Ақша қаражаттарының аудиті

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 69 бет
Таңдаулыға:

Р Е Ф Е Р А Т

Дипломдық жұмыстың тақырыбы: Ақша қаражаттары және олардың баламаларының есебінің, аудитінің және талдауының ерекшеліктері ("АТФБанк " АҚ мысалында)

Жалпы жұмыстың көлемі 61 беттен тұрады.

Оның ішінде:

а) кестелер саны - 6;

б) қосымшалар саны ;

в) диаграммалар саны ;

г) суреттер саны-;

д) схемалар саны - 1;

ж) әдебиеттер саны- 16.

Түйін сөздер: есеп айырысу, төлем карточкалары, пластикалық карточка, электрондық қызмет, кредиттік, дебеттік, аккредитив, инкасо, төлем тапсырмасы, төлем талабы-тапсырмасы, инкассалық үкім, чек, вексель.

Дипломдық жұмыстың мақсаты мен міндеттері: Банктің ақша қаражаттары қозғалысын толық зерттеу.

- ақша қаражаттар есебі мен аудиттінің теориялық негіздері .

- «АТФБанк» АҚдағы ақша қаражаттарының есебін ұйымдастыру ерекшеліктері.

- ақша қаражаттар есебін аудит және талдауын ұйымдастыруды жетілдіру мәселелері

Алынған нәтижелер мен олардың практикада қолданылуы

«АТФБанк» АҚ-ның ақша қаражаттарының есебі мен аудиті және талдауын зерттей келе, келесідей қорытындыға келдік:

«АТФБанк» АҚ-де ақша қаражаттарының есебі Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп стандарттарына байланысты жүргізіледі;
«АТФБанк» АҚ-де ақша қаражаттары есебінің әрбір баптары бойынша дұрыс жүргізіліп, ағымдағы төлем қабілетті болуына жағдайлар жасалады.
Ақша қаражаттарының аналитикалық және синтетикалық есебі заңға сәйкес белгіленген құжаттарда есептелініп жүргізіледі. Олардың уақтылы, яғни бюджетке төленетін төлемдер дер кезінде төленуіне жауапты адамдар белгіленіп, оған бақылау жасалынып отырады;
Ақша қаражаттарының ішкі аудиті субъектінің шаруашылық операцияларының белгіленген ережеге сай орындалуына байланысты жүргізіледі.

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

КІРІСПЕ: 1

4: АҚША ҚАРАЖАТТАР ЕСЕБІ МЕН АУДИТТІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

КІРІСПЕ: 1. 1

4: Ақша қаражаттарының экономикалық маңызы

КІРІСПЕ: 1. 2

4: Ақшалай қаражаттардың қозғалысын синтетикалық және аналитикалық есепке алу

КІРІСПЕ: 1. 3

4: Ақшалай қаражаттардың ағынын талдаудың балама әдістері

КІРІСПЕ:

КІРІСПЕ: 2

4: «АТФБАНК» АҚ-НЫҢ АҚША ҚАРАЖАТТАР ЕСЕБІН ҰЙЫМДАСТЫРУ ЕРЕКШІЛІКТЕРІ

КІРІСПЕ: 2. 1

4: Банктің есеп айырысу операциялары, олардың жіктелуі

КІРІСПЕ: 2. 2

4: Касса операцияларының ерекшеліктері

КІРІСПЕ: 2. 3

4: Банкаралық есеп айырысу операциялары

КІРІСПЕ:

КІРІСПЕ: 3

4: «АТФБАНК» АҚ-НЫҢ АҚША ҚАРАЖАТТАР ЕСЕБІН АУДИТ ЖӘНЕ ТАЛДАУЫН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫ ЖЕТІЛДІРУ МӘСЕЛЕЛЕРІ

КІРІСПЕ: 3. 1

4: Ақша қаражаттарының аудиті

КІРІСПЕ: 3. 2

4: Ақшалай қаражаттардың қозғалысын және ұйымның төлем қабілеттілігін талдау жүйесіндегі модельдеу

КІРІСПЕ: 3. 3

4: Коммерциялық банктің активтерін жетілдіру шаралары

КІРІСПЕ:

КІРІСПЕ: ҚОРЫТЫНДЫ

4: 67

КІРІСПЕ: ПАЙДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

4: 69

КІРІСПЕ

Дипломдық жұмыс тақырыбының өзектілігі. Қазақстанда нарықтық экономиканы дамытудың қазіргі кезеңінде және барлық қызмет салаларында бәсекелестер санының үнемі өсуі банктік мекеменің жұмысында ақша маңызды рөл атқарады.

Табысты бизнес үшін, ұйымның басшылығы оған негізделген басқару шешімдерін қабылдау үшін ақшалай қаражат қозғалысы туралы үнемі жедел ақпаратты қажет етеді. Ұйымдағы ақшалай қаражаттардың қозғалысын реттеу ерекшеліктерінен оның дамуына, қаржылық тұрақтылығына, сондай-ақ қосымша кіріс беретін ақша ағымының мөлшеріне байланысты болады.

Банктегі ақшалай қаражаттардың қозғалысын реттеу ерекшеліктерінен оның дамуына, қаржылық тұрақтылығына, сондай-ақ қосымша кіріс беретін ақша ағымының мөлшеріне байланысты болады.

Банктің төлем қабілеттілігі мен қаржы тұрақтылығына байланысты дамуы, бұл өз кезегінде ақшалай қаражаттардың қозғалысы көлемінің жеткіліктілігіне және оларды синхрондау дәрежесіне байланысты. Ақшалай қаражаттардың қозғалысы негізгі көзі болып табылады, ол ұйымның барлық қажеттіліктерін ақшамен және ең аз қажетті балансты қамтамасыз етуге тиіс.

Нарықтық менеджменттің әдістерін жетілдіру, заманауи ақпараттық технологияларды енгізу, қорлардың жаңа түрлерінің пайда болуы үнемі шетелдік және отандық экономистердің назарында болады.

Дегенмен, бүгінгі күні ақша ағымдарының Қазақстан Республикасының нормативтік құжаттарында коммерциялық және ұйымдардың практикалық қызметінде барлық компоненттері, оларды есепке алу және талдау көрініс тапқан. Бұл дипломдық жұмыс тақырыбының өзектілігін анықтады.

Коммерциялық банктардың үздіксіз жұмысын қамтамасыз етудегі қаражаттың маңыздылығы және оларды есепке алу мен талдауды қамтамасыз ету үшін әдістемелік әзірлемелерге қажеттілік дипломдық жұмыс тақырыбының өзектілігін тәжірибелік тұрғыдан анықтайды.

Мәселені әзірлеу дәрежесі. Ақшалай қаражаттардың қозғалысын талдау ұйымды басқаруда маңызды орын алатындықтан, оларды есепке алу және талдау мәселелері шетелдік және отандық ғалымдардың көптеген жұмыстарында көрініс табады.

Алайда қазіргі заманғы ғылыми әдебиеттерде ақшалай қаражаттардың қозғалысын есепке алу мен талдауды зерттеуге арналған іс жүзінде ешқандай кешенді жұмыстар жоқ екендігін атап өткен жөн. Бірыңғай тұжырымдамалық аппаратты әзірлеу, қорларды есепке алу және оларды талдау бойынша ұсынымдар коммерциялық ұйымның жұмыс істеу деңгейін арттыру үшін өте маңызды. Бірыңғай концептуалды аппаратты әзірлеу, қорларды есепке алу және оларды талдау бойынша ұсынымдар коммерциялық ұйымның жұмыс істеу деңгейін арттыру үшін өте маңызды

Дипломдық жұмыстың мақсаты - теориялық ұстанымдарды жинақтау және жетілдіру, коммерциялық банктарда қаражаттарды есепке алу және талдау мен аудиті бойынша әдістемелік және тәжірибелік ұсыныстарды әзірлеу.

Зерттеу пәні коммерциялық банктегі ақша қаражаттарды есепке алу және аудиті мен талдаудың теориялық, әдістемелік және практикалық мәселелері болып табылады.

Зерттеудің нысаны АТФБанк АҚ болып табылады.

Зерттеудің ақпараттық базасын ақша қаражаттарының қозғалысының есебі бойынша Қазақстандық авторларының еңбектері; осы саланы реттейтін нормативтік-құқықтық актілер; АТФБанк АҚ-ның жылдық қаржылық есептіліктері құрайды.

Дипломдық жұмыстың көлемі мен құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, пайданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 АҚША ҚАРАЖАТТАР ЕСЕБІ МЕН АУДИТТІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

Ақша қаражаттарының экономикалық маңызы

Қаржы құралдары қолма-қол ақшамен және қолма-қолсыз құжаттармен, банктік шоттармен, валюталық және арнайы шоттармен, енгізілген аккредитивтермен, чек кітапшаларымен, трансферлік кітаптармен және т. б. қоса есептегенде қолма-қол ақшамен орналастырылған активтер түрінде есепке алынады. Ұйымның ең маңызды бөлігі ұйымның қызметін төлеу үшін қажетті, оның маңызды сипаты қаржылық жағдай болып табылады.

Қолма-қол ақша үнемі қозғалыста. Олар тапсырыс берушілермен, тапсырыс берушілермен, клиенттермен, бюджеттік және бюджеттен тыс қорлармен, банктермен, қызметкерлермен, түрлі заңды және жеке тұлғалармен есептеледі. Өздерінің ағымдағы міндеттемелерін өтеуге жеткілікті ақшалай қаражаты бар ұйымдар төлем қабілетті деп саналады.

Ұйымдардың әл-ауқаты үшін несие және есеп айырысу операцияларын мұқият есепке алу маңызды болып табылады,

Кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру барысында ұйым үнемі олардан сатып алынған негізгі құралдарға, шикізатқа, материалдарға және басқа да материалдық тауарларға және көрсетілетін қызметтерге арналған жеткізушілермен, клиенттермен, олар сатып алған тауарлар, несие мекемелерімен және басқа да қаржылық операциялармен, әртүрлі бизнес-операциялары үшін басқа ұйымдармен және тұлғалармен бюджет және салық органдарына төлемдердің әртүрлі түрлері бойынша есеп айырысуды жүргізеді.

Ақшалай төлемдер қолма-қол ақшасыз төлем түрінде немесе қолма-қол ақшамен жүзеге асырылады. Дамыған нарықтық экономикадағы қолма-қол ақшасыз төлемдер банктердегі клиенттердің есеп айырысу және ағымдағы шоттарындағы қолма-қол ақшасыз аударымдарды, вексельдермен және чектермен, банктердің корреспонденттік шоттары арқылы банктер арасындағы корреспонденттік шоттар жүйесі арқылы клирингтік орталықтар арқылы өзара есеп айырысуды жүзеге асыратын жүзеге асырылады. Қолма-қол ақшаны төлеушімен тікелей алушыға аударғанда, қолма-қол ақшасыз төлемдер негізінен айналыстағы қолма-қол ақшаны алмастыратын түрлі банк, несиелік және есеп айырысу операциялары арқылы жүзеге асырылады

Қолма-қол ақшасыз төлемдерді пайдалану ақша айналымының құнын төмендетеді, қолма-қол ақшаға қажеттілігін төмендетеді, кəсіпорындардың еркін ақшалай қаражаттарында банктердің шоғырлануына ықпал етеді, олардың сенімді сақталуын қамтамасыз етеді.

Ұйымның қаражаттары кассада қолма-қол ақшамен, банктердегі шоттарда ақшамен, берілген аккредитивтерде және арнайы шоттарда, чек кітаптарында және т. б. есеп айырысады. Олардың көбеюі, дұрыс пайдаланылуы, қауіпсіздігін бақылау және есепке алудың ең маңызды міндеті болып табылады.

Ақшалай қаражаттардың қозғалысын басқарудың негізгі мақсаты ұйымның қаржы тепе-теңдігін қамтамасыз ету болып табылады, оның барысында ақша қаражатын алу мен жұмсау көлемдерін теңестіру, сондай-ақ оларды синхрондау уақытында жүзеге асырады. Бұл үшін ұйымның ақшалай қаражаттарының ағындарын толық және сенімді есепке алуды қамтамасыз ету және қажетті есепті қалыптастыру табылады[7] .

Ақша қаражаттарының қозғалысы мен ақшалай қаражаттардың қозғалысын талдаудың негізгі көздері - ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп, бухгалтерлік баланс, баланстың қосымшасы және синтетикалық және аналитикалық есептік деректер.

Ақша ағынын талдаудың негізгі міндеттері:

1. Кәсіпорынның қалыпты жұмыс істеуі үшін қажетті қаражаттың жеткілікті деңгейін анықтау.

2. Операциялық, инвестициялау және қаржыландыру қызметінде оларды пайдаланудың тиімділігі мен қарқындылығын анықтау.

3. Ағымдағы және болашақтағы төлем қабілеттілігін қамтамасыз ету үшін көлем мен уақыт бойынша ақша ағыны мен ағымының теңгерімін және синхронизациясын факторларды зерттеу және болжау.

Ақшалай қаражаттардың ағындарын алдын-ала, кейінгі (ретроспективті) және перспективалық (болжамдық) талдау жүргізіледі. Алдын-ала талдау шарт жасасу (келісім-шарттар) сатысында жүзеге асырылады. Инвестициялық жобалар мен лизингтік келісімдер әсіресе мұқият талданып, кейіннен (ретроспективті) талдау жүргізіледі.

Әрбір келісімшарттың талаптары белгілі бір ақшалай қаражаттар ағымын - төлемді толық немесе ішінара төлеуді, оның талаптарын, төлем нысанын және басқа да шарттарды қарастырады. Бұл ақшалай қаражаттардың қозғалысын талдау әр келісімшарт бойынша және олардың барлығы бойынша (типі бойынша) жүзеге асырылады.

Ақшалай қаражаттардың қозғалысын ретроспективті және перспективалық талдау, отандық қаржыландыру динамикасын және мүмкіндіктерін зерделеу, болашақтағы төлем қабілеттілігін анықтау үшін тұтастай алғанда кәсіпорын және оның қызмет түрлері үшін жүзеге асырылады.

Қолма-қол ақшаның болуы пайда мен айналым капиталының қозғалыстарымен тығыз байланысты. Егер кәсіпкерлік субъектісі пайдалы өнімдерді (тауарларды, қызметтерді, жұмыстарды) өндірсе және сатса, онда бұл ақшалай қаражаттардың жақсы ағымы үшін маңызды шарт болып табылады. Дегенмен, кәсіпорын бухгалтерлік есеп пен есептілік деректеріне сәйкес пайдалы болуы мүмкін және сонымен бірге шұғыл міндеттемелерді төлеуде белгілі бір қиындықтарды бастан кешіреді.

Бұл жағдайдың себептерінің бірі қаржы есептілігінде көрсетілген ақпараттың ерекшелігі болып табылады. Бұл ерекшеліктің мәні есептеу әдісін қолдану болып табылады. Ақшалай қаражаттардың қозғалысы туралы ақпарат ақшалай әдіспен, яғни олардың банк шоттарындағы қозғалысы туралы. Ақпаратты қалыптастырудың әртүрлі әдістерін пайдаланудың салдары - бұл нақты ақша қаражаттарының қозғалысы мен қаржылық есептілікте көрсетілген пайда көлемі арасындағы сәйкессіздік.

Бұдан басқа, ақшалай қаражаттардың қозғалысы мен пайдасын есептеу оны тиеу кезіндегі өнімді сатудан түсетін пайданы тану әдісін пайдалану кезінде сәйкес келмеуі мүмкін. Бұл жағдайда өнім бір мезгілде сатылады деп есептеледі, ал ақшаны басқа біреу сатады. Сондықтан қаржылық жағдайды тек пайда туралы деректерге бағалауда бағдарлау шартты болып табылады және қаржылық тәуекелдің ұлғаюына әкелуі мүмкін.

Қазіргі таңда ақшалар қозғалысын басқару қаржы нарығының күрделілігіне байланысты маңызды мәселе болып саналып отыр. Ақшалар мен оның баламаларын дұрыс ашып көрсету және жіктеу кәсіпорын қызметінің нәтижесін дұрыс бағалау үшін қажет.

Қай саладағы кәсіпорындар мен ұйымдар болмасын өз қызметі барысында басқа заңды және жеке тұлғалармен қарым-қатынас жасайтындығы белгілі. Сол уақыттардағы операциялардың барлығы дерлік ақшамаен есеп айырысу арқылы жүргізіледі. Біздің елімізде қызмет ететін кәсіпорындар мен ұйымдар ақшалармен есеп айырысу операцияларын Қазақстан Республикасының Ұлттық банк мекемесі белгілеген ережелер мен тәртіпке сәйкес жүргізіліп отырады.

Кәсіпорындар мен ұйымдарда ақшалар арқылы есеп айырысу операцияларының бухгалтерлік есебін жүргізгенде мыналарды басшылыққа алу керек:

ақшалар арқылы есеп айырысу операцияларын толық және уақытылы дер кезінде есептеу;
кәсіпорындар мен ұйымдардағы ақшалардың түгелділігін және олардың тиімді пайдаланылуын бақылау;
есеп айырысу, төлеу тәртібін бақылау, кәсіпорын ақшаларының кіріске алынуы мен шығыс етілуін дұрыс есептеу.

Ақшалар шоттарында тек қана жедел арада міндеттемелерді өтеу үшін төлем жасауға қабілетті активтер есептеледі. Кәсіпорындар мен ұйымдардың ақшалары олардың кассасындағы, есеп айырысу және валюталық шоттарындағы ақшаларынан, аккредетивтеріндегі ақшаларынан, чектеріндегі ақшаларынан, банктердегі арнаулы шоттарындағы ақшаларынан, сондай-ақ аударылған жолдағы ақшаларынан құралады. «Кәсіпорындар мен ұйымдардың бухгалтерлік балансындағы ақшаларының қалдығы» деп аталатын бабында осы жоғарыда аталған ақшалар шоттарындағы ақшалардың барлық қалдығының жиынтық сомасы жазылады.

Банктер қаржы делдалдары болып табылады, өйткені бір жағынан, салымшылардың ақша қаражатын тартуға, яғни уақытша бос қаражатты жинауға, екінші жағынан, оларды экономикалық агенттерге белгілі бір пайызбен қамтамасыз етуге. Осылайша, банктер кредитте делдал болып табылады.

Сондықтан банк жүйесі кредиттік жүйенің бөлігі болып табылады. Кредиттік жүйе банктік және банктік емес (мамандандырылған) кредиттік мекемелерден тұрады. Банктік емес кредиттік мекемелерге мыналар жатады: қаражат (инвестициялар, зейнетақы және т. б. ) ; сақтандыру компаниялары; жинақ және несиелік бірлестіктер; кредиттік серіктестіктер; ломбардтар және т. б., яғни несиедегі делдал ретінде әрекет ететін барлық ұйымдар.

Дегенмен, негізгі қаржылық делдалдар - коммерциялық банктер. «Банк» сөзі итальяндық «банкодан» келеді, яғни «стендтер (ақша алмастырғыштар) » дегенді білдіреді. Италияда 16-шы ғасырда қосарланған енгізудің қазіргі заманғы бухгалтерлік принципі бар алғашқы банктер пайда болды, бірақ біздің дәуірімізге дейін бірінші несие түрінде жеңілдіктер (несие беру) өсіп келе жатыр. Алғашқы арнаулы несие мекемелері Ежелгі Шығыс елдерінде пайда болды, ежелгі Греция мен Ежелгі Римдегі несие функциялары ортағасырлық Еуропадағы ғибадатханаларда жүзеге асты.

Қазіргі заманғы екі деңгейлі банк жүйесі. Бірінші деңгей - Ұлттық банк, екіншісі - коммерциялық банктер жүйесі.

Ұлттық банк мынадай функцияларды орындайды:

елдің эмитент орталығы - банкноттарды тұрақты түрде өтімділікпен қамтамасыз ететін монополиялық құқығы бар. Ұлттық банктің ақшасы қолма-қол ақша (банкноттар мен монеталар) және қолма-қол ақшалар (орталық банктегі коммерциялық банктердің шоттары) ;
мемлекеттік банкир - ол мемлекеттің қаржылық операцияларын жүргізеді, қазыналық төлемдермен айналысады және үкіметке қарыз береді. Қазынашылық орталық банктерде депозиттер түрінде ақшалай қаражатты еркін сақтайды, ал ұлттық банк, өз кезегінде, оның пайдасын белгілі бір алдын-ала белгіленген мөлшері бойынша береді;
коммерциялық банктер ұлттық банктің клиенттері болып табылады, олар орталық банктің ішкі және сыртқы қызметін бақылауға және үйлестіруіне мүмкіндік беретін міндетті резервтерді ұстап отырады, қиыншылықтарды бастан кешіретін коммерциялық банктер үшін соңғы сатыдағы кредитор ретінде әрекет етеді, қағаздар;
Банкаралық клиринг орталығы;
елдің валюталық резервтерінің кастодианы - елдің халықаралық қаржылық операцияларын жүргізеді және халықаралық төлемдер нарығында сатып алушы және сатушы ретінде әрекет ететін төлем балансының жай-күйін бақылайды;
ақшалай және ақша (ақша) саясатын анықтайтын және жүзеге асыратын мекеме.

Банк екінші деңгейі коммерциялық банктерден тұрады. Әмбебап коммерциялық банктер және мамандандырылған коммерциялық банктер бар. Банктер мамандандырады, мысалы:

1) инвестициялау (инвестициялық жобалар), инновациялар (ғылыми-техникалық прогресті дамыту үшін несие беру), ипотека (жылжымайтын мүлікпен қамтамасыз етілген) ;

2) сала бойынша: құрылыс, ауыл шаруашылығы, сыртқы сауда және т. б

3) клиенттер: тек халыққа қызмет көрсететін фирмаларға қызмет көрсету және т. б.

Коммерциялық банктер жеке тұлғалар болып табылады, олар ақшаны тегін шығару және несие беру құқығына ие. Сондықтан коммерциялық банктер операциялардың екі негізгі түрін жүзеге асырады:

пассивті - депозиттерді тарту және белсенді - несие беру.

Бұдан басқа, коммерциялық банктер: кассалық операциялар, сенімгерлік басқару (траст), банкаралық операциялар және т. б.

Банк кірісінің негізгі бөлігі қарыз алушылар мен төленетін салымшылардан алынатын сыйақы арасындағы айырмашылық.

Ақша (ақша) саясаты - Ұлттық банктің экономиканы тұрақтандыру үшін ақша нарығын реттеу бойынша қабылдаған шарасы. Сондықтан ақша-кредит саясаты - тұрақтандыру (қарсы циклдік) саясатының бір түрі. Экономиканың циклдық ауытқуларын (фискалдық, сыртқы сауда, валюталық және т. б. ) біртіндеп жоюға және қысқа мерзім ішінде экономикаға ықпал ету үшін қолданылады.

Айналыстағы ақша массасының мөлшері Ұлттық Банк үш тәсілмен жұмыс істейді:

1. резервтік талаптардың нормаларын өзгерту арқылы;

2. бағалы қағаздармен мәмілелерді бағалы қағаздар нарығындағы (ашық нарықта) қолдана отырып;

3. дисконттау мөлщерін өзгерту арқылы.

Кез-келген коммерциялық банктің ұлттық банктегі резервтік депозиттері болуы тиіс. Соңғысы резервтердің коэффициентін белгілейді, яғни резервтерді коммерциялық банк тартатын депозиттердің сомасына қатынасы. Ұлттық банк резервтік стандарттарды оларды көтеру және оларды азайту бағытында қайта қарауға құқылы [5] .

Бағалы қағаздар нарығында бағалы қағаздарды сатып алу және сату операциялары Ұлттық банк тарапынан үнемі икемді және жүйелі түрде экономикаға ықпал ету құралы үшін пайдаланылады. Коммерциялық банктер бағалы қағаздардың барлық түрлерімен мәміле жасауына қарамастан, бұл жағдайда мемлекеттік бағалы қағаздарды сатып алу және сату, яғни мемлекеттік облигациялар мен қысқа мерзімді міндеттемелер туралы айтылады. «Ашық нарық» термині кез-келген сатып алушыға: фирма, жеке тұлға, шетелдіктерге еркін сатуды білдіреді.

Бұл жағдайда, Ұлттық банк коммерциялық банктерге қажетті резервтер көлемін азайтуға мүмкіндік бермейді немесе оларға мүмкіндік бермейді. Бірақ мемлекеттік бағалы қағаздарды сату көлемін ұлғайту немесе керісінше, оларды азайту арқылы ол резервтердің мөлшеріне жанама әсер етеді.

Ашық нарықтық операциялар өте икемді тұрақтандырғыштар болып табылады. Кез келген уақытта Ұлттық Банк мемлекеттік бағалы қағаздарды сатуды кеңейтуге немесе азайтуға, осы операцияларды орынды деп есептейтін кез-келген көлемде жүзеге асыруға мүмкіндік алады. Ол нарық жағдайларындағы өзгерістерге тез жауап бере алады. Нарықтық жүйе дамыған елдерде Ұлттық Банктің осы саясат құралы үнемі пайдаланылады.

Дегенмен, Ұлттық банк коммерциялық банктерге беретін несиелер бойынша сыйақы мөлшерлемесін тікелей өзгерту арқылы, яғни дисконттау мөлшерлемесін өзгерту арқылы коммерциялық банктердің қызметін реттей алады. Ұлттық банктер бұл несиелерді тек қорларды ұлғайтуға көмектесу үшін немесе кем дегенде олардың азаюына жол бермейтін коммерциялық банктерге ұсынады. Немесе, керісінше, Ұлттық банк коммерциялық банктердің резервтерін шектеуге немесе тіпті төмендетуге бағытталған саясатты жүргізе алады.

Міндетті резервтердің нормаларына, мемлекеттік бағалы қағаздармен ашық нарықта операцияларға және дисконттау ставкасына қатысты Ұлттық Банк қабылдаған шараларды қарастыру екі бағытта несиелік және ақша-несие саясатын жүзеге асыратындығын көрсетті

Бірінші бағыт - Ұлттық банк айналыстағы ақша массасының өсуіне ықпал етеді, несиелердің кеңеюін ынталандырады, пайыздық мөлшерлемелерді төмендетеді. Мұның бәрі бағалардың өсуіне, инфляцияның артуына және, демек, ақшаның сатып алу қабілетінің төмендеуіне, олардың құнсыздануына әкеледі. Бұл саясат «арзан ақша» деп аталды.

Ұлттық банктің ақша-кредит саясатының екінші бағыты айналыстағы ақша массасының өсуі кредиттің кеңеюіне жол бермейді, пайыздық мөлшерлемелерді көтереді. Мұндай саясат баға өсуінің баяулауы және олардың төмендеуімен ауыстырылуы мүмкін екеніне әкеледі. Дезинфляция, т. е) дефляцияға айналуы мүмкін инфляция деңгейінің бірте-бірте төмендеуі.

Бұл жағдайда ақша құнсыздануы баяулайды және сатып алу қабілетінің өсуіне әкеледі. Жоғары пайыздық мөлшердің арқасында несие қымбатқа түсіп, қолжетімді болмайды. Сонымен бірге, жинақ салымдары мен бағалы қағаздарға салынған инвестициялар үлкен пайда әкеледі. Мұндай саясат «қымбат ақша» («қымбат ақша», «тығыз ақша») саясаты деп аталды.