Үздіксіз суық жаймалау станы және болат жолақтарын шынықтыру

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 70 бет
Таңдаулыға:

Ф. 7.04-08

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

М.Әуезов атындағы оңтүстік қазақстан мемлекеттік
университеті

ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА

Қырқымбай Қайсар Қайратұлы

08КП маркалы болаттан қалыңдығы 0,35 мм ені 1050 мм болат жаймасын өндіру технологиясын жобалау

мамандығы 5В070900 - Металлургия

Шымкент, 2019
Ф. 7.04-09

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

М.Әуезов атындағы оңтүстік қазақстан мемлекеттік
университеті

Металлургия кафедрасы
Қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі
т.ғ.д., Қабылбекова Б.Н
_________________
___________2019ж.

ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА

Тақырыбы: 08КП маркалы болаттан қалыңдығы 0,35 мм ені 1050 мм болат жаймасын өндіру технологиясын жобалау

5В070900 - Металлургия мамандығы бойынша

Орындаған Қырқымбай Қ.Қ.

Ғылыми жетекші
аға оқытушы Маханбетова Б.А.

Шымкент, 2019 ж.

Аннотация

2019 жылы ХТ-13-2ДК(1) тобының студенті Қырқымбай Қайсар Қайратұлы 08КП маркалы болаттан қалыңдығы 0,35 мм ені 1050 мм болат жаймасын өндіру технологиясын жобалау тақырыбындағы дипломдық жобасын Б.А.Маханбетованың жетекшілігімен жасады.
Дипломдық жобада қалыңдығы 0,35 ені 1050 мм болат жаймасының және жолақ түріндегі металлды суық жаймалау процессінң технологиясы жасалған. Суық жаймалау дайын өнімінің кең ассортименті мен жоғары сапасына байланысты кең түрде таралған.
Олар геометриялық өлшемінің жоғарғы дәлдігімен, жайма бетінің тегістігі және тазалығымен, сонымен қатар, металлдың жоғары механикалық қасиеттерімен (аққыштық шегімен, қаттылығымен және т.б.) сипатталады. Аталған өнім өндірісінің механизациялық процесі және автоматтандырылған жүйесінің жобасы жасалды.
Қолданыстағы ескі технологиялық процесспен және жаңа жобаланған технологиялық процесспен дайындалған өндіріс бірлігінің өзіндік құны есептелді. Жаңа технологиялық процессті өндіріске енгізгенде күтілетін жылдық экономикалық тиімділігі анықталды. Еңбекті қорғау мен өнеркәсіптегі қауіпсіздік шаралары ұсынылған.
Аталған дипломдық жоба 76 беттен, оның ішінде 10 суреттен, 28 кестеден, 38 пайдаланылған әдебиеттерден тұрады.

Мазмұны

Кіріспе
11
1 Аналитикалық бөлім
12
1.1 Берілген өнімнің түрінің өндірісінде қолданылған технологияны жобалау
12
1.1.1 Жаймалау өндірісінің технологиясы және пішім біліктерді калибрлеу
15
1.2. Өнімнің өндірісіндегі шикізат қасиетін сипаттау
21
1.2.1 Көміртекті сапалы болаттардың жіктелуі
21
1.2.2 08кп маркалы болаттың химиялық, физикалық және механикалық қасиеттері
25
2 Технологиялық бөлім
27
2.1 Болат жолағының суық жаймалау өндірісіндегі технологиялық прцесін сипаттау
27
2.1.1 Негізгі технологиялық сұлбаның суық жаймалау станының жұмысын зерттеу мен талдау жасау.
29
2.1.2 Металлургиялық жаймалау өндірісіндегі өңдеу (қышқылдармен) агрегаттары
29
2.1.3Үздіксіз болат жаймасымен қамтамасыз етіп, беріп тұратын құрылғы
30
2.1.4Үздіксіз суық жаймалау станы және болат жолақтарын шынықтыру
31
2.1.5Шынықтыру станының жұмысы
33
2.1.6 Суық жаймаланған болат жолақтарының негізгі ақаулары
35
2.2 Негізгі, қосалқы жабдықтардың саны және параметрлердің есептеулері
35
2.2.1 Болат жолақтарын суық жаймалау станының автоматты желісі мен реттеуішінің есептері
35
2.2.2 Жаймалау жылдамдықтарының режимдерін және деформациялануын жобалап есептеу
36
2.2.3Жаймалау станының жұмысының уақытысын есептеу
37
2.2.4 Қыздыру және электр желісінің элементтерінің есептеулері
38
2.2.5 Пештің кристалландырусық жасытуының жылу балансы
40
2.3 Негізгі, қосалқы жабдықтардың саны параметрлердің есептеулері
42
2.3.1 Жабдықтардың санын есептеу
42
2.3.2 Бақылау құрылғыларының саны мен түрлерін анықтау
43
2.3.3 Екі аймақтық системада жылдамдықты реттеуіштердің есептері
43
2.4 Жеке тапсырма. Қолданылған технологияны жүзеге асыру бойынша ұсыныс
47
2.4.1Кең жолақты үздіксіз суық жаймалау станын автоматтандыру
47
3 Тіршілік қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
51
3.1 Денсаулық және кәсіптік қауіпсіздікті бағалау және басқару
3.2 Еңбек гигиенасы және өндірістік санитария
51
51
3.3 Зиянды факторлар және потенциалды қауіпті жұмыстарының сипаттамасы
53
4 Қоршаған ортаны қорғау
55
4.1 Қоршаған ортаны ластайтын, технологиялық сұлбаның қысқаша сипаттамасы
56
4.2 Табиғатты қорғау іс-шаралары (қалдықтарды қайта өңдеу және жою бойынша ұсыныстар)
57
5 Экономика
58
5.1 Экономикалық бөліинің негізгі есептеулері
58
5.2 Кәсіпорын сипаттамасы
64
5.3 Өнімнің сипаттамасы
65
5.4 Маркетинг жоспары
66
5.5 Өндірістік жоспар
67
5.6 Ұйымдастырушылық жоспар
67
5.7 Қаржылық жоспар
69
5.8 Пайданы және залалды болжау
70
Қорытынды
73
Резюме
74
Пайдаланылған әдебиеттер
76
Қосымша А

Қосымша Б

Қосымша В

Нормативтік сілтемелер

Бұл дипломдық жобада келесі құжаттарға сілтемелер жасалған.
МЕСТ 18178-72- Сапалы көміртекті болат
ТШ-14-1-1747-96 - Техникалық шарттар Жапырақшалы прокат ЭИ868
МЕСТ -1050-04 - Техникалық шарттар Сапалы конструкциялық болат
ОҚМУ СМЖ ПР 7.4-2012 - Сабақтың мазмұнына және жүргізілуіне, ұйымның жалпы талаптары.
МЕСТ 12.2.046.0 - 2004 Құйма өндірісінің техникалық қауіпсіздік ережелері.
МЕСТ 12.1.005-76 - Жұмысшы аймақтың ауасы.
СН және Е 23-05-95 Жасанды жарықтандыру.
МЕСТ 12.1.005-88 - Жұмыс аймағының ауасына жалпы санитарлы-гигиеналық талаптар.
МЕСТ 12.4.026-2001 - Жұмыс орнында тыйым салынатын белгілер.
МЕСТ 12.1.033-81- Өрт қауіпсіздігі. Жалпы талаптар
МЕСТ 2184-99 - Техникалық күкірт қышқылы

Анықтамалар

Берілген дипломдық жобада келесі терминдер мен анықтамалар қолданылады:
Жаймалау станы - бұл металл орамаларының пластикалық деформациясы мен оның ары қарай өңдейтін машиналар мен агрегаттар кешені
Шынықтыру - болатты белгілі бір температурада және белгілі бір уақыт бойы қыздырғаннан кейін тез суыту
Өңдеу - концентрациясы 15 тұз қышқылымен өңдеу
Жасыту - суарған болатты қайта қыздырып, біртіндеп суытқанда, болат босап, жұмсап, жасиды.
Деформация - металды қысыммен өңдеу барысында пішімінің өзгеруі
Соғу - əртүрлі құралдар қолдану арқылы жоғарғы жəне төменгі балғаменсоғу немесе гидравликалық баспалаумен дайындаманы қысу процесі.
Қалыптау - арнайы құралмен (қалыппен) өңдеуді атайды.
Көлемдік штамптау - штамптарда металл деформациясының процесі,олардың ішкі қуыс пішіні мен өлшемдері, алынатын шыңдалғы пішіні менөлшемдерін анықтайды.
Калибр - деп пішім біліктер арасындағы саңылаумен бірлесіп, екі пішім білікте жасалған екі жылғамен түзілген ойықты айтады
Штамп - дегеніміз екі бөлшектен тұратын белгілі арналары болашақ детальға ұқсас металл қалып
Илемдік орнақ - бұл пішім біліктерде металды илемді жаймалауға және тасымалдауға арналған, тізбекті орналасқан машиналар мен агрегаттар
Легірленген -темірдің көміртегі және басқа элементтермен қосылып жасалған деформацияланатын қорытпасы.
Қорытпа - екі немесе одан көп құраушылардан құралған (химиялық дербес заттар)
Термиялық - металдан және қорытпадан жасалған заттардың, бұйымдардың құрылысы мен қасиеттерін өзгерту мақсатында пайдаланылатын жылулық өңдеу процестерінің жиынтығы
Жартылай фабрикаттар - қара металлургия өндірісінің негізі болаттан жасалған машина жасау және өнеркәсіпте пайдаланатын өнімдер
Су ресурстары - қарастырылып отырған кен орны ауданында өндірістік және тұрмыстық мақсаттар үшін су ресурстарының болуы кен орнын бағалаудың міндетті шарты болып табылады.
Сүзгілеу дегеніміз- барлық пайдалы минералдарды бос тау жынысынан бөліп алу мақсатындағы сүзгіштерде ұстау.

Белгілеулер және қысқартулар

МҚӨ- металды қысыммен өңдеу
МҚК - металды қолдану коэффициенті
кп - қайнайтын болат
сп - тыныш болат
пс - жартылай тыныш болат
ОҚМУ- Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университеті
Vқұрғақ үрл - құрғақ үрлеу ауасының мөлшері
Wм.к, Wк - ылғалдың құрамы, %
Vгидр - гидратты ылғалдың мөлшері
ҚР - Қазақстан Республикасы
С:Қ - Сұйыққа, қаттының қатынасы
КПҚҚ - Көлемнің пайдалы қолдану коэффициенті
ҚОҚК - Қоршаған ортаны қорғау бөлімінің күзетшілері
ПКФ - патронды керамикалық фильтр
рН - сұйықтық құрамы
ТКО - техникалық тексеру отралығы
МЕСТ - мемлекеттік стандарт
ҚҰП - қож ұшыру пеші
РФ - Россия Федерациясы
АҚШ - Америка құрама штаты
ХСТБ - химиялық суды тазалау бөлімі
ТЖ - төтенше жағдайлар
АҚБМ- ауа қысымын бақылайтын манометр
БҚӨ - бу қысымын өлшеу

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі. Қазіргі заманғы металлургия кәсіпорындарында технологиялық процесі кесекті жартылай өнімге және жартылай өнімді дайын өнімге жаймалаудан тұрады. Жаймалау өндірісінің негізгі технологиялық операциялары: алғашқы металды жаймалауға дайындау, металды жаймалаудың алдында қыздыру, жаймалау, өңдеу және жайма сапасын бақылау болып табылады.
Алғашқы металды (кесектер мен дайындамаларды) жаймалауға дайындау олардың бетінен әр түрлі ақауларды (терең емес жарықшақтарды, қабықтарды, иілген жерлерді, сызаттарды, қож қосындыларын және т.б.) жоюдан тұрады, бұл өнім беті сапасының жоғарылауына, өнімділіктің өсуіне және орнақтың техника-экономикалық көрсеткіштерінің жақсаруына әкеледі. Бұл операция әсіресе сапалы көміртекті және қоспаланған болатты жаймалау кезінде маңызды.
Ғылыми жаңалық. Техникалық процестердің мәліметтері өндірісті автоматтандырудың үздіксіз өсіп келе жатқанын байқатады. Өндірісті автоматтандырудың үздіксіз өсуінің мағынасы өте жоғары , себебі үздіксіз суық жаймалау станында аса дәлдікті қажет ететін процестер көп болып келеді. Металды термиялық өңдеу барысын структуралық өзгерістерін, металдың химиялық өзгерістерін жіті қадағалап отыру барысында автоматтандыру процесі таптырмайтын шешім.
Тәжірибелік мәні. Жаймалау процессінің дайын өнімін алудың технологиялық процессі - ол металлургиялық өндірістің соңғы сатысы. Металлургиялық зауыттың жаймалау цехтарына барлық болаттың басым бөлігі (80% аса) болатты балқыту цехтарында балқытылып, үздіксіз құйылған дайындамалар немесе құймаларға айналады.
Жобаның мақсаты мен міндеті. Қазіргі экономиканың қиын кезеңінде кез-келген өндірушінің алдына қойған негізгі мақсат өнімнің сапасын сақтай отырып немесе жақсарта отырып өнім бірлігінің өзіндік құнын азайтуға бағытталады.
Нысаны. 08КП маркалы болаттан қалыңдығы 0,35 мм ені 1050 мм болат жаймасын өндіру технологиясын жобалау " Магнитогорск металлургиялық комбинатының 1200 станының негізгі жабдығының технологиялық схемасына сүйене отырып.
Теориялық және әдістемелік негізі. Жаймалау өндірісінің негізгі технологиялық операциялары: алғашқы металды жаймалауға дайындау, металды жаймалаудың алдында қыздыру, жаймалау, өңдеу және жайма сапасын бақылау болып табылады.
Тәжірибелік негізі. "М.Әуезов атындағы Оңтүстік-Қазақстан мемлекеттік университеті". Металлургия кафедрасы. Шымкент қ.

1 Аналитикалық бөлім

1.1 Берілген өнімнің түрінің өндірісінде қолданылған технологияны шолу

Қазіргі заман техникасының тетіктері, құрылымдары және басқа бұйымдары негізінен металл мен қорытпалардан металлургиялық және машина жасау кәсіпорындарында жасалады. Металдан жасалған бұйымдарды және олардың жартылай өнімдерін жасаудың негізгі тәсілдері болып мыналар саналады:
1) құю;
2) қысыммен өңдеу;
3) кесумен өңдеу.
Осы тәсілдердің ішінде ерекше рольді металдарды қысыммен өңдеу (МҚӨ) алады. Металдарды қысыммен өңдегенде металдың пішінін, оны деформациялау жолымен пластикалық өзгертеді. [1]
Металдарды қысыммен өндеу -- дайындаманы, илемді деформациялап, дайын тетіктердің өлшемдеріне, түріне жақын өлшемдер мен түр беру.
Металдарды қысыммен өңдеу үлкен өнімділікпен және аз шығынмен дайын тетікке пішіні жақын тетіктерді немесе дайындама түрінде олардың жартылай өнімдерін жасауға мүмкіндік береді.
Металл суық және ыстық күйде пластикалық деформациялаумен өңделеді. Пластикалық деформация процесінде металдың құрылымы өзгереді және оның механикалық қаcиеті жоғарлайды. Сондықтан аса жоғары күш түсетін машиналар тетіктерін қысыммен өңдеп жасайды. Пластикалық деформациялау әр түрлі тәсілдермен іске асырылады.
Осы тәсілдерге мыналар жатады: жаймалау; еркін соғу; көлемдік қалыптау; баспақтау; қаңылтырлы қалыптау; сымдау және МҚӨ арнайы тәсілдері. Металдардың пішінін өзгертуді жоғары өнімділікпен және аз шығынмен жүргізуге мүмкіндік бар болғандықтан, ал тағы да олардың механикалық қасиетін жоғарлатуға да мүмкіндік бар болғандықтан қысыммен өңдеудің ролі қазіргі заманғы өндірісте өте үлкен болып түр. Тұтастай алғанда металдарды қысыммен өңдеу машинажасау мен металлургияның дайындаушы базасы болып саналады. [2]
Негізінен алғанда МҚӨ сапалық дамуынан және толық жетілуінен қуатты энергетикалық құрылымды, жаңа ұшатын аппаратарды, қазіргі заманғы автомобилдер мен жүккөтергіш машиналарды, жаңа электронды және космосты техниканы жасау тәуелді болады.
Металдарды экономдау - МҚӨ алдына қойылатын негізгі міндеттердің бірі болып саналады. Экономикалық көрсеткіштерді бағалау үшін тетіктің массасы мен оны жасау үшін жұмсалған металдың массасының сандық қатынасын қолданады. Осы қатнасты процентпем көрсетілген металды қолдану коэффициентті (МҚК) деп атайды. Металды қолданудың ең үлкен мәніне суықтай көлемдік қалыптау және жаймалау (82 және 85 %, сәйкесті жазылған) иемденген. Метал өңдеу процестері, мысалы МҚӨ, экономикалық тым тиімді өңдеу тәсілдерін жасау бағытында дамитын болады. Осы тиімді тәсілдерге бірінші кезекте қиыстырылған және қатар қолданылатын процестерді жатқызуға болады.
Осындай да металлургиялық қайта өңдеуді қысқарту өндірістің үздіксіз технологиялық сұлбасын ұйымдастырумен байланысты. Бұл процестің еңбек сиымдылығын және энергия сиымдылығын едәуір азайтуға және металдың жарамды болып шығуын үлкейтуге алып келеді. Металдарды қысыммен өңдеген кезде бастапқы материал ретінде құйма кесек, шыбық, әр түрлі сортты пішіндер және т.б. түріндегі болаттардың барлық таңбасы, алюминий, магний, титан қорытпалары, ал тағы да мыс, никель негізіндегі қорытпалар қолданылады.
Соғу үшін мысалы құюға дейін толық оттексіздендірілетін тыныш болатты қолданады. Қайнаған болаттан жасалған құйма кесек соғу үшін азырақ жарамды. Өйткені осы құйма кесектегі бос орындарды, көпіршіктерді деформациялау процесінде толық пісіру қиын.
Жаймаланғаннан кейін алынған болаттан немесе түсті металдан жасалған дайындамаларды қалыптау үшін қолданады. Керекті пластикалық қасиетті қамтамасыз ету үшін металл мен қорытпаларды суық және ыстық (басымырақ) күйде деформациялайды. Болаттар, көміртегісі бар темір қорытпалары (2,14%) өндірістің кез келген саласында: машина жасауда, металлургияда, құрлыста, автомобил жасауда және т.б. қолданылады.
Жаймалау процессі дайын өнім алудың технологиялық процессі - ол металлургиялық өндірістің соңғы сатысы. Металлургиялық зауыттың жаймалау цехтарына барлық болаттың басым бөлігі (80% аса), болатты балқыту цехтарында балқытытылып, үздіксіз құйылған дайындамалар немесе құймаларға айналады. Жіңішке табақты өндіріс көлемі 60 - 70%-ға дейін суық жаймалау таспаларын, жолақтарды, табақтарды шығарады.
Жаймалау станы - бұл металл орамаларының пластикалық деформациясы мен оның ары қарай өңдейтін машиналар мен агрегаттар кешені. Жаймалау цехында сонымен қатар жайманы өңдеуге арналған, оны термиялық өңдеуге, металл бетін қорғауыш қабатпен қаптауға арналған агрегаттар орналасқан. Олар жаймаланатын профильдің көлденең қимасының формасымен ғана емес, сонымен бірге, металлдың физико-механикалық қасиеттерімен, жайма бетінің қалыбымен және т.б. сипатталатын жоғары сапалы өнімді өндіруге қажет.
Жаймалау өндірісінің технологиялық процессі екі сатыдан тұрады: жартылай өнімді өндіру (дайындама) мен дайын өнімді өндіру (соңғы өнім).
Жаймалау процесінің мәні ол кезде кесек немесе дайындама үйкеліс күштерінін әсерінен илемдік орнақтың айналатын пішім біліктері араланды саңылауға тартылатын процесс және қимасы азайтылып олармен илемді деформацияланады. [4]
Жаймалаудың негізгі түрлері келесідей: бойлық, көлденең және көлденең-бұрандалық
Бойлық жаймалау кезінде параллель осьтері бар біліктер әр түрлі жаққа айналады, ал пішім біліктер осьтеріне перпендикуляр орын ауыстыратын дайындама, көлденең қима ауданының азаюымен және ұзындығының ұлғаюымен қысылады.
Көлденең жаймалау кезінде параллель осьтері бар біліктер пішім біліктер бетінің бойында илемді деформацияланатын дайындаманы айналмалы қозғалысқа келтіріп, бір жаққа қарай айналады.

а) бойлық, б) көлденең, в) көлденең-бұрандалақ
1-біліктер, 2-дайындама, 3-қабылдағыш
Сурет 1. Жаймалаудың негізгі түрлері

Көлденең-бұрандалық жаймалау кезінде (Сурет 1) біліктер 1 бір-біріне бұрышпен орналасқан және бір жаққа қарай айналып, дайындамаға 2 бір мезгілде айналмалы және үдемелі қозғалыстар береді, осының салдарынан дайындама біліктер арасындағы саңылауға тартылады.
Бұл сұлба құбырларды, доңғалақтарды және т.б. өндіргенде қолданылады. Дайындамадағы тесікті жылжымайтын құрал білікте бекітілетін қабылдағыш 3 орындайды. Жаймалау кезіндегі деформация ошағының сұлбасы суретте көрсетілген.
Металл цармау бұрышы деп аталатын, а бұрышына сәйкес келетін доға бойындағы пішім біліктердің әрқайсысымен жанасады. Металдың қармау доғаларымен АВ, жолақтың бүйірлік қырларымен, металдың АА кіру және металдың олардан шығу ВВ жазықтықтары мен шектелген көлемін металл деформациясының ошағы деп атайды. Ыстық жаймалау кезінде а = 15...24°, суық жаймалау кезінде а -- 2... 100 .
Жаймалаудың өнімінің түр жиыны. Жаймалаудың көлденең қимасының пішінін бейін деп атайды, ол бұйымның ұзындығы бойынша не тұрақгы, не айнымалы (периодтық) болуы мүмкін. Әр түрлі пішіндер мен олардың өлшемдерінің жиынтығын түр жиын деп атайды. [5]
Жаймалаудың түр жиыны келесі негізгі топтарға бөлінеді: сорттық илем, қаңылтыр илем, құбырлар мен арнайы тағайындалған пішіндер. Сорттық илемді қарапайым геометриялық (шеңбер, квадрат, алтыбұрыш, сопақ, үшбұрыш) және фасондық (бұрыштықтар, швеллерлер, қос таврлар, рельстер және т.б.) пішіндерге бөледі (сурет 5).
Қалыңдығына байланысты мыналарды ажыратады: қалыңдығы 160 мм қалың қаңылтыр болат; жұқа қаңылтыр болат - 0,2...4,0 мм және фольга - 0,2 мм-ден кем. Сауытты қаңылтырлардың 500 мм- ге дейін қалыңдығы болады. Тағайындалуы бойынша қаңылтыр болатты электртехникалық, кеме құрылысы, қазандық, автоқаңылтыр және қаңылтыр деп бөледі.

1.1.1 Жаймалау өндірісінің технологиясы және пішім
біліктерді калибрлеу

Қазіргі заманғы металлургия кәсіпорындарында технологиялық процесі кесекті жартылай өнімге және жартылай өнімді дайын өнімге жаймалаудан тұрады. Жаймалау өндірісінің негізгі технологиялық операциялары: алғашқы металды жаймалауға дайындау, металды жаймалаудың алдында қыздыру, жаймалау, өңдеу және жайма сапасын бақылау болып табылады.
Алғашқы металды (кесектер мен дайындамаларды) жаймалауға дайындау олардың бетінен әр түрлі ақауларды (терең емес жарықшақтарды, қабықтарды, иілген жерлерді, сызаттарды, қож қосындыларын және т.б.) жоюдан тұрады, бұл өнім беті сапасының жоғарылауына, өнімділіктің өсуіне және орнақтың техника-экономикалық көрсеткіштерінің жақсаруына әкеледі. Бұл операция әсіресе сапалы көміртекті және қоспаланған болатты жаймалау кезінде маңызды. [6]
Кесектер мен дайындамаларды жаймалаудың алдында қыздыру олардың жоғары илемділігін және металдың талап етілетін құрылымының алынуын қамтамасыз етуі тиіс. Ол үшін жаймалаудың алдында металды қыздырудың болаттың әрбір маркасы немесе маркаларының тобы үшін жеке белгіленген режимдерін қатаң сақтау қажет.
Жаймалау кезінде металдың бастапқы және соңғы температураларын, берілген қысу режимін бақылайды, біліктердің жөнге келтірілуін тексереді, алынатын жайманың өлшемдерін және пішінін бақылайды, сондай-ақ жаймалау процесінің энергия күштік параметрлерін өлшейді. Жайма бетінің күйін бақылау үшін сынамаларды үнемі іріктейді. Бетті негізгі бақылауды илемді тазартудың алдында жүргізеді.
Жаймалаудан кейін бақылауды өңдеу операциялары кезінде жалғастырады (өлшемдік ұзындықтарға кесу, түзету, беттік ақауларды жою және т.б.). Дайын жайманы соңғы техникалық бақылайды және орайды.
Жаймалау кезінде алғашқы материал көп бөлігі квадрат (блюмдер) немесе тікбұрышты (слябтар) қималы кесектер немесе дайындамалар болып табылады. Қажетті қимасы және өлшемдері бар дайындаманы ешқашан да пішім біліктер арасында бір өткенде бірден алуға болмайды. Сондықтан илемдеуді бірнеше өтіп жүргізеді.
Әрбір өткенде жаймаланатын металл қимасының ауданы кішірейеді, сонымен бірге дайындаманың пішіні мен өлшемдері біртіндеп талап етілетін пішінге жақындайды. Қаңылтырлар мен жолақтарды жаймалауды тегіс
381 біліктерде жүргізеді. Бұл жағдайда әрбір әрекетте жаймаланатын металл қалындығының азаюына пішім біліктерді сәйкесінше жақындатумен қол жеткізіледі.
Мысалы, квадрат, шеңбер, рельс немесе швеллер түріндегі қимасы бар сорттық және фасондық металды жаймалауда жұмыс беттерінде жылғалар деп аталатын, жаймаланатын бұйымның талап етілетін пішініне сәйкес келетін тереңдетулер жасалған, калибрленген немесе жылғалық пішім біліктерде жүзеге асырады.
Пішім біліктер арасындағы саңылаумен бірлесіп, екі пішім білікте жасалған екі жылғамен түзілген ойық калибр деп аталады.
Берілген өлшемді дайын пішінді алуды қамтамасыз ететін, тізбекті орналасқан калибрлер жүйесі пішінді калибрлеу деп аталады. Әр түрлі пішіндер үшін калибрлер өлшемдерін анықтау илемдік біліктерді калибрлеудің негізгі міндеті болып табылады.
Сорттық пішіндерді жаймалау үшін біліктерді калибрлеуге металды әрекеттер бойынша қысу режимін есептеу, калибрлердің мөлшерлерін және олардың пішім біліктерде орналасуын анықтау арқылы пішінді конструкциялау жатады. Нәтижесінде калибрлердің тізбекті қатарын алады, ол жаймаланатын металдың көлденең қимасының кішіреюіне және берілген өлшемді және пішінде металл жолағын алып барынша тартылуға әкелуі, сондай-ақ орнақгың жоғары өнімділігін және жаймалау процесін автоматтандыру мүмкіндігін қамтамасыз ету тиіс.
Жаймаланатын металл калибр арқылы өткенде калибрлеудің негізгі ережелерін орындау кезінде ғана оның пішіні кабылдайтын болады, әйтпесе ол не бүкіл калибрді толтырмайды, онда пішін өлшемдері талап етілетін өлшемдерге сәйкес келмейтін болады, керісінше, калибрді асыра толтырады, онда пішіннің шығарінде металл бүршіктері шарасыз пайда болады. Сонымен қоса, калибрлеу шарттары сақталмағанда жаймаланатын металда жарықшақтардың немесе басқа ақаулардың түзілуін тудыратын елеулі кернеулер пайда болуы мүмкін. [3]
Жаймалау кезінде қолданылатын калибрлердің барлық түрлерін келесі негізгі төрт типке бөлуге болады:
1) жаймаланатын металл қимасының алаңын кішірейтуге арналған қысу немесе тарту калибрлері,
2) қаралтым немесе дайындаушы калибрлер, оларда дайындама қимасы ауданының әрі қарай кішіреюімен қатар оның өлшемдері мен пішінін соңғы қимаға біртіндеп жақындатып пішінді дөрекі өңдеу жүзеге асырылады;
3) тазалық калибрлердің алдында болатын, өңдеу алдындағы немесе тазарту алдындағы калибрлер;
4) бейінге түпкілікті түр берегін таза калибрлер. Соңғылардың пішіні және өлшемдері соңғы өнімнің пішінімен және өлшемдерімен толығымен дерлік сәйкес келеді.
Калибрлерді ашық және жабық деп бөледі.
Сол және бір пішінді алу үшін ашық та, жабық та калибрлерді қолдануға болады. Пішім біліктерді ажыратусызықтары калибр шектерінен тыс болғанда, ол жабық деп аталады , қарамақарсы жағдайда калибр ашық деп аталады. Қысқыш калибрлері пішіні бойынша тік бұрышты, жебелі, ромбтық, сопақ және квадрат.
Пішім білік денесіндегі жылғалар арасындағы аралықтар бурттар деп аталады. Жылғалардың пішім біліктерге кіре кесу тереңдігін олардың бурттары арасында қандай да бір саңылау қалатындай есеппен жасайды.
Тығыз жанасатын пішім біліктерде жаймалауға дейін олардың қыздырудан кеңеюі бурттардың тозуын, сондай-ақ пішім біліктер мойынтіректерінде шамадан тыс қысымды және пішім біліктер арасындағы және мойынтіректердегі үйкелісті жеңуге энергияның артық жұмсалуын тудыратын еді.
Екінші жағынан, жаймаланатын металдың пішім біліктерге қысым салдарынан жұмыстық клеттің барлық етіктері серпімді деформацияланады және біліктер арасындагы саңылау ұлғаяды. Осы деформациялардың жалпы шамасы беру немесе пішім біліктер ойыны деп аталады. Орнақтың типіне байланысты пішім біліктер ойыны 1-ден 10 мм-ге дейін ауытқиды.
Жаймалау жабдықтар. Онда металды жаймалау жүргізілетін жабдықтар илемдік орнақ деп атайды.
Илемдік орнақ - бұл пішім біліктерде металды илемді деформациялауға (дұрысын айтқанда жаймалауға), оны әрі қарай өндеуге (жиектерді түзетуге, кесуге, өлшемдік бұйымдарға кесуге және т.б.) және тасымалдауға арналған, тізбекті орналасқан машиналар мен агрегаттардыц технологиялық кешені.
Илемдік орнақтың негізгі бөлігі бір немесе бірнеше жұмыс клеттері болып табылады. Электр қозгалтқыштан айналмалы қозғалыс жалғастырғыш және төмендетуші редуктор арқылы тістегерішті (үлестіруші) клетьке және әрі қарай айналдырықтар арқылы жұмыстық клетьтің пішім біліктеріне беріледі.
Жұмыстық клеть өз арасында болат маңдайшамен қосылған, екі симметриялық тұғырдан тұрады. Барлық қондырғы ортақ іргетасқа жинақталады. Орнақтың жұмыстық клетінде екіден алтыға дейін, ал кейде одан да көп білік орналасады.
Қаңылтыр жаймалау орнақтардағы илемдік пішім біліктің жұмыстық бөлігі - тегіс кеспек , ал сорттық илемдік орнақтарда - жылғылары бар кеспек болып табылады. Кеспектердің бүйірлік бөліктерінің клетьтің тұғырларында орналасқан мойынтіректерге тірелетін мойынақтары бар. Мойынақтар айқастырмалар пішініндегі трефаларға ауысады. Трефалар пішім біліктерді оларды айналымға келтіретін айналдырықпен қосу үшін қызмег атқарады. Сонымен бірге трефалар пішім біліктердің олардың арасындағы ара қашықтықты реттеу үшін тік бағытта орын ауыстыруына мүмкіндік береді.
Клетьтегі пішім біліктердің саны бойынша илемдік орнақтар бірнеше түрге бөлінеді: екі пішім білікті (дуо), үш пішім білікті (трио), төрт пішім білікті (кварто) және көп пішім білікті. Екі пішім білікті орнақтар пішім біліктердің тұрақты бағыты бар кері. [6]
Дайындаманы пішім біліктердің жоғарғы жұбына беру үшін трио орнақтары екі жақтан көтергіш-тербелмелі үстелдерімен жабдықталған.
Кварто орнақтарының бірінің үстіне бірі орналасқан төрт пішім білігі бар: кіші диаметрлі екі ортаңғы пішім білік жұмыстық (жетектік) және шеткі пішім білік тіректік болып табылады.
Тіректік пішім біліктердің тағайындалуы - жаймалау кезінде жұмыстық пішім біліктердің қысымын қабылдау және сонымен бірге олардың иілуіне кедергі келтіру. Кварто орнақтарын жұқа және қалың қаңылтырлар мен жолақтарды жаймалау үшін қолданады.
Көп пішім білікті орнақтар, барлық жұмыстық клетьтің одан үлкен кинематикалық қаттылыгы салдарынан суық жаймалау үшін өте жұқа жолақтар мен қалыңдыгы бойынша шағын шақтамасы бар тастпаларды қолданады. Сорттық материал мен қаңылтырларды өндіргенде үздіксіз орнақтарда жаймалау жылдамдығы - 7... 15 мс, сымды - 25...50 мс, ал қаңылтырды суық жаймалағанда 35 мс дейін жетеді. Басқа орнақтарда жаймалау жылдамдыгы 7 мс аспайды.
Өңделетін металдың күйі бойынша орнақтарды ыстық және суык жаймалау орнақтарына бөлуге болады. Шығарылатын өнімнің сипаты бойынша орнақтар: қысқыштық - блюминг және слябинг; дайындамалық - блюмдерді квадрат қималы сортгық дайындамаға жаймалау үшін; ірі, орташа және ұсақ сорттық; әр түрлі сорттық жаймалауға арналған орнақтар - рельс-арқалықты, қаңылтырлық, сымдық, құбыр илемдік және арнайы тағайындалған орнақтар.
Жаймалау орнақтарды жұмыстық клетьтердің орналасуы бойынша бөлу орнақтың тағайындалуымен, дайындаманың белгілі пішінін жаймалау кезінде металды өткізу санымен және берілген өнімділікпен анықталады. Жұмыстық клетьтердің орналасуына байланысты жаймалау орнақгар келесі топтарға бөлінеді: бір клетьтік, желілік, тізбекті, жартылай үздіксіз және үздіксіз.
Қалыңдығы 2 - 6 мм ден 0,8 - 0,1 мм дейін және одан кіші (0,001 мм-ден кем емес) жайма түріндегі және жолақ түріндегі металлды суық жаймалау процессі суық жаймалау дайын өнімінің кең ассортименті мен жоғары сапасына байланысты кең түрде таралған. Олар геометриялық өлшемінің жоғарғы дәлдігімен, жайма бетінің тегістігі және тазалығымен, сонымен қатар, металдың жоғары механикалық қасиеттерімен (аққыштық шегімен, қаттылығымен және т.б.) сипатталады. Суық жаймалау процессінің бастапқы шикізаты ретінде қалыңдығы 1,5-6 мм, ені жолақты стандардан келіп түсетін ыстық жаймалау рулондарының жолақтары қолданылады.
Суық жаймалау өнімін алу процессінің заманауи әдісі руллонды әдіс, ол жаймалау стандарының, сонымен қатар, суық жаймалау цехында орналасқан әр түрлі технологиялық агрегаттардың жоғарғы өнімділігін қамтамасыз етеді және жылдық өнімділіктің тиімділігін арттырады. Рулонды жолақтарды өлшемі белгілі жаймаларға кесу операциясы суық жаймалау цехында орындалатын технологиялық процесстердің соңғыларының бірі.
Суық жаймалау стандарының заманауи типтеріне жатады: үздіксіз төрттік-, бестік- және алты клеткалық және қайтымды, көбінесе бір клетьткелы, төрт клетьтелы және көп орамды.
Жаймаланған жолақты суықтай илемденетін цехқа немесе тазалай өңдеуге береді. Осы тазалай өңдеу мынаны қосады: орамды тарқату, көлденең кесу, қанылтырды қаттамға қаттау, бойлық кесу, уландыру, қалыптастыру немесе шынықтыру, түзету және басқа. Тазалай өңдеу арнайы үздіксіз тізбекте орындалады.
Технологиялық процесті бақылау және реттеу үшін орнақ күшті, температураны, керілуді өлшейтін және тіркейтін бергішпен, жолақтың қалыңдығы мен енін өлшейтін түйіспеусіз өлшегіштермен, ал тағы да бақылаушы әсерді өңдейтін орындаушы механизмдермен жабдықталған. Қыздыруды, тасымалдауды, температуралық режімді және жаншу режімін реттейтін автоматтандырудың жергілікті жүйесі мен орталық басқарушы ЭЕМ-нің арасында шапшаң орындалатын байланыс қарастырылған. Орнақтың жылдық өнімділігі 6 млн. т.
Жоғары қоспаланған және қиын деформацияланатын болаттардан жасалатын түржиыны көп ыстықтай илемделген қаңылтырды өндірген кезде жартылай үздіксіз жұмыс істейтін қаңылтырлы орнақты қолданады. Осы орнақтарда қаралай өңдейтін топтың орнына екі пішін білікті кері қайтымды қаралай өңдейтін қапас және әмбебапты төрт пішін білікті қапас қолданылады.
Кері қайтымды қапастың бар болуы жаймаланатын металдың физика-химиялық қасиетіне байланысты жаншуды және өтім санын таңдауға мүмкіндік береді. Мұндай орнақтардың жылдық өнімділігі 1,5 - 2 млн. т. [12]
Үздіксіз суық жаймалау стандарын өнімділігі жоғары цехтарда орнатылады, онда арнайы ассортиментті жолақтар мен жаймалар өндіріледі. Үздіксіз стандар реверсивті стандардан механазация дәрежесінің және автоматтандырылу дәрежесінің жоғарылығымен ерекшеленеді, сонымен қатар, рулон салмағы бойынша жоғары техникалық параметрлермен, жаймалау жылдамдығымен, басты алға тартқыштың (привод) күштілігімен; бұл стандардың өнімділігі реверсивті стандарға қарағанда жоғары.

1. Новолипецк металлургиялық комбинатының 1400 үздіксіз жұмыс жасау станы
Үздіксіз жұмыс жасайтын төрт торлы суық жаймалау станы қалыңдығы 0,35 - 1,0 мм, ені - 750-1250 мм болатын легірленген болатты рулонды жолақтарды жаймалауға арналған.
Бастапқы дайындамалар - ыстық жаймаланатын кесу жиектерінің қалыңдығы 1,6 - 3,5 мм, ені 750-1250 мм рулонды жолақтар. Рулонның минималды массасы 3,5 тонна, ал максималды массасы 30 тонна. Жабдықтың орналасуы мен құрылымы 2-ші суретте көрсетілген.

1 - рулонды елеулі ету құрылғысы, 2 - ыстық жаймалау рулондарын дайындау агрегаты, 3 - қалыпты агрегат, 4 - өңдеу агрегаты, 5 - төрт торлы стан, 6 - суық жаймалау рулондарын дайындауға арналған агрегат, 7 - жабынды жағу және термоөңдеу агрегаты, 8 - көлденеңiнен кесуге арналған машина, 9 - жолақты екі лентаға көлденеңнен кесетін агрегат, 10 - жиектерді кесу агрегаты, 11 -жаншу станы, 12 - тар рулондарды орау агрегаты, 13 - кең рулондарды орау агрегаты.
Сурет 2. Новолипецк металлургиялық комбинатының 1400 үздіксіз жұмыс жасау станының қимасы.

I - жасыту бөлімі, II - стан аралығы, III - турбиналық залы, IV - дайын өнім қоймасы; 1 - көпiрлiк крандар, 2 - жасыту пештері, 3 - кантователи
4 - электролиттік тазарту түйіні, 5 - айырғыштар6 - стан желісі, 7 - бұрандалы кілт, 8 - кесу машинасы, 9 - жаншу стандары

Сурет 3. 1200 суық жаймалау станының негізгі технологиялық орналасу схемасы

3. 1200 үздіксіз суық жаймалау станы
Стан қолданысқа 1956 жылы берілді, ол сегіз аралықта орналасқан (3- сурет), жалпы ені - 195м, ұзындығы - 456м.
Стан кезекпен орналастырылған төрт орамды тордан айырғыштардан және бұрандалы кілттен тұрады. Торлардың төсеніштері жабық типті. Бірдей құрылымды қысқыш қондырғылар. Мг-62 типті электрқозғалтқыштарының қысу бұрандаларының тартқышы 46 кВт.
Барлық торлардың гидравликалық теңестіру қондырғысы бар. Станның жұмыс роликтерінің диаметрі 485-500 мм, материалы - 9Х2МФ немесе 9Х2 болат. Тірек роликтерінің диаметрі 1220-1340 мм, материалы - 9ХФ немесе 9Х2 болат. Жұмыс роликтерінің мойынтіректері дөңгелек, тіректері - сұйық үйкелмелі. № 1-№ 3 торлы жұмыс роликтерін тәулігіне бір рет, № 4 және № 5роликтерді 600т жайма жаймалағаннан соң ауыстырады. [8]
Тірек роликтері жаймаланатын жолақтардың қалыңдығына қарамай ауыстырылады: № 1 және № 2 20 - 25 тәуліктен соң, № 3 10-12 тәуліктен соң, № 4 және № 5 торларда 7 - 10 тәуліктен соң. Тірек роликтерінің бөшкесі - цилиндрлі, жұмыс роликтері - дөңес. Дөңестің шамасы : № 1- торда - 0,15 мм дейін, № 2-№ 4 торларда - 0,05 мм дейін, № 5 торда - 0,10 мм дейін.
Стан суық жағдайда қимасы (0,2-0,36) х (900 - 1100) мм в = 30-т, рулонның ішкі диаметрі 485 - 500 мм, сыртқы диаметрі = 1950 мм болатын, 08Ю маркалы болат 08кп, 08пс жолақтарды жаймалауға арналған (МЕСТ 18178-72).
Әдеби шолу нәтижесінде берілген процессті . В. И. Ленин атындағы Магнитогорск металлургиялық комбинатында 1200 үздіксіз суық жаймалау станында жүргізген тиімді екені анықталды.

1.2 Өнімнің өндірісіндегі шикізаттың қасиетін сипаттау

1.2.1 Көміртекті сапалы болаттардың жіктелуі

Химиялық құрамына байланысты болаттар: көміртекті (Ст3, 08кп және т.б.) және қоспаланған (3Х2В8Ф, 5ХНМ және т.б.) болып екіге бөлінеді. Белгілеуіне байланысты болаттарды құрылымдық және құрал-саймандық деп екіге бөледі.
Алыну тәсіліне байланысты болаттар мартендік, бессемерлік, томастық болып үшке бөлінеді. Оттексіздендіруіне байланысты айтылған болаттарды тыныш, жартылай тыныш және қайнаған деп үшке бөледі. Көміртекті болаттар төменгі көміртекті (0,25 % дейін көміртек), орташа көміртекті (0,25-0,6 %) және жоғары көміртекті (0,6 жоғары) болып үшке бөлінеді.
Төменгі және орташа көміртекті болаттар құрылымдық, ал жоғары көміртекті болаттар құрал-саймандық болып саналады. Осы болаттарда пластикалық деформацияның үлкен қоры бар. Сондықтан олар 80 % дейінгі деформация дәрежесімен деформациялануы мүмкін. Жоғары көміртекті және жоғары қоспаланған болаттар өңдеудің бір циклінде 60 % дейін деформация дәрежесімен деформацияланады. Сондықтан оларды орташа пластикалық материалдарға жатқызады. [1]
Сапасы кәдімгідей көміртекті болаттар. Бұл болаттар жалпы технологиялық деңгей бойынша қорытылатын болғандықтан, оларда зиянды қоспалардың өте көп мөлшерінің болуына, сондай-ақ металл емес кірмелермен ластануына және газбен қанығуына жол беріледі. Сапасы кәдімгідей болаттар (МЕСТ 380 -- 71) жайма түрінде (табақ болат, шыбық, балка және т. б.) қалыпына келтірілген күйде шығарылады, ал атқаратын міндетіне және кепілдік қасиетіне қарай олар А, Б, В тобы бойынша шығарылады.
Болат Ст әрпі мен таңба нөмірін көрсететін санның (0-ден 6-ға дейін) үйлесімімен таңбаланады. Б және В тобындағы болаттардың таңбасының алдына олардың осы топқа жататындығын көрсететін Б немесе В әріптері жазылады.
А тобындағы болаттың таңбасын белгілегенде әріп көрсетілмейді. Тотықсыздандыру дәрежесін қосымша таңбалармен белгіленеді, яғыни, тыныш болаттарды -- сп, жартылай тыныш болаттарды -- пс, қайнаған болаттарды -- кп. Тыныш және жартылай тыныш болаттардан Ст1 -- Ст6 таңбалы болаттар, қайнағандарынан Ст1 -- Ст4 таңбалы болаттар жасап шығарылады, Ст0 таңбалы болат тотықсыздандыру дәрежесі бойынша бөлінбейді.
А тобындағы болаттар механикалық қасиеттері көрсетілген кепілділігімен шығарылады (1-кесте). Олардың химиялық құрамы белгіленбейді.
Кестедан көрініп тұрғандай таңбаның нөмірі көбейген сайын болаттың беріктік шегі артады да, пластикалығы кемиді.
А тобындағы болаттар бұйымдар жасау үшін жеткізіліп берілген күйінде пайдаланылады, олар ыстықтай өңдеуді қажет етпейді. Мұндай жағдайда олар нормальданған құрылымын және стандарт бойынша кепілдікланған механикалық қасиеттерін сақтайды.

Кесте 1 - А тобындағы сапасы кәдімгідей көміртекті болаттардың механикалық қасиеттері
Болат таңбасы
Аққыш-тық шегі,
σт , кгсмм2
Уақытша кедергісі,
σв ,кгсмм2

Салыстырма-лы
ұзару шегі,
σб ,
кгсмм2
Суық күйінде
180°-қа иілгіштігіне сы-нау
(S - үлгінің қалыңдығы,
d - диаметрі)
Ст.0
-
кем дегенде 32
18-22
d = 2S
Ст.1
-
32-40
28-33
d = 0
Ст.2
19-22
34-42
26-31
d = 0
Ст.3
21-24
38-47
21-27
d = 0,5S
Ст.4
24-26
42-52
19-25
d = 2S
Ст.5
26-28
50-62
17-20
d = 3S
Ст.6
30-31
60-72
11-16
-
Ст.7
-
70-75
8-11
-

Б тобындағы болаттар химиялық құрамы көрсетілген кепілдік бойынша жеткізіліп беріледі (кесте 2). Механикалық қасиеттеріне кепілдік қойылмайды. Бұл топтағы болаттар ыстықтай өңдеуді (созу, пісіру және кейбір жағдайларда термиялық өндеу) қолдана отырып жасалатын бұйымдарға арналады, ал мұндай өңдеу кезінде болаттың бастапқы құрылымы мен механикалық қасиеттері сақталмайды. Мұндай болаттар үшін ыстықтай өңдеу режимдерін анықтауға қажетті олардың химиялық құрамы туралы мәлімет.

Кесте 2. Б тобындағы сапасы кәдімгідей көміртекті болаттың химиялық құрамы, (%)
Болат таңбасы
С

Мп

Болаттағы Si

S

Р

кп

кп

пс

сп

көп дегенде

БСт0
БСт1
БСт2
БСт3
БСт4
БСт5
БСт6

0,23
0,06 -- 0,12 0,09 -- 0,15 0,14 -- 0,22 0,18 -- 0,27 0,38 -- 0,49 0,38 -- 0,49

--
0,25 -- 0,50 0,25 -- 0,50 0,30 -- 0,65 0,40 -- 0,70 0,50 -- 0,80 0,50 -- 0,80

--
0,05 0,05 0,07 0,07

--
0,05 -- 0,17 0,05 -- 0,17 0,05 -- 0,17 0,05 -- 0,17 0,05 -- 0,17 0,05 -- 0,17

--
0,12 -- 0,30 0,12 -- 0,30 0,12 -- 0,30 0,12 -- 0,30 0,15 -- 0,35 0,15 -- 0,35

0,06
0.05
0,05
0,05
0,05
0,05
0,05

0,07
0,04
0,04
0,04
0,04
0,04
0,04

В тобындағы болаттар механикалық қасиеттері мен химиялық құрамы көрсетілген кепілдікмен жеткізіліп беріледі. Олар пісірілген конструкцияларды жасап шығару үшін қолданылады. Мұндай жағдайда болаттың бастапқы механикалық қасиеттерін білу қажет, өйткені олар пісіру кезінде қызу тимеген учаскелерде өзгермей қалады. Болаттың пісірілуін бағалау үшін оның химиялық құрамы туралы мәліметтер керек. [5]
Бұл топтағы болаттардың ВСт1 -- ВСт5 таңбалары шығарылады.
В тобындағы болаттардың әрбір таңбасының созылу кезіндегі механикалық қасиеттері А тобындағы болаттардың осыған ұқсас таңбаларының деңгейлеріне (кесте 1), ал химиялық құрамы Б тобындағы болаттардың сондай нөмірлі деңгейлеріне (кесте 2) сәйкес келеді. Мысалы, ВСт4 сп таңбалы болаттың созылу кезіндегі механикалық қасиеті Ст 4 сп таңбалы болаттікіне ұқсас, ал химиялық құрамы БСт4 сп таңбалы болаттыкімен бірдей болады.
Сапасы кәдімгідей көміртекті болаттар (барлық үш тобы ) әр түрлі металл конструкцияларын, сондай-ақ машиналар мен приборлардың аз күш түсетін бөлшектердің жасауға арналады. 1 -- 4 нөмірлі аз көміртекті болаттар пісірілумен және суықтай деформациямен жасалатын құрылыс конструкциялары (арматура, рама үлгілері және т. б.), сондай-ақ бекітетін және кейбір цементтендірілетін басқа бөлшектер үшін де қолданылады.
Көміртекті сапалы болаттар. Мұндай болаттар сапасы кәдімгідей болаттарға қарағанда зиянды қоспалар мен металл емес қосылыстардың өте аз мөлшерімен сипатталады. Бұлар прокат, шынықтырылған болат және басқа жартылай прокаттар түрінде химиялық құрамы мен механикалық қасиеттері көрсетілген кепілдікмен жеткізіліп беріліді.
Көміртектің орташа мөлшерін пайыздың жүздік үлесімен белгілейтін 05, 08, 10, 15, 20,..., 85 сияқты екі мәнді сандармен таңбаланады. Мысалы, 10 нөмірлі болатта орташа есеппен 0,10% С, ал 45 нөмірлі болатта 0,45%С және т.б. болады.
Тыныш болат индекссіз, жартылай тыныш және қайнаған болаттарды өздеріне сәйкес келетін пс және кп индекстерімен таңбалайды. Тыныш болаттардын химиялық құрамы 18-кестеда келтірілген. Қайнаған болаттарды 05 кп, 08 кп, 10 кп , 15 кп, 20 кп таңбаларымен, жартылай тыныш болаттарды 08 пс, 10 пс, 15 пс, 20 пс таңбаларымен жасап шығарады. Тыныш болаттан қайнаған болаттың, айырмашылығы сол, мұнда кремний (көп дегенде 0,07%) іс жүзінде болмійды, ал жартылай тыныш, болатта оның мөлшері 0,17% шектелгеі.
Болаттарды термиялық өңдеусіз, термиялық өңделген және қатайған күйінде жасап шығарады. Болаттың механикалық қасиеттеріне нормальданғаннан кейін, сондай-ақ қойылған талап бойынша шынықтыру мен жұмсартқаннан, қатайтқаннан, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.