Созылмалы катаралді эндометритті балау

Қазақ ұлттық аграрлық университеті

комерциялық емес акционерлік қоғамы

Ветеринария факультеті

5В120100 - Ветеринариялық медицина мамандығы

Акушерлік, хирургия және өсіп-өну биотехнологиясы кафедрасы

Студент Темешова Асылай

Жұмыс тақырыбы: ЖШС «Байсерке-агро» жағдайында биелердің созылмалы катаралді эндометритін балау және емдеу

Университет бойынша 2018 жыл «25» қазан № 546-К бұйрығымен бекітілген

Дайын жұмысты тапсыру мерзімі: 2019 жыл «4» маусым

Жұмыстың бастапқы деректері

ЖШС «Байсерке-агро» жағдайындағы биелер жайлы деректер, жануарлардың өсіп-өну функциясы жайлы мәліметтер, УДЗ аппараты, қажетті дәрі-дәрмектер.

Дипломдық жұмыста қарастырылатын сұрақтардың тізімі

1. Алынған тақырыптың өзектілігін, қойылған мақсаттар мен міндеттерді анықтау
2. Әдебиетке шолу
3. Өзіндік зерттеулер
4. Зерттеу нәтижелерін талдау
5. Қорытындылар мен ұсыныстар енгізу
6. Әдебиеттер тізімін дайындау

Ұсынылатын негізгі әдебиеттер:

1. Қалтаев Ш. Қ., Жукин Б. Д., Джуланов М. Н., Қойбағаров Қ. У. Ветеринариялық акушерлік, гинекология және көбею биотехникасы: оқулық. - Алматы, 2011.
2. Тарасевич А. Ю. Бесплодие сельскохозяйственных животных. М. Сельхозгиз 1936.
3. Студенцов А. П., Шипилов В. С., Никитин В. Я. Ветеринарное акушерство, гинекология и биотехнология размножения. М. : Колос 2000.
4. Жақыпов И. Т., Әбдрахманов Т. Ж., Ахметов А. Н. Акушерлік, гинекология және жануарларды көбейту биотехнологиясы. Астана, С. Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті. 2012 ж.
5. Әбдірахманов Т. Ж. Ветеринариялық акушерлік және гинекология. «Бастау». Алматы, 2018.
6. Скрипка В. Применение УЗИ - диагностики в воспроизводстве лошадей - М. : Аквариум, 2005.

Жұмыстың арнайы тараулары бойынша кеңесшілері:

Кафедра меңгерушісі, профессор, б. ғ. к. Е. С. Усенбеков

Жұмыс жетекшісі, профессор, в. ғ. д. М. Н. Жоланов

қабылдадым, студент А. И. Темешова

Дипломдық жұмысты орындау

Кафедра меңгерушісі, профессор, б. ғ. к. Е. С. Усенбеков

Жұмыс жетекшісі, профессор, в. ғ. д. М. Н. Жоланов

қабылдадым, студент А. И. Темешова

МАЗМҰНЫ:

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР

Бұл дипломдық жұмыста төмендегідей стандарттарға сілтемелер жасалды:

АНЫҚТАМАЛАР

Бұл дипломдық жұмыста мынандай терминдер мен анықтамалар қолданылды:

ҚЫСҚАРТЫЛҒАН СӨЗДЕР

Бұл дипломдық жұмыста төмендегідей қысқартылған сөздер қолданылады:

1 КІРІСПЕ

1. 1 Жұмыстың өзекті мәселелері және тәжірибелік маңыздылығы

Жылқы шаруашылығы мал шаруашылығы салаларының бірі ретінде барлық елдерде кең таралған және пайдаланудың көп жақты сипатымен ерекшеленеді, атап айтсақ жұмыс, спорт, биотехнология және экспорттау мақсатында.

Қазақстанда жылқы шаруашылығы өсіп келеді. Жыл сайын республикада жылқы саны артуда. 2017 жылға қарай бұл көрсеткіш айтарлықтай өсті және соңғы 25 жылдың максималды деңгейіне жетті. Естеріңізге сала кетсек, 1992 жылы осы жануарлардың Қазақстандағы мал басы 1703, 5 мың деңгейінде болды, содан кейін біртіндеп азайып, 2000-шы жылдардың басына дейін 1 млн. нан төмен деңгейге жетті. Содан кейін ғана біртіндеп қалпына келтіру басталды [1] .

2018 жылғы 1 желтоқсанда өткен жылдың осы мерзімімен салыстырғанда барлық санаттағы шаруашылықтарда жылқы саны 7, 3% -ға артып, 2502, 4 мың бас құрады [2] .

Қазіргі уақытта біздің тәуелсіз еліміздің экономикасын жоғарылату басты мақсаттардың бірі болып табылады, ал бұл бағытта мал шаруашылығының алатын орны орасан зор. Мал шаруашылығы елімізде даму үстінде, соның ішінде айта кетсек таза қанды жылқы шаруашылығы. Елімізге жыл сайын шет мемлекеттерден асыл тұқымды жылқылар әкелінеді.

Таза қанды асыл тұқымды жылқыларды елімізге әкелудің негізгі мақсаты спорттық жарыстарға қатыстырып, кейіннен спорттық карьерасын аяқтағасын олардан жоғары өнімді ұрпақ алу. Мұның бәрі биелердің репродуктивті функциясына ерекше назар аударуды талап етеді.

Мал шаруашылығы саласында қазіргі кезде жиі кездесетіні аналық малдың гинекологиялық аурулары. Соның ішінде атап айтсақ, жатыр қабынулары. Жіті қабыну процесі балау жұмыстарының уақытында жасалмағандығынан, кешіктірілген немесе тиімділігі төмен емдеу салдарынан созылмалы түрге ауысып, ұзақ және тұрақты бедеулікке әкеліп соқтырады. Сондықтан бедеуліктің алдын алуға дұрыс қойылған балау мен ем бірден бір негіз болады.

Биелер арасында гинекологиялық патологиялардың кеңінен таралуына, тиімді диагностикалық және емдік-профилактикалық шаралар талап ететін, жыныстық аппарат органдарының қызметінің бұзылуы мен жатырдың қабынулары ықпал етеді.

Жылқылардан жоғары сапалы өнім алуға, өсіп өнуіне көптеген себептер теріс әсер етіп, шаруашылыққа орасан зор зиян келтіруі мүмкін. Солардың бірі бедеулік. Биелер бедеулігіне қабыну процестері, соның ішінде эндометриттер негізгі себепкер болып табылады.

Туу кезінде ветеринариялық-санитариялық талаптардың дұрыс орындалмауы, құлындаудан кейін биелердің шартты патогенді микрофлорамен зақымдалуы сияқты көріністер созылмалы катаралді эндометритке әкеп соқтырады. Бұл ауру шаруашылықты үлкен экономикалық шығынға ұшыратады. Сондықтан да ерте диагностикалаудың, емдеудің тиімді әдістерін құрастырып, жетілдіру биелердің репродуктивті функциясын реттеуде үлкен теориялық және практикалық маңызы бар. Бұл мәселелерге көптеген ғалымдар мен шаруашылық мамандары үлкен көңіл бөлуде.

Қазіргі кезде созылмалы катаралді эндометритке қарсы көптеген емдер ұсынылып жатыр, бірақ та бұлардың қаржылай жағынан тиімділігі төмендеу болып тұр. Сондықтан да бұл қазіргі кезде өзекті мәселелердің бірі болып табылады.

1. 2 Зерттеулердің мақсаты, міндеттері, объектілері мен тәжірибелік базасы

Жұмыстың мақсаты: биелер арасында созылмалы катаралді эндометритті заманауи әдіспен балау және емдеу. Осы мақсатты орындау барысында біз келесі міндеттерді алдымызға қойдық:

• «Байсерке-Агро» ЖШС жағдайында биелердің арасында созылмалы катаралді эндометриттің таралуын анықтау;
• Созылмалы катаралді эндометритті балау;
• Созылмалы катаралді эндометритпен ауырған биелерді емдеуде заманауи дәрі-дәрмектермен емдеу.

Зерттеу нысаны: әртүрлі жастағы биелер.

Жұмыстың теориялық және практикалық маңызы. ЖШС «Байсерке-агро» жағдайында биелердің созылмалы катаралді эндометритін балауға және емдеугесептігін тигізеді.

2. ҒЫЛЫМИ ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУБиелер арасында созылмалы катаралді эндометриттің таралуы

және себептері

Жыныс мүшелерінің қабыну ауруларына шартты патогендік және патогендік микроорганизмдер мен олардың қауымдастығы себепші болады. Атап айтсақ, стафилококтар, стрептококтар, бактериялар, вирустар, саңырауқұлақтар, хламидиялар, микоплазмалар, риккетсиялар және т. б. Микроорганизмдер сыртқы ортадан малдардың жыныс мүшелеріне малдарды күтіп-бағу кезінде санитарлық-гигиеналық талаптарды, төлдеу кезінде, акушерлік көмек көрсеткенде, малдарды ұрықтандырғанда малдәрігерлік-санитарлық ережелерді сақтамағанда, механикалық жарақаттар арқылы, басқа ағзалар қабынғанда гематогендік және лимфогендік жолмен түсіп, тарайды [3] .

Эндометрит немесе жатырдың кілегей қабатының қабынуы - жылқылардың ішінде гинекологиялық аурулардың ең көп таралғаны болып табылады. Бұрын эндометрит негізінен көбею кезінде жатырға бактериялар немесе саңырауқұлақтар енгізу арқылы пайда болады деп есептелді. Бұл, әрине, инфекцияның себебі болса да, шәуеттің қабынуы да буаздықтың алдын алу үшін жеткілікті тітіркену тудыруы мүмкін. Балғын салқындатылған шәует құрамында тұқымдық плазмасы болады, ол әдетте көбегеннен кейін жатырдағы сперматозоидтардың қабынуын басады. Дегенмен, тұқымдық плазма мұздатылған шәуеттен алынып тасталады және бұл мұздатылған шәуетпен биелерді өсіру кезінде репродуктивті көрсеткіштер төмен болуы мүмкін. Бұған қарамастан, сперматозоидты қабыну биелердің бедеулігінің негізгі себебі болып табылады.

Сонымен қатар, кейбір биелер инфекцияға бейім, ал басқалары төзімді болып келеді. Инфекцияға сезімтал биелерде, әдетте жатыр бұлшық еті қызметінің төмендеуінен ағзаларды тазарту кідірісі байқалады немесе олар бактерияларға енуге мүмкіндік беретін анальды және вульварлық аймақтың нашар конформациясы болуы мүмкін [4] .

Кейбір ғалымдар бойынша эндометрит 60% бедеу биелерде кездеседі және бүгінгі күні биелердің бедеулігінің ең көп тараған себебі болып табылады, бұл жиі буаз бола алмау немесе буаздықты жоғалтуға әкеп соғады. Созылмалы эндометрит жыныс мүшелерінің конформациясы нашар, кәрі плюрипарозды биелерде жиі кездеседі. Бұл оларды созылмалы инфекцияға әкелетін қайтадан өзін-өзі бұзуға бейімдейді. Биелердің созылмалы инфекцияларға бейім басқа да факторларға жатыр мойнының аномальды функциялары (жатыр мойны фиброзы, жатыр мойны жарылуы, т. б. ) және жатыр жамбас жиектерінен едәуір төмен тұратын биелер жатады. Инфекциялық эндометритте жиі бөлінетін ағзалар: Streptococcus zooepidemicus, Escherichia coli, Klebsiella pneumonia, Pseudomonas aeruginosa және әртүрлі ашытқылар (көбінесе Candida немесе Aspergillus) . Ұзақ мерзімді созылмалы, инфекциялар әдетте ашытқы немесе грамтеріс бактерияларды қамтиды [5] .

Бие бедеулігі нақтылау үшін үш түрлі «мәселелерді» қамтиды: цикл мүмкін емес биелер; цикл қалыпты, бірақ буаз емес биелер; цикл қалыпты және буаз, бірақ кейін ерте эмбриональды өліммен зардап шегетін биелер. Эндометрит соңғы екі жағдайдың жиі себебі ретінде соңғы зерттеулерде көбірек талқылануда.

Ұрықтандыруға реакция төзімді және сезімтал биелер арасындағы айырмашылықтары бар гуморальды және жасушалық механизмдерді қамтуы мүмкін. Бірнеше зерттеулер қарама-қайшы нәтижелер берді, бірақ авторлардың көпшілігі иммуноглобулиндер негізінен эндометрия реакциясына шәуеттің емес, бактерияның қатысатындығымен келіседі. Дегенмен, сезімталдық жатырдағы иммуноглобулиндердің өзгеруінің тікелей себебі екенін көрсететін деректер жоқ [6] .

Сау жатырға қабыну 48 сағат ішінде өтеді, бірақ сезімтал биелер шәует туғызған қабынуды жоюға қабілетсіз, және де тұрақты қосарланған эндометритті дамытады. Төзімді биелерде аналық сұйықтық жойылады, ал қабыну ұрықтандырудан кейін 5 күн ішінде жоғалады және ұрықтандырылған ооцит имплантацияға дайын жатырға түседі. Жатырішілік сұйықтықтың жиналуы сезімтал биелердің овуляциясынан кейін бес күн бойы сақталады. Сондықтан биенің буаздық жетістігі дайындалмаған эндометрия мен ілеспе бактериялық инфекциялардың дамуына байланысты төмендейді.

Ұрықтандырудан кейін сау биелердің жатырының қысқаруының артуын көрсететін миоэлектрлік белсенділіктің артуы сезімтал биелерде 2 сағатқа кешіктіруіне әкеледі. Бұдан басқа, сезімтал биелер 12 сағаттан кейін базалық деңгейден төмен түсетін белсенділіктің күрт төмендегенін көрсетеді. Сонымен қатар, сезімтал биелердің жатырында инфузиядан кейін 2 сағаттан кейін төзімді биелерге қарағанда радиоколлоид көп қалатыны байқалған [7] .

Эндометрит кезіндегі қабыну жауабы антигендерді тану және қабыну жасушаларын жинау мүмкіндігін қамтамасыз ету үшін жасушалардың әртүрлі типтерімен өндірілген цитокиндермен бастамашы болатын көптеген сигналдық жолдарды қамтитын күрделі процесс болып табылады [8] .

Кейбір ғалымдар бойынша эндометритке тек кәрі биелер ғана емес, сондай-ақ жас биелер, әсіресе жарыс немесе спорттық мансапта болған жас биелер сезімтал екенін көрсетеді. Себебі, бұл биелер спорттық мансапта дене дайындығының жоғары деңгейіне жетіп, аралық аймағындағы (промежность) май жиналуын жоғалтады. Бұл тік ішекті алға жылжытуға мүмкіндік береді және вульваның нәжіспен ластану ықтималдығын арттырады. Көптеген биелер кейіннен ауа мен нәжісті қынапқа сорып алады және бұл инфекцияға әкелуі мүмкін [9] .

Көптеген жаттықтырушылар, прогестеронды жас биелерге де жылы ұстау үшін береді, және бұл сондай-ақ жатыр инфекциясын дамыту ықтималдығын арттырады. Жарысқа қатысатын биелерге әдетте осы ластануды болдырмау үшін Caslicks операциясы деп аталатын вульвада хирургиялық операция жасалады. Кәрі биелерге келетін болсақ, олардың көпшілігінде 8-ден 12 жасқа дейінгілерде жатырдағы кейбір мәселелер бар. Бұл мәселелерді биелер көбеюге дейін ультрадыбыс арқылы анықталуы мүмкін, қалай дегенмен осы биелердің көпшілігінде буаздыққа зиянын тигізетін артық жатыр сұйықтығы бар. Сонымен қатар, осы биелердің көбінің жатыр мойны кеңеймейді, бұл сұйықтықтың жиналуына ықпал етеді. Жатыр мойнын қолмен кеңейту және жатыр мойнын простагландин пастасымен жабу осы жағдайларды емдеуде пайдалы болуы мүмкін. Сондай-ақ, окситоцин енгізу жатыр сұйықтығын азайтуға көмектеседі және бұл инъекцияны овуляциядан кейін де жалғастыруға болады [10] .

Биелердің эндометриті - бұл жылқы өнеркәсібі үшін айтарлықтай экономикалық шығындарға әкелетін жиі ұрықтануды немесе буаздықтың бұзылуын тудыратын маңызды ауру. Streptococcus equi subsp. zooepidemicus (S. zooepidemicus) эндометриттің негізгі себебі болып саналады, себебі ол биелердің барлық жағдайларының 22-ден 54 пайызына дейін бөлінеді Сонымен қатар, бұл организм негізінен ұрықтың жоғалуына ықпал етеді, ол негізгі этиологиялық агент ретінде жылқының түсік тастау жағдайларының 15-20 пайызында анықталады [11] . Алайда, S. zooepidemicus - эндометритпен байланысты жалғыз гемолитикалық стрептокококк емес, атап айтсақ Streptoccus dysgalactiae subsp. equisimilis (s. equisimilis) және Streptoccus equi subsp. equi (s. equi) сияқты түрлері де биелерден жиналған клиникалық жатыр үлгілерінен бөлініп алынған. Бұл бактериялардың барлығы Lancefield серотоптарына тиесілі болса да, S. equisimilis генетикалық ерекшеленеді, ал S. zooepidemicus S. equi-ге өте жақын туыстық түрлерінің архетипі болып саналады [12] .

P. aeruginosa және K. pneumoniae айғырлардың сыртқы жыныс мүшелерінде мекендейді, ал инфекциялар жыныстық актімен, залалданған шәуетпен және гениталды манипуляциялармен беріледі [13] .

Бірқатар ғалымдардың зерттеуі бойынша жaтыр-қынaп экссудaтынa микробиологиялық тaлдaу жaсaғaндa нeгізінeн стрeптококктaр (66, 11%), диплококктaр (41, 67%) жәнe стaфилококктaр (33, 33%) бөлінгeн. Сирeк жaғдaйдa эшeрихий өсінділeрі (19, 44%), протeи (13, 89%) бөлінгeн. Клиникaлық тұрғыдaн aлғaндa сaу биелердің қынaбынaн көбінe сaпрофитті микрооргaнизмдeрді бөлгeн: микрококктaр - 66, 7%, S. epidermidis -50%, S. saprophyticus 83, 3%, гeмолитикaлык eмeс E. coli - 66, 7% жaғдaйдa жәнe сирeгірeк S. aureus 16, 7%, Candida тұқымынa жaтaтын сaңырaуқұлaқтaр 16, 7% жaғдaйдa бөлінгeн. Жaлпы aлғaндa бaрлық микрооргaнизмдeр aссоциaция түріндe бөлініп aлынғaн: E. coli + S. Epidermidis + S. Saprophyticus; E. coli + S. aureus + Candida тұкымынa жaтaтын сaңырaуқұлaқтaр; S. saprophyticus + S. epidermidis + микрокктaр + E. coli [14] .

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс