Қазақтың салт - дәстүрлер құрылымы


ТҮСІНІК ХАТ
Қазақстанның егемендi ел болуымен байланысты оқу-ағарту iсiнде оның басшылыққа алатын негiзгi идеялық бағыты Елбасымыз Н. Ә. Назарбаевтың “Қазақстан-2030” бағдарламасында көрсеткендей, Қазақстандық патриотизмге негiзделуi керек.
Сондай-ақ Қазақстан үкiметi қабылдаған “Бiлiм туралы” заңның “Бiлiм жүйесi” деп аталатын екiншi бөлiмiнде “Бiлiм жүйесiнiң басты мiндеттерi: Қазақстан Республикасына шын берiлген, адал патриот азамат даярлау… Олар мемлекеттiк белгiлердiң мәнi мен маңызын терең түсiнген, халықтық дәстүрлердi қастерлейтiн… Халықтар достығының негiзiнде тәрбиеленген, халық, Отан, отбасы алдындағы жеке бастың мiндеттерi мен құқықтарын терең сезiнген… Қазақстанда тiршiлiк етушi халықтардың негiзiн қалаушы - Қазақ халқы мен басқа халықтардың тiлiн, тарихын, салт-дәстүрi мен әдет-ғұрпын қадiр тұтып, оны игеруге кепiлдi азамат болуы керек” делiнген.
Осы мiндеттердi ойдағыдай орындап шыға алатын азаматтарды тәрбиелеушi келешек ұстаздар қауымы - бүгiнгi жоғары оқу орындарында оқып, бiлiм алып жатқан студент-жастар болмақ.
Ал студент-жастарға халық педагогикасының қыры мен сырын, ғылыми негiздерi мен тәлiмдiк мәнiн ғылыми педагогикалық тұрғыда игерудiң теориясы мен әдiс-тәсiлдерiн меңгерту мәселесiмен этнопедагогика пәнi айналысады.
Этнопедагогиканың зерттеу нысаны - халықтардың сан ғасырға созылған ұрпақ тәрбиелеу тәжiрибесi. Этнопедагогика пәнiнде этностар мәдениетiн айқындаудың методологиялық негiздерi болмыстық-философиялық, тұрмыстық-этнологиялық, шаруашылық-экономикалық, тарихи-әлеуметтiк және биологиялық бөлшегi деп, әрi табиғатты саналы түрде игерушi, қоғамдық-материалдық және рухани байлықтарды жасаушы күш деп қарау көзделген.
Бұл пәннiң методологиялық негiзi бойынша этностардың туып, дамып, қалыптасуын, кейiн “кәртәйiп” өлуiн табиғи-биологиялық, географиялық, климаттық жағдайларға байланысты да қарастыру сөз болады. Этностар мәдениетiнiң дамуын қоғамдық фармациялардың даму процесiмен байланысты деп қарайды. Осымен байланысты қазақ этносының даму кезеңiн шартты түрде 8 кезеңге бөлiп қарастыру, әр кезеңдегi тәрбиенiң өзiндiк ерекшелiктерiмен көзге тусуi, этностар мәдениетiн дамытудағы ұлы тұлғалардың тәлiмгерлiк-қайраткерлiк еңбектерi, салт-дәстүрлердiң мәдени мұра-ескерткiштерден, ұлттық өнер түрлерiнен көрiнiс табуы, ҮI -ғ. Орхон-Енисей жазба ескерткiштерiнiң, орта ғасыр ойшылдары (Қорқыт атадан басталып, Әл-Фараби, Ж. Баласағұни, М. Қашғари, А. Яссауи т. б) еңбектерiнiң тәлiмгерлiк мәнi, ХҮ-ХҮIII ғ. ғ. ақын-жыраулардың педагогикалық ойлары, ХIХ-ХХ ғ. ғ. қазақ ағартушылары мен педагог-қайраткерлердiң педагогоикалық еңбектерi жан-жақты талданады.
Әр дәрiс бойынша оқытушы мен студенттер арасында еркiн пiкiр алысу, әңгiме-сұхбат жасалып, студенттердiң өз бетiмен iздене бiлiмдi терең меңгеруiне бағытталған сұрау-тапсырмалар мен пайдаланылатын әдебиеттер тiзiмi берiледi.
Сондай-ақ рефераттардың тақырыптары ұсынылады. Ондағы басты принцип студенттердiң өз беттерiмен бiлiмдерiн тереңдетуге жол ашу, мүмкiндiк туғызу.
Пәндi оқытудың мақсаты : Халық педагогикасының үлгiлерi негiзiнде адами қасиеттерi қалыптасқан, елiн, жерiн, Отанын сүйетiн патриот азамат тәрбиелеу;
Сондай-ақ Қазақстанда тiршiлiк етiп, өмiр сүрушi басқа халықтардың да (тiлiн, салт-дәстүрiн, тарихы мен ұлттық мәдениетiн) қадiр тұтатын интернационалист азамат тәрбиелеу.
Пәннiң негiзгi мiндеттерi: “Халықтық тәрбиенiң түрлерiн студент жастардың бойына сiңiре отырып, олардың бойына ұлттық идеядағы бiлiм, бiлiк дағдыларды сiңiрiп қалыптастыру. Сөйтiп, дене еңбегiне де, ой еңбегiне де қабiлеттi, нарықтық-бәсекелестiкте өмiр сүруге икемдi, жан-жақты жетiлген, ұлттық намысы жоғары азамат етiп шығару.
Курстың тақырыптық-күнтізбелік жоспары
Дәріс
Практикалық
Лаб-қ
СОЖЖ
СӨЖ
І. Этностар мәдениетін зерттеудің ғылыми-методологиялық негіздері
Студенттердің өздік жұмысы (СӨЖ) орындау және өткізу мерзімі
Жұмыс
Түрлерi
Жұмыс тақырыбы
Ұсынылатын әдебиеттерге
сiлтеме
Тапсыру
Уақыты
1
2
3
Аралық бақылау
Реферат-тың тақырыбы
1. Ұлт мәдениетiн зерттеудегi тарих, археология, этнография ғылымдарының ролi.
2. Ұлт мәдениетінің ауыз
әдебиеті үлгiлерi мен мифтiк,
дiни көзқарастардың көрiнiс табуы
3. Қазақ атауының этим. мәнi және
ол жөнiндегі әр түрлi көзқарастар
Реферат-тық тақырып-тар
1. Халық педагогикасының ауыз әдебиетіндегі көрiнiсi.
2. Ұлттық салт-дәстүрлердiң озығы мен тозығы
3. Ұлттық салт-дәстүр - ұрпақ тәрбиесiнiң пәрмендi құралы.
Викторина
ауызша сайыс өткiзу
Тапсырма
1. Еңбек және дене тәрбиесi тақырыбына пед. түсiндiрме сөздiгiн жасап келу.
2. Еңбек және дене тәрбиесiне байланысты мақал-мәтелдер терiп жазып келу. Кiм осы тақырыпта мақал-мәтелдi көп бiледi? деген ауызша сайыс өткiзу
1. Қазақтың салт-дәстүрдегi дiни наным-сенiмдер туралы.
2. Ы. Алтынсариннiң қазақтың салт-дәстүр туралы ойлары
3. А. Құнанбаев және халық педагогикасы.
Пiкiр сайысы
Тапсырма-лар1. Еңбек тәрбиесі оқушы тұлғасын қалыптастырудың маңызы мен мәнiн қалай түсiнесiң?
2. Эконмикалық және құқықтық тәрбие түрлерiн ата-бабаларымыз қай кезден және қалай жүзеге асырған?
3. Саналы тәртiптi қалыптастыруда отбасының ролi қандай?
4. Бала тәрбиесiндегi тиым сөздердiң тәлiмдiк мәнi неде?
5. ”Адамды адам еткен - еңбек”, “тамағы тоқтық, жұмысы жоқтық; аздырар адам баласын” деген қанатты сөздердi қалай түсiнесiң?
6. Сұлулық, ерлiк, ақыл-ой тәрбиесі өзара байланысты қалай дәлелдейсiң?
Практика-лық жұмыс.
Тапсырма.
1. Экол. бiлiм мен тәрбие беруге қатысты пед. терминдiк түсiнiктеме сөздiк құрастырып келу
2. Экологиялық тәрбиеге байл. шығ. картотека жасату.
3. Нарықтық экон. және құқықтық тәрбие беру. негiзгi ұғым. түсiнiктеме сөздiк құрастыру
4. Экологиялық және құқықтық тәрбие сағат. үлгi тақырыптарын белгiлеп, тақ. жоспар түрiн жасап келу. т. б.
1. ”Ата-ана жасөспiрiм көзiмен” деген тақырыпта дөңгелек үстел өткiзу.
2. ”Қиын отбасы деген дұрыс па?”деген тақырыпта пiкiр сайысын өткiзу.
3. А. Байтұрсынов және этнолингвистика ғылымы.
4. Н. Құлжанова және этнолингвистика ғылымы.
5. Ж. Аймауытов және халық психологиясы.
6. М. Жұмабаев және халық педагогикасы.
1. Қазақ этнопедагогикасы ғылым ретiнде қалыптасуына қандай жағдай әсер еттi? Оның үш кезеңiне талдау жаса.
2. А. Байтұрсынов тiл ғылымының негiзiн салушы дегенде қалай дәлелдеуге болады?
3. Қазақ этнопсихологиясының негiзiн қалаудағы Ж. Аймауытовтың сiңiрген еңбегi неде?
4. М. Жұмабаевты неге қазақ этнопедагогикасының негiзiн қалаушы деймiз?
1. Халық педагогикасының бастау бұлағы - ауыз әдебиетiнiң үлгiлерi.
2. Ежелгi түрiк мәдениетiндегi (Орхан-Енисей жазба ескерткiшiндегi) тәлiмгерлiк ойлар
3. IХ ғ. Қорқыт ата жырындағы тәлiмдiк ой-пiкiрлер.
1. Қиял-ғажайып ертегiлерiндегi ойлардың бүгiнгi ғылыми-техникалық прогреспен байланысы.
2. Хайуанаттар ертегiлерінің маз-мұнының адам мiнез-құлқымен байланысы.
3. Бата-тiлектердiң тәлiмдiк мәнi.
1. Түрiк халықтарына ортақ қандай ұлттық дәстүрлер бар? Олардың бiр-бiрiнен айырмашылығы бар ма? Болса қалай айыруға болады?
2. Славян халықтарына ортақ қандай салт-дәстүрлердi бiлесiңдер? Олардың мазмұны мен тәлiмдiк мәнiне талдау жасаңдар.
1. Әл-Фараби iлiмiндегi “Жетiлген адам” бейнесiне басты көңiл аудыру себебiн қалай түсiндiрер едiң?
2. М. Қашғари шығыс тiл мәдениетi мәселесiн талдап берiңiз?
3. Ж. Баласағұни өнер-бiлiмнiң қандай қызметiне ерекше мән берген?
4. Ахмет Игүнеки кiсiлiк қалай сипаттайды?
5. А. Яссауи ғашықтық ұғымын қандай мағынада қолданады?
Пікір
сайыс
1. Асанқайғы не себептi “Жерұйықты” iздеумен болды?
2. Шалкиiз жыраудың ер-лiк пен елдiктi қатар жырлау себебi неде?
3. Бұқар жыраудың басты тiлектерi туралы түсiнiгi-ңiз қандай?
4. Төле би, Қазыбек би, Әйтеке билердi неге әдiл-дiктiң символы деймiз? Еңбектерiнен мысал келтiрiп, пiкiрiңдi дәлелде.
1. Жыраулардың айырма-шылығы неде деп бiлесiз? Олардың әрқайсысына мысал келтiрiп, ойды дәлелде.
2. ХҮ-ХҮIIIғ. ғ. ақын-жыраулар өлеңдерiнен афоризм сөз тiркестерiн тауып, дәптерлерiңе жазып келiңдер. Олардың халық мақал-мәтелдерiмен мазмұндық ұқсастықтарын тауып талдаңдар.
1. Ойын-сауықтың пайда болу себептерi қандай?
2Ойын-сауықтың тәрбие-лiк қызметi қандай?
3. Ойынның түрлерi және олардың құрлымдық ерекшелiктерi қандай?
1. Ауылдық және қалалық мектептерде ұлттық ойынның қандай түрлерiн пайдалануға болар едi дейсiз?
2. Ұлттық ойынның түрлерiн кiм көп бiледi және олардың тәлiмдiк мәнiн дұрыс ажырата алады?
1. Киiз үйдiң бөлшектерiн атап, олардың атқаратын қызметтерiне сипаттама бер.
2. Киiз үйдiң жасау-жиһаздарын атап шығып, жасалу ерекшелiктерiмен тұрмыстық қызметiне талдау жаса.
3. Зергерлiк өнердiң тәлiмдiк қызметiне сипаттама бер.
1. Киiз үйдiң макетiн жасап, құрлысына жеке-жеке сипаттама бер.
2. Киiз үй жиһаздарының моделiн жасап, оның жасалу ерекшелiктерi мен атқарушылық қызметiн баянда.
1. Ас - адамның арқауы.
2. Ақын -сөз бастар, батыр - қол бастар
3. Қазақтың музыкалық аспаптары және олардың жасалу ерекшелiктерi
1. Бас табақ, күйеу табақ, орта табақ, жерiк асы табақтарының жасалу рәсiмдерiне сипаттама берiңдер.
2. Үйден ұлттық тағамның бiр түрiн жасап әкеп, оның жасалу технологиясын баяндап беру.
1. Отбасы тәрбиесiнiң түрiне сипаттама бер.
2. Бала тәрбиесiндегi ата мен ананың ролi қандай?
3. Бiрнеше халықтың үйлену және өлгендердi жерлеу рәсiмдерiне талдау жасап тозығы мен озығын ажырат.
4. Жаңа заман тудырған салт-дәстүрлерге сипаттама берiп, тәлiмдiк мәнiн ажырат.
1. Қазақ отбасына тән қандай дәстүрлер бар?
2. Қазақ отбасы тәрбиесiндегi мәдени құндылықтарға ненi жатқызар едiң?
3. Қазақ халқының ұл мен қыз тәрбиесiн жек-жек қарастырудың мәнi неде?
4. “Үйлену оңай, үй болу қиын” деген мақалды қалай түсiнесiң?
5. Ерте жастан отбасын құруға қалай қарайсың? Жауабыңды дәлелде.
6. Отбасында кiмнiң сөз шешушi болғаны жөн деп ойлайсың?
7. Бар халыққа ортақ немесе жиi кездесетiн салт-дәстүр бар ма? Олар қандай?
8. Қазақ халқының қонақ күту рәсiмдерiне қазiргi заман қандай өзгерiстер енгiздi?
9. Қонаққа шақырудың бүгiнгi тәртiбi қандай? Оған өзiңнiң сын-пiкiрiңдi бiлдiр.
10. Қонақта отыру әдебi қандай болуы керек?
Оны өзiң сақтай бiлесiң бе?
11. Өзге ұлттардың қандай салт-дәстүрлерi саған ұнайды? Ол нелiктен ұнайды?
12. Қазақ халқының достығын нығайту үшiн не iстеп жүрсiң немесе не iстер едiң?
5-апта
11-апта
Бақылаудың түрлерi бойынша рейтинг балдарын бөлу
Қорытынды бақылау
Аралық бақылау
Ағымдық бақылау
40
20
20
Студенттердiң бiлiмдерiн бағалау
Өте жақсы
А
1. 9. Курстың саясаты мен процедурасы
Курстың саясаты мен процедурасы студенттердiң сабаққа қатынасуын бақылаудан, бақылау түрлерi бойынша уақытылы есеп беруден, сабаққа қатынаспаған күнгi тақырыптарын толық меңгерiп, тапсырмаларды орындауынан тұрады. Әрбiр оқушы өткен сабақты уақыт ретiмен кешiктiрмей беру тиiстiлiгi қадағаланады. Әр дәрiс бойынша тиiстi бiлiм алуы қамтамасыз етiледi.
1-тарау. ЭТНОСТАР МӘДЕНИЕТIН ЗЕРТТЕУДIҢ ҒЫЛЫМИ-МЕТОДОЛОГИЯЛЫҚ НЕГIЗДЕРI
1. 1. Этнопедагогика пәнiнiң мiндетi мен мақсаты
Жоспар:
1. Этнопедагогикамен байланысты пән атауы. Олардың бiр-бiрiнен айырмашылығы.
2. Халықтық тәрбиенің негіздері.
3. Этностар мәдениетiн зерттейтiн қоғамдық ғылымдар және олардың өзара байланысы
Қазақстанның егемендi ел болуымен байланысты оқу-ағарту iсiнде оның басшылыққа алатын негiзгi идеялық бағыты елбасы Н. Ә. Назарбаевтың “Қазақстан - 2030” бағдарламасында көрсетiлгендей… қазақстандық патриотизмге негiзделуi керек”. Ал Қазақстандық патриотизм мемлекеттiң территориялық тұтастығын, салт-дәстүрдiң, ұлттық мәдениеттiң сақталуын, Қазақстанда тiршiлiк етушi ұлттардың бiрлiгiн қамтамасыз етудi, олардың өзара саяси-экономикалық және мәдени байланысын күшейтудi, осы байланыстың пәрмендi насихатшысы мемлекеттiк қазақ тiлi мен халықаралық қатынас тiлi - орыс тiлiнiң жетiлiп көркеюiне баса назар аударуды көздеу болмақ. Бұл бағдарламада келер ұрпақтың денсаулығын сақтау үшiн қамқорлық жасау, оларға қажеттi бiлiм беру және дүниетану көзқарасын қалыптастыру, бүгiнгi нарықтық қатынас жағдайында өздерiнiң ата-бабаларының дәстүрiн сақтай отырып еңбек етуге әзiр болуын қамтамасыз ету көзделедi. Келер ұрпақтың бейбiт отанда өмiр сүрiп, шапшаң қарқынмен дамып, жан-жақты жетiлуi, Отанының адал патриоты болуы тиiс.
Сондай-ақ Қазақстан үкiметi қабылдаған “Бiлiм туралы” заңының “Бiлiм жүйесi” деп аталатын екiншi бөлiмiнде “Бiлiм беру жүйесiнiң (пәннiң) мiндеттерi ; Қазақстан республикасына шын берiлген, адал патриот азамат даярлау… Олар мемлекеттiк белгiлердiң мәнi мен маңызын терең түсiнген, халықтық дәстүрлердi қастерлейтiн… Халықтар достығының негiзiнде тәрбиеленген, халық, отан, отбасы алдындағы жеке бастың мiндеттерi мен құқықтарын терең сезiнген… Қазақстанда тiршiлiк етушi халықтардың негiзiн қалаушы - қазақ халқы мен басқа халықтардың тiлiн, тарихын, салт-дәстүрлерiн қадiр тұтып, оны игеруге кепiлдi азамат болуы керек” делiнген.
Осы мiндеттердi ойдағыдай орындап шыға алатын азаматтарды тәрбиелеушi келешек ұстаздар қауымы - бүгiнгi педколледждер мен пединституттарда, университеттерде оқып бiлiм алып жатқан студент-жастар болмақ.
Ал студент-жастарға халық педагогикасының қыры мен сырын, ғылыми негiздерi мен тәлiмдiк мәнiн ғылыми педагогикалық тұрғыда игерудiң теориясы мен әдiстемесiн меңгерту мәселесiмен этнопедагогика пәнi айналысады.
Этнопедагогиканың зерттеу обьектiсi - халық педагогикасы. Халық педагогикасы халықтардың ғасырлар бойы ұрпақ тәрбиелеу тәсiлдерiне негiзделген бай тәжiрибесiнiң эмприкалық жиынтығы.
... жалғасы- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz