нәтижесінде саналы өмір салтына дайындық жетілдіріледі.
Баланың тұлғасын қалыптастыруға ықпал ететін тәрбиелік, әлеуметтік, әлеуметтік орта және тұқым қуалаушылық. бала өз ата-аналарын жақсы көреді-олардың бақытына қоғам жауап береді. Бала туу-бүкіл өмір әлемінің эволюциялық жемісі. Адам табиғаттан тыс өмір сүрмейді, сондықтан ол табиғи зақымданудан пайда болады. Адам оның ұрпағы үшін барлық жағдай жасайды.
Білім беруде балалардың жас ерекшеліктерін ескеру қажет. Белгілі педагог Я. Коменский адамын баланың табиғатын, оның қабылдауын, ойлау ерекшеліктерін есте сақтау қажеттігіне сендірді.
Қазіргі педагогикалық және психологиялық ғылымдар биологияның, әсіресе балалар мен жасөспірімдердің дамуындағы факторлық рөлін көрсетеді. Педагогикалық ғылым баланың дамуын тұрақты қозғалыс бағыты ретінде қарастыра отырып, сапалық, сандық жиынтыққа елеулі өзгерістер енгізеді.
Тәрбиелеудің табысы ең алдымен тәрбиешілердің (мұғалімдердің, ата-аналардың) балалардың жас ерекшелігінің заңдылықтарын білуіне және әрбір баланың жеке ерекшеліктерін анықтай білуіне байланысты.
Қазіргі уақытта орта мектеп жасы (жасөспірімдер) 11 -- тен 15 жасқа дейін, үлкен мектеп жасы (жасөспірімдер) 15-тен 18 жасқа дейін созылады деп есептеледі. Баланың барлық өмірі келесі жас кезеңіне сәтті өту үшін осы жастағы мүмкіндіктерді ескере отырып ұйымдастырылуы тиіс.
Бесінші сыныпта оқушылар жаңа кезеңге -- жасөспірімдер қатарына кіреді. Бұл жаста олар маңызды жеке дағдарысты -- бірегейліктің дағдарысын өтеді. Оның негізгі мазмұны -- ересек адам ретінде өзі туралы жаңа тұтас көзқарасты қалыптастыру.
Мектептің бастауыш буынынан орта буынға көшу әр оқушының өміріндегі өзгермелі, дағдарысты кезең болып табылады. Кез келген мұғалім 5-ші сыныптың басы - күрделі кезең, тек бала үшін ғана емес, мұғалімдер үшін де, ата-аналар үшін де екенін айтады. Проблемалар көп және олар оқу процесінің шеңберімен шектелмейді,сонымен қатар жалпы мектепте өмір сүруді ұйымдастырумен және отбасындағы психологиялық ахуалмен байланысты.
Бірегейлік бүкіл өмір жолы бойында дамиды, бұл ретте маңызды кезең нормативтік дағдарыстар болып табылады. Олардың тұруы бірегейлікті толыққанды қалыптастыру үшін қажет, олардың әрқайсысы оның қалыптасуына өзінің белгілі бір үлесін қосады.
Бұл үдерісте жасөспірімдер жасына басты рөл беріледі, өйткені осы кезеңде сапалы өзгерістер басқа уақытқа қарағанда әлдеқайда жылдам пайда болады. Жыныстық жетілу дене және эмоциялық өзгерістерге әкеледі. Жаңа сипаттамалар ойлауға ие болады, ол формальды-логикалық болады. Әлеуметтік мәртебе күрт өзгереді. Осының салдарынан бала кезінен бастап бар бірегейліктің ішінара бұзылуы орын алады. Дағдарыс деп атауға болатын кезең келеді. Бұл жерде "дағдарыс" ұғымын даму туралы түсініктердің контекстінде біз апат қаупін бөліп алу үшін емес, өзгеру сәтін, жоғары осалдықты және өспелі әлеуетті мүмкіндіктерді белгілеу үшін пайдаланамыз.
Бесінші сынып оқушылары дағдарыс кезеңіне біркелкі емес кіреді. Оның басталу уақыты баланың физиологиялық ерекшеліктеріне, әлеуметтік дамуына, отбасылық жағдайға байланысты. Ол жасөспірімдерде ерте жыныстық жетілу, жеке жетілген, отбасында гиперопексіз тез басталады.
Бесінші сыныптың соңында оқушылардың көпшілігінде дағдарыстың алғашқы белгілері пайда болады-әлеуметтік нормаларды бұзуға ұмтылу, жоғары эмоциялық сезімталдық. Бұл әртүрлі көрінеді. Оқушылар ересек адамның сөздерін елемеуге, алаңдатпауға және оған көңіл бөлмеуге болады. Қарқынды эмоциялық реакциялар оқушының бір партада отырғысы келмейтіндермен бірге отырғысы келеді. Кейбіреулер асханада артық белсенділік танытады: тамақ ішеді, бір-бірін тамаққа салмайды, ыдыс-аяқтарды өз артынан жинамайды. Белгіленген ережелерге қарсылық мектеп концерттерінде жақсы байқалады: оқушылар дауыстап сөйлейді, сахнадан бұрылады, кейде тіпті тұрып кетеді және кетеді. Балалар мектеп формасын киюден бас тартады, сыныпқа тыйым салынған тамақ әкеледі, ересек адамдарға тән емес лексиканы қолданады.
Жоғары эмоциялық сезімталдық көбінесе қиын жағдайларда көрінеді. Оқушыларға өзін-өзі дайындауға кірісу, күннің соңында мектеп ережелерін сақтау қиын. Балалардың қиындықтарға эмоциялық ден қою деңгейі жоғарылайды. Бұл нұсқауларды орындаудан бас тарту, ренжіту, ашық агрессия болуы мүмкін: "Мен мұны жасамаймын. Бұл ақымақ". Бала өзіне тұйықталуы немесе оның қызықты еместігін және қажет еместігін көрсете отырып, күрделі жұмысты демонстративті түрде құнсыздануы мүмкін: "барлығы тұйық". Кейбір оқушылар психосоматикалық симптомдармен қиын жағдайларға жауап береді: бас, асқазан аурулары. Басқа проблемалар аз болса да жылайды.
Эмоциялық сезімталдық мұғалімдермен қарым-қатынас орнатуда да көрінеді. Оқушылар сабақтан тыс қарым -- қатынас іздейді-оларға маңызды, мұғалімнің өзіне қызығушылық танытуы, қолдау көрсеткісі келеді.
Бірақ құрбыларымен қарым-қатынаста эмоциялық сезімталдық ерекше байқалады. Ұлдар мен қыздар арасында да, сыныптар арасында да бәсекелестік артады. Қыздар мен ұлдар арасында бәсекелестік пайда болады. Сыныпта әсер ету үшін күрес басталады. Жасөспірімдер қоршаған ортаға тыңдалып, олардың қалауы бойынша келіп түскенін қалайды. Бұл уақытта жанжал, ренжіс саны артады. Оқушылар тітіркендіргіш, шашыраңқы болады. Олар жиі бір-бірін қорлайды. Бұл аморалдық емес, өзін-өзі бекітудің басқа тәсілдерін білмеу.
Жасөспірімдерге өзін-өзі дұрыс көрсету үшін ересектер тарапынан көмек қажет деп айтуға болады, бірақ өздері оған жүгінбейді. Сондықтан педагогтарға бастамашы болу керек.
Бесінші сынып оқушыларын дамытудың келесі жолы-жоғары мектеп оқушысының жаңа әлеуметтік рөлін қалыптастырудың басталуы. Бұл рөл балалардың оқудан тыс, сондай-ақ құрдастарымен және педагогтармен оқу қарым-қатынасына қатысты бейтаныс ережелерді меңгеруін талап етеді. Бесінші сынып оқушылары көптеген оқытушылармен қарым-қатынас жасауға, олардың талаптарын есте сақтауға және орындауға үйренеді. Ересектердің көп екені және олардың барлығы бір нәрсе талап ететіні мектеп оқушылары үшін жаңа болып табылады. Балалар сабақ жүргізудің әр түрлі қарқынына, тоналдығына, педагогтардың тәртіптік әдістеріне үйренеді.
Сонымен қатар, олар жоғары мектеп бағдарламасын меңгере бастайды, ол кейде оқушылар үшін жаңа формада ұсынылатын ауызша тапсырмалардың көп санын қамтиды, көптеген ұғымдармен, ғылыми мәтіндермен танысады.
Жоғары сыныптарда оқыту бастауыш мектепке қарағанда дербестіктің жоғары деңгейін талап етеді. Бірте-бірте оны бесінші сынып оқушылары да меңгере бастайды, бірақ бастапқыда бұл оларға қиын беріледі, көмек қажет.
Жаңа рөл оқушыларға мақтан тұтатын жоғары мәртебе береді. Бұған оқу процесінің тиімділігін арттыру үшін шағым жасауға болады.
Жоғары мектеп оқушысының рөлі балаларға жаңа мүмкіндіктер береді:үлкен кеңістік, ол бойынша еркін қозғалу, үйірмелер мен спорт секцияларына бару. Балалар кейде маңызды нәрселерді жіберіп алудан қорқады, мектепте жүгіреді,үлгеруге тырысады және ересектер кейде беттік, сәтсіздік ретінде бағаланады.
4 - сыныппен салыстырғанда танымдық салада елеулі айырмашылықтар байқалмайды. Үлгерімнің төмендеуі жаңа рөлді меңгерудің бұрын сипатталған процесі есебінен, сондай-ақ балалардың физиологиялық шаршауынан болуы мүмкін. Сонымен қатар, бұған оқушылардың дербестігінің жоғары деңгейі жеткіліксіз ықпал етеді. Мысалы, сабақ басталады, ал оқушы үзілісте дайындалмай, дәптерден кейін шкафқа барады. Немесе үй тапсырмаларын орындамайды, өйткені оларды жазуға үлгермейді.
Бұл уақытта оқушылардың оқу мотивациясы жоғары. Бірақ көбінесе ішкі емес, себебі көпшілігі ынталандыру және ата-аналардың жазаларын болдырмау үшін үйренеді. Бесінші сыныптың ортасына қарай кейбіреулер ойлана бастайды: неге олар шынымен үйренеді? Олар өздері үшін мұны өзінің табысты болашағы үшін не істеу керектігін шешеді. Бірақ болашақ пен шынайы өмір арасындағы байланыс әлі де күрделі емес. Сондықтан, мұғалімдер көмектесті қосу және түсіну, құндылығы және пайдалылығы, алынған білім үшін қолайлы ересек өмір.
Бастауыш мектеппен салыстырғанда оқу қиындықтарының артуы оқушылардың танымдық мүмкіндіктеріне күмән тудыруы мүмкін. Сондықтан үлкендер балалардың өз күшіне деген сенімділігін қолдау қажет.
Белгіні оқушылар атқарылған жұмысты бағалау немесе білімнің өзекті сапасын бағалау ретінде емес, жаза, мәселе, ауыр оқиға ретінде қабылдайды. Ол жас, мұғалімді ренжітуі мүмкін. Бақылау жұмыстарының қорқынышы бесінші сынып үшін типтік болып табылады.
Жасөспірімдер дағдарысының басталуы балалардың алдына өз маңыздылығын бекіту проблемасын қойып отырғандықтан, педагогтарға олардың бірегейлігін баса назар аудару, әркімге оны көретінін, бағалайтынын, байқайтынын түсіну өте маңызды.
Бесінші сынып оқушылары өздерінің жеке танымдық стилінің ерекшелігі неде екенін білмейді, өз мүмкіндіктерін түсінбейді, сондықтан олар ересек позициядан көмек сұрай алмайды, ал қамқорлық, төмендеу қалайды. Олар сәтсіздіктерді ұтымды тәсілді талап ететін оқыту сәттері ретінде қабылдауға, көмек көрсету туралы өтінішті қалай қалыптастыру керектігін көрсетуге үйрету қажет.
Жоғары мектептің барлық кезеңі "қиын жас" деп аталады, себебі бұл бала кезінен ересек адамға (есейуге) көшу. Осы уақытта болып жатқан ең басты процесс - жасөспірім өмірінің барлық жағына әсер ететін жыныстық жетілу. Қарқынды нейрогормональды қайта құру, қарқынды өсу және физикалық даму, гормондардың орталық жүйке жүйесіне әсері неғұрлым өткір, айқын көрінген және ұзақ жас дағдарысына - пубертаттық (немесе "дағдарыс 13 жас") әкеледі.
Бұл кезеңде мінез-құлықтың басты белгілері, яғни жеке тұлға негіздері пайда болады; қабілеттері, бейімділігі, мүдделері, әлеуметтік қатынастардың едәуір бөлігі анықталады. Жасөспірім қамқорлықтағы бала кезінен дербестікке түсуге тырысады, алайда ол әлі де оқиды, асырауындағы адам болып табылады, өзара қарым-қатынастың балалардың түрлерін жиі көрсетеді. Ересек сезім және өсіп келе жатқан ынта нақты шындыққа қайшы келеді. Бұл Жасөспірімдер жасындағы дағдарыстың себебі болып табылады.
Жасөспірім үшін құрдастардың пікірі ересектердің пікірінен әлдеқайда маңызды. Жасөспірімдердің үрейленуі мен қорқыныштарының негізгі себептері, әдетте, бастауыш сынып оқушылары сияқты оқулықпен проблемалар емес, құрдастарымен өзара қарым-қатынастардан туындайды.
Бұл жастың қиын деп аталу себептері:
oo көптеген сапалы өзгерістер орын алады, олар бұрыңғы сынықтар сипатында болады: ерекшеліктер, мүдделер мен қарым-қатынастар (бұл сыну көбінесе қарқынды, кенеттен, тез жүреді);
oo жасөспірімнің өзінің субъективті қиындықтарымен (ішкі күйзелістер, ақыл-ой, физиологиялық қиындықтар),
oo жасөспірімдерді тәрбиелеуде ата-аналар мен педагогтар үшін қиындықтар (қыңыр, дөрекілік, негативизм, тітіркенгіштік және т.б.).
Жасөспірімдік жаста әдетте кіші жасқа тән мінез-құлық реакцияларына бейімділік жиі сақталады: бас тарту, оппозиция және наразылық реакциясы. Алайда, бұл жас үшін ең типтік болып табылады:
1. Эмансипация реакциясы - дербестікке, ересектердің қамқорлығынан босатуға ұмтылу. Ол үйден қашудың және мектептен кетудің, ата-аналар мен мұғалімдерге бағытталған эмоциялық өршудің, сондай-ақ жекелеген бейәлеуметтік әрекеттердің негізінде жатуы мүмкін.
2. Топтастыру реакциясы - мінез-құлықтың белгілі бір стилімен, топішілік қарым-қатынас жүйесімен және өз көшбасшысымен қалыптасқан жасөспірімдер топтарын құруға ұмтылуымен түсіндіріледі. Алайда, топтардың құрамы мен олардың сабақтары бос уақытында пайдалы емес.
3. Әуестену реакциясы (хобби-реакция) - спортпен әуестену, көшбасшылыққа ұмтылу, құмар ойындар, коллекциялауға құмарлық ер балаларға тән. Қыздарға назар аударуға ұмтылу себеп болып табылатын сабақтар (бірлескен қызметке қатысу, киім, сән, косметика және т.б.). Зияткерлік-эстетикалық қызығушылығы екі жыныста да байқалуы мүмкін.
Жыныстық жетілу кезеңінің басталуына байланысты өзгерістер кіші жасөспірімнің танымдық саласында да орын алады: олардың қызметінің қарқыны бәсеңдейді, белгілі бір жұмысты орындау үшін оқушыға көп уақыт қажет.
Балалар жиі алаңдатады, ескертулерге барабар жауап бермейді, кейде өздерін қызықтырады, тітіркендіреді, қыңыр болады, олардың көңіл-күйі жиі өзгереді. Бұл ескертулердің, жазалардың себебі болып табылады, өзара қарым-қатынастардағы үлгерім мен қақтығыстардың төмендеуіне әкеледі.
Жасөспірімдерге жоғары қозу, тепе-теңсіздік тән, олар әлі де өз эмоцияларын ұстап, оларды басқара алмайды.
Осы кезеңде балаларға жоғары белсенділік, қызметке ұмтылу тән, қызығушылықтар, қызығушылықтар, шекаралар мен сфералар нақтыланады. Осы кезеңде жасөспірімнің күнделікті өмірінен тыс көп нәрсе қызықты болады. Оны өткен және болашақ, соғыс және бейбітшілік, өмір және өлім мәселелері, Экологиялық және әлеуметтік тақырыптар, әлемді тану мүмкіндіктері, өзге планеталар қызықтырады.
Осы жастағы балалар өзінің ішкі әлемімен және өзін бағалаумен белсенді түрде айналыса бастайды.
Кіші жасөспірімдермен болған негізгі өзгерістер "ересек сезімінде" көрінетін кіші жасөспірім кезеңінің жаңа түзілімдері ретінде өсуге және "жақсы жолдастың" қасиеттерінің ұғымына байланысты мінез-құлықтың этикалық нормаларын меңгеруге қатысты.
Бұл жастағы маңызды жаңалығы - ересектік сезімі. Ересектік сезімі тең құқықтылық, құрмет және дербестік қажеттіліктеріне, ересектер тарапынан маңызды, сенімді қарым-қатынас талап етуінде пайда болады. Осы талаптарды елемеу, бұл қажеттіліктің қанағаттанбауы жасөспірімдер дағдарысының теріс белгілерін шиеленістіреді. Жасөспірім тұлғасының маңызды ерекшеліктерінің бірі ересек болуға және санауға ұмтылу болып табылады. Жасөспірім өзінің ересектігін барлық құралдармен бекітуге тырысады,сонымен қатар оның толыққанды ересек сезінуі әлі жоқ. Сондықтан ересек болуға ұмтылу және оның ересектігін айналасындағыларға мойындау қажеттілігі қатты алаңдатады.
Жасөспірім қызметінің негізгі түрі кіші оқушы сияқты оқыту болып табылады, бірақ осы жастағы оқу қызметінің мазмұны мен сипаты айтарлықтай өзгереді. Жасөспірім ғылым негіздерін жүйелі түрде меңгеруге кіріседі. Оқыту көпқырлы, бір мұғалімнің орнын педагогтар ұжымы алады. Жасөспірімге жоғары талаптар қойылады. Бұл оқуға деген қарым-қатынасты өзгертуге әкеледі. Орта жастағы оқушы үшін оқу сабақтары үйреншікті іс болды. Оқушылар кейде артық жаттығулардан өзін жоғалтпауға бейім, берілген немесе тіпті аз уақыт ішінде сабақ орындайды. Жиі үлгерімнің төмендеуі байқалады. Кіші оқушыны белсенді оқуға итермелеген нәрсе енді осындай рөл атқармайды, ал оқуға деген жаңа көзқарастар (болашаққа орнату, алыс перспективалар) әлі пайда болған жоқ.
Егер бастауыш сыныптарда оқушы мұғалімнің барлық нұсқауларын сенімге алса, онда жасөспірім қандай да бір тапсырманы не үшін орындау керектігін білгісі келеді. Сабақта "бұл не үшін?", "неге?"-, деген сұрақтады жиі естуге болады: Бұл мәселеде ойланбастан да, кейбір наразылықтан да, кейде мұғалімнің талаптарына сенімсіздіктен де болады.
Мектепте оқытуда оқу пәндері жасөспірімдер үшін теориялық білімнің ерекше саласы ретінде сөйлей бастайды. Олар көптеген фактілермен танысады, олар туралы айтуға немесе тіпті сабақта қысқа хабарламалар жасауға дайын. Бірақ жасөспірімдер фактілерді өздері емес, олардың мәні, пайда болу себептері қызықтыра бастайды, бірақ мәнге ену әрдайым тереңдігімен ерекшеленбейді.
Сонымен қатар, дайын баланы үлкен қызығушылықпен қабылдайтын кіші оқушыдан айырмашылығы, жасөспірім ақыл-ой қызметіндегі дербестікке ұмтылады. Көптеген жасөспірімдер тапсырмаларды тақтадан шығармай орындауға тырысады, қосымша түсіндірулерден аулақ болуға тырысады, егер олар материалдарды өздері шеше алады, өзінің өзіндік үлгісін ойлап табуға ұмтылады, өз ой-пікірлерімен бөліседі және т. б. Барлығы сенімге қабылдайтын кіші оқушыдан айырмашылығы, жасөспірім мұғалімнің әңгімесінің мазмұнына жоғары талаптар қояды,ол дәлелдемелерді, сенімділікті күтеді.
Эмоционалдық - еріктік сала саласында жасөспірімге үлкен құмарлық, өзін ұстай алмаушылық, өзін-өзі бақылаудың әлсіздігі, мінез-құлқындағы шұғылдық тән. Егер оған қатысты сәл әділетсіздік байқалса, ол "жарылуы", аффект жағдайына түсуі мүмкін, бірақ одан кейін бұл туралы өкінуі мүмкін. Мұндай мінез-құлық әсіресе шаршау жағдайында пайда болады. Жасөспірімнің өте эмоциялық қоздырғыштығы ол құмарлықпен, ыстық дауыспен таласады, дәлелдейді, наразылығын айтады, қатты жауап береді және кинофильмдер немесе кітаптар кейіпкерлерімен бірге уайымдайды.
Қиындықтармен кездескен кезде оқушының басталған істі аяғына дейін жеткізбеуіне әкелетін қатты теріс сезімдер туындайды. Сонымен қатар, жасөспірім, егер қызмет күшті оң сезімдерді тудырса, табанды, шыдамды болуы мүмкін.
Кіші жаспен салыстырғанда достық өзгеше сипатқа ие болады. Егер кіші мектеп жасындағы балалар бір партада отырса, онда жасөспірімдер достығының басты негізі мүдделердің ортақтығы болып табылады. Бұл ретте достыққа өте жоғары талаптар қойылады және достық ұзақ сипатта болады. Ол өмір бойы сақталуы мүмкін. Жасөспірімдерде салыстырмалы түрде тұрақты және кездейсоқ әсерден тәуелсіз моральдық көзқарастар, пайымдаулар, бағалар, наным-сенімдер қалыптасады. Сонымен қатар, моральдық талаптар мен оқушы ұжымының бағалары ересектердің талаптарына сәйкес келмеген жағдайда, жасөспірімдер ересектердің моральдық емес, олардың ортасында қабылданған моральдық жағынан жиі жүреді. Жасөспірімдерде талаптар мен нормалардың өз жүйесі пайда болады және олар үлкендер тарапынан айыптаулар мен жазалаудан қорықпай, оларды табанды түрде қорғай алады. Бұл оқушылардың ортасында жылдан жылға бар және педагогикалық ықпалға келмейтін кейбір "моральдық ұстанымдардың" төзімділігі, мысалы, есептен шығаруға болмайтын немесе сабақта айтқысы келмейтін оқушылардың айыптауы және тіпті анықтаманы есептен шығаратындарға ынталандыру көзқарасы болуы мүмкін.
1.2 Сыни ойлау технологиясы
Сыни ойлауды дамыту технологиясы инновациялық педагогикалық идеялар арасында проблемалық және өнімді оқытудың үйлесімділігі, тиімді әдістер мен әдістер арқылы табысты үйлесуі арқылы ерекшеленеді.
Бұл технология Солтүстік Айова университеті мен Хобард және Уильям Смит колледждеріндегі Халықаралық оқу одағы. Бағдарламаның авторлары - Чарльз Темпл, Гинни Стил, Керт Мередит. Бұл технология әртүрлі пәндік облыстарда, жұмыс түрлерінде және нысандарында пайдаланудың стратегиясы мен оқыту әдістерінің жүйесі болып табылады.Бұл білім берудің әртүрлі салаларындағы ақпарат ағынын үнемі жаңартып, үнемі жаңартып отыру мүмкіндігі сияқты білім беру нәтижелеріне қол жеткізуге мүмкіндік береді; өз ойларын (ауызша және жазбаша түрде) басқаларға қатысты айқын, сенімді және дұрыс білдіру қабілеті; әртүрлі тәжірибелерді, идеяларды және идеяларды түсінуге негізделген өз пікірін қалыптастыру қабілеті; проблемаларды шешу қабілеті; өз бетінше оқуды (академиялық ұтқырлықты) жүргізу мүмкіндігі; топта жұмыс істеу және жұмыс істеу мүмкіндігі; басқа адамдармен конструктивті қарым-қатынас жасау қабілеті.
Сын тұрғысынан ойлау - адамның интеллектуалдық қызмет түрлерінің бірі, ол оның айналасындағы ақпараттық өріске деген көзқарасты қабылдау, түсіну және объективтіліктің жоғары деңгейімен сипатталады.
Сыни ойлауды оқу және жазу арқылы қалыптастыру теориясы Л.С. Выготскийдің ... барлық ойлау - бұл ішкі даулардың нәтижесі, ол адамға бұрынғыдай өздерінің бұрынғы формалары мен мінез-құлқына қатысты қайталанған секілді (Выготский, 1984: 243), сондай-ақ Д. Дьюи, және Выготский оқушының және оқытушының шығармашылық ынтымақтастығы, студенттерге кез-келген материалға аналитикалық және шығармашылық көзқарас дамыту қажеттілігі туралы.
Сын тұрғысынан ойлауды дамыту технологиясы бойынша тренингті ұйымдастырудың формалары дәстүрлі оқыту сабақтарынан ерекшеленеді. Оқушылар мұғалімді пассивті тыңдап отырады, бірақ сабақтың басты кейіпкерлері болады. Олар өздері туралы ойланып, есте ұстап, бір-бірімен пікірлеседі, оқып, жазады, оқығандарын талқылайды. Мәтінге басымдық беріледі: ол оқылады, өңделеді, талдайды, өзгертеді, түсіндіреді, талқылайды және ақырында жазылады. Мұғалімнің рөлі негізінен үйлестіріледі. Ойлау процесін көрсетудің танымал тәсілі материалды графикалық ұйымдастыру болып табылады. Модельдер, суреттер, диаграммалар және т.б. идеялар арасындағы қарым-қатынасты көрсетіп, ой-өрісін көрсету. Көзден жасырын ойлау процесі көрнекі болып, көрінетін нұсқаға ие болады. Материалды графикалық ұйымдастыру жаттығуды дайындаудың барлық кезеңдерінде осы зерттеуді дұрыс бағытта бағыттау тәсілі ретінде қолданыла алады, бұл алынған білім туралы ойлауды ұйымдастыру тәсілі ретінде. Технология құралдары кез-келген білім саласы бойынша ақпаратпен жұмыс істеуге мүмкіндік береді, яғни оны кез-келген пән бойынша ұйымдастыруға болады.
Сыни ойлау ұғымының мазмұнына сәйкес, пікірлер мен бағалаудың кең ауқымы бар: бір жағынан, ол жағымсыз, себебі ол даулар, қақтығыстар; екінші жағынан, сыни ойлау, аналитикалық ойлау, логикалық ойлау, шығармашылық ойлау және т.б. түсініктерін біріктіреді. Сын тұрғысынан ойлау термині Л. С. Выготский сияқты Қазақстанда танымал психологтардың шығармаларынан көптен бері белгілі болғанымен, Қазақстандағы тәжірибелі мұғалімдердің кәсіби тілінде жақында қолданыла бастады.
Бүгінде әртүрлі ғылыми зерттеулерде сыни ойлау терминінің анықтамасын таба аласыз. А.Браус және Д. Вуд оны ұтымды рефлексиялық ойлау ретінде анықтайды, ол нені сену керек және не істеу керектігін шешеді. Сын тұрғысынан ойлау, олардың пікірінше, ақыл-ойдың ізденісі және өздерінің алдын-ала ескертулерінен бас тарту қабілеті. Сыни ойшылдар жаңа идеяларды көтеріп, жаңа мүмкіндіктерді көре алады, бұл проблемаларды шешуде өте маңызды.
Диана Халперн өзінің Сыни көзқарас психологиясы атты жұмысында сыни ойлауды айқындайды: Сыни ойлау ойлауға бағытталған, ол теңдестірілген, логикалық және шоғырландырылған, ол когнитивті дағдылар мен стратегияларды қолдану арқылы ерекшеленеді, олар қажетті нәтиже алу ықтималдығын арттырады.
Сыни ойлауды дамыту технологиясының авторларының бірі Дэвид Кластер Сыни ойлау дегеніміз не? Деген мақалада осы тұжырымдаманы анықтайтын бес ұпай ұсынады.
Біріншіден, сыни ойлау - бұл тәуелсіз ойлау. Қызмет сын тұрғысынан ойлау қағидаттарына негізделген кезде, әрқайсысы өз идеяларын, бағалау және нанымдарын басқалардан бөлек құрастырады. Біз үшін ешкім сыни ойлауы мүмкін, тек өзіміз үшін ғана жасаймыз. Сондықтан ойлау жеке адам болған кезде ғана сыни болуы мүмкін. Оқушылар өз бастарымен ойлауға және ең күрделі мәселелерді өздері шешуге жеткілікті еркіндікке ие болуы керек.
Екіншіден, ақпарат сыни ойлаудың соңғы нүктесі емес, бастапқы нүкте. Білім мотивацияны қалыптастырады, онсыз адам сыни ойлау мүмкін емес. Кешенді ойды қалыптастыру үшін шикізат тауы - фактілер, идеялар, мәтіндер, теориялар, деректер, ұғымдар қайта өңдеу қажет. Кез-келген жаста сыни ойлауға болады: тек оқушылар ғана емес, бірінші сынып оқушылары да өмірлік тәжірибе мен білімі жеткілікті. Әрине, балалардың ақыл-ой қабілеттері оқыту барысында жетілдіріледі, бірақ тіпті балалар да сыни тұрғыдан ойлануға және өз бетінше ойлауға қабілетті. Өздерінің танымдық белсенділігінде студенттер мен оқытушылар, жазушылар мен ғалымдар әр жаңа фактіні сыни ойлауға бағындырады. Дәстүрлі білім үрдісі даралықты иеленіп, мағыналы, үздіксіз және өнімділікке айналады.
Үшіншіден, сын тұрғысынан ойлау сұрақтарды қоюдан басталады және шешілуі қажет мәселелерді түсінеді. Адам табиғатпен қызықтырады. Біз жаңа нәрсені байқап отырмыз - біз не екенін білгіміз келеді. Біз белгілі бір нүктені көріп отырмыз - біз ішке кіргіміз келеді. Джон Бин қорытындылады: Сыни ойлауды оқытудың күрделілігі студенттерге қоршаған айналасындағы көптеген қиыншылықтарды көруге көмектесу үшін.
Төртіншіден, сын тұрғысынан ойлау дәлелдемелерді дәлелдеуге бейім. Сыни ойшыл бұл мәселеге өз шешімін табады және бұл шешімді негізді, ақылға қонымды себептермен қолдайды. Сондай-ақ, ол сол проблемаға басқа шешімдердің мүмкін екенін түсінеді және ол таңдаған шешімнің басқаларға қарағанда қисынды және ұтымды екендігін дәлелдеуге тырысады.
Ақырында, бесіншіден, сыни ойлау - бұл әлеуметтік ойлау. Әр ой өзгелермен бөлісілген кезде сыналады және ақталады. Біз басқа адамдармен пікірлесіп, оқып, талқылап, қарсыласып, пікір алмасқанда, өз ұстанымымызды түсіндіреміз және тереңдетеміз. Сондықтан, сыни ойлау бағытында жұмыс істейтін мұғалімдер әрқашан сабақта және топта жұмыс істеудің барлық түрлерін, соның ішінде пікірталастар мен пікірталастарды, сондай-ақ студенттердің жазбаша жұмыстарының түрлі түрлерін қолдануға тырысады. Нәтижесінде сыни ойшыл белгілі бір қоғамда жұмыс істейді және өзінің жеке басын қалыптастырудан гөрі кең проблемаларды шешеді.
Сын тұрғысынан ойлаудың барлық алуан түрлілігімен ойлаудың бағалау және рефлексиялық қасиеттерін көрсететін тығыз мағынаны көруге болады. Бұл өмірдің жеке тәжірибесі туралы жаңа ақпараттарды енгізу арқылы дамып, догматты қабылдамайтын ашық ойлау. Сын тұрғысынан ойлау мен креативті ойлаудың айырмашылығы сыни ойлауды бағалауды қамтиды, жаңа идеяларды шығаруды емес, көбінесе өмірлік тәжірибеден, сыртқы нормалар мен ережелерден (бұл шығармашылық ойлауға тән), бірақ кемшіліктерді, кемшіліктерді анықтау және жолдарды табу оларды жою. Дегенмен, екінші жағынан, критикалық ойлауды шығармашылық ойлауды дамытудың бастапқы нүктесі ретінде қарастыруға болады, сонымен бірге олар синтезде, өзара тәуелді түрде дамиды.
Жиырма бірінші ғасырда білім берудің мақсаттары мен міндеттері өзгереді, өйткені ақпарат жинақтау студенттердің жүктемесін арттырады, ал мұғалімнің міндеті - білімді қорытындылау емес, сонымен қатар оқушыны осы білімді өз бетімен алуға болатын құралдармен жабдықтау. Осының негізінде білім берудің мақсаттары мен міндеттері өзгеруін 1-кестеден көруге болады.
1-кесте.
Мақсаттар айырмашылығы
Ескі мақсаттар мен міндеттер
Жаңа мақсаттар мен міндеттер
Білім алушылар
-білім мен дағдыларды иеленеді;
- таңдаудың болмауы;
- білім беру мақсаттары мен өмірдің аяқталған түрінде қабылдануы;
- бақылаудан аулақ болу ниеті.
- өзін-өзі дамыту және өзін-өзі жетілдіру;
- білім болашақ жұмысқа баса назар аудара отырып, қызмет түрінде алынады;
- бағдарламалар мен тіпті элементтерді таңдау мүмкіндігі;
Процесс
- тәжірибе мен білім беру;
- белгіленген білім негізінде оқыту қатаңдығы.;
- көбейту, коучинг, репетиторлық әдістерді қолдану;
- оқу және білім беру бағдарламаларының
- студенттердіңжеке тұлғаны қалыптастыру, өзін-өзі жетілдіру;
- сыни, аналитикалық, логикалық ойлау негізінде оқыту;
- өнімділік жолында оқыту, білім алу әдісі;
- оқу және білім беру бағдарламаларының икемділігі.
Нәтижелер
- студенттерді сабырлы, өлшенген, жоспарланған өмірге дайындауға;
- жоғарыдан келген сирек инновациялар.
- қазіргі уақытта осы мектепте, осы командада жайлы өмір үшін жағдай жасау;
- өзін-өзі жетілдіру және қоршаған әлемді жетілдіру үшін инновациялық қажеттіліктерді қалыптастыру;
- білім беру бағдарламалары, әдістер, технологиялар, оқу үдерісінің нысандары бойынша үздіксіз инновациялық процесс
Сын тұрғысынан ойлауды дамытумен айналысатын мұғалімдер өнімді пікір алмасу үшін қажетті қасиеттерді дамытуға үлкен көңіл бөледі: толеранттылық, басқаларды тыңдай білу және өз көзқарастары үшін жауапкершілік. Осылайша, мұғалімдер оқу процесін сыныптың қабырғасынан тыс ағып жатқан нақты өмірге елеулі түрде жеткізе алады. Нәтижесінде кез-келген педагогикалық іс-әрекет идеалды қоғамды құруға бағытталған және осы тұрғыда тіпті сыни ойлаудың негіздерінде оқыған бір мектептің сыныптары үлкен мақсаттарға қол жеткізудегі қадам болып табылады.Ашықтық, икемділік, рефлексиялық, ұстаным мен көзқарастың ішкі анықталмағаны, альтернативті шешімдер туралы хабардар болуымен сипатталатын жаңа ойлау стилін қалыптастыру.
Технология үш сатысынан (сатылардан) тұратын негізгі дидактикалық циклге негізделген. Әрбір фазада өз мақсаттары мен міндеттері, сондай-ақ зерттеу мен шығармашылық белсенділікті арттыруға бағытталған, сондай-ақ алған білімді түсіну және жинақтауға бағытталған тән әдістер жиынтығы бар.
Сын тұрғысынан ойлауды дамыту технологиясы сабақтың әр кезеңін кезең-кезеңмен жүзеге асыру барысында 2 суретте оқыту әрекеті түрлерімен оқыту процесін біріктіретін белгілі әдістерді, әдістерді және стратегияларды ұсынады.
2-кесте.
Кезеңдер
Кезең
Мұғалімнің қызметі
Оқушылардың қызметі
Ықтимал әдістер мен әдістер
1. Шақыру
Оқылатын мәселе бойынша оқушылардың білімін шақыруға, олардың қызметін белсендіруге, әрі қарай жұмысқа уәждемелеуге бағытталған
Оқушы осы мәселе бойынша белгілі екенін, болжам жасайды, жаңа материалды зерделегенге дейін ақпаратты жүйелейді, жауап алғысы келетін сұрақтарды қояды
Белгілі ақпараттың тізімін жасау түрінде:
- негізгі сөздер туралы болжам
- кластерлер түріндегі графикалық жүйелеу, кестелер
- дұрыс және дұрыс емес Пікірлер
- шатасқан логикалық тізбектер
- ақпаратты жіберу
- сұрақтар ("мақсат ағашы
Шақыру сатысында алынған ақпарат тыңдалады, жазылады, талқыланады. Жұмыс жеке, жұп немесе топтарда жүргізіледі
2. Мазмұнды ұғыну
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz