Белгілі суреттің белгісіз тарихы
С. Аманжоловатындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік университеті
Тарих, филология және халықаралық қатынастар факультеті
Қазақ, орыс филологиясы және журналистика кафедрасы
Қорғауғажіберілді
__________ 2019 ж.
Кафедра меңгерушісі
___________
АТЫ, ТЕГІ:
ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫНЫҢ ТАҚЫРЫБЫ:
ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ
5В050400-журналистика
Ғылымижетекші:
__________
ӨСКЕМЕН - 2019 ж.
Мазмұны
Кіріспе 1-2
І. Бөлім: Фотожурналистиканың өткені мен бүгіні 2 - 15
ІІ. Бөлім:
2.1 Белгілі суреттің белгісіз тарихы 15-35
2.2 Фотожурналистиканың жанрлары 35-41
ІІІ. Бөлім:
3.1 Фотожурналистің этикасы 41-53
3.2 Қазіргі баспасөздегі фотоны түсіру мен ұсынудағы кемшіліктер 53-56
Қорытынды 56-58
Сілтемелер тізімі 59
Пайдаланған әдебиеттер тізімі60
Кіріспе
Фотожурналистика ол - журналистиканың ерекше бір түрі. Мұнда ақпаратты жеткізу немесе тарату құралы ретінде фотосурет қолданылады. Оның өзге жанрлардан басты ерекшелігін атап айтсақ: уақыт, объективтілік және реттілік (баяндау).
Бастапқыда бұл қызмет түрімен кәсіби мамандар, бұқаралық ақпарат құралдарының штаттағы және штаттан тыс қызметкерлері ғана айналысқан-ды. Уақыт өте келе технологияның ілгері дамуы арқасында қолында камерасы бар кез келген адам фотоға түсіру мүмкіндігіне ие болды. Тек қажетті уақытта, қажетті жерден табылып, қажетті кадрды таспаға түсірсе болғаны. Әрине, қолында камерасы бар адамның бәрін кәсіби фотожурналист деп атауға келмес, дегенмен сәтті түсірген кадры әлеуметтік желі арқылы көпшілікке таралып, қоғам назарын аударып жатса одан фотожурналистика ұтпаса ұтылмайды. Демек қазіргі уақытта аталған саланың ауқымы кеңіп, қызметі арта түскенін жоққа шығара алмаймыз.
Фотожурналистиканың басты мақсаты - оқиғаны, адамдарды немесе басқа да нысанаға алынған көріністерді шынайы және объективті түрде беру. Ондай кадрларды фотографияның өзге жанрларынан ерекшелеп тұратын өзіндік өлшемдері бар. Біріншісі - уақыт. Яғни оқиғаның желісі мен уақыты ескерілген жағдайда ғана түсірілген фотосуреттің құндылығы жоғалмайды. Екіншісі - объективтілік. Ол фототілшіден шынайылық пен нақтылықты талап етеді. Үшіншісі - баяндау қызметі. Кез келген бұқаралық ақпарат құралында жарияланған фотосурет ең әуелі сөйлеп тұруы керек. Мәтінді толықтырып, ақпаратты жеткізуге, тақырыпты аша түсуге сәтті жасалған бір кадрдың өзі жеткілікті.
Фотожурналистиканы жаңалықтар, репортаж және деректі деп бөліп қарастырады мамандар. Жаңалықтарда фототілші бұқаралық ақпарат құралына, оның ішінде мерзімді басылымдар мен веб-сайттарға оқиғаның ортасынан жедел түрде фотосуреттер ұсынады. Ал репортажда болып жатқан оқиғаны немесе қандай да бір шараны фотосуреттер арқылы оқырманға жеткізу, мол мағұлмат беру міндеті көзделген. Репортаждың жаңалықтардан тағы бір айырмашылығы - уақыты. Әдетте репортаждарда уақыттық және редакторлық шектеулер болады. Ал деректі фотосуреттерге ондай шектеулер тән емес. Оның міндеті - бүкіл бір елдің немесе жеке бір адамның өмірінен сыр шертетін, белгілі бір кезеңдегі оқиғалар шынайы көрсетілген фотосуреттер дерегін құру. Деректі фотосуреттер субъективті және эмоционалды болуы мүмкін. Онда астарлы идеологиялық және әлеуметтік сын да ұшырасады. Сондықтан мұндай фотосуреттер қоғамның санасына, жеке бір елдің саяси жағдайына әсер етуі мүмкін.
Қазіргі күні коммуникациялық технологиялардың қарқынды дамуымен әуесқой фотожурналистердің де қатары күрт өсе түсті. Нәтижесінде ғаламтор кеңістігінде ақпараттық жарылыстар жиі орын алуда. Мәселен, 2009 жылы Иранның астанасы Тегеран қаласында мыңдаған адам президент сайлауының нәтижесіне наразылық білдіріп, көшеге шыққан. Иран билігі бір де бір кәсіби фототілшіге бұл оқиғаны фотоға түсіруге рұқсат етпеді. Ал әлемдік ақпарат агенттіктердің өкілдеріне өздері тұрып жатқан мейманханалардан сыртқа аттап басуға мүмкіндік болмады. Соған қарамастан көп уақыт өтпей ғаламтор желісі аталмыш оқиғадан түсірілген жүздеген фотосурет пен бейнежазбаға толып кетті. Олардың авторы митингіге қатысушы қарапайым халықтың өзі еді. Қолына ұстап жүрген смартфондары мен кішкентай фотоаппараттарына, видеокамераларына көшедегі жағдайды егжей-тегжей түсіріп, ғаламторға жариялап жіберген. Нәтижесінде ақпараттық тосқауылдың талқаны шығып, жергілікті билік жасырып-жапқысы келген Ирандағы жаппай тәртіпсіздік туралы жаңалықтарды бүкіл әлем жұрты білді.
Жоғарыда атап өткендей, қазіргідей коммуникациялық технологияның дәурені жүріп тұрған заманда кез келген адам фотожурналистің қызметін атқара алады. Тіпті әуесқойлар түсірген кадрлардың кейбірі ғаламтор желісінде сенсацияға айналғанын да білеміз. XXI ғасырдың басынан ақпарат пен фотосуреттерді таратуда блогосфера алдыңғы шепке шықты. Бүгінгі таңда мамандандырылған фотожурналистік блогтар әлемнің түрлі тілінде Фейсбук, Инстаграм сияқты әлеуметтік желілер арқылы таратылуда. Нәтижесінде дәстүрлі фотожурналистиканы Азаматтық журналистика деп аталған әуесқой тілшілер легі ығыстыра бастады. Бір жағынан әуесқойлар түсірген сапалы әрі бағасы арзан фотосуреттерді пайдалану веб-сайттар мен мерзімді басылымдардың редакциялары үшін тиімді екендігі сөзсіз. Өйткені таңдау бар жерде сапаның жоғары болатыны айтпаса да белгілі.
Бүгінгі фотожурналистиканың тағы бір атап айтар артықшылығы - жеделдігі. Осыдан 10-15 жыл бұрын түрлі-түсті фотоны әзірлеп, редакцияға тапсыру үшін кемінде жарты немесе бір сағат уақыт жұмсалса, қазір ол жұмысты қас-қағым сәтте атқаруға мүмкіндік бар. Сандық фотоаппаратпен, смартфонмен, ноутбукпен қаруланған тілші сапасы жақсы бір емес бірнеше фотосуретті оқиға ортасынан түсіріп алып, айналдырған екі-үш минуттың ішінде әлемнің кез келген нүктесіне жібере алады. Өз кезегінде бүгінгі әлеуметтік желі қолданушылардың басым бөлігі, былайша айтқанда оқырман қауым ұзын-сонар мәтінді оқығаннан гөрі сәтті шыққан бір-екі фотосуретті тамашалағанды артық санайды. Демек визуалды қабылдаудың артықшылығы басымдық алып келеді. Оған қоса уақыт өткен сайын мерзімді баспасөз ақпараттық жеделдік, қолжетімділік, объективтілік, сапа жағынан веб-сайттармен, әлеуметтік желілермен бәсекелесе алмауда. Соған қарағанда әлемдік фотожурналистиканың болашағы электронды ақпарат құралдарының дамуымен тікелей байланысты болмақ. Бұл үрдіс қазақстандық фотожурналистиканы да айналып өтпейтіні түсінікті.
1. Фотожурналистиканың өткені мен бүгіні
Фотожурналистиканың тарихын қаузамас бұрын, ең алдымен алғашқы фотосурет пен фотоаппараттың қалай пайда болғанына көз жүгіртіп өткен жөн.
Әлемдегі ең алғашқы фотосуретті Француз ғалымы Жозеф Ньепс 1826 жылы обскура-камерасының көмегімен жасап, фотосуретіне Терезеден көрініс деп атау берген. Алайда, ол оның екінші суреті, ең алғашқы суретті 1822 жылы түсірілгенімен, сақталмай қалғаны белгілі. Ал, дәл сол обскура-камерасының кескін-келбетін Леонардо да Винчи сызған екен. Ол шамамен 1519 жыл. Әрине, әр ұлы ашудың, әр өнертабыстың техникалық ғажайыпқа айналуы үшін оған жақындау да ғасырлар, тіпті сан мыңжылдықтар бұрын орын алары сөзсіз. Сол сияқты фотосуреттің де ғажайыптан ақиқатқа айналуы үшін, адамзат қиялдап оны қарапайым тұрмыс-тіршіліктен байқауы тиіс. Тарихқа үңілсек, бұл жаңалықты ең алғаш біздің дәуірімізге дейінгі IV ғасырда өмір сүрген Аристотель өз еңбектерінде жазған. Өйткені антикалық заманнан бері адамдар жарық сәулесінің тесік арқылы өткенде, заттардың кішірейтілген нұсқасының жазықтыққа түсетінін аңғарған. Сол сияқты XIII ғасырда пайда болған көзілдіріктер де уақыт өте, камераның объективіне айналды. Жозеф Ньепстан кейін фотоөнерге ғылыми жаңалық алып келген Луи Дагер. Луи Дагер француз суретшісі әрі химигі, Ньепстің жасаған түрлі тәжірибелеріне аса қызығушылықпен қарап, 1829 жылдың 4 қаңтарында бірігіп жұмыс жасауды ұсынады. Алайда, Жозеф Ньепс көп ұзамай ақыл-есінен айырылып, араға төрт жыл салып қайтыс болды. Жалғыз қалған Луи Дагер экперименттерді тоқтатпай, жалғастыра берді. Нәтижесінде фотожурналистикаға жаңа екі жаңалық енгізді. Оның бірі: көрінбейтін суретті көрсетуді үйренді, латентті суреттің пайда болуына ықпал жасады, ол үшін мыс пластинасында күміс хлоридімен сынап буымен жабылған латентті суретті тұз ерітіндісі арқылы фиксаторлауды үйретті.
Фотосуреттің дамуында ерекше рөл атқаратын келесі баспалдақ, 1871 жылы Ричард Мэддокспен желантинді эмульсияның өнертабысы болды. Мэддокс өнертабысының маңыздылығы фотоматериалдардың түрлі фабрикаларда өндірілуіне мүмкіндік берді.1884 жылға дейін желантинді пластиналар төсенішсіз жасалып келді. Кейіннен, Джордж Итсман (1854-1932ж) целлулоидке желантинді эмульсияны суаруды ұсынды. Осыдан кейін, шын мәніндегі фотопленкалар пайда болды. Түрлі-түсті форматтағы сурет ХХ ғасырдың 30-шы жылдарында кең етек жайып, қолданысқа түбегейлі ене бастады.Истман Кодак фирмасымен алғашқы қайтымды (яғни, дагерротиптердегі сияқты оң сурет алынғанғ яғни позитивті сурет) Kodachrome 25 түрлі-түсті пленкасы, тек бірнеше жыл бұрын өндірістен алынған. Ұзақ уақыт бойы ол ең заманауи фотоматериалдармен бәсекелесетін жоғары сапалы сурет арқасында нарықта тұрды. Оның рынокта ұзақ уақытқа дейін сақтауының бірден бір себебі, жоғарғы сапасы еді. Kodachrome әлі күнге дейін теңдесі жоқ көшбасшы болып саналады -- елу жыл бұрын түсірілген слайдтар кеше ғана түсірілгендей әсер қалдырады.. Сондағы бар мәселе, өңдеу процесінің күрделілігінде. Шын мәнінде, Kodachrome-үш қабатты қара-ақ пленка. Үйде бұл жүзеге асырылмаған, сондықтан түсірілген пленкалар арнайы зертханаларға жіберілді. Қазір бүкіл әлемде Kodachrome өңдеуге қабылдайтын жалғыз зертхана бар. Ол Канзас штатында орналасқан.
ХХ ғасырдың 40-шы жылдарында Кодак түсті таңбаларды алуға мүмкіндік беретін Kodacolor алғашқы теріс түсті пленкасын шығарды. Бұған қарамастан, өткен ғасырдың жетпісінші жылдарына дейін слайдтар АҚШ-та түрлі-түсті фотосуреттің ең көп тараған түрі болды, және Kodachrome 1978 жылға дейін үстемдік етті. Біртіндеп, автоматты шағын зертханалар пайда бола бастады, жағымсыз пленкалар слайдтарды ығыстырды. Қайтымды фотоматериалдарды қамтамасыз ететін бейненің жоғары сапасына қарамастан, іздері бар альбом барлық отбасымен қараңғы бөлмеде, слайдтар қорапшасымен, проектормен және экранмен орналасқанға қарағанда, әлдеқайда ыңғайлы болды. ХХ ғасырдың соңына дейін көптеген фотоәуесқойлар мен кәсіби мамандардың бөлігі (портретистер, үйлену фотографтары, газет фотожурналистері) теріс түсті пленкалармен жұмыс істеді, ал түсті полиграфия үшін түсіретін кәсіби фотографтар (жарнама, fashion, техникалық фотосурет және т.б.) слайдтарды пайдаланды.
Обскура-камерасы қазіргі фотоаппаратттардың ең алғашқы қарапайым нұсқасы. Бұған жалпы, қараңғыланбаған бөлме немесе үлкен жәшік керек, ал оның бір бөлігі жарықтандырылуы қажет.Камералар Еуропада да, Шығыста да (атап айтқанда Қытайда) белсенді қолданылылған. Ол өте өткір суреттерді алуға мүмкіндік берді. Сондай-ақ оны аспан жарықтарын бақылау үшін астрономия саласында да қолданған. Бұрыңғы ауыр және он есе қалың, сонымен қатар сынғыш фотопленкаларды жеңіл фотопленкалар ауыстырып, фотографтардың көтерер жүгі әлдеқайда жеңілдеді. Сондай-ақ фотокамералардың конструкторларына арналған мүлдем жаңа көкжиектер ашты. Рулонға целлулоидты пленканы орап алу мүмкіндігі кино өнертапқыштардың ағайынды Люмьенің назарын аударды. Томас Эдисон Истман идеясын Перфорацияның ойлап табуымен жетілдірді. 1892 жылы Эдисон ұсынған перфорацияланған 35мм кинопленка қазір де қолданыс аясынан шыққан жоқ. Он тоғызыншы ғасырдың фотоэмульсияларының жарық сезгіштігі төмен ғана емес, спектрдің қызыл және жасыл бөліктеріне қатысты оның толық болмағанын да атап өткен жөн. Әрине, мұндай материалдармен суретке түсіре отырып, дұрыс үндестік беру мүмкін болмады. Герман Фогель фотоматериалдарды жасыл түске сенсибилизациялау әдісін кездейсоқ ашты. Рас, қызыл түске де сезімтал панхроматикалық фотоматериалдар тек қана 1906 жылы доктор Кеннет Мису арқасында пайда болды. Бұған дейін, фильм актрисаларының еріндері жап-жасыл болып, көпшілікті шошытатын еді. 1911 жылы Leitz Wetzlar оптикалық-механикалық өндірісіне Оскар Барнак бас инженер болып қабылданды. 1905 жылы оның басына, негатив мөлшерін азайту қажет деген тамаша идея келді, бұл фотоаппараттарды шағын етуге мүмкіндік берді. Алайда, бірінші дүниежүзілік соғыстың басталуынан Барнактың ізденістері біраз уақытқа дейін тоқтап қалды. Бірақ бұл үзіліс көпке созылмады, 1915 жылы Бернак Эрнст Лейцтің назарына жаңа камераның прототипі жасаған фотосуреттерді ұсынып, өз идеясының нәтижелігіне сендірді. Оскар Барнак идеяларының жүзеге асырылуы үшін, тағы да он жыл жұмыс істеп, Leitz әлемге фотографиялық технологиялардың көшін бастайтынUr-Leica атты тың жаңалықты ұсынды. Фото материал ретінде стандартты 35мм кинопленканы алып, Барнак оны көлденең орналастырып, ұзындығы бойынша 18x24мм форматтағы кинокадр өлшемін екі есе көтерді. Фотоаппарат арқылы кез-келген жерде фотосуретке журналист дайын болатын жағдайға кетті. Жеңіл, ыңғайлы, әрі жылдам. Фотоаппарат 1913-1914 жылдар аралығында жарыққа шықты. Әлемдегі алғашқы парманентті түрлі-түсті фотосурет 1861 жылы ағылшын физигі әрі математигі Джеймс Максвеллдің бастауымен пайда болды. Ол үшін, Максвелл қызыл, жасыл және көк түсті фильтрлерді қолдану арқылы бір заттың үш түрлі суретін жасады. Осылайша ол, торлы таспаны үш түрлі түсті қолдана отырып суретке түсірген. Содан кейін бейнені экранда сол сүзгілер арқылы үш проекциялық аппараттармен бейнеледі. Бұл Фогель фотоматериалдарды сенсибилизациялауды үйренгенге дейін болды, және бұл ұлы ашу ұзақ уақыт бойы, патшалық Ғылым Академиясының мүшелері үшін түсініксіз болды. Қызыл сүзгі лентадан шағылысқан ультракүлгін сәулелерді өткізіп, ал жасыл сүзгі мінсіз емес және көк спектрдің бір бөлігін өткізіп алды. Көптеген ғалымдар күмәнмен қараса да, Максвелл әдісі аддитивті түрлі-түсті фотосуреттің принципті мүмкіндігін дәлелдеді. Осылайша, сан тәжірибелер мен тынымсыз еңбек пен ізденістің арқасында Максвелл әлемге түрлі-түсті суреттің болуына жол ашты. Түрлі-түсі суреттің негізін қалады.
XIX ғасырдың екінші жартысында фотожурналистиканың негізі қалана бастады. Алайда, 1880 жылға дейін, типографиялық жабдықтар фотосуреттерді анық басып шығара алмады. Уақыт өте, арнайы гравюра (фр. gravur - бедер сурет) арқылы фотосуреттер баспаға берілді. Ең алғашқы фотосуреттер Қырым соғысы (1953-1956жж) майдан алаңынан алынды. Фотосуреттердің авторлары: американдық қолбасшы, әрі суретші Уильям Симпсон (1888-1980жж) жәнебритандық әскери фотографРоджер Фентон (1819-1869жж) болып тарих бетінде қалды. Одан кейін, АҚШ- тағы Азаматтық соғыс жылдарында (1861-65жж), Мэтью Брэди(1822-1896) американдық фотографтың, соғыс алаңындағы фотосуреттері Harper's weekly (1857-1916жж) атты саяси журналында жарық көрді. Фотожурналистика полиграфиямен (мәтіндік және графикалық материалдарды басып шығаруға арналған техникалық құралдар жиынтығы) біте қайнасты. Алғашқы жарты тонналық репродукция(re... және лат. produco - өндіремін кескіндерді қайта түсіру және көбейту). 1880 жылдың 4 наурызында The Daily Graphic (1873-89жж) газетінде жарияланды. 1887 жылы магний жарқылы көмегімен фотографтар қараңғы бөлмелерде де түрлі фото-суреттер түсіре бастады. Кейін келе, 1925 жылы Leisaнеміс фотоаппараты фотожурналистикаға үлкен өзгерістер алып келді. Кіші форматтағы суреттер ең алғаш осы фотоаппарат арқылы дүниеге келді. Көлемі жағынан шағын камераны түрлі халықаралық лигаларда, әлемдік конференцияларда бірнеше тілді меңгерген юрист,Эрих Саломон 1920 жылдардың соңына қарай өз керегіне қолданып, ақпарат таратуда таптырмас құрал екенін мойындаған. Содан кейін де, журналистикада әр іс-шараны түсіру әдетке алынған деген пікірлер бар. Алайда, фотосуреттер ақпараттық газет-журналдардың бір бөлшегіне тек 1897 жылы ие болды. Алғашқы телефото(объектіні жақындатып түсіру) 1921 жылы пайда болды. Leisa 35мм фотоаппаратының жарыққа шығуы, фотожарқылдың пайда болуының нәтижесінде, 1927-1930 жылдар фотожурналистикадағы Алтын кезеңнің бастауы болып табылды.
Фотожурналистикадағы Алтын кезеңде (1930-1950жж) көптеген журналдар, оның ішінде: Picture Post (Лондон), Paris Match (Париж), Life (США), Sports Illustrated (США), The Daily Mirror (Лондон), The Daily Graphic(Нью-Йорк) түрлі фотолар арқылы өзіндік бағытын қалыптастырып, өз аудиториясын жинады. Оған көптеген фотографтар өз үлесін қосты, атап айтқанда, Роберт Капа, Альфред Эйзенштадт, Маргарет Бурк-Уайт, Уильям Юджин Смит. Алғашқыдан-ақ, майдан алаңында қолданылған фотоаппараттардың дамуына екінші дүние жүзілік соғыс өз ықпалын тигізді. Майдандағы суреттерді тарих бетінде қалдыру үшін түрлі шағын әрі жылдам түсіретін камералар дүниеге келді. Соғыс жылдарында, мүмкіндігі шексіз фотоаппараттарды Жапония, Европа, АҚШ мемлекеттері жарыса сауда айналымына шығара бастады.
Газет-журнал беттерінен орын алған түрлі фото-суреттердің талай жылға дейін авторлары белгісіз болды. Авторлардың өз қалаулары ма кім білсін, бірақ бірде-бір фотоның астында фотографтардың есімі көрсетілмеді. 1980 жылға дейін газет қағазы сарғыш түсте болып, ондағы суреттер анық көрінбейтін. Кейін келе, 1980 жылдарда көптеген басылымдар Офсеттік қағазға көшіп, газет бетіндегі суреттердің сапасы біршама жақсара түсті. Алайда, фотосуреттердің басым көпшілігі анық болмағандықтан, оқырмандар мәтінді оқу арқылы, фотода не көрсетілгенін тауып жүрді. Осылайша әр мәтінге фото қою газеттердің өзіндік стильіне айналды.
Life (1883-1936) жылдар аралығында жарық көрген күнделікті журнал. 1936 жылдан 1972 жылға дейін журнал фотожурналистикаға арналған журналдардың бірі болып өз қызметін жалғастырды.Life журналы алғаш жылтыр қағаз форматында шығып, және түрлі фотоларды жариялаған журнал ретінде журналистика тарихында қалды. Журнал UPI және AP атты танымал фотоагенттіктермен бірлесе жұмыс атқарып, жоғарғы сападағы журналдардың көшін бастады. Фото-суреттер ең алғаш осы журналда анық көрініп, фотографтар үлкен танымалдыққа ие болды. Өйткені әр фото-туындының астында есімдері берілді. Осылайша халық біртіндеп фотографтармен тасныса бастады. Алайда, алғашқы суреттердің сапасы өте төмен болды. Үлкейтіліп, ауқымды түрде берілсе де, фотоның астындағы анықтамалық сөзді, не мәтінді оқымай, оқырман суретте не бейнеленгенін білмеген. 1980 жылдарға дейін газет бетіндегі суреттер майлы бояу арқылы халыққа жол тартты.
1970 жылдың екінші жартысында фотожурналистика мен деректі фотожурналистика көркемөнер фотосуреттерімен қатар тұратын жағдайға көше бастады.
Ресейдегі фотожурналистиканың даму кезеңдерін айтпас бұрын, ең бірінші фотосуреттің елге қалай келгенінен бастаған жөн. Фотосуреттің тарихы Ресей мемлекеті үшін 1839 жылдан бастау алады. Дәл сол жылы Ресей ғылым академиясының мүшесі Иосиф Гамель Великобританияға барып, калотопияны зерттеген болатын. Калотопия - ұлы ағылшын физигі әрі химигі Уильям Генри Фокс Тальботтың әкелген жаңалығы. Тарихта фотосуретті қалыптастырған ғалымдардың бірі. Дәл осы тәсіл арқылы алғашқы фотосурттер шыға бастады. Қазірде, әлемде дәл сол үлгімен жасалған 12 фотосуреттің нұсқасы сақталған. Алайда, орыс химигі - Юлия Фрицшенің де еңбегін естен шығармаған жөн. Юлия Фрицшенің арқасында фотосуреттің дамуы одан әрі алға жылжыды. Химик Тальботтың суретті көрсеті үшін ұсынған натрий гипосульфатын, аммиакқа ауыстыруды ұсынды, соның нәтижесінде суреттің сапасы айтарлықтай жақсарды. Юлия Фрицше Ресей ғана емес, тіпті әлем бойынша фотосурет пен фотоөнерге үлес қосқандардың көшінде тұрды. Ресейдегі фотоөнер тарихын арықарай жалғастырушы, оған үлес қосушы ретінде Мәскеулік өнертапқыш, әрі гравер Алексей Грековты айтамыз. Ол Ресейдегі фотоаппаратты жасап шыққан алғашқы өнертапқыш. Ол өзінің жасаған туындысының арқасында, көптеген сапалы портреттік фотосуреттерді мұра қылып қалдырды. Ол фотоаппараттың ішкі бөлігіне линза орналастырып, оны объектив ретінде қолданды, сонымен қатар фотоаппараттың ішкі қорабында пластина болды, ол жарыққа жауап беретін қызметті атқарды. Бұдан бөлек, Алексей Греков фотоға түсуге арналған арнайы жастықша орналастырылған қалқанды орындық жасады. Өйткені алғашқы фотопортреттер жарық, ашық күнде 23 минутқа созылса, бұлтты күндері 45 минутқа дейін созылған. Фотоға түсуші адам бір қалыпта отырып шаршамасы үшін, осындай пайдалы уындыларды дүниеге алып келген Алексей Грековты Ресейдегі ең алғашқы порттреттік фотосуреттің негеізін салушы ретінде қарастырамыз. Осылайша біртіндеп Ресейге алғаш фотосурет жасау жолы мен фотоаппарат келді және де тиісінше фотожурналистика да кезең-кезең болып мемлекетте алға қадам жасай бастады. Сол кезеңдерге қысқаша тоқталып өтетін болсақ,
Бірінші кезең : 1886-1917 жылдарды қамтыды. XIX ғасырдың аяғы мен ХХ ғасырдың басы Ресей мемлекетіндегі хроникалық фоторепортаждың басталуы арқылы, фотожурналистикаға есік ашылды. 1904-1905 жылдар аралығындағы Ресей-Жапон соғысы, 1905-1907 жылдардағы алғашқы ресей революциясы фото өнерінің дамына себеп тудырды. 1914 жылы болса, Ресей алғаш рет дүниежүзілік соғысқа қатысты, ал 1917 жылы Қазан төңкерісі, ал1918-1920 жылдарда Азамат соғысы міне осы жылдарда көптеген эпизодтар фотоаппаратқа түсіріліп, тарихта қалды. Алайда XIX ғасырдың 90-жылдарынан бастап, фотожурналистика қарқынды дамымай-ақ, Ресейде Максим Дмитриев атты атақты хроник Нижегород губерниясында Неурожайный альбомын жарыққа шығарған болатын. Максим Дмитриевтің альбомында аштықты бастарынан кешіріп жатқан тұрғындарды, дәрігерлердің өлім мен өмір үшін күрескен сәттерін, ауылдағы қиын тұрмыс-тіршілікті өз объективіне алды. Фотографтың альбомы сол замандағы үздік жұмыстардың қатарынан табылған. Бірінші кезеңнің айшықты фотожурналистері ретінде, Карл Булла, Виктор Булла, Александр Булла, Максим Дмитриев, Петр Оцуп, Алексей Савельев
С.Магазинер, Николай Петров, Петр Новицкий, Яков Штейнберг, К.Кузнецов
Екінші кезең : 1920-1935 жылдар аралығын қамтиды. 1920 жылдан бастап Ресейде жаңа өмірге қадам жасала бастады. Мемлекеттің алға жылжуы үшін мәтіннен бөлек, үгіт-насихаттық суреттер де ауадай қажет еді. Революцияға дейін де Ресейде кәсіби фотожурналистер болды, дей тұрғанмен жаңа кезеңнің фотожурналистерінің міндеті мен жауапкершіліктері әлдеқайда үлкен болды. Сол уақыттарда фотосуреттің туу процесі де әмбебаб болуы шарт еді. Дәл осы кезеңде фотокорреспондент мамандығы пайда болды, оған мұрындық болған адам ретінде Георгий Анатольевич Зельманы аламыз. Совет одағы тұсындағы фоторепортердің негізгі нысаны СССР азаматының өз саласындағы еңбегін, оның қызмет жолындағы жетістіктерін насихаттау еді. Осындай суреттер арқылы халықтың санасын оятып, жаңа болашаққа жетелейтін дүниелер туды. Сол заманның үздік фоторепортерлары ретінде, біз : Александр Родченко, Анатолий Гаранин, Дмитрий Дебабов, Георгий Зельма, Макс Альперт, Аркадий Шайхет, Яков Халип, Евгений ХалдейБорис Игнатови, Ольга Игнатович, Семён Фридлянд, Владимир Шаховскийсынды фотожурналистерді мысалға аламыз.
Үшінші кезең : 1940-45 жылдар аралығындағы Ұлы Отан соғысының нәтижесінде пайда болған. Бұл кезең фотожурналистика тарихында Әскери хроника деген атқа ие. Қасіретке толы жылдар жайлы мыңдаған ақын-жазушы өз шығармашылығында толғаса, көптеген журналистер очерктер жариялады. Жүздеген көркем-деректі фильмдер халық назарына ұсынылды, алайда сол фильмдерға арқау болған, соғыс жылдарындағы аяусыз картинаның пайда болуына үлкен рөл атқарған- фото. Француз кинотарихшысыАндре Базен өзінің Что такое кино? атты кітабында, кино ол - фото деген екен. Яғни майдандағы фоторепортерлардың арқасында, көптеген сюжеттер, кинолар, театрлық қойылымдар пайда болды. Соғыс жылдарындағы фоторепортерлардың ерекше таланты мен қайтпас қайсарлығының арқасында әскери жылдардағы құнды картиналар тарих қойнауында қалды. Болашақ жастарға мұра болып қалды. Соғыс жылдарындағы фоторепортерлардың басқа кезеңдермен салыстырғанда жұмысы әдеқайда ауыр, күрделі еді, өйткені олар фотоға түсіру кезінде өз өмірлерінде қатерге тікті, сол аяусыз картинаны көздерімен көріп қана қоймай, бүкіл жан-дүниесімен сезінді. Фотохроник қызметін сол тұста: Макс Альперт, Григорий Зельма, Борис пен Ольга Игнатовичтер, Аркадий Шайхет, Яков Халип, Георгий Петрусов, Наум Грановский, Иосиф Фетисов, Борис Кудояров, Виктор Темин, Иван Шагин, Анатолий Скурихин және тағы да басқалары атқарды. Аталған фотожурналистер соғысқа дейін де талай еңбектері жарық көріп, қалыптасқан. Ал, сол жылдарда жаңадан есімі белгілі болып келе жатқан журналистер ретінде: Дмитрий Бальтерманц пен Всеволод Тарасевич, Александр Устинов, Эммануил Евзерихин, Олег Кнорринг, Михаил Савинді айтамыз. Тура соғыс жылына тұспа-тұс есімі аталған фотожурналистер фотокорреспонденция бойынша курс бітірген.Майдан алаңында журналистер қатар-қатарға бөлініп қызмет атқарған, дәлірек айтсақ,
Бірінші қатардағы фотожурналистер:Юрий Чернышев, Марк Марков-Гринберг, Михаил Грачев, Алексей Межуев, Борис Ярославцев, Александр Устинов, Александр Дитлов, Ольга Ландер, Всеволод Тарасевич, Яков Давидзон, Николай Хандогин,Тимофей Мельник
Екінші қатардағы фотожурналистер:Яков Рюмкин, Владимир Юдин, Роберт Диамент, Александр Становов, Александр Дмитриев, Борис Вдовенко, Николай Ситников, Михаил Мельник, Анатолий Григорьев, Анатолий Егоров, Михаил Савин, Анатолий Скурихин
Үшінші қатардағы фотожурналистер: Евгений Халдей, Георгий Коновалов, Алексей Горячев, Марк Редькин,Самарий Гурарий,ДмитрийБальтерманц,Анатолий Морозов.
Мәскеу , Советское Фото журналы, 1985 жыл фото-сурет: Николай Рахмановтікі. Ұлы Жеңістің 40 жылдығына орай фронттағы фотожурналистердің басқосуынан.
Үшінші кезеңнің атақты фотожурналистері: Макс Альперт , Василий Аркашев , Дмитрий Бальтерманц, Наталья Боде, Анатолий Гаранин,Наум Грановский, Михаил Грачев, Самарий Гурарий, Яков Давидзон, Роберт Диамент, Александр Дмитриев, Эммануил Евзерихин, Анатолий Егоров, Георгий Зельма, Борис Игнатович, Ольга Игнатович, Михаил Калашников
Олег Кнорринг, Борис Кудояров, Ольга Ландер, Георгий Липскеров, Сергей Лоскутов, Василий Малышев, Марк Марков-Гринберг, Алексей Межуев
Михаил Мельник, Тимофей Мельник, Владислав Микоша, Анатолий Морозов, Израиль Озерский, Георгий Петрусов, Марк Редькин, Яков Рюмкин, Михаил Савин, Галина Санько, Анатолий Скурихин, Александр Становов, Струнников Сергей, Всеволод Тарасевич, Виктор Темин, Михаил Трахман, Давид Трахтенберг, Павел Трошкин, Александр Устинов, Семён Фридланд, Евгений Халдей, Яков Халип, Николай Хандогин, Юрий Чернышев, Иван Шагин, Аркадий Шайхет, Борис Шейнин, Владимир Юдин.
Төртінші кезең: 1950-1980жж.Осы жылдарда қызмет атқарған фотографтардың шығармашылығы майдандағы жылдардың логикалық жалғасындай болды. Төртінші кезеңде соғыс жылдарындағы жарық көрмеген көптеген фотосуреттер халыққа жолдана бастады. Мұндай жағдай 50-ші жылдардың соңына дейін созылды. 60-шы жылдардың басында, мерзімді басылымдар қарқынды түрде дамып, әсіресе суретті журналдардың алтын кезеңі болды, фотожурналистер қатары толығып, жаңа авторлар келіп, жаңа есімдер шыға бастады. Бұл соғыстан кейінгі кезеңде жоғары білім алған жаңа толқын еді. Жалындап тұрған жастар, фотожурналистика әлеміне жаңаша леп алып келді.
Осылайша, отандық фоторепортаждың бастаушылары болуға жүздеген жастар ағыла бастады. Елдің фото-жылнамасын журналистер ғана емес, жас ақындар мен инженерлер, ақындар мен музыкантар, сонымен қатар құрылысшылар да жүргізе бастады. Сол сияқты әнші Николай Рахманов, құрылысшы Валерий Генде-Роте және биолог Петр Носов ТАСС фотохроникасына, киноинженер Лев Шерстенников "Огонек" журналына келді. Николай Гневашев "Советский Экран" журналында еңбек атқара бастады. Мүмкін болашақта әртіс немесе сазгер болатын Леонид Лазарев "Советская женщина" журналында фоторепортер қызметін атқарып, талай жетістікке жеткенін де білеміз. Дәл осы сәт фотожурналистика үшін - ерекше маңызға ие кезең болып тарихта қалды. Өйткені, төртінші кезеңде екі ұғым, екі ұрпақ тоғысты. Біріншісі жинақталған тәжірибе иелері болса, екіншісі болашаққа деген жаңа көзқарас, жаңа леп. Жаңа бастаушыларға жол сілтеп, фотосуреттің қадірін ұғындыратын аға-буыннның болуы фотожурналистиканың шарықтап дамуына зор үлесін қосты. Автордың атқарар рөлі, оның ақиқатының шекарасы туралы пікірталастар басталды. Бүкіл кеңестік фотожурналистика тек шындыққа негізделді, цензураға жол жоқ болды. Жаңа ұрпақ, аға-буынның жолын жалғастырып, фотосуреттің мән-маңызын жоғалтпауға барынша күш салды. Жаңа толқын құндылықтардың өзгеше иерархиясын қалыптастырды. Соғыстан кейінгі күйзелген халыққа барынша тың дүние ұсынуға талпынды. Бұрыңғының қойылымдық суреттері екінші жоспарға кетіп, жаңа сурет арқылы көңіл-күй суреттері туа бастады. Ондағы бар мақсат, майданнан кейінгі алаңсыз
өмірдің картинасын қалыптастыру болатын.
Мысалы "Советский Союз" журналының фотографы Владимир Ланграждың 1962 жылы түсірілген "Голуби мира" фотосуреті, суретке зер салсақ, тамаша көңіл-күй, бейбіт уақытта өсіп келе жатқанжас ұрпақ, адам жанына ерекше қуаныш пен бостандық сезімін ұялатады. Төртінші кезеңнің үздік фотожурналистері ретінде: Александр Абаза, Юрий Абрамочкин,Бойка Азаров, Виктор Ахломов, Леонид Бергольцев, Владимир Богданов, Лев Бородулин, Валерий Генде-Роте, Николай Гневашев, Евгений Кассин, Андрей Князев, Юрий Королев, Геннадий Копосов, Юрий Кривоносов, Леонид Лазарев, Владимир Лагранж, Владимир Мусаэльян, Петр Носов,
Сергей Петрухин, Борис Покровский, Александр Птицын, Николай Рахманов, Владимир Ролов, Юрий Рыбчинский, Нина Свиридова мен Дмитрий Воздвиженский және де Лев Шерстенников.
Бесінші кезең: (1990-2000ж) Жаңа мемлекет, жаңа Президент, жаңа бастаулар. Аз ғана уақыттың ішінде Ресей көптеген өзгерістерді бастан кешірді. Бұл кезең жаһандық өзгерістерге тұспа-тұс келді. Жүздеген саржағал баспасөз қалыптасты. Кәсіби фотожурналистерді бұл өзгерістер айналып өте алмады.Жаһан болып, әлем болып барлығы Ресейдегі күрт өзгеріп жатқан саясатқа, БАҚ-қа көз тікті. Жеке бизнестің жақсы дамуының нәтижесінде, түрлі тәуелсіз ақпараттық жобалар жүзеге асуына мүмкіндік берді. 1988 жылдың 15 маусымында "Огонек" журналының тілшісі Владимир Яковлев "Факт" ақпараттық кооперативін тіркеді. Осы сәттен бастап "Коммерсантъ" баспа үйінің тарихы басталады.Кремльдің жұмысын ТАСС фоторепортерлері ғана емес, сонымен қатар барлық ірі газеттер мен журналдар атқара бастады , солардың ішінде жеке "Коммерсанттың" өкілдері де жария ете алатын болды. Бесінші кезеңнің үздік фоторепортерлары: Дмитрий Астахов, Сергей Васильев, Владимир Вяткин, Сергей Воронин, Игорь Гаврилов , Сергей Гунеев , Дмитрий Донской, Дмитрий Духанин , Виктор Загумённов, Александр Земляниченко, Виктория Ивлева, Сергей Каптилкин, Сергей Киврин, Олег Климов, Юрий Козырев , Игорь Костин , Павел Кривцов, Александр Лыскин, Сергей Максимишин, Павел Маркин, Сергей Михеев , Анатолий Морковкин, Олег Никишин, Валерий Зуфаров,
Георгий Пинхасов, Владимир Родионов, Юрий Рост, Владимир Сварцевич , Александр Секретарев, Владимир Сёмин, Андрей Соловьев, Александр Тягны-Рядно, Юрий Феклистов, Валерий Христофоров, Артем Чернов , Владимир Чистяков , Василий Шапошников, Сергей Шахиджанян, Юрий Штукин, Валерий Щеколдин.
Отандық фотожурналистиканың қалыптасу мен дамуы.
Сонау 1939 жылдан бастап пайда болған фотожурналистиканың біздің Қазақстанға келуі, бір бөлек әңгіме. Еуропаның қақ төрінен бастау алған фотожурналистика Қазақстанға жетуі жылдам жүзеге асқанымен, оның мерзімді баспасөз беттерінде көрініс табуы біршама уақытты талап етті.Әрине, оның да белгілі себептері болды.Оның, бірінші себебі ретінде өнеркәсібі аңсап жатқан мемлекетте мерзімдік баспасөзді басып шығаратын баспаханалар жоқтың қасы еді, болған күннің өзінде де барлығының тозығы жеткен және фотография клиштерін жасайтын цехтармен қамтамасыз етілмеген болатын. Кей кездерде газет беттерінен орын тепкен фотосуреттер арнайы Мәскеуде дайындалып, біздің елге алынып отырды. Фотожурналистиканы алға дамытуы тиіс республикалық баспаханалар, Қазақ АССР-ының астанасымен бірге ауысып жүруіне, байланысты, жаңа техникалық жабдықтармен жарақтанбаған еді. Алайда, осы бір себептерге қарамастан, елімізде фотожурналистикаға деген қызығушылық жергілікті ұлт өкілдері арасында да, Ресейден қоныс аударушылар тарапынан да артпаса, төмендеген жоқ. Ендеше, Қазақстандағы фотожурналистиканыңалғашқы кезеңі: Жергілікті ұлт өкілдері мен Ресейден қоныс аударушылар деген атауға ие. Фотожурналистиканың қалыптасуына, көбіне Ресейден келген тұрғындар өзінің үлкен үлесін қосты. Оған мысал ретінде, саналы ғұмырын фотожурналистикаға арнаған, Дмитрий Поликарпович Багаевті атасақ болады. 1899 жылдан 1958 жылға дейін, Дмитрий фотографиялық қызмет жолын Павлодар облысында өрбітіп, қазақ фотожурналистикасының дамуына сүбелі үлесін қосқан болатын. Евсей Ефимович Блехман болса, шығармашылық жолын Қазақстан Республикасының алғаш АССР болып құрылған кезінен бастап, халықтың тың игеру жылдарындағы тұрмыс-тіршілігін қалт жібермей, түрлі фотосуреттер түсіру арқылы сол заманның картинасын тарих беттерінде қалдырды. Сонымен қатар, Бөкей ордасының жүз жылдық мерейтойына орай, Петерборда өткен салтанатты мерекеде II Николай патшадан фотоаппаратты сыйға алған Шәңгерей Бөкеевті де атап айтқан жөн. Өйткені, сол кездегі тарихқа белгілі қаншама алып тұлғалардың фотошежірелік суреттерін түсіріп, қарапайым халықтың күрделі тұрмыс-тіршілігін фотообъективіне нысан қылып алды. Әліби Жангелдин фотография қоржынына өзінің бай мұраларын мұра етіп қалдырған қазақ фотожурналистикасының белді мүшесі. Бірақ, көпшілік оны тек ақын ретінде таниды. Әліби Жангелдиннің суреттері сол кездің құнды жәдігері, оның әр туындысы ерекше әлем, өнер болып табылған. Алайда, туындыларының басым бөлігі қолды болып, ұстағанның қолында, тастағанның жолында шашылып, із-түссіз жоғалғаны тағы бар. Сол заманда оларды арнайы қорға жинап, сақтайтын болса, қазіргі тәуелсіз күннің ұрпақтарына тарихын түгендеуге зор үлесін септігін тигізер еді. Фотография алғаш келген сәтінде, көп жағдайда газет бетін безендіру үшін қолданылатын еді.
Екінші кезең: Жаңа технологиялардың Қазақстанға келуі.Фотографияның баспасөз беттерінен тұрақты орын тепкен уақыты - 1932 жылдың 9-шы мамырынан басталды. Дәл сол күнi Алматыда ВК (б) П Орталық Комитетiнiң партиялық баспасының Қазақстандағы бөлімшесі ашылып, баспахана техникалық түрде жаңарып, фотосурет клишелерін жасайтын цех өз жұмысын бастады. Фотографияның Қазақстанға келуі, баспасөз сапасын арттырумен қатар, олардың бір орталыққа шоғырлануына да үлкен мүмкіндік тудырды. Осылайша, жыл өткен сайын, фотосурет тек безендіру құралы деген түсінік кеңіп, журналистиканың жеке саласына қарай аяқ басты. Газет-журналдардың штаттық кестесіне фототілші деген жаңа мамандық енгізілді. Солардың бірі ретінде, Жас Алаш, Лениншіл жас газеттерінде алғаш фототілші деген маман иесі болып қызмет атқарған Петр Редько(1906-1971ж). Ол жұмысын істей жүріп, Ұлы Отан соғысы жылдарында фронттық тілші қызметімен майдан алаңына аттанды. Майданнан түрлі фотосуреттер жіберіп, соңында ұжымына қайта оралды. Қос газетте қатар қызмет атқарған журналист фотоөнерді дамыту жолында талмай еңбек етті. Оны бір күні Түркісіб теміржолының бойында көрсең, келесі күні көмір ордасы Қарағандыдан, ал үшінші күні Гурьев мұнайшыларын суретке түсіріп жүрген сәтін көрсесің. Қысқасы, оның камерасы объективіне алмаған Қазақстанда жер жоқ-ау. Осылай еңбек етіп жүріп, фотожурналистиканың ілгерілеуіне маңызды қадамдар жасады. Сөйтіп жүріп, қазақ тілінде де еркін сөйлеп үйренді. Орыспен орысша, қазақпен қазақша тілдесіп, әр өңірден фотосурет түсірді. П.Я.Редько Бүкілодақтық газет-журнал редакциялары ұйымдастырған додаларға қатысып, үнемі топ жарып жүрді. Фотожурналистиканың дамуына серпіліс сыйлағандардың тағы бірі - Социалистік Қазақстан газетінің фототілшісі - Иван Ильич Котов. Оның әр жасаған сапары көпшілік үшін үлкен мереке болатын. Жиындарда фотоға түсіріп жатып, күлдің орнына, кул, кул деп қауымды күлкіге қарық қылатын. Жасаған жасынан, жасары көп талантты жас жігіт, майданнан кері оралмады. Осы майданның кесірінен қазақ халқы тек, бір туар ұлдарынан ғана емес, қаншама газет-журналдарынан айырылды. Енді-енді қанатын жайып келе жатқан фотожурналистика осы кезеңдерде сәл де болса, тоқырауға тап болды.
Үшінші кезең: Соғыстан кейінгі жылдар Оның қайта қанат жайып, алға сермеуі соғыстан кейін елуінші жылдарында басталды.Дәл осы тұста Қазақтың С.М. Киров атындағы мемлекеттiк университетiнiң бiр топ түлегi фотожурналистиканың қайтадан дамуына барынша үлес қосты. Олардың қатарында Р.Дүйсенғалиев, С.Ақпанбетов, Б.Тiлекметов, Н.Жұбанов сияқты т.б. фототiлшiлер бар едi. Көп ұзамай, фотожурналистердің қатарына Қ.Мұстафин, С.Пернебаев, Ж.Бозымбеков, Ж.Пайызов, С.Бәсiбеков, А.Есмағамбетов, Д.Егiзовтер келiп қосылды. Соғыстан кейінгі жылдардағы жаңа жас толқын арқылы фотожурналистика жаңа белеске шықты, фотожурналистика жаңа эраға қадам басты. Үшінші кезеңнің үздік фотожурналисі ретінде, Рысқали Дүйсенғалиевтің еңбек жолын мысалға алуға болады. Басылым беттерінде Cуретті түсірген Р. Дүйсенғалиев деген сөйлем алпыс жыл бойына басылып келді. Бұл дегеніміз, Рысқали Дүйсенғалиевтің жарты ғасырдан аса ғұмыры фотожурналистикаға арналды деген сөз. Фотографтың түсірген кадрлары тек еліміздің аумағында ғана емес, Франция, АҚШ, Қытай, Болгария, Польша, Румыния, Чехословакия,Үндістан, Египет сынды әлемнің көптеген елдерінің басылымдарында жарияланды. Бұдан бөлек, әлемнің жиырмадан аса мемлекеттерінде жеке көрмелері өтіп, әлем халықтарынан өз бағасын алып жатты. Түрлі энциклопедиялар мен фотоальбомдардан фотосуреттері орын алған. . Жүрек қалауымен таңдаған мамандығының арқасында қазақтың маңдайына бiткен Дiнмұхамед Қонаев, Жамбыл Жабаев, Мұхтар Әуезов, Ғабит Мүсiрепов, Бауыржан Момышұлы, Ахмет Жұбанов, Қаныш Сәтбаев, Ғарифолла Құрманғалиев, Күләш Байсейiтова, Жұбан Молдағалиев сынды талай-талай ұлы тұлғалармен дәмдес-тұздас болған. Тарихқа аты мен еңбегі, шығармасы мен өмір жолы мәлім тұлғалардың фотосуреттерінен болашаққа мұрағат жасаған. Ол кісі әр суретке түсірген объектісіне үлкен құрметпен қараған. Сол асыл мұраларының барлығында баладай күтіп, жүректің тазалығындай сақтаған. Осы күнге дейін отыз нарға жүк боларлық 30 мыңнан аса фотосуреті қазақ фотоөнеріне қосылған баға жетпес қазына. Бұдан бөлек денсаулығынан артық сақтаған фотоларын қаланың қақ ортасындағы Төле би көшесiндегi 45-үйдiң жертөлесiне орналасқан фотолабораториясында сақтап, сол үйдiң бiр құбыры жарылып, 200-ден астам суреттерiн су шайып, іске жарамсыз күйге түскені тағы бар. Фотограф атақ пен абыройға, ақша мен байлыққа еш уақыт құнықпаған, осы бір асыл қасиетінің арқасында жалпы құны 11 миллион 613 мың теңгенi құрайтын құнды фотосуреттерін Орал, Ақтөбе, Атырау облыстарының өлкетану мұражайларына сыйға тартқан.
Төртінші кезең: ХХ ғасырдың аяғы мен ХХI ғасырдың басы. Бұл кезеңде фотожурналистикаға қазақ фотографтары көптеп келе бастады. Солардың жарқын бейнесі ретінде, Жүнісбек Пайызовты айта аламыз. Қазақта фототілші болып қызмет атқарған адам көп сияқты. Негізі, олай емес. Оның жілігін шағып, майын ішкендер саусақпен санарлықтай ғана. Жүнісбек Пайызов сол аз шоғырдың қатарынан. Өзiнiң айтуынша, фотожурналистикаға кездейсоқ келген. Журналға дейiн ол Алматы облыстық Коммунизм таңы (бүгiнде Жетiсу) газетiнiң секретариат бөлiмiнде қызмет атқарған. Содан кейін Бiлiм және еңбек журналына қызметке шақырылған. Ол кезде журнал жаңадан шығып жатқандықтан, редакцияның арнайы фототiлшi маманы жоқ болған. Өзінің жеке мұрағатында Қазақстан ғылымының фотошежiресi бар. Әлкей Марғұлан, Қаныш Сәтпаев АқжанМашани сынды алыптарымыздың, басқа да өнертапқыш ғалымдарымыздың сирек кездесетiн фотосуреттерiн Жүнісбек Пайызов қалыптастырды, десек артық айтқандық емес. Жүнісбек ағамыз өзінің қызмет жолында тек тарихқа белгілі адамдарды ғана емес, республикалық өндіріс орындарын, шаруашылықты жиі аралаған. Себебі төртінші кезеңде, өнеркәсіп алға жылжып, дамуға түрлі қадамдар жасалып жатқан болтын.
Төртінші кезеңде спорттық фотожурналистика дами бастаған шақ. Осы тұста Дендербай ЕгізовҚазақстан спорт фотожурналистикасының негізін қалады. Бір ғана басылымда - республикалық Спорт газетінде қызмет істеді. Бір ғана өзі қалаған сара жолмен жүрді. Спорт журналистикасын игеру үшін дүниеге келгендей, спорт фототілшісі болып өмірден өтті. Қазақстан ХХI ғасырад тәуелсіз мемлекетке лайық, түрлі додаларға қатысып, әлемнің алпауыт мемлекеттерімен иық тіресті. Осы тұста, әлем чемпионаттарына қатысқан қазақ спортшыларының тарихи сәттерін өзінің объективіне алып, спорттық фотожурналистиканың ары қарай дамып, жетілуіне үлес қосты. Спорт саңлақтары : Жақсылық Үшкемпіров, Шәміл Серіков, Серік Қонақбаев, Дәулет Тұрлыханов, Бекзат Саттарханов, Әлия Юсупова сынды тұлғалардың жеңіс тұғырынан көрінген әр қуанышты сәтін оқырманға қаз-қалпында жеткізіп отырды. Осылайша, фотожурналистиканың жанрлары бірте-бірте дамып, жеке бір салаға ауысты.
2.1 Белгілі суреттің белгісіз тарихы
Фото - уақыт көлігі, фото - уысымыздан сырғып бара жатқан сәттің фиксаторы, фото - ол тарих... Иә, жаза берсең таусылмайтындай-ақ. Сәтті түсірілген сурет мәтіннен артық сөйлейді, мың сөздің бір ғана айғағы бола алады. Америкалық фотограф Арнольд Ньюман бір сөзінде: Көбісі қымбат камера алсам, жақсы фотоның авторы боламын деп санайды, алайда қымбат камера сіз үшін жұмыс істемейді, өйткені сіздің жүрегіңізде - сезім, бойыңызда - талант, басыңызда - идея мен қиял болуы тиіс - деген екен. Расымен де, қиял мен сезім бар жерде тарих бетінде қалар туындылар пайда болады. Фотографтың бір ғана объективі бар - ол қырағы көз. Жақсы фотосурет ол мөлшерімен түсірілген жарық, қанық шыққан ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Тарих, филология және халықаралық қатынастар факультеті
Қазақ, орыс филологиясы және журналистика кафедрасы
Қорғауғажіберілді
__________ 2019 ж.
Кафедра меңгерушісі
___________
АТЫ, ТЕГІ:
ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫНЫҢ ТАҚЫРЫБЫ:
ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ
5В050400-журналистика
Ғылымижетекші:
__________
ӨСКЕМЕН - 2019 ж.
Мазмұны
Кіріспе 1-2
І. Бөлім: Фотожурналистиканың өткені мен бүгіні 2 - 15
ІІ. Бөлім:
2.1 Белгілі суреттің белгісіз тарихы 15-35
2.2 Фотожурналистиканың жанрлары 35-41
ІІІ. Бөлім:
3.1 Фотожурналистің этикасы 41-53
3.2 Қазіргі баспасөздегі фотоны түсіру мен ұсынудағы кемшіліктер 53-56
Қорытынды 56-58
Сілтемелер тізімі 59
Пайдаланған әдебиеттер тізімі60
Кіріспе
Фотожурналистика ол - журналистиканың ерекше бір түрі. Мұнда ақпаратты жеткізу немесе тарату құралы ретінде фотосурет қолданылады. Оның өзге жанрлардан басты ерекшелігін атап айтсақ: уақыт, объективтілік және реттілік (баяндау).
Бастапқыда бұл қызмет түрімен кәсіби мамандар, бұқаралық ақпарат құралдарының штаттағы және штаттан тыс қызметкерлері ғана айналысқан-ды. Уақыт өте келе технологияның ілгері дамуы арқасында қолында камерасы бар кез келген адам фотоға түсіру мүмкіндігіне ие болды. Тек қажетті уақытта, қажетті жерден табылып, қажетті кадрды таспаға түсірсе болғаны. Әрине, қолында камерасы бар адамның бәрін кәсіби фотожурналист деп атауға келмес, дегенмен сәтті түсірген кадры әлеуметтік желі арқылы көпшілікке таралып, қоғам назарын аударып жатса одан фотожурналистика ұтпаса ұтылмайды. Демек қазіргі уақытта аталған саланың ауқымы кеңіп, қызметі арта түскенін жоққа шығара алмаймыз.
Фотожурналистиканың басты мақсаты - оқиғаны, адамдарды немесе басқа да нысанаға алынған көріністерді шынайы және объективті түрде беру. Ондай кадрларды фотографияның өзге жанрларынан ерекшелеп тұратын өзіндік өлшемдері бар. Біріншісі - уақыт. Яғни оқиғаның желісі мен уақыты ескерілген жағдайда ғана түсірілген фотосуреттің құндылығы жоғалмайды. Екіншісі - объективтілік. Ол фототілшіден шынайылық пен нақтылықты талап етеді. Үшіншісі - баяндау қызметі. Кез келген бұқаралық ақпарат құралында жарияланған фотосурет ең әуелі сөйлеп тұруы керек. Мәтінді толықтырып, ақпаратты жеткізуге, тақырыпты аша түсуге сәтті жасалған бір кадрдың өзі жеткілікті.
Фотожурналистиканы жаңалықтар, репортаж және деректі деп бөліп қарастырады мамандар. Жаңалықтарда фототілші бұқаралық ақпарат құралына, оның ішінде мерзімді басылымдар мен веб-сайттарға оқиғаның ортасынан жедел түрде фотосуреттер ұсынады. Ал репортажда болып жатқан оқиғаны немесе қандай да бір шараны фотосуреттер арқылы оқырманға жеткізу, мол мағұлмат беру міндеті көзделген. Репортаждың жаңалықтардан тағы бір айырмашылығы - уақыты. Әдетте репортаждарда уақыттық және редакторлық шектеулер болады. Ал деректі фотосуреттерге ондай шектеулер тән емес. Оның міндеті - бүкіл бір елдің немесе жеке бір адамның өмірінен сыр шертетін, белгілі бір кезеңдегі оқиғалар шынайы көрсетілген фотосуреттер дерегін құру. Деректі фотосуреттер субъективті және эмоционалды болуы мүмкін. Онда астарлы идеологиялық және әлеуметтік сын да ұшырасады. Сондықтан мұндай фотосуреттер қоғамның санасына, жеке бір елдің саяси жағдайына әсер етуі мүмкін.
Қазіргі күні коммуникациялық технологиялардың қарқынды дамуымен әуесқой фотожурналистердің де қатары күрт өсе түсті. Нәтижесінде ғаламтор кеңістігінде ақпараттық жарылыстар жиі орын алуда. Мәселен, 2009 жылы Иранның астанасы Тегеран қаласында мыңдаған адам президент сайлауының нәтижесіне наразылық білдіріп, көшеге шыққан. Иран билігі бір де бір кәсіби фототілшіге бұл оқиғаны фотоға түсіруге рұқсат етпеді. Ал әлемдік ақпарат агенттіктердің өкілдеріне өздері тұрып жатқан мейманханалардан сыртқа аттап басуға мүмкіндік болмады. Соған қарамастан көп уақыт өтпей ғаламтор желісі аталмыш оқиғадан түсірілген жүздеген фотосурет пен бейнежазбаға толып кетті. Олардың авторы митингіге қатысушы қарапайым халықтың өзі еді. Қолына ұстап жүрген смартфондары мен кішкентай фотоаппараттарына, видеокамераларына көшедегі жағдайды егжей-тегжей түсіріп, ғаламторға жариялап жіберген. Нәтижесінде ақпараттық тосқауылдың талқаны шығып, жергілікті билік жасырып-жапқысы келген Ирандағы жаппай тәртіпсіздік туралы жаңалықтарды бүкіл әлем жұрты білді.
Жоғарыда атап өткендей, қазіргідей коммуникациялық технологияның дәурені жүріп тұрған заманда кез келген адам фотожурналистің қызметін атқара алады. Тіпті әуесқойлар түсірген кадрлардың кейбірі ғаламтор желісінде сенсацияға айналғанын да білеміз. XXI ғасырдың басынан ақпарат пен фотосуреттерді таратуда блогосфера алдыңғы шепке шықты. Бүгінгі таңда мамандандырылған фотожурналистік блогтар әлемнің түрлі тілінде Фейсбук, Инстаграм сияқты әлеуметтік желілер арқылы таратылуда. Нәтижесінде дәстүрлі фотожурналистиканы Азаматтық журналистика деп аталған әуесқой тілшілер легі ығыстыра бастады. Бір жағынан әуесқойлар түсірген сапалы әрі бағасы арзан фотосуреттерді пайдалану веб-сайттар мен мерзімді басылымдардың редакциялары үшін тиімді екендігі сөзсіз. Өйткені таңдау бар жерде сапаның жоғары болатыны айтпаса да белгілі.
Бүгінгі фотожурналистиканың тағы бір атап айтар артықшылығы - жеделдігі. Осыдан 10-15 жыл бұрын түрлі-түсті фотоны әзірлеп, редакцияға тапсыру үшін кемінде жарты немесе бір сағат уақыт жұмсалса, қазір ол жұмысты қас-қағым сәтте атқаруға мүмкіндік бар. Сандық фотоаппаратпен, смартфонмен, ноутбукпен қаруланған тілші сапасы жақсы бір емес бірнеше фотосуретті оқиға ортасынан түсіріп алып, айналдырған екі-үш минуттың ішінде әлемнің кез келген нүктесіне жібере алады. Өз кезегінде бүгінгі әлеуметтік желі қолданушылардың басым бөлігі, былайша айтқанда оқырман қауым ұзын-сонар мәтінді оқығаннан гөрі сәтті шыққан бір-екі фотосуретті тамашалағанды артық санайды. Демек визуалды қабылдаудың артықшылығы басымдық алып келеді. Оған қоса уақыт өткен сайын мерзімді баспасөз ақпараттық жеделдік, қолжетімділік, объективтілік, сапа жағынан веб-сайттармен, әлеуметтік желілермен бәсекелесе алмауда. Соған қарағанда әлемдік фотожурналистиканың болашағы электронды ақпарат құралдарының дамуымен тікелей байланысты болмақ. Бұл үрдіс қазақстандық фотожурналистиканы да айналып өтпейтіні түсінікті.
1. Фотожурналистиканың өткені мен бүгіні
Фотожурналистиканың тарихын қаузамас бұрын, ең алдымен алғашқы фотосурет пен фотоаппараттың қалай пайда болғанына көз жүгіртіп өткен жөн.
Әлемдегі ең алғашқы фотосуретті Француз ғалымы Жозеф Ньепс 1826 жылы обскура-камерасының көмегімен жасап, фотосуретіне Терезеден көрініс деп атау берген. Алайда, ол оның екінші суреті, ең алғашқы суретті 1822 жылы түсірілгенімен, сақталмай қалғаны белгілі. Ал, дәл сол обскура-камерасының кескін-келбетін Леонардо да Винчи сызған екен. Ол шамамен 1519 жыл. Әрине, әр ұлы ашудың, әр өнертабыстың техникалық ғажайыпқа айналуы үшін оған жақындау да ғасырлар, тіпті сан мыңжылдықтар бұрын орын алары сөзсіз. Сол сияқты фотосуреттің де ғажайыптан ақиқатқа айналуы үшін, адамзат қиялдап оны қарапайым тұрмыс-тіршіліктен байқауы тиіс. Тарихқа үңілсек, бұл жаңалықты ең алғаш біздің дәуірімізге дейінгі IV ғасырда өмір сүрген Аристотель өз еңбектерінде жазған. Өйткені антикалық заманнан бері адамдар жарық сәулесінің тесік арқылы өткенде, заттардың кішірейтілген нұсқасының жазықтыққа түсетінін аңғарған. Сол сияқты XIII ғасырда пайда болған көзілдіріктер де уақыт өте, камераның объективіне айналды. Жозеф Ньепстан кейін фотоөнерге ғылыми жаңалық алып келген Луи Дагер. Луи Дагер француз суретшісі әрі химигі, Ньепстің жасаған түрлі тәжірибелеріне аса қызығушылықпен қарап, 1829 жылдың 4 қаңтарында бірігіп жұмыс жасауды ұсынады. Алайда, Жозеф Ньепс көп ұзамай ақыл-есінен айырылып, араға төрт жыл салып қайтыс болды. Жалғыз қалған Луи Дагер экперименттерді тоқтатпай, жалғастыра берді. Нәтижесінде фотожурналистикаға жаңа екі жаңалық енгізді. Оның бірі: көрінбейтін суретті көрсетуді үйренді, латентті суреттің пайда болуына ықпал жасады, ол үшін мыс пластинасында күміс хлоридімен сынап буымен жабылған латентті суретті тұз ерітіндісі арқылы фиксаторлауды үйретті.
Фотосуреттің дамуында ерекше рөл атқаратын келесі баспалдақ, 1871 жылы Ричард Мэддокспен желантинді эмульсияның өнертабысы болды. Мэддокс өнертабысының маңыздылығы фотоматериалдардың түрлі фабрикаларда өндірілуіне мүмкіндік берді.1884 жылға дейін желантинді пластиналар төсенішсіз жасалып келді. Кейіннен, Джордж Итсман (1854-1932ж) целлулоидке желантинді эмульсияны суаруды ұсынды. Осыдан кейін, шын мәніндегі фотопленкалар пайда болды. Түрлі-түсті форматтағы сурет ХХ ғасырдың 30-шы жылдарында кең етек жайып, қолданысқа түбегейлі ене бастады.Истман Кодак фирмасымен алғашқы қайтымды (яғни, дагерротиптердегі сияқты оң сурет алынғанғ яғни позитивті сурет) Kodachrome 25 түрлі-түсті пленкасы, тек бірнеше жыл бұрын өндірістен алынған. Ұзақ уақыт бойы ол ең заманауи фотоматериалдармен бәсекелесетін жоғары сапалы сурет арқасында нарықта тұрды. Оның рынокта ұзақ уақытқа дейін сақтауының бірден бір себебі, жоғарғы сапасы еді. Kodachrome әлі күнге дейін теңдесі жоқ көшбасшы болып саналады -- елу жыл бұрын түсірілген слайдтар кеше ғана түсірілгендей әсер қалдырады.. Сондағы бар мәселе, өңдеу процесінің күрделілігінде. Шын мәнінде, Kodachrome-үш қабатты қара-ақ пленка. Үйде бұл жүзеге асырылмаған, сондықтан түсірілген пленкалар арнайы зертханаларға жіберілді. Қазір бүкіл әлемде Kodachrome өңдеуге қабылдайтын жалғыз зертхана бар. Ол Канзас штатында орналасқан.
ХХ ғасырдың 40-шы жылдарында Кодак түсті таңбаларды алуға мүмкіндік беретін Kodacolor алғашқы теріс түсті пленкасын шығарды. Бұған қарамастан, өткен ғасырдың жетпісінші жылдарына дейін слайдтар АҚШ-та түрлі-түсті фотосуреттің ең көп тараған түрі болды, және Kodachrome 1978 жылға дейін үстемдік етті. Біртіндеп, автоматты шағын зертханалар пайда бола бастады, жағымсыз пленкалар слайдтарды ығыстырды. Қайтымды фотоматериалдарды қамтамасыз ететін бейненің жоғары сапасына қарамастан, іздері бар альбом барлық отбасымен қараңғы бөлмеде, слайдтар қорапшасымен, проектормен және экранмен орналасқанға қарағанда, әлдеқайда ыңғайлы болды. ХХ ғасырдың соңына дейін көптеген фотоәуесқойлар мен кәсіби мамандардың бөлігі (портретистер, үйлену фотографтары, газет фотожурналистері) теріс түсті пленкалармен жұмыс істеді, ал түсті полиграфия үшін түсіретін кәсіби фотографтар (жарнама, fashion, техникалық фотосурет және т.б.) слайдтарды пайдаланды.
Обскура-камерасы қазіргі фотоаппаратттардың ең алғашқы қарапайым нұсқасы. Бұған жалпы, қараңғыланбаған бөлме немесе үлкен жәшік керек, ал оның бір бөлігі жарықтандырылуы қажет.Камералар Еуропада да, Шығыста да (атап айтқанда Қытайда) белсенді қолданылылған. Ол өте өткір суреттерді алуға мүмкіндік берді. Сондай-ақ оны аспан жарықтарын бақылау үшін астрономия саласында да қолданған. Бұрыңғы ауыр және он есе қалың, сонымен қатар сынғыш фотопленкаларды жеңіл фотопленкалар ауыстырып, фотографтардың көтерер жүгі әлдеқайда жеңілдеді. Сондай-ақ фотокамералардың конструкторларына арналған мүлдем жаңа көкжиектер ашты. Рулонға целлулоидты пленканы орап алу мүмкіндігі кино өнертапқыштардың ағайынды Люмьенің назарын аударды. Томас Эдисон Истман идеясын Перфорацияның ойлап табуымен жетілдірді. 1892 жылы Эдисон ұсынған перфорацияланған 35мм кинопленка қазір де қолданыс аясынан шыққан жоқ. Он тоғызыншы ғасырдың фотоэмульсияларының жарық сезгіштігі төмен ғана емес, спектрдің қызыл және жасыл бөліктеріне қатысты оның толық болмағанын да атап өткен жөн. Әрине, мұндай материалдармен суретке түсіре отырып, дұрыс үндестік беру мүмкін болмады. Герман Фогель фотоматериалдарды жасыл түске сенсибилизациялау әдісін кездейсоқ ашты. Рас, қызыл түске де сезімтал панхроматикалық фотоматериалдар тек қана 1906 жылы доктор Кеннет Мису арқасында пайда болды. Бұған дейін, фильм актрисаларының еріндері жап-жасыл болып, көпшілікті шошытатын еді. 1911 жылы Leitz Wetzlar оптикалық-механикалық өндірісіне Оскар Барнак бас инженер болып қабылданды. 1905 жылы оның басына, негатив мөлшерін азайту қажет деген тамаша идея келді, бұл фотоаппараттарды шағын етуге мүмкіндік берді. Алайда, бірінші дүниежүзілік соғыстың басталуынан Барнактың ізденістері біраз уақытқа дейін тоқтап қалды. Бірақ бұл үзіліс көпке созылмады, 1915 жылы Бернак Эрнст Лейцтің назарына жаңа камераның прототипі жасаған фотосуреттерді ұсынып, өз идеясының нәтижелігіне сендірді. Оскар Барнак идеяларының жүзеге асырылуы үшін, тағы да он жыл жұмыс істеп, Leitz әлемге фотографиялық технологиялардың көшін бастайтынUr-Leica атты тың жаңалықты ұсынды. Фото материал ретінде стандартты 35мм кинопленканы алып, Барнак оны көлденең орналастырып, ұзындығы бойынша 18x24мм форматтағы кинокадр өлшемін екі есе көтерді. Фотоаппарат арқылы кез-келген жерде фотосуретке журналист дайын болатын жағдайға кетті. Жеңіл, ыңғайлы, әрі жылдам. Фотоаппарат 1913-1914 жылдар аралығында жарыққа шықты. Әлемдегі алғашқы парманентті түрлі-түсті фотосурет 1861 жылы ағылшын физигі әрі математигі Джеймс Максвеллдің бастауымен пайда болды. Ол үшін, Максвелл қызыл, жасыл және көк түсті фильтрлерді қолдану арқылы бір заттың үш түрлі суретін жасады. Осылайша ол, торлы таспаны үш түрлі түсті қолдана отырып суретке түсірген. Содан кейін бейнені экранда сол сүзгілер арқылы үш проекциялық аппараттармен бейнеледі. Бұл Фогель фотоматериалдарды сенсибилизациялауды үйренгенге дейін болды, және бұл ұлы ашу ұзақ уақыт бойы, патшалық Ғылым Академиясының мүшелері үшін түсініксіз болды. Қызыл сүзгі лентадан шағылысқан ультракүлгін сәулелерді өткізіп, ал жасыл сүзгі мінсіз емес және көк спектрдің бір бөлігін өткізіп алды. Көптеген ғалымдар күмәнмен қараса да, Максвелл әдісі аддитивті түрлі-түсті фотосуреттің принципті мүмкіндігін дәлелдеді. Осылайша, сан тәжірибелер мен тынымсыз еңбек пен ізденістің арқасында Максвелл әлемге түрлі-түсті суреттің болуына жол ашты. Түрлі-түсі суреттің негізін қалады.
XIX ғасырдың екінші жартысында фотожурналистиканың негізі қалана бастады. Алайда, 1880 жылға дейін, типографиялық жабдықтар фотосуреттерді анық басып шығара алмады. Уақыт өте, арнайы гравюра (фр. gravur - бедер сурет) арқылы фотосуреттер баспаға берілді. Ең алғашқы фотосуреттер Қырым соғысы (1953-1956жж) майдан алаңынан алынды. Фотосуреттердің авторлары: американдық қолбасшы, әрі суретші Уильям Симпсон (1888-1980жж) жәнебритандық әскери фотографРоджер Фентон (1819-1869жж) болып тарих бетінде қалды. Одан кейін, АҚШ- тағы Азаматтық соғыс жылдарында (1861-65жж), Мэтью Брэди(1822-1896) американдық фотографтың, соғыс алаңындағы фотосуреттері Harper's weekly (1857-1916жж) атты саяси журналында жарық көрді. Фотожурналистика полиграфиямен (мәтіндік және графикалық материалдарды басып шығаруға арналған техникалық құралдар жиынтығы) біте қайнасты. Алғашқы жарты тонналық репродукция(re... және лат. produco - өндіремін кескіндерді қайта түсіру және көбейту). 1880 жылдың 4 наурызында The Daily Graphic (1873-89жж) газетінде жарияланды. 1887 жылы магний жарқылы көмегімен фотографтар қараңғы бөлмелерде де түрлі фото-суреттер түсіре бастады. Кейін келе, 1925 жылы Leisaнеміс фотоаппараты фотожурналистикаға үлкен өзгерістер алып келді. Кіші форматтағы суреттер ең алғаш осы фотоаппарат арқылы дүниеге келді. Көлемі жағынан шағын камераны түрлі халықаралық лигаларда, әлемдік конференцияларда бірнеше тілді меңгерген юрист,Эрих Саломон 1920 жылдардың соңына қарай өз керегіне қолданып, ақпарат таратуда таптырмас құрал екенін мойындаған. Содан кейін де, журналистикада әр іс-шараны түсіру әдетке алынған деген пікірлер бар. Алайда, фотосуреттер ақпараттық газет-журналдардың бір бөлшегіне тек 1897 жылы ие болды. Алғашқы телефото(объектіні жақындатып түсіру) 1921 жылы пайда болды. Leisa 35мм фотоаппаратының жарыққа шығуы, фотожарқылдың пайда болуының нәтижесінде, 1927-1930 жылдар фотожурналистикадағы Алтын кезеңнің бастауы болып табылды.
Фотожурналистикадағы Алтын кезеңде (1930-1950жж) көптеген журналдар, оның ішінде: Picture Post (Лондон), Paris Match (Париж), Life (США), Sports Illustrated (США), The Daily Mirror (Лондон), The Daily Graphic(Нью-Йорк) түрлі фотолар арқылы өзіндік бағытын қалыптастырып, өз аудиториясын жинады. Оған көптеген фотографтар өз үлесін қосты, атап айтқанда, Роберт Капа, Альфред Эйзенштадт, Маргарет Бурк-Уайт, Уильям Юджин Смит. Алғашқыдан-ақ, майдан алаңында қолданылған фотоаппараттардың дамуына екінші дүние жүзілік соғыс өз ықпалын тигізді. Майдандағы суреттерді тарих бетінде қалдыру үшін түрлі шағын әрі жылдам түсіретін камералар дүниеге келді. Соғыс жылдарында, мүмкіндігі шексіз фотоаппараттарды Жапония, Европа, АҚШ мемлекеттері жарыса сауда айналымына шығара бастады.
Газет-журнал беттерінен орын алған түрлі фото-суреттердің талай жылға дейін авторлары белгісіз болды. Авторлардың өз қалаулары ма кім білсін, бірақ бірде-бір фотоның астында фотографтардың есімі көрсетілмеді. 1980 жылға дейін газет қағазы сарғыш түсте болып, ондағы суреттер анық көрінбейтін. Кейін келе, 1980 жылдарда көптеген басылымдар Офсеттік қағазға көшіп, газет бетіндегі суреттердің сапасы біршама жақсара түсті. Алайда, фотосуреттердің басым көпшілігі анық болмағандықтан, оқырмандар мәтінді оқу арқылы, фотода не көрсетілгенін тауып жүрді. Осылайша әр мәтінге фото қою газеттердің өзіндік стильіне айналды.
Life (1883-1936) жылдар аралығында жарық көрген күнделікті журнал. 1936 жылдан 1972 жылға дейін журнал фотожурналистикаға арналған журналдардың бірі болып өз қызметін жалғастырды.Life журналы алғаш жылтыр қағаз форматында шығып, және түрлі фотоларды жариялаған журнал ретінде журналистика тарихында қалды. Журнал UPI және AP атты танымал фотоагенттіктермен бірлесе жұмыс атқарып, жоғарғы сападағы журналдардың көшін бастады. Фото-суреттер ең алғаш осы журналда анық көрініп, фотографтар үлкен танымалдыққа ие болды. Өйткені әр фото-туындының астында есімдері берілді. Осылайша халық біртіндеп фотографтармен тасныса бастады. Алайда, алғашқы суреттердің сапасы өте төмен болды. Үлкейтіліп, ауқымды түрде берілсе де, фотоның астындағы анықтамалық сөзді, не мәтінді оқымай, оқырман суретте не бейнеленгенін білмеген. 1980 жылдарға дейін газет бетіндегі суреттер майлы бояу арқылы халыққа жол тартты.
1970 жылдың екінші жартысында фотожурналистика мен деректі фотожурналистика көркемөнер фотосуреттерімен қатар тұратын жағдайға көше бастады.
Ресейдегі фотожурналистиканың даму кезеңдерін айтпас бұрын, ең бірінші фотосуреттің елге қалай келгенінен бастаған жөн. Фотосуреттің тарихы Ресей мемлекеті үшін 1839 жылдан бастау алады. Дәл сол жылы Ресей ғылым академиясының мүшесі Иосиф Гамель Великобританияға барып, калотопияны зерттеген болатын. Калотопия - ұлы ағылшын физигі әрі химигі Уильям Генри Фокс Тальботтың әкелген жаңалығы. Тарихта фотосуретті қалыптастырған ғалымдардың бірі. Дәл осы тәсіл арқылы алғашқы фотосурттер шыға бастады. Қазірде, әлемде дәл сол үлгімен жасалған 12 фотосуреттің нұсқасы сақталған. Алайда, орыс химигі - Юлия Фрицшенің де еңбегін естен шығармаған жөн. Юлия Фрицшенің арқасында фотосуреттің дамуы одан әрі алға жылжыды. Химик Тальботтың суретті көрсеті үшін ұсынған натрий гипосульфатын, аммиакқа ауыстыруды ұсынды, соның нәтижесінде суреттің сапасы айтарлықтай жақсарды. Юлия Фрицше Ресей ғана емес, тіпті әлем бойынша фотосурет пен фотоөнерге үлес қосқандардың көшінде тұрды. Ресейдегі фотоөнер тарихын арықарай жалғастырушы, оған үлес қосушы ретінде Мәскеулік өнертапқыш, әрі гравер Алексей Грековты айтамыз. Ол Ресейдегі фотоаппаратты жасап шыққан алғашқы өнертапқыш. Ол өзінің жасаған туындысының арқасында, көптеген сапалы портреттік фотосуреттерді мұра қылып қалдырды. Ол фотоаппараттың ішкі бөлігіне линза орналастырып, оны объектив ретінде қолданды, сонымен қатар фотоаппараттың ішкі қорабында пластина болды, ол жарыққа жауап беретін қызметті атқарды. Бұдан бөлек, Алексей Греков фотоға түсуге арналған арнайы жастықша орналастырылған қалқанды орындық жасады. Өйткені алғашқы фотопортреттер жарық, ашық күнде 23 минутқа созылса, бұлтты күндері 45 минутқа дейін созылған. Фотоға түсуші адам бір қалыпта отырып шаршамасы үшін, осындай пайдалы уындыларды дүниеге алып келген Алексей Грековты Ресейдегі ең алғашқы порттреттік фотосуреттің негеізін салушы ретінде қарастырамыз. Осылайша біртіндеп Ресейге алғаш фотосурет жасау жолы мен фотоаппарат келді және де тиісінше фотожурналистика да кезең-кезең болып мемлекетте алға қадам жасай бастады. Сол кезеңдерге қысқаша тоқталып өтетін болсақ,
Бірінші кезең : 1886-1917 жылдарды қамтыды. XIX ғасырдың аяғы мен ХХ ғасырдың басы Ресей мемлекетіндегі хроникалық фоторепортаждың басталуы арқылы, фотожурналистикаға есік ашылды. 1904-1905 жылдар аралығындағы Ресей-Жапон соғысы, 1905-1907 жылдардағы алғашқы ресей революциясы фото өнерінің дамына себеп тудырды. 1914 жылы болса, Ресей алғаш рет дүниежүзілік соғысқа қатысты, ал 1917 жылы Қазан төңкерісі, ал1918-1920 жылдарда Азамат соғысы міне осы жылдарда көптеген эпизодтар фотоаппаратқа түсіріліп, тарихта қалды. Алайда XIX ғасырдың 90-жылдарынан бастап, фотожурналистика қарқынды дамымай-ақ, Ресейде Максим Дмитриев атты атақты хроник Нижегород губерниясында Неурожайный альбомын жарыққа шығарған болатын. Максим Дмитриевтің альбомында аштықты бастарынан кешіріп жатқан тұрғындарды, дәрігерлердің өлім мен өмір үшін күрескен сәттерін, ауылдағы қиын тұрмыс-тіршілікті өз объективіне алды. Фотографтың альбомы сол замандағы үздік жұмыстардың қатарынан табылған. Бірінші кезеңнің айшықты фотожурналистері ретінде, Карл Булла, Виктор Булла, Александр Булла, Максим Дмитриев, Петр Оцуп, Алексей Савельев
С.Магазинер, Николай Петров, Петр Новицкий, Яков Штейнберг, К.Кузнецов
Екінші кезең : 1920-1935 жылдар аралығын қамтиды. 1920 жылдан бастап Ресейде жаңа өмірге қадам жасала бастады. Мемлекеттің алға жылжуы үшін мәтіннен бөлек, үгіт-насихаттық суреттер де ауадай қажет еді. Революцияға дейін де Ресейде кәсіби фотожурналистер болды, дей тұрғанмен жаңа кезеңнің фотожурналистерінің міндеті мен жауапкершіліктері әлдеқайда үлкен болды. Сол уақыттарда фотосуреттің туу процесі де әмбебаб болуы шарт еді. Дәл осы кезеңде фотокорреспондент мамандығы пайда болды, оған мұрындық болған адам ретінде Георгий Анатольевич Зельманы аламыз. Совет одағы тұсындағы фоторепортердің негізгі нысаны СССР азаматының өз саласындағы еңбегін, оның қызмет жолындағы жетістіктерін насихаттау еді. Осындай суреттер арқылы халықтың санасын оятып, жаңа болашаққа жетелейтін дүниелер туды. Сол заманның үздік фоторепортерлары ретінде, біз : Александр Родченко, Анатолий Гаранин, Дмитрий Дебабов, Георгий Зельма, Макс Альперт, Аркадий Шайхет, Яков Халип, Евгений ХалдейБорис Игнатови, Ольга Игнатович, Семён Фридлянд, Владимир Шаховскийсынды фотожурналистерді мысалға аламыз.
Үшінші кезең : 1940-45 жылдар аралығындағы Ұлы Отан соғысының нәтижесінде пайда болған. Бұл кезең фотожурналистика тарихында Әскери хроника деген атқа ие. Қасіретке толы жылдар жайлы мыңдаған ақын-жазушы өз шығармашылығында толғаса, көптеген журналистер очерктер жариялады. Жүздеген көркем-деректі фильмдер халық назарына ұсынылды, алайда сол фильмдерға арқау болған, соғыс жылдарындағы аяусыз картинаның пайда болуына үлкен рөл атқарған- фото. Француз кинотарихшысыАндре Базен өзінің Что такое кино? атты кітабында, кино ол - фото деген екен. Яғни майдандағы фоторепортерлардың арқасында, көптеген сюжеттер, кинолар, театрлық қойылымдар пайда болды. Соғыс жылдарындағы фоторепортерлардың ерекше таланты мен қайтпас қайсарлығының арқасында әскери жылдардағы құнды картиналар тарих қойнауында қалды. Болашақ жастарға мұра болып қалды. Соғыс жылдарындағы фоторепортерлардың басқа кезеңдермен салыстырғанда жұмысы әдеқайда ауыр, күрделі еді, өйткені олар фотоға түсіру кезінде өз өмірлерінде қатерге тікті, сол аяусыз картинаны көздерімен көріп қана қоймай, бүкіл жан-дүниесімен сезінді. Фотохроник қызметін сол тұста: Макс Альперт, Григорий Зельма, Борис пен Ольга Игнатовичтер, Аркадий Шайхет, Яков Халип, Георгий Петрусов, Наум Грановский, Иосиф Фетисов, Борис Кудояров, Виктор Темин, Иван Шагин, Анатолий Скурихин және тағы да басқалары атқарды. Аталған фотожурналистер соғысқа дейін де талай еңбектері жарық көріп, қалыптасқан. Ал, сол жылдарда жаңадан есімі белгілі болып келе жатқан журналистер ретінде: Дмитрий Бальтерманц пен Всеволод Тарасевич, Александр Устинов, Эммануил Евзерихин, Олег Кнорринг, Михаил Савинді айтамыз. Тура соғыс жылына тұспа-тұс есімі аталған фотожурналистер фотокорреспонденция бойынша курс бітірген.Майдан алаңында журналистер қатар-қатарға бөлініп қызмет атқарған, дәлірек айтсақ,
Бірінші қатардағы фотожурналистер:Юрий Чернышев, Марк Марков-Гринберг, Михаил Грачев, Алексей Межуев, Борис Ярославцев, Александр Устинов, Александр Дитлов, Ольга Ландер, Всеволод Тарасевич, Яков Давидзон, Николай Хандогин,Тимофей Мельник
Екінші қатардағы фотожурналистер:Яков Рюмкин, Владимир Юдин, Роберт Диамент, Александр Становов, Александр Дмитриев, Борис Вдовенко, Николай Ситников, Михаил Мельник, Анатолий Григорьев, Анатолий Егоров, Михаил Савин, Анатолий Скурихин
Үшінші қатардағы фотожурналистер: Евгений Халдей, Георгий Коновалов, Алексей Горячев, Марк Редькин,Самарий Гурарий,ДмитрийБальтерманц,Анатолий Морозов.
Мәскеу , Советское Фото журналы, 1985 жыл фото-сурет: Николай Рахмановтікі. Ұлы Жеңістің 40 жылдығына орай фронттағы фотожурналистердің басқосуынан.
Үшінші кезеңнің атақты фотожурналистері: Макс Альперт , Василий Аркашев , Дмитрий Бальтерманц, Наталья Боде, Анатолий Гаранин,Наум Грановский, Михаил Грачев, Самарий Гурарий, Яков Давидзон, Роберт Диамент, Александр Дмитриев, Эммануил Евзерихин, Анатолий Егоров, Георгий Зельма, Борис Игнатович, Ольга Игнатович, Михаил Калашников
Олег Кнорринг, Борис Кудояров, Ольга Ландер, Георгий Липскеров, Сергей Лоскутов, Василий Малышев, Марк Марков-Гринберг, Алексей Межуев
Михаил Мельник, Тимофей Мельник, Владислав Микоша, Анатолий Морозов, Израиль Озерский, Георгий Петрусов, Марк Редькин, Яков Рюмкин, Михаил Савин, Галина Санько, Анатолий Скурихин, Александр Становов, Струнников Сергей, Всеволод Тарасевич, Виктор Темин, Михаил Трахман, Давид Трахтенберг, Павел Трошкин, Александр Устинов, Семён Фридланд, Евгений Халдей, Яков Халип, Николай Хандогин, Юрий Чернышев, Иван Шагин, Аркадий Шайхет, Борис Шейнин, Владимир Юдин.
Төртінші кезең: 1950-1980жж.Осы жылдарда қызмет атқарған фотографтардың шығармашылығы майдандағы жылдардың логикалық жалғасындай болды. Төртінші кезеңде соғыс жылдарындағы жарық көрмеген көптеген фотосуреттер халыққа жолдана бастады. Мұндай жағдай 50-ші жылдардың соңына дейін созылды. 60-шы жылдардың басында, мерзімді басылымдар қарқынды түрде дамып, әсіресе суретті журналдардың алтын кезеңі болды, фотожурналистер қатары толығып, жаңа авторлар келіп, жаңа есімдер шыға бастады. Бұл соғыстан кейінгі кезеңде жоғары білім алған жаңа толқын еді. Жалындап тұрған жастар, фотожурналистика әлеміне жаңаша леп алып келді.
Осылайша, отандық фоторепортаждың бастаушылары болуға жүздеген жастар ағыла бастады. Елдің фото-жылнамасын журналистер ғана емес, жас ақындар мен инженерлер, ақындар мен музыкантар, сонымен қатар құрылысшылар да жүргізе бастады. Сол сияқты әнші Николай Рахманов, құрылысшы Валерий Генде-Роте және биолог Петр Носов ТАСС фотохроникасына, киноинженер Лев Шерстенников "Огонек" журналына келді. Николай Гневашев "Советский Экран" журналында еңбек атқара бастады. Мүмкін болашақта әртіс немесе сазгер болатын Леонид Лазарев "Советская женщина" журналында фоторепортер қызметін атқарып, талай жетістікке жеткенін де білеміз. Дәл осы сәт фотожурналистика үшін - ерекше маңызға ие кезең болып тарихта қалды. Өйткені, төртінші кезеңде екі ұғым, екі ұрпақ тоғысты. Біріншісі жинақталған тәжірибе иелері болса, екіншісі болашаққа деген жаңа көзқарас, жаңа леп. Жаңа бастаушыларға жол сілтеп, фотосуреттің қадірін ұғындыратын аға-буыннның болуы фотожурналистиканың шарықтап дамуына зор үлесін қосты. Автордың атқарар рөлі, оның ақиқатының шекарасы туралы пікірталастар басталды. Бүкіл кеңестік фотожурналистика тек шындыққа негізделді, цензураға жол жоқ болды. Жаңа ұрпақ, аға-буынның жолын жалғастырып, фотосуреттің мән-маңызын жоғалтпауға барынша күш салды. Жаңа толқын құндылықтардың өзгеше иерархиясын қалыптастырды. Соғыстан кейінгі күйзелген халыққа барынша тың дүние ұсынуға талпынды. Бұрыңғының қойылымдық суреттері екінші жоспарға кетіп, жаңа сурет арқылы көңіл-күй суреттері туа бастады. Ондағы бар мақсат, майданнан кейінгі алаңсыз
өмірдің картинасын қалыптастыру болатын.
Мысалы "Советский Союз" журналының фотографы Владимир Ланграждың 1962 жылы түсірілген "Голуби мира" фотосуреті, суретке зер салсақ, тамаша көңіл-күй, бейбіт уақытта өсіп келе жатқанжас ұрпақ, адам жанына ерекше қуаныш пен бостандық сезімін ұялатады. Төртінші кезеңнің үздік фотожурналистері ретінде: Александр Абаза, Юрий Абрамочкин,Бойка Азаров, Виктор Ахломов, Леонид Бергольцев, Владимир Богданов, Лев Бородулин, Валерий Генде-Роте, Николай Гневашев, Евгений Кассин, Андрей Князев, Юрий Королев, Геннадий Копосов, Юрий Кривоносов, Леонид Лазарев, Владимир Лагранж, Владимир Мусаэльян, Петр Носов,
Сергей Петрухин, Борис Покровский, Александр Птицын, Николай Рахманов, Владимир Ролов, Юрий Рыбчинский, Нина Свиридова мен Дмитрий Воздвиженский және де Лев Шерстенников.
Бесінші кезең: (1990-2000ж) Жаңа мемлекет, жаңа Президент, жаңа бастаулар. Аз ғана уақыттың ішінде Ресей көптеген өзгерістерді бастан кешірді. Бұл кезең жаһандық өзгерістерге тұспа-тұс келді. Жүздеген саржағал баспасөз қалыптасты. Кәсіби фотожурналистерді бұл өзгерістер айналып өте алмады.Жаһан болып, әлем болып барлығы Ресейдегі күрт өзгеріп жатқан саясатқа, БАҚ-қа көз тікті. Жеке бизнестің жақсы дамуының нәтижесінде, түрлі тәуелсіз ақпараттық жобалар жүзеге асуына мүмкіндік берді. 1988 жылдың 15 маусымында "Огонек" журналының тілшісі Владимир Яковлев "Факт" ақпараттық кооперативін тіркеді. Осы сәттен бастап "Коммерсантъ" баспа үйінің тарихы басталады.Кремльдің жұмысын ТАСС фоторепортерлері ғана емес, сонымен қатар барлық ірі газеттер мен журналдар атқара бастады , солардың ішінде жеке "Коммерсанттың" өкілдері де жария ете алатын болды. Бесінші кезеңнің үздік фоторепортерлары: Дмитрий Астахов, Сергей Васильев, Владимир Вяткин, Сергей Воронин, Игорь Гаврилов , Сергей Гунеев , Дмитрий Донской, Дмитрий Духанин , Виктор Загумённов, Александр Земляниченко, Виктория Ивлева, Сергей Каптилкин, Сергей Киврин, Олег Климов, Юрий Козырев , Игорь Костин , Павел Кривцов, Александр Лыскин, Сергей Максимишин, Павел Маркин, Сергей Михеев , Анатолий Морковкин, Олег Никишин, Валерий Зуфаров,
Георгий Пинхасов, Владимир Родионов, Юрий Рост, Владимир Сварцевич , Александр Секретарев, Владимир Сёмин, Андрей Соловьев, Александр Тягны-Рядно, Юрий Феклистов, Валерий Христофоров, Артем Чернов , Владимир Чистяков , Василий Шапошников, Сергей Шахиджанян, Юрий Штукин, Валерий Щеколдин.
Отандық фотожурналистиканың қалыптасу мен дамуы.
Сонау 1939 жылдан бастап пайда болған фотожурналистиканың біздің Қазақстанға келуі, бір бөлек әңгіме. Еуропаның қақ төрінен бастау алған фотожурналистика Қазақстанға жетуі жылдам жүзеге асқанымен, оның мерзімді баспасөз беттерінде көрініс табуы біршама уақытты талап етті.Әрине, оның да белгілі себептері болды.Оның, бірінші себебі ретінде өнеркәсібі аңсап жатқан мемлекетте мерзімдік баспасөзді басып шығаратын баспаханалар жоқтың қасы еді, болған күннің өзінде де барлығының тозығы жеткен және фотография клиштерін жасайтын цехтармен қамтамасыз етілмеген болатын. Кей кездерде газет беттерінен орын тепкен фотосуреттер арнайы Мәскеуде дайындалып, біздің елге алынып отырды. Фотожурналистиканы алға дамытуы тиіс республикалық баспаханалар, Қазақ АССР-ының астанасымен бірге ауысып жүруіне, байланысты, жаңа техникалық жабдықтармен жарақтанбаған еді. Алайда, осы бір себептерге қарамастан, елімізде фотожурналистикаға деген қызығушылық жергілікті ұлт өкілдері арасында да, Ресейден қоныс аударушылар тарапынан да артпаса, төмендеген жоқ. Ендеше, Қазақстандағы фотожурналистиканыңалғашқы кезеңі: Жергілікті ұлт өкілдері мен Ресейден қоныс аударушылар деген атауға ие. Фотожурналистиканың қалыптасуына, көбіне Ресейден келген тұрғындар өзінің үлкен үлесін қосты. Оған мысал ретінде, саналы ғұмырын фотожурналистикаға арнаған, Дмитрий Поликарпович Багаевті атасақ болады. 1899 жылдан 1958 жылға дейін, Дмитрий фотографиялық қызмет жолын Павлодар облысында өрбітіп, қазақ фотожурналистикасының дамуына сүбелі үлесін қосқан болатын. Евсей Ефимович Блехман болса, шығармашылық жолын Қазақстан Республикасының алғаш АССР болып құрылған кезінен бастап, халықтың тың игеру жылдарындағы тұрмыс-тіршілігін қалт жібермей, түрлі фотосуреттер түсіру арқылы сол заманның картинасын тарих беттерінде қалдырды. Сонымен қатар, Бөкей ордасының жүз жылдық мерейтойына орай, Петерборда өткен салтанатты мерекеде II Николай патшадан фотоаппаратты сыйға алған Шәңгерей Бөкеевті де атап айтқан жөн. Өйткені, сол кездегі тарихқа белгілі қаншама алып тұлғалардың фотошежірелік суреттерін түсіріп, қарапайым халықтың күрделі тұрмыс-тіршілігін фотообъективіне нысан қылып алды. Әліби Жангелдин фотография қоржынына өзінің бай мұраларын мұра етіп қалдырған қазақ фотожурналистикасының белді мүшесі. Бірақ, көпшілік оны тек ақын ретінде таниды. Әліби Жангелдиннің суреттері сол кездің құнды жәдігері, оның әр туындысы ерекше әлем, өнер болып табылған. Алайда, туындыларының басым бөлігі қолды болып, ұстағанның қолында, тастағанның жолында шашылып, із-түссіз жоғалғаны тағы бар. Сол заманда оларды арнайы қорға жинап, сақтайтын болса, қазіргі тәуелсіз күннің ұрпақтарына тарихын түгендеуге зор үлесін септігін тигізер еді. Фотография алғаш келген сәтінде, көп жағдайда газет бетін безендіру үшін қолданылатын еді.
Екінші кезең: Жаңа технологиялардың Қазақстанға келуі.Фотографияның баспасөз беттерінен тұрақты орын тепкен уақыты - 1932 жылдың 9-шы мамырынан басталды. Дәл сол күнi Алматыда ВК (б) П Орталық Комитетiнiң партиялық баспасының Қазақстандағы бөлімшесі ашылып, баспахана техникалық түрде жаңарып, фотосурет клишелерін жасайтын цех өз жұмысын бастады. Фотографияның Қазақстанға келуі, баспасөз сапасын арттырумен қатар, олардың бір орталыққа шоғырлануына да үлкен мүмкіндік тудырды. Осылайша, жыл өткен сайын, фотосурет тек безендіру құралы деген түсінік кеңіп, журналистиканың жеке саласына қарай аяқ басты. Газет-журналдардың штаттық кестесіне фототілші деген жаңа мамандық енгізілді. Солардың бірі ретінде, Жас Алаш, Лениншіл жас газеттерінде алғаш фототілші деген маман иесі болып қызмет атқарған Петр Редько(1906-1971ж). Ол жұмысын істей жүріп, Ұлы Отан соғысы жылдарында фронттық тілші қызметімен майдан алаңына аттанды. Майданнан түрлі фотосуреттер жіберіп, соңында ұжымына қайта оралды. Қос газетте қатар қызмет атқарған журналист фотоөнерді дамыту жолында талмай еңбек етті. Оны бір күні Түркісіб теміржолының бойында көрсең, келесі күні көмір ордасы Қарағандыдан, ал үшінші күні Гурьев мұнайшыларын суретке түсіріп жүрген сәтін көрсесің. Қысқасы, оның камерасы объективіне алмаған Қазақстанда жер жоқ-ау. Осылай еңбек етіп жүріп, фотожурналистиканың ілгерілеуіне маңызды қадамдар жасады. Сөйтіп жүріп, қазақ тілінде де еркін сөйлеп үйренді. Орыспен орысша, қазақпен қазақша тілдесіп, әр өңірден фотосурет түсірді. П.Я.Редько Бүкілодақтық газет-журнал редакциялары ұйымдастырған додаларға қатысып, үнемі топ жарып жүрді. Фотожурналистиканың дамуына серпіліс сыйлағандардың тағы бірі - Социалистік Қазақстан газетінің фототілшісі - Иван Ильич Котов. Оның әр жасаған сапары көпшілік үшін үлкен мереке болатын. Жиындарда фотоға түсіріп жатып, күлдің орнына, кул, кул деп қауымды күлкіге қарық қылатын. Жасаған жасынан, жасары көп талантты жас жігіт, майданнан кері оралмады. Осы майданның кесірінен қазақ халқы тек, бір туар ұлдарынан ғана емес, қаншама газет-журналдарынан айырылды. Енді-енді қанатын жайып келе жатқан фотожурналистика осы кезеңдерде сәл де болса, тоқырауға тап болды.
Үшінші кезең: Соғыстан кейінгі жылдар Оның қайта қанат жайып, алға сермеуі соғыстан кейін елуінші жылдарында басталды.Дәл осы тұста Қазақтың С.М. Киров атындағы мемлекеттiк университетiнiң бiр топ түлегi фотожурналистиканың қайтадан дамуына барынша үлес қосты. Олардың қатарында Р.Дүйсенғалиев, С.Ақпанбетов, Б.Тiлекметов, Н.Жұбанов сияқты т.б. фототiлшiлер бар едi. Көп ұзамай, фотожурналистердің қатарына Қ.Мұстафин, С.Пернебаев, Ж.Бозымбеков, Ж.Пайызов, С.Бәсiбеков, А.Есмағамбетов, Д.Егiзовтер келiп қосылды. Соғыстан кейінгі жылдардағы жаңа жас толқын арқылы фотожурналистика жаңа белеске шықты, фотожурналистика жаңа эраға қадам басты. Үшінші кезеңнің үздік фотожурналисі ретінде, Рысқали Дүйсенғалиевтің еңбек жолын мысалға алуға болады. Басылым беттерінде Cуретті түсірген Р. Дүйсенғалиев деген сөйлем алпыс жыл бойына басылып келді. Бұл дегеніміз, Рысқали Дүйсенғалиевтің жарты ғасырдан аса ғұмыры фотожурналистикаға арналды деген сөз. Фотографтың түсірген кадрлары тек еліміздің аумағында ғана емес, Франция, АҚШ, Қытай, Болгария, Польша, Румыния, Чехословакия,Үндістан, Египет сынды әлемнің көптеген елдерінің басылымдарында жарияланды. Бұдан бөлек, әлемнің жиырмадан аса мемлекеттерінде жеке көрмелері өтіп, әлем халықтарынан өз бағасын алып жатты. Түрлі энциклопедиялар мен фотоальбомдардан фотосуреттері орын алған. . Жүрек қалауымен таңдаған мамандығының арқасында қазақтың маңдайына бiткен Дiнмұхамед Қонаев, Жамбыл Жабаев, Мұхтар Әуезов, Ғабит Мүсiрепов, Бауыржан Момышұлы, Ахмет Жұбанов, Қаныш Сәтбаев, Ғарифолла Құрманғалиев, Күләш Байсейiтова, Жұбан Молдағалиев сынды талай-талай ұлы тұлғалармен дәмдес-тұздас болған. Тарихқа аты мен еңбегі, шығармасы мен өмір жолы мәлім тұлғалардың фотосуреттерінен болашаққа мұрағат жасаған. Ол кісі әр суретке түсірген объектісіне үлкен құрметпен қараған. Сол асыл мұраларының барлығында баладай күтіп, жүректің тазалығындай сақтаған. Осы күнге дейін отыз нарға жүк боларлық 30 мыңнан аса фотосуреті қазақ фотоөнеріне қосылған баға жетпес қазына. Бұдан бөлек денсаулығынан артық сақтаған фотоларын қаланың қақ ортасындағы Төле би көшесiндегi 45-үйдiң жертөлесiне орналасқан фотолабораториясында сақтап, сол үйдiң бiр құбыры жарылып, 200-ден астам суреттерiн су шайып, іске жарамсыз күйге түскені тағы бар. Фотограф атақ пен абыройға, ақша мен байлыққа еш уақыт құнықпаған, осы бір асыл қасиетінің арқасында жалпы құны 11 миллион 613 мың теңгенi құрайтын құнды фотосуреттерін Орал, Ақтөбе, Атырау облыстарының өлкетану мұражайларына сыйға тартқан.
Төртінші кезең: ХХ ғасырдың аяғы мен ХХI ғасырдың басы. Бұл кезеңде фотожурналистикаға қазақ фотографтары көптеп келе бастады. Солардың жарқын бейнесі ретінде, Жүнісбек Пайызовты айта аламыз. Қазақта фототілші болып қызмет атқарған адам көп сияқты. Негізі, олай емес. Оның жілігін шағып, майын ішкендер саусақпен санарлықтай ғана. Жүнісбек Пайызов сол аз шоғырдың қатарынан. Өзiнiң айтуынша, фотожурналистикаға кездейсоқ келген. Журналға дейiн ол Алматы облыстық Коммунизм таңы (бүгiнде Жетiсу) газетiнiң секретариат бөлiмiнде қызмет атқарған. Содан кейін Бiлiм және еңбек журналына қызметке шақырылған. Ол кезде журнал жаңадан шығып жатқандықтан, редакцияның арнайы фототiлшi маманы жоқ болған. Өзінің жеке мұрағатында Қазақстан ғылымының фотошежiресi бар. Әлкей Марғұлан, Қаныш Сәтпаев АқжанМашани сынды алыптарымыздың, басқа да өнертапқыш ғалымдарымыздың сирек кездесетiн фотосуреттерiн Жүнісбек Пайызов қалыптастырды, десек артық айтқандық емес. Жүнісбек ағамыз өзінің қызмет жолында тек тарихқа белгілі адамдарды ғана емес, республикалық өндіріс орындарын, шаруашылықты жиі аралаған. Себебі төртінші кезеңде, өнеркәсіп алға жылжып, дамуға түрлі қадамдар жасалып жатқан болтын.
Төртінші кезеңде спорттық фотожурналистика дами бастаған шақ. Осы тұста Дендербай ЕгізовҚазақстан спорт фотожурналистикасының негізін қалады. Бір ғана басылымда - республикалық Спорт газетінде қызмет істеді. Бір ғана өзі қалаған сара жолмен жүрді. Спорт журналистикасын игеру үшін дүниеге келгендей, спорт фототілшісі болып өмірден өтті. Қазақстан ХХI ғасырад тәуелсіз мемлекетке лайық, түрлі додаларға қатысып, әлемнің алпауыт мемлекеттерімен иық тіресті. Осы тұста, әлем чемпионаттарына қатысқан қазақ спортшыларының тарихи сәттерін өзінің объективіне алып, спорттық фотожурналистиканың ары қарай дамып, жетілуіне үлес қосты. Спорт саңлақтары : Жақсылық Үшкемпіров, Шәміл Серіков, Серік Қонақбаев, Дәулет Тұрлыханов, Бекзат Саттарханов, Әлия Юсупова сынды тұлғалардың жеңіс тұғырынан көрінген әр қуанышты сәтін оқырманға қаз-қалпында жеткізіп отырды. Осылайша, фотожурналистиканың жанрлары бірте-бірте дамып, жеке бір салаға ауысты.
2.1 Белгілі суреттің белгісіз тарихы
Фото - уақыт көлігі, фото - уысымыздан сырғып бара жатқан сәттің фиксаторы, фото - ол тарих... Иә, жаза берсең таусылмайтындай-ақ. Сәтті түсірілген сурет мәтіннен артық сөйлейді, мың сөздің бір ғана айғағы бола алады. Америкалық фотограф Арнольд Ньюман бір сөзінде: Көбісі қымбат камера алсам, жақсы фотоның авторы боламын деп санайды, алайда қымбат камера сіз үшін жұмыс істемейді, өйткені сіздің жүрегіңізде - сезім, бойыңызда - талант, басыңызда - идея мен қиял болуы тиіс - деген екен. Расымен де, қиял мен сезім бар жерде тарих бетінде қалар туындылар пайда болады. Фотографтың бір ғана объективі бар - ол қырағы көз. Жақсы фотосурет ол мөлшерімен түсірілген жарық, қанық шыққан ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz