Коммерциялық банк қызметтерін қаражаттық анализдың ерекшеліктері

КІРІСПЕ

Қазақстан Республикасының әлеуметтік - экономикалық этапының дамуы, рыноктық қатынастарды қалыптасуымен сипатталады: жаңа ақша - кредит жүйесі қалыптасып жатыр, кредит - қаржы институттарлық жаңа түрлері пайда болуда, банктік жүйенің құрылымы өзгеріп жатыр. Рыноктық қатынастары жағдайында коммерциялық банктердің қаражаттық жағдайын анализдың маңызы мен ролі артып отыр. Рыноктық экономика оған қатысушылардың ой жүйесімен өзгеше іс әрекетті талап етеді. Банктың басты қызметі - елдегі ақша құралдарын жиыстыру және оларды тиімді түрде қайта бөлу, яғни салымшылар мен қарызшылар арасындағы делдалдық.

Сонымен бірге банктер ел экономикасындағы ақша айналымының барлық құралдарының негізгі бөлігін қамтамасыз етеді, яғни қаржыларды игеру арқылы елдің қаражаттық жағдайына ықпал жасайды. Банктер елдегі ақша ағымын тікелей өздері құрамдамағанмен, өз функцияларының көмегімен өнеркәсіпке, саудаға, банктік емес қаражаттық салаға, мемлекеттік және халықтық, солардың ақша ағымдары арқылы рыноктық экономика мен әлемдік шарушылық байланыстар жүйесіне араласуға ат салысады. Сондықтан, банктегі қаражаттық менджменттің тиімділігі ел экономикасының дамуын қамтамасыз ететін маңыздылығында болып табылады. Қиын қаражаттық жағдайға тап болған жағдайда дағдарыстық жағдайды түзету тиімді қаржы менеджементін құрудан басталады. Сәтсіз мекемелерге тән мынадай жағдайлар болуы ықтимал:

- қаражаттық жоспарлау жүйесі ауыр жағдайда болады, себебі қаражаттық мақсат нақты айқындалмаған, қаражаттық стратегия жоқ;

- өнім түрлері, оның бөлімдерінің қаражаттық тиімділігі туралы мәлімет жоқ;

- инвестиция туралы сенімді негіздеме жоқ;

- есеп және есеп берудің әрдайым қаржы жұмсаудың бағытын дұрыс түсінуге жол бермейді;

- мекеменың бухгалтерлік жағдайы туралы мәлімет ұзақ уақыт талданбайды.

Қаражаттық басқарутің дағдарыс жағдайындағы мақсаты:

- коммерциялық банктердің төлемсіздік қабілетін жою. Бұл дағдарысқа ұшыраған жағдайда ең негізгі мақсаты, бұл мақсатты орындау ағымдағы қаражаттық міндеттемедегі қаражаттық төлемді өтеу қабілетін қалпына келтіреді;

- қаражаттық тұрақтылықты қалпына келтіру. Төтенше шаралар қолдану арқылы төлемділік қабілетті тез арада қалпына келтіруге болады. Бірақ төлем қабілетсіздігін туғызған себептерді жою үшін қаражаттық тұрақтылығын қауіпсіз санатге дейін қалпына келтіру қажет;

- коммерциялық банктердің ұзақ мерізімдегі қаражаттық тепе-теңдігін қалпына келтіру, басқаша айтқанда, мекеменің рыноктық бағасын арттырудың алғы шарттарын жасау. Қаражаттық стратегия жағдайында қызметінің көтеріңкі қарқынын қамтамасыз етеді, дағдарыстың қаупін жояды.

Мәселен, дағдарыстағы белгілі бір коммерциялық банктердің қаражаттық мақсатын төмендегіше тұжырымдауға болады:

- аз уақыттың ішінде шығынсыз қызмет көрсетуге көтерілу;

- түсімнің көбеюін қамтамасыз ету.

- қаражаттық тұрақтылықты қамтамасыз етуі.

Дағдарысқа қарсы басқарудағы қаржы басқаруінің міндеттері:

- қажетті көлемдегі қаржы ресурсын орнату;

- қаржы ресурстарын тиімді пайдалану;

- ақша айналымын тиімділендіру;

- қаражаттық тәуекелділіктің берілген санатінде табысты барынша көбейту;

- табысты жоспарлаған санатде қаражаттық тәуекелділікті азайту;

- тұрақты қаражаттық тепе-теңдікті қамтамасыз ету.

Дағдарысқа қарсы жүйелі жұмыс жүргізу қаржы менеджементінің қызметіне болжам жасау, жоспарлау, қадағалау және анализ болып табылады.

Банктің қаражаттық басқаруі банктің белсенділігін қамтамасыз етуге бағытталады және банктік жұмыстағы ең бастысы. Себебі, банктің қайта бөлуге бағытталатын ақша ресурстарының басым бөлігі (орташа 80-85℅) - қоғамдікі, яғни банктен тыс субъектілерден тартылған қаржылар. Сондықтан, қоғам ақша қаржысын сеніп тапсырған коммерциялық банктердің қаражаттық белсенді болуына сәйкес заңдар мен нормативті актілер арқылы қамтамасыз ететін - Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі.

2018 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша банк секторының кредит портфелі бойынша халықаралық қаражаттық есептілік стандарттарының талаптарына сәйкес қалыптастырылған провизиялар 2, 1 трлн теңге немесе жиынтық кредит портфелінің 15, 6%-ы болды. Негізгі борыш және (немесе) есептелген сыйақы бойынша 90 күннен астам мерзімі өткен берешегі бар қарыздар 1, 3 трлн теңге немесе банктердің жиынтық кредит портфелінің 9, 3%-ы болды. Банктердің міндеттемелері 2017 жылы 1, 6 трлн теңгеге немесе 7, 0%-ға азайды және 21, 1 трлн теңге болды (Бұның себебі еліміздегі рыноктық экономиканың дамуына сәйкес банктік қаражаттық менджментте позитивті өзгерістердің болуы, яғни ішкі қаражаттық басқару мен сыртқы қадағалау тетіктерінің күшеюі.

Осы орайда, дәл осы процестерді ашу, қаржыны басқаруды түсіну, оң және теріс жағына көз жеткізу, сәйкесінше, туындайтын мәселелердің себептерін және оларды шешу жолдарын іздеу дипломдық жұмыстың тақырыбына өзек болды. Банктің қызметі ұдайы өзгеріп отыратын жалпы экономикалық және әлеуметтік-саяси жайлардың, қаражаттық рыноктағы жағдайлардың өзгерістерінің барысында жүргізіледі. Сәйкесінше, бұл құбылыстар банктың жалпы экономикалық белсенділігіне әр түрлі әсер етуі мүмкін. Сонымен дипломдық жұмыс қазіргі күннің өзекті мәселелесіне арналып жазылған. Дипломдық жұмыс құрылымы кіріспеден, үш тараудан және әр тарау өз кезегінде бөлімдерден және қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1. Тарау. Қазақстанда коммерциялық банк жүйесінің калыптасуындағы қаржы басқаруінің рөлі

1. 1. Коммерциялық банкке түсінік оның негізгі операциялары мен функциялары

Кеңес өкіметі кезінде Қазақстанның өз банк жүйесі болған жоқ, өйткені республика территориясында КСРО-ның орталықтандырылған кредит жүйесінің бөлімдері мен бөлімшелері жұмыс істеді. Осыған байланысты банк жүйесінің тарихы КСРО-ның тарихымен және революцияға дейінгі Россиямен өте тығыз байланысты. Патшалық Россияның банк жүйесіне

мемлекеттік банк, акционерлік банктер, өзара кредитлеу қоғамдары, қалалық банктер, ипотекалық кредит банктері және басқада кредитлік мекемелер кірді.

Қазан революциясынан кейін банк ісін ұйымдастыру мемлекеттік санатде жүзеге асырылды. Алғашқыда мемлекеттік банк, содан кейін, жеке меншіктегі коммерциялық және басқа да банктерді национализациялау нәтижесінде мемлекет иелегіндегі салалық және территориялық банктер құрылды.

Барлық кеңестік республикаларда, оның ішінде, Қазақстанда да барлық банктердің республикалық мекемелері ұйымдастырылды. Мұнда банк ісін орталықтандыру принципі сақталды, банктік мекемелер жоғары банк органдарына бағындырылып, қайсыбір жергілікті ережелерді орнатуға жол берілмеді.

Орталықтандырылған жоспарлы экономикада банктік жүйе «жалғыз банк» деп аталатын жүйе, яғни мемлекеттің қаржы нарығында монополиясы түрінде болды.

Дамыған елдердің экономикасында ертеде танылған екі санатлі банк жүйесі қалыптасқан. Ал Қазақстанда мұндай жүйені құру тек 1987 жылы СОКП ОК және КСРО Министрлер Кеңесінің № 821 қаулысымен бекітілді (орталық эмиссиялық банктің және мемлекеттік мамандандырылған банктердің) . Республикалық банктерге кеңестік республикалардың министрліктерінің құқықтары берілді. Кредит жүйесін жетілдіру бойынша жүзеге асырылған іс - шараларға қарамастан, ол кертартпа болып қала берді. 1987-1988 ж. ж. жүргізілген банктік реформа нәтижесінде Мемлекеттік және Құрылыс банкісінің мекемелері негізінде Өнеркәсіп құрылыс банкі, Агроөнеркәсіпбанкі және Тұрғын әлеуметтік банкі құрылды. Жинақ кассалары жүйесінің негізінде Жинақ банкісі, ал Сыртқы сауда банкі негізінде Сыртқы экономикалық банк құрылды. КСРО-ның Мемлекеттік банкі мемлекеттің Орталық банкі болып жарияланды. Құрылған мемлекеттік мамандандырылған банктер - Өнеркәсіп құрылыс банкі, Агроөнеркәсіп банкі, Тұрғын әлеуметтік банкі, Жинақ банкі - бұрынғы кезеңнің жүйесіне қатысты көптеген негативті белгілерге ие болды. Ол кезде үш банк: Мемлекеттік банк, Құрылыс банкі және Сыртқы сауда банкі іс-әрекет етті. Бұл банктер халық шаруашылығында кредитлік ресурстардың еркін ағылуын қамтамасыз ете алмады, сондықтан борышқорлармен партнерлік қарым - қатынастар орнатылмады, Мемлекеттік банктің жалпы ақша айналымын басқарудың тиімді әдістері болмады. Кредитлік саясатта проценттік ставкалар төмен небәрі 5-8 пайыз болып, олар тиімсіз, төмен рентабельді жобаларды жүзеге асыру үшін пайдаланатын кредитлерге қосымша сұранысты қалыптастырды.

1988 жылы «Кооперация туралы» Заң қабылданғаннан кейін алғашқы кооперативтік банктер құрыла бастап, олар банктік қызмет сферасында рыноктық қатынастардың қалыптасуына негіз салды. Осы кезден Қазақстанның банк жүйесінің дамуының бірінші кезеңі басталды. Кеңес Одағында мұндай банктің алғашқысы Шымкенттегі «Союзбанк » болды. Жетпіс жыл бойы КСРО-ның банк жүйесінде, оның ішінде, Қазақстанның банк жүйесінде қатаң орталықтандыру және шоғырландыру орын алып, әкімшілік басқару басым болды. 1990 жылы 10 қазанда Қазақстан Республикасының мемлекеттік егемендігі туралы Декларацияның қабылдануы өз бетінше экономикалық саясатты жүргізуге ынталандырды. Осы толқында 1990 жылдың желтоқсанында Қазақстанның Жоғарғы Кеңесі Қазақстанның банк жүйесінің дамуының екінші кезеңін басталып, «Қазақ ССР - дегі банктер және банктік қызмет туралы» Заңын қабылдады. Бұл заң екі санатлі банк жүйесін қолдады. Бірінші санатге Қазақ ССР - ның Мемлекеттік банкі, ал екінші санатге коммерциялық банктер және т. б. кредитлік мекемелер кірді. Рыноктық экономикадағы Орталық банктің қызметтері орталықтандырылған жоспарлы экономикадағы функцияларынан ерекшеленеді. Біріншіден, ол соңғы инстациядағы кредитор болып, банк және кредит - ақша жүйесінің тұрақты қызмет етуін қамтамасыз етеді. Екіншіден, ол ақша массасының көлемін бақылау арқылы тұрақты бағаларды және «толық жұмыспен қамтылуды» қамтамасыз ету болып табылатын ақша - кредит саясатын жүргізеді. Қойылған мақсаттарға жету үшін Орталық банк ақша - кредитлік реттеудің жанама инструменттерін қолданады.

Банк жүйесінің дамуының екінші кезеңінің айырықша белгісінің бірі - бұл жүйенің анархиясы мен берекесіздігі. Бұл бірнеше себептерден:

• біріншіден, коммерциялық банктер санының тез өсуінен;
• екіншіден, Кеңес Одағының, яғни бұрынғы банк жүйесінің ыдырауынан;
• үшіншіден, рыноктық типтегі екі санатлі банк жүйесіне өтуінен;
• төртіншіден, Мемлекеттік банктің қаражаттарының жетіспеуінен, қызметкерлердің біліктілік санатінің сәйкессіздігінен болды.

Банк санының өсуімен қатар, олардың жарғылық капиталы да қарқынды ұлғайды. Мысалы, 1992 жылы КРАМДС - банктің жарғылық капиталы 50 есеге өсті. Жалпы барлық коммерциялық банктердің қорлары осы кезеңде 12 есеге көбейді.

Қазақстанның кредит - банк жүйесінің дамуының бағыттарын анықтаған маңызды белгісі болып, 1993 жылы сәуірде жаңа заңдардың қабылдануы болды: «Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі туралы», «Қазақстан Республикасындағы банктер және банктік қызмет туралы» және «Қазақстан Республикасында валюталық реттеу туралы» заңдар. «Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі туралы» заң Ұлттық банктің өкіметтен және басқа да билік органдарынан тәуелсіздігін белгіледі. Бұл заң орталық банктің қызметтерін, мақсаттары мен міндеттерін нақтылады және оны Қазақстанның Жоғарғы Кеңесіне және Президентке есепті етіп қойды. Ұлттық банкке екінші санатдегі банктерді құру, оларды тарату, экономикалық нормативтерді белгілеу процесінде туатын проблемаларды шешуде арнайы өкілеттілік берді. Алайда Ұлттық банктің екінші санатлі банктердің оперативтік қызметіне араласу құқығы болған жоқ. Ұлттық банктің бақылау және қадағалау функциялары негізінен кредит - ақша жүйесін бүлдіруге қабілетті негативті құбылыстарды болдырмауға, бақылаусыз кредит - ақша эмиссиясын асырмауға бағытталған. «Қазақстан Республикасындағы банктер және банктік қызмет туралы» заң екінші санатлі банктердің қызметтерін, құқықтарын, міндеттемелерін айқындады. Ол коммерциялық банктердің жауапкершіліктерін жоғарлатуға, ақша - кредит жүйесін реттеуге көмек көрсетуге, оның қарқынды дамуына бағытталған. Жаңа заңның ерекшелігі әлемдік банк тәжірибесіне сәйкес банктерді құру тәртібіне жоғары талаптардың белгіленуі болды. Сонымен бірге, банк басшыларына қойылатын талап - тілектер жоғарылады. [1, 2]

«Қазақстан Республикасында валюталық реттеу туралы» жаңа заң бұл саладағы қарым - қатынасты белгілі дәрежеде ымырашылдық етті. Оларға валюталық құндылықтарды еркін әкелу және шығару құқығы берілді. Осылайша Қазақстанның мекемедар мен ұйымдарға шетел валютасында пайда алуға мүмкіндік берілді. Сонымен қатар, бұл шетелдік инвесторлардың қазақстандық экономикаға қаржыларын салуды ынталандырды.

1993 жылы 15 қарашада Қазақстан Республикасы өз ақша бірлігін енгізу арқылы еркін өзіндік ақша - кредит саясатын жүргізуге тағы да бір қадам жасалынды. Бұл Қазақстанның банк жүйесінің дамуының үшінші кезеңінің басы еді. Дүние жүзілік тәжірибе көрсеткендей, екінші санатлі банктердің саны елдер бойынша әртүрлі келеді. Мысалы, АҚШ - та олардың саны - 10922 ( 2000 ж. ), Германияда - 270 (2000 ж. ), Италияда- 176, Жапонияда 140 коммерциялық банктер бар. Мәселенің мәні банктердің санында емес, олардың төлем қабілеттілігінде, тиімді қызмет етуінде.

Өзінің сандық өсуінің шегіне Қазақстанда коммерциялық банктер 1993 жылдың аяғында жетті, ол кезде олардың саны 204 бірлікті құрады.

1993 жылдан бастап банктер санының қысқаруы байқалды. Оның басты себебі тұрақсыз және әлсіз банктер бір-бірімен қосылды немесе толық жойылды. Сонымен қатар, соңғы жылдары елдегі коммерциялық банктердің саны 237-ден (1995 ж. шырқау шегі) 2018 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша Қазақстан Республикасында 32 банк және банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын 6 ұйым, оның ішінде 2 ипотекалық ұйым (2017 жылдың басында 33 банк және банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын 8 ұйым, оның ішінде 3 ипотекалық ұйым) жұмыс істеді. . [3, 4]

Жалпы алғанда 1990 - 1993 жылдары банк жүйесінде бес мамандандырылған коммерциялық банктер: Агроөнеркәсіпбанкі, Тұран банк, Әлеуметтік кредит банкі, Әлем банк және Жинақ банкі үстем болды. 1994 жылы жалпы экономикалық процестердің ықпал етуімен құрылымдық өзгерістер Ресейдің банк жүйесінің дағдарысымен байланысты болып, нәтижесінде Ұлттық Банк 28 банк лицензияларынан айырылды. Олардың ішінде ең ірісі - КРАМДС - банк. Алғашқыда бұл банктің позициялары тұрақты болды, алайда ол активтерді орналастыру тиімсіздігімен және ірі клиенттердің бәсекелес банктер жағына өтуімен байланысты өтімділік проблемасын шеше алмады. Кредит портфелінің 60 пайызы пайдасыз кредитлерден, 4 пайызы күмәнді кредитлерден, тек 0, 5 пайызы ғана нақты қамтамасыз етілетін кредитлерден тұрды.

Дағдарыс Тұран банк және Әлем банк сиякты Қазақстанның ірі банктерін де шарпыды. Елдің экономикалық жағдайы қаржы мекемелерінің қызметтеріне байланысты болғандықтан, Ұлттық Банктің ұсынысымен мемлекет бұл банктерді 25 млн. АҚШ долларына сатып алып, жаңа мемлекеттік банк «ТұранӘлем банк» құрды.

Қалған банктерді келесі топтарға бөлуге болады:

• аз тәуекелді, төмен табысты активтерді басқару саясатын жүргізген мемлекеттік банктер, бұл Халық жинақ банкі, Тұрғын құрылыс банкі;
• өкіметпен сатып алынған банктер, бұл Тұран банк, Әлем банк және Әлеуметтік кредит банкі;
• билік құрылымдарынан қолддау тапқан банктер, Казкоммерцбанк;
• тәуекелділігі аз операцияларды жүзеге асырған банктер: Орталықкредитбанкі, Темірбанк, Мұнай банкі;
• шетелдік капиталдың қатысуымен құрылған банктер, Абн АМРОбанк, Тексака банк, КЗИ банк.

1998 жылы Қазақстандық қаржы нарығына үш ірі әлемдік банктер енді: «Банк Сосьете Женераль Казахстан» жабық акционерлік қоғамы, «HSBC Банк Казахстан» жабық акционерлік қоғамы, «Ситибанк Казахстан» жабық акционерлік қоғамы.

Меншік формасы бойынша банктер мемлекеттік банктер -1, мемлекетаралық банк -1, шетелдік капиталдың қатысуымен -23, басқалары -46 болып бөлінеді.

Рыноктық экономика жағдайында коммерциялық банктер - өз клиенттеріне әр түрлі қызметтер көрсететін ерекше мекеме. Қазіргі кезде банктің клиенттерге ақы негізінде көрсететін қызметтерін жүзеге асыруға байланысты жүргізілетін операциялардың дәстүрлі және рынок талабына сай дәстүрлі емес формалары көбеюде

Коммерциялық банктің тұрақтылығына әсер ететін ішкі және сыртқы факторлары 1-ші кестеде келтірілген

Кесте -1 Коммерциялық банктің тұрақтылығына әсер ететін ішкі және сыртқы факторлары

. Осыған байланысты банк қызметінің коммерциялық сипаты арта түспек. Сондықтан коммерциялық деген термин екінші санатдегі банктердің қандай да болмасын меншіктің формасына жататындығынан емес, олардың ақы негізінде (%-к ставкамен - немесе комиссиондық төлеммен) клиенттерге көрсететін қызметтерінің сан алуандығымен байланысты. Коммерциялық банктер - коммерциямен айналысатын ерекше мекеме.

Коммерциялық банктердің тұрақтылығының негізгі проблемасы болып Қазақстан экономикасының тұрақтылығы табылады.

1. 2. Коммерциялық банк жүйесінің белсенділігін арттырудағы каржы басқаруінің экономикалық маңызы

Банктік басқару - жалпы стратегиялық және тактикалық жоспарлаумен, реттеумен, банктік іс-әрекетті қадағалаумен, қызметкерлерді басқарумен байланысты қарым-қатынастарды басқару. Басқаша айтқанда банктік басқару - бұл ақша ресурстарын пайдалану және құрумен байланысты қарым-қатынасты басқару, яғни банктік саладағы қаржы басқаруі және қызметшілерді басқару жиынтығы.

Банктік басқаруті қаржы басқаруіне және қызметкерлерді басқаруға бөлу коммерциялық банктегі объект құрылымына байланысты. Рыноктық экономика және бәсекелестіктің дамуы жағдайларында қаражаттық басқаруінің рөлі мен міндеттері ең маңызды мәселердің бірі болып отыр. Қаржыларды басқару қағидалары мен әдістері рыноктық экономикасы дамыған мемлекеттерде XIX - XX ғасырларда мамандандырылған білім облысын қалыптасып, «қаражаттық басқару» деген атауға ие болды. Соңғы жылдары қаражаттық менеджемент жеке дамыған білім саласында өзінің терең дамуын алды - қаражаттық анализда, инвестициялық басқаруте, мекемедарда банкрот қауіпі туған кезде дағдарысқа қарсы басқаруда.

Қаражаттық басқару - ол мекеме санатіндегі қаражаттық жүйені басқару болып табылады. Ол ішкі ортамен тығыз қарым-қатынаста болады және оның қызметтері мекемедарды басқарудың жалпы мақсаттарына жету үшін бағытталған.

Қаражаттық басқарутің негізгі сұрағы - ішкі және сыртқы қаржы көздері мен фирмалар арасындағы қаржы ресурстарының ең жоғарғы әсерлі қозғалысты қамтамасыз ету бойынша негізгі керекті шешімдерді қабылдау. Қаражаттық басқарутің объектісі мекеменың ақша айналымы. Қаражаттық басқарутің субъектісі - қаржы бөлімі, оның менеджерлері.

Қаражаттық басқарутің негізін ағылшын Г. Марковиц, Ф. Модильяни, М. Миллер, Ф. Блэк, М. Скоулзу Ю. , Фам, У. Шарп және т. б. -американдық қаржы мектебінің ғалымдары - қаржының замануи теориясын қалаушылар құраған. [6-8]

Ол негізгі 4 тезиске сүйенеді:
a) Мемлекеттің экономикалық мықтылығы, яғни оның қаражаттық жүйесінің тұрақтылығы ядросы ірі корпорация болатын жекеменшік сектордың экономикалық мықтылығымен анықталады. Сөйтіп, АҚШ-та барлық пайданың 90% кәсіпкерлік сектордың 20% аспайтын корпорациялардан түседі. Корпорацияға 3 негізгі қасиет тән: иелеріне қатысты заңдық өзінділік, шектеулі жауапкершілік (яғни оның акционерлері корпорация қарыздары бойынша тікелей өздері жауапты емес), меншікті басқарудан бөлу.
б) Мемлекеттің жекеменшік сектордың ісіне араласуы мүмкіндігінше азайтылады.

в) Ірі корпорациялардың даму мүмкіндігін анықтайтын қаржыландыру қайнар көздерінің ішінде негізгі болып, пайда мен капитал нарығы есептеледі.

г) Рыноктарды әр-түрлі мемлекеттердің қаржы жүйелерінің даму тенденциясы ретінде интеграцияға ұмтылу болып саналады.

Қаражаттық басқарутің негізінде қоржын теориясының авторы Гарри Марковицтің жұмыстары жатыр деп есептеледі. Оның жұмыстарында «қаржы активтеріне инвестициялау саласында шешім қабылдау методологиясы» анықталған. Әрі қарай қоржындық теория XX ғасырдың 60-шы жылдарында қаржы активтерінің пайдалылығын бағалау - Capital Asset Pricing Model (CAPM) моделін құрастырған Уильям Шарп, Дж. Линтнер и Дж. Моссин деген ғалымдардың арқасында дамыған. Бұл модель қаржы активімен оның тәуекелділігінің арасындағы тікелей байланысын анықтайды. Бета-еселігі актив пайдалылығының рынок қимылына қатысты өзгеру санатін көрсетеді.
Бұл модель әлі күнге дейін қаржы теориясындағы ең үлкен жетістіктерінің бірі болып саналады.

1990 жылы Гарри Марковиц және Уильям Шарп Мертон Миллермен бірге қаржы теориясы бойынша жұмыстары үшін Нобель премиясымен марапатталды.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс