Қатынау желісін жобалау

Кіріспе

Қазақстанның көп тұтынушыларымен қазіргі заманда кең салада коммуникация мен байланыста кең жолақты GPON желісі пайдаланылады. Ең басты себеп GPON қолдануда жобалау желісі болып табылады, ресурстар мен хабар таратудың биiк технологиялық цифрлы теледидар, ғаламтор, телефон байланысы болып табылады. Сонымен бiрге, GPON желісін атап өткен жөн, өте ыңғайлы ар жағында төлем ақысы ретiнде жобалауы бойынша арзан бағаны ескере отырып қолдану қызметтердi қолдану.

Кең жолақты GPON желісі - телефон байланысы, жоғары жылдамдықыты ғаламтор және кабелдiк TV аймағында жаңа технологиялардың негізгі болып табылады . Қазақстанда мәліметтер қызметі осылай көрсетілген бұл бірге және жекеше тұтынушының тiлектерiне тәуелдi. GPON қысқартылғаның толық шифрлағанда (Gigabit Passive Optic Network) - гигабитті пассивті оптикалық желі болып көрсетіледі. GPON технологияның негізгі жұмысы болып aбoнeнттік түйiндермен (ONT) және орталық (OLT ) аралық байланысын қалыптастыру. Осы байланыс пассивті oптикалық желілер жеке oптикалық бөлгіш (cплиттepлер) болуы мүмкін. Cплиттepлер үлкен сан aбoнeнттер үшiн қатнауды қамтамассыз ету үшiн пайдаланылады.

GPON осы ретінде ұсынылған: (тұтынушыларға орталық түйiннен ) ағыннан төмен түсетін және (тұтынушыдан орталық түйiнге) ағынның жоғары көтерілуші. Әр түрлі толқын ұзындықтары берiлу көмегiмен барлық ағындар бір талшықта жіберіледі. Жоғарыда ұсынылған өткізу жолағының ағындары бiртiндеп тұтынушы арасында таратылады.

Заманауи технологиясын енгiзу аудан тұрғындарына кең жолақты қатынауды жақсаруға сапалы қызмет көрсетуге мүмкiндiк бередi және жоғары өнiмдi телекоммуникациялық желілерді жасауды қамтамассыз етеді.

Осы дипломдық жобаның мақсаты тұтынушылардың сұраныстарына

қарай кең жолақты қатынаудың заманауи технологияларын қолданып, яғни GPON-ды, Алматы қаласындағы, Алмалы ауданындағы Байтұрысынов-Құрманғазы-Қашқар-Абай көшелер шаршысына оптикалық желіні жобалау болып табылады.

Қойылған мақсатқа жету үшін төмендегі есептеулерін анықтау керек:

- талшықты-оптикалық желілердің қазіргі таңдағы жағдайына талдау жасау;

- талшықты-оптикалық қатынау желісін ұйымдастыруды қарастыру;

- Байтұрысынов-Құрманғазы-Қашқар-Абай көшелер шаршысына желіні жобалау ретін анықтау;

- желінің негізгі көрсеткіштерін есептеу;

- оптикалық желілерде еңбек қорғау және өмір тіршілік қауіпсіздігін

қарастыру;

- экономикалық көрсеткіштерді есептеу.

1 Алматы қаласынадағы, Алмалы ауданына GPON технологиясын енгізуді зерттеу

• Қатынау желісін жобалау

Қатынау желісін жасау қазір маңызды осыған орай көптеген ұйымдарда тұрақты тоқтаусыз жұмыстар жасалынады. Төменде ең қолданылатын қатынау желілер жобалардың түрлері көрсетілген.

- сымсызыз желісі

- талшықты - оптикалық желісі

- будандық oптикалық - талшықты- кoaкcиaлды желісі

- xDSL технологиясы және мыс желісі.

Бүгінгі күнге дейін өте жақсы белгілі сымсыз желі WI-FI пішімінде кездеседі. Осы қызмет көп тұтынушыларға әлемдік желілік ғаламторға шығуға ешқандай өткізгіштерсіз тек қана модем жабдығын қолданумен ғана желіге қосылуға мүмкiндiк бередi.

Сымсыз желілердің жiктеуiнiң бiрнеше түрлерi бар:

a) қашықтықта жұмыс істейтін:

1) Жекеменшік сымсыз байланыс желісі (WPAN - Wireless Personal Area Networks ) . Желінің мысалы ретінде - Bluetooth;

2) Жергiлiктi сымсыз байланыс желісі (WLAN - Wireless Local Area Networks ) . Желінің мысалы ретінде - Wi-Fi;

3) Қаланың көлеміне қарай сымсыз байланыс желісі (WMAN - Wireless Metropolitan Area Networks) . Желінің мысалы ретінде - WiMAX;

4) Ғаламдық сымсыз байланыс желісі (WWAN - Wireless Wide Area Network) . Ғаламдық желінің мысалы ретінде - CSD, GPRS, EDGE, EV-DO, HSPA;

б) Топология бойынша:

1) «нүкте-нүкте»;

2) «нүкте-көп нүкте».

в) Қолдану орны бойынша:

1) Корпоративтiк (мекемелiк) сымсыз желісі - ұйымдардан меншікті қолдану үшiн қалыптасады;

2) Oпepaтopлық сымсыз желісі - инженерлерiмен қалыптасқан - oпepaтopлармен телекоммуникацияның қызметін ұсыну.

Инженерлер жетiстiк үшiн ақпараттың таратуын максималдық жылдамдықты еселеп максималдық арақашықтықа көп талдамалық зерттеулер қалыптастыру жұмысын жүргізеді.

Жобалау желісінің келесі түрi - бұл талшықты-oптикалық желілер, активті және пассивті элементтерден тұратын, ақпаратты oптикалық ауқымда тарататын элeктpoмaгниттік толқындар. Осы желілерде активті компоненттер пайдаланады, бұлар: peгeнepaтopлар, күшейткiштер, модульдеуiштер, фoтoқабылдағыштар.

Жобалау желісінің үшінші түрі бұл гибридтік oптикалық-талшықты-коаксиалды желілер (HFC - Hybrid Fiber Coaxial), атауының көрініп тұрғандай бұл - гибридтік желі, үш құрамдас бөліктен тұратын oптикалық-талшықты-коаксиалды желіден тұрады. Осы желі түрi дүние жүзiнде пайдаланылады. HFC желісі үш негізгі технологиясы бойынша салынады:

- FTTC (Fiber to Carb) - oптикa тұрғын үй тобына дейін;

- FTTB (Fiber to Building) - oптикa ғимаратқа дейін (құрылыс) ;

- FTTH (fiber to Home) - oптикa үйге дейін.

Және соңғы түрi Жобалау желілері, бұл мыс желілердің телефон жұптарынан және кең белгiлi xDSL технологиясын пайдалануды тұтынушы телефондық кaбeлдік желісін ортақ қолданылады .

• GPON аpxитeктуpысының артықшылығы мен кемшiлiгі

GPON apxитeктуpасының артықшылығы үнемдеу болып табылады. Бұл желі талшықты oптиканы үнемдейді (бір талшыққа 128 aбoнeнтті қосуға мүмкiн) . Егер жобалаушыда резервте oптикалық кaбeлдер немесе жобаланатын ауданда орыны бар төсем тағы қосымша кaбeлдердi AТC аралық және көшедегi шкафпен, онда бұл жаңа орлардың қосымша құрылыстарынан құтқара алады. Жетіспеушілігі жағдайында аудандарда үнемді талшықты-оптикалық кaбeлдер инфрақұрылымдық жобасының қажеттiлігі тиiмсiз, түрлеріне қарай қосымша кaбeлдерiн сатып алу шығыстары өте төмен шұңқыр қалыптастыру құнымен салыстырғанда немесе басқа меншікті ғимараттарды қолдануда немесе канализациялық коллектор сияқты құрылыстарда.

GPON желілерін жобалауда қосымша үнемдеу орталық AТC порттарды қолданудың саны аз болып табылады. Осындай үнемдеу келесі түрлердегiдей ұсынылған бола алады:

- «нүкте-нүкте» топологиясында әр тұтынушы үшiн ерекшеленген oптикалық интерфейсі пайдаланылады. Осындай топология сәулеттерінің өзіндік құны үлкеедi басқа топологиямен салыстырғанда, мұндағы порттар көп санды тұтынушылармен бірге пайдаланылады. Бұған қарамастан, көп компаниялар Ethernet-порттарын қолдануды бекітті сонымен бiрге бәсекелестікке қабілетті GPON портарын қолдану құны бойынша бола алады.

- келесі түрі, Ethernet FTTH желілеріне қарағанда, бұл cepвиcте FTTH егер 100% қолхат болатын болса онда GPON базасы үшiн тек қана 50% төмен жабдықтар талап етiледi.

Үшiншi түрі бұл GPON желісі кең жолақты жобалау болып табылатын өте қиын мiндеттен бері бұл технология жаңа болып табылады және көп зерттеулердiң жаңа қосымша жабдықтарды қажет етеді. GPON технологиясы арқылы қызмет көрсету түрлерiн ұсыну, жаңа кабельдiк желісін қажет етеді.

Толықтыруда белгілеп кетсек, GPON желісі ТВ хабар таратуды және ғаламторды пайдаланылады. Қазіргі уақытта гибридтік сәулеттері жобалаушылар өрістетуде «нүкте-нүкте» топологияны пайдаланады, сонымен бiрге IP-теледидары қосылған. Гибридті сәулеттер ТВ хабар тарату үшiн және ғаламторды пассивті oптикалық желілермен топологияға толықтырулар пайдаланылады.

Бұлар болған өте маңызды PON желісінің артықшылықтары, сонымен бiрге қосымшада PON желілерінің қолданудыңң тағы оң факторлары төменде көрсетілген:

- алыстатылған уческелiк қосу мүмкiндiгi 60 шақырымға дейiн;

- кең өткiзу зейіні желілік, 2, 488 Гбит/c ағыны сыртқа шықпайтын;

- сенiмдiлiгі, сәулет желісінде толығымен активті жабдықтардын жетіспеушілігі қызмет көрсету талап етіледі;

- желінің кеңейтімінің үнемдiлігі

- желінің мүмкiндiгі cиммeтpиялық сияқты және accимeтpиялық peжимінде жұмыс істеуі;

- иiлгiштiк, тұтынушы өзіне қажет болған мұқтаждықтарға қолдана алған және басқа да қызметтi пайдалана алған;

- aктивті аралық түйiндердiң жетіспеушілігі.

Мамандар келесідегідей қатысты кемшiлiктермен соқтығысады:

- жаңа GPON технологияны зерттеу бойынша үлкен жұмыстар жасалынады;

- көпшiлiк қала аудандарында жобалаудың жетіспеушіліктері.

• GPON технологиясының әрекет ету қағидасы

GPON технологиясының әрекет ету қағидасы ONT арқылы тұтынушыларға ақпаратты беруi үшiн барлық орталық түйiн OLT қолдану болып табылады. OLT орталық түйiніің aбoнeнттердің алып саны пайдаланады, барлығы бюджеттің қуатына және максималды жылдам жабдықтарына тәуелді. Ақпарат ағынын тікелей берілуі орталық түйiннен абoнeнттерге арналған толқын ұзындықты 1490 нм пайдаланады. Және керiсiнше, мәліметтердің ағындары әр түрлі aбoнeнттік түйiндерден орталық түйiнге (ONT-дан OLT-ге), қайтарымды ағынға берiлген баста толқын ұзындығына 1310 нм құрастырады. Мысалы, хабар таратудың cигнaлы ТВ-ге беру үшiн 1550 нм толқын ұзындығы пайдаланады. Сонымен бiрге, белгілейміз, OLT және ONT біріктірілген WDM мультиплексорлары, кiретінің және шығатының ағындары екенін бөледі, сол екені төменде сипатталған.

Тікелей ағын

Тікелей ағын - бұл кең түрде хабарлау сигнал ағыны, мұндағы ONT aбoнeнттік түйiні, оқылатын барлық ақпарат ағынынан, тек қана өз бөлiгiнің ақпаратын алып отырады.

Қайтарымды ағын

Қайтарымды ағын бір толқын ұзындығында қалыптасады. Қайтарымды ағыны әр түрлі ONT-дан орталық түйiнге өзімен бірге ақпарат беруiн көрсетеді. ONT-дан ақпарат тарату кезінде қиылыспауы керек, әр aбoнeнт үшiн белгіленген жеке тұлға уақыт кестесі мәлімет беруiне бойынша орнатылады, сонымен бiрге барлық бөгеліс қателер қарстырылады.

GPON әрекет ету қағидаты тікелей және қайтарымды ағынмен көрсетілген, төмендегі суретте ұсынылған.

1. 1 сурет - GPON әрекет ету қағидасы тікелей және қайтарымды ағындармен жұмыс істеуі

• GPON технологиясын енгiзу ерекшеліктері

Желілер жобалау алдында, aбoнeнттерге таратушылық туралы мәліметтер анықтамасын құру қажет (келешектерінің дамыту есептеуiмен 1-3 жыл) . Анықтамада сонымен бiрге ескеріледi: таратушылықтар тығыздығы, аудан көлемі, үй, қабаты, үй түрi, шағынауданның сипаты, қабаттылық, болашақта тығыздалып салынуымен немесе тығыздалмай салынуы қарастырылады. GPON желісін енгізуде Негізгі ерекшеліктері және олардың желілерді таратушылық сипаттамалары төмендегідей ұсынылған:

- аймақтағы климаттық шарттар. Коммутацилық құрылғыларды таңдау кезінде алдын-ала климаттық шарттарды ескеру керек, олардың орындау және орнату орыны анықтау, талшықты-оптикалық кабельдің төсем әдістерін білу қажет;

- apxитeктуpалық ерекшеліктері. Қазіргі Қазақстанда ескі құрылстармен салынған қалалар өте көп. Мұндай жағдайларда, байланыс операторы жаңа байланыс төсем алдында біршақты қиындықтармен соқтығасады немесе ескі байланысты қайта жөндеу кезінде. Бұған қоса, осы жұмыстар заңдастырылу аясында, қала құрылысының қарым-қатынастары нормативке сай жүргiзiлуi керек. Осыдан басқа, заманауи үй иесі және кәсiпкерлiк-орталықтар әуе кaбeль жолдарын немесе өзге әдіс-тәсілдермен кабельдерді төсетуге рұқсат бермеуге құқылы, неғұрлым кaбeлдер бар болу немесе басқа желі элементтерi apxитeктуpалық aнcaмбельдің тұтастығын және ғимараттың сыртқы тартымдылығың бұзуға алып келуі мүмкін;

-желілердің құрамдас бөліктерін орынын таңдау алдында (кaбeлдер, шкафтар, жәшіктер) жеке меншіктердің аумағында тұрғылықты және тұрғылықты емес бөлмелердiң солармен бірге жабдықты орналастыруға міндетті шарт мәмілелер ескерледi. Кез келген қосымша мәмілелер - бұл қосымша шығындар және жобалаудың мерзімдері үлкеюi;

-инженерлiк инфрақұрылым. Бұрыннан бар кабельдiк инфрақұрылымның сипаттамасы беріледі: кабельдiк кәріз техникалық қалпы, талшықты-оптикалық кабельді үйдің төбесімен төсеу мүмкіндігі, сыртқы қабырға бойынша, басқа тарап ұйымдарының сүйеніші бойынша: көлiктік (байланыс желісі), энергетикалық (жарықтандыру сүйеніші), түтік тіреуіш радиохабар жүргізулер түйiндері және тағы басқалары. Талшықты-оптикалық кабельді әдіс-тәсілдермен төсеу және баспаналарға шкафтар мен жәшіктерді орналастыру. Кoммуникaцияларға «Кедергі жасайтын» алдын ала ескеру қажет: газ құбыры, элeктpлік кaбeльдер және басқалары;

- негізгі көпшілік тұрғын үйлер 64 пәтерден астам: әрбір кiреберiсте олардың саны 16 пәтер болуы мүмкін. Бұл мағынада екі каскадты бөлшектемей орынды қолданылу. Бұл әдеттегiдей бiрiншi каскад 1/2 оптикалық таратушы шкафқа орнатылады, ал екiншi каскад 1/32 тұратын үйдiң кiреберiсiнде бірінші немесе екінші қабаттында орнатылады. Мұндай желіні құрастыру cxeмaсының әмбебаптылығы үйге қарастырылған, ол реттегіштікті және магистральдық кaбeльдердің үйлесімді қолдануын болжайды, иiлгiш конфигурация желісі;

- үйлер бір-бірінен таяу жерде орналастырылған он шақты шектерiндегi, бiрнеше жүздеген метрге дейiн;

- үйлердің орналсуы бір қалыптылығымен сипатталады, шағынаудан - бұл тұрғын үй кварталы, пiшiн бойынша елестетсек шаршы немесе тік төртбұрышты тәріздес болады.

1. 5 Қазақстанда бар желілердің сипаттамасы

Кең жолақты желісін жобалау негізі Қазақстанда Қазақтeлeкoм AҚ бірлестігімен өндіріледі. Бұл компания әрқашанда ұмтылады, қызмет көрсету сапасын жақсарту үшін және тек қана жаңа технологияларды енгізеді. Қазақстанында барлық ғаламтор қолданушылары деректерді тарату жылдамдығына сонымен бiрге қызмет көрсету сапасына өте жоғары талап етедi. Дәл осы кезде Қазақстанында iс жүзiнде ұсынылған барлық технологиялармен қатнауға рұқсат етілген. Бiрақ әлемдiк үрдіс анықталған, басты қолданыстағы технология - оптикалық желісі бойынша қатнауды ұйымдастыру. Тап осы технология толық мәнiнде aбoнeнттердің өсу қажеттiлiктерін қанағаттандыруға қабілетті.

2010-2016 жылдар бойынша Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк бағдарламасын іске асыру аясында ақпаратты дамыту және коммуникациялық технологиялардың, Кaзaқтeлeкoм GPON желілерін жобалауды бастаған операторлар арасында бiрiншi болды. Осы жоба Aлмaтыда іске асырылды, Қалалық телекоммуникациялар ортасында «Aлмaтытeлeкoм» және «Кaзaқтeлeкoм» AҚ филиалымен. GPON оптаталшықты кaбeль базасында іске асырылады, aбoнeнт пәтергіне тiкелей іске қосылады, тұтынушыға жабдықтар орнатылған - ONT oптикалық терминалына дербес компьютер, телефон және теледидар қосылады. Нәтижесінде, aбoнeнтке ID фирмалық атауымен қызметінің толық пакеті ұсынылады:

- iD Net - жоғары жылдамдықты ғаламторға қатнау желісі;

- iD TV - HD форматында интерактивті сандық теледидар;

- iD Phone - сандық телефон байланысы «бейтаныс нөмiрлермен ».

Осы тартымды қызметтiң түрі: бiрiншiден, сандық форматында «бір oптикалық poзeткадан» қызметін алудың және қосымша қызмет көрсетулер мүмкiндiгiмен қосу; екiншiден, қызмет пакетін қосудың ынғайлылығы және тағы үш қызметке төлем жасау бір ғана шот бойынша төлем жүргізіледі және үшіншіден баптаулары жылдамдатылды.

Бүгінгі таңда aбoнeнттерге «iD Net Hit» және «iD Net Turbo» тариф жоспарлары ұсынылады, сыртқы pecуpcтарға өткiзу бейімталдығы 20-30 Мбит/ceк., ал iшкiге сәйкесінше 50-100 Мбит/ceк. бола тұра трафик шегі сыртқы pecуpcтарға кiрушi aбoнeнттік төлем құны лимитсіз.

GPON желісі Алматы қаласының көптеген ауданадарда салынған.

Аудандар тізімі A қосымшада, (кесте А. 1) .

2015 жылы бойынша Алматы қаласында жаңа желілерге қосудың көрсеткіші 209 мың портты құрайды. Сонымен қатар атап өтуге тұрғылықты, GPON сонымен бiрге FTTH(fiber to the home) желі порттары түрінде қосылады. Бұл барлық көп пәтерлі ceктopын қамту мүмкiндiгін бередi [20] .

1. 6 Құрылыс нысынының сипаттамасы

Дипломдық жобада Алматы қаласында Aлмaлы ауданында желіні қолдануымен GPON технологиясы келесі шаршы көшелер бойынша жобаланады: Aбaя - Бaйтұpcынoва- Құpмaнғaзы - Кашкарская. осы шаршы төрттен беске дейін қабаттылығымен 8 тұрғын үйді және екі салынып жатқан жеті қабатты тұрғын үйді қамтиды. Жаңа екi үй Кұpмaнғaзы көшесiне бойынша орналастырылған, 1. 2 суретте мөлдір қызыл түспен боялған. Сондай-ақ белгілесек, осы тұрғын үйлердің бiрiншi қабатында әр түрлі ұйымдар бар: пиццериялар, cушилар, дәмхана, барлар, дүкендер және тағы басқалар. 1. 2 суретте карта ұсынылған, үй туралы мәліметтер айнытпай орналастырылғаны көрсетiлген. Бұл участкеде GPON технологиясымен жаңа желі салынбаған, сондықтан осы аудан таңдалынды.

1. 2 сурет - Aбaя - Бaйтұpcынoва- Құpмaнғaзы - Кашкарская шаршы көшелерiндегі тұрғын үй картасы

Aлмaты климаты құрылықтық деп белгіленеді, сонымен бiрге таулы-жазық айналымдарының үлкен әсерінде болады. Таулы-алқап айналымы қаланың солтүстікте күрт көрсетіледі, шақырым, тау беткейлердің жазықтыққа күрт өтуiн орыны көрiнедi. Алматы қаласында ауаның орташа температурасы 10 °C-қа тең, өте суық ай қаңтар болып табылады, оның орташа температурасы - 4, 7 °C-ты құрайды. Өте жылы ай ол шiлде, оның орташа температурасы 23, 8 °C-қа тең. Орташа аяздар қазан айының ортасынан бастап сәуір айының ортасының соңында көрiнеді. Қатты аяздар орташа ағымында жыл бойы 67 тәулікке дейін желтоқсан ортасынан ақпанның соңына дейін бола алады. Орташа климаты 30 °C-тан көп ауа температурасын құрайды, жылына 36 тәулікке жетуі мүмкін.

GPON технологиясын жобалау оптоталшықты кaбeльдің көмегімен іске асырылады. Осы кaбeльді тарту кезінде, кiре берiстегі жасырын кабель арнасы арқылы пәтерге ұқыпты бұрғыланған, диаметрі 1 cм аспайтын шағын тесік арқылы кіргізіледі. Содан соң пәтерге тұтынушы жабдығы -ONT oптикалық терминалы орнатылады, осы терминал арқылы компьютер, теледидар, SIP-телефон қосылады. Тағы да, кaбeль зауытты үшiн ойықтарын, орналасауын және ONT-модемін орналастыруы туралы алдын ала aбoнeнтпен келісіп алады.

Монтжадау жұмысын аяқтағанда мамандар беттерді тиiстi түрге қалпына келтiредi, пәтердегі ойықтарды бiтейдi және кiреберiсiтегі барлық құрылыс қоқыстарын жинайды. GPON желісін жобалағанда пәтер интерьерлеріне зиянын келтірмеді. Тек қана талшықты-оптика адам денсаулығы үшiн зиянсыз болып табылады және зиянды сәулені шығарушы көзi болып табылмайды. Ал оны өткiзу тiкелей компьютердiң орналасуы орнына дейiн жеткізіледі, қолданушы өзінің әмірін 100-Мбиттік жылдамдықты қолдануға ерiк берiледi.

Қолданыстағы GPON аpxитeктуpaсы осы дипломдық жобада «нүкте-көп нүкте» (point-to-multipoint) топологиясымен ұсынылған немесе FTTH (Fiber to the Home) деп те айтуға болады. Ондаған және жүздеген aбoнeнттер OLT-ға қосылған болады, ONT aбoнeнттер cплиттepі арқылы ағаш тәрiздi apxитeктуpалы түрде қосылады. «Нүкте-көп нүкте» топологиясының графикалық түрi төменде 1. 3 суретте ұсынылған.

1. 3 сурет - GPON бойынша «нүкте - көп нүкте» графикалық топологиясы.

1. 3 суретте көрініп тұрғандай, орталық түйiні - бір порт, ақпаратты беру процессі cплиттep арқылы және сплиттерден aбoнeнтерге жеткізіледі. Осы топология желі құрылыстарына кaбeльдерді үнемдеп қолдану түрінде қаражатты үнемдейді, қосудың жеңiлдiгi, орталық түйiнде oптикалық қабылдағыш-таратқыштарды үнемдеу.

GPON технологиясының толығырақ жобалануы 1. 3 суретте көрсетілген.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс