Мемлекетті типке бөлудің тәсілі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

Кіріспе . . . 3

Негізгі бөлім

І Мемлекет типологиясы . . . 4

Мемлекетті типке бөлудің тәсілі. Марксистік теория . . . 4-11
Мемлекет типологиясының цивилизациялық әдісі, оның негізгі критерийлері . . . 11-13
Мемлекетті жіктеудің тарихи хронологиялық түрлері . . . 12-14

ІІ. Қазақстан Республикасының қазіргі тарихи типтік - жағдайы . . . 14

2. 1 Қазақстанды үш тарихи типология тұрғысынан қарастыру . . . 14-17

2. 2. Қазақстан мемлекетін нығайту - тұрақтылық пен прогрестің басты

факторы . . . 17-28

Қорытынды . . . 29

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 30

Кіріспе.

Адамзат дамуының мыңдаған жылдарға созылған тарихында бірін-бірінің орнына келіп жатқан мемлекеттер көп болды, олар қазіргі кездің өзінде де аз емес. Осыған байланысты оларды топтастыру мәселесі қазіргі кезде өте күрделі мәселелердің қатарына жатып келеді.

Мемлекет типологиясын айтпастан, жалпы мемлекет дегеніміз не? Мемлекет деген қоғамда басқару, билік жүргізу функцияларын іс жүзіне асыратын арнайы адамдар тобынан құрылған саяси ұйым. Сол себепті мемлекеттің тарихи даму кезеңдеріне орай олардың өздеріне тән типтері қалыптасады.

Осы мемлекеттердің өздеріне тән айырмашылық негізінде біріктіріп топтастыруға мүмкіндік жасайтын, сөйтіп оның тарихи дамуындағы қисының айқындайтын ғылыми жіктеу - типология деп аталады. 1

Марксистік типология бойынша мемлекет төрт типке ( құл иеленушілік, феодалдық, буржуазиялық және социалистік) бөлінеді. Әр типтің өзіне тән ерекшеліктері және де қызметтері бар. Бұл типтер бір-бірімен байланысты болғанымен, айырмашылықтары да өте көп. Соңғы кездерде мемлекеттердің типін тоталитарлық, авторитарлық, либералдық және демократиялық деп бөлу кең етек алған.

Марксистік ілім бойынша қоғамдағы өндіргіш қарама- қайшылықтар пайда болғанда әлеуметтік төңкеріс болып, жаңа қоғамдық - экономикалық формация пайда болады. Бұл процесс жаңа формацияға сәйкес келетін мемлекеттік типін қалыптастырады.

Курстық жұмыстың мақсаттарына тоқталып кететін болсам, олар: мемлекет типологиясына кеңірек анықтама беріп, олардың әр қайсысына жеке-жеке тоқталу. Олардың атқаратын қызметтерін атап көрсету. Сонымен қатар мемлекетті жіктеудің әдіс-тәсілдерін көрсету және де адамзат тарихында болған мемлекеттердің тарихи-хронологиялық түрлерін көрсетіп беру. Қазақстанды үш тарихи типология тұрғысынан қарастыру болып табылады.

Мемлекетті топтастыру олардың тарихи дамуын дұрыс түсіну үшін қажет. Мемлекеттің дамуы бүкіл дүние жүзі дамуының бір бөлімі болып табылады. Оны анықтап түсінгеніміз - бүкіл тарихты жақсылап оқып, қамтығандығымызды білдіреді. Мемлекеттің дамуы үздіксіз процесс болып табылады және уақыт өткен сайын олардың жаңа типтерінің пайда болуы да ғажап емес. Сондықтан да бұл институтты зерттеу өте қызықты болып табылады.

МЕМЛЕКЕТ ТИПОЛОГИЯСЫ

1. 1Мемлекетті типке бөлудің тәсілі. Марксистік теория

Мемлекеттің даму процесі мемлекеттің экономикалық, әлеуметтік, мәдени, саяси мазмұнымен және алдында тұрған мақсаттарымен байланысты болып табылады. Мемлекеттің тарихи типін белгілейтін экономикалық жағдай, жеке меншіктің түрі, сонымен байланысты қоғамның дифференцияциалау процестері жатады. Ал тарихи типтің дамуы мемлекет қай топтардың мүддесін қорғайды, халықтың қандай демократиялық құқықтары мен бостандықтарын қорғайды, басқару процесінде қандай демократиялық әдістер мен тәсілдер қолданытынын көрсетуге тиіс.

Мемлекет типі сәйкес тарихи кезеңде туындайтын оның маңызды жақтары мен қасиеттерінің қатаң жүйесін білдіреді. Белгілі бір кезеңдегі барлық мемлекеттерге белгілі бір сипаттар тән болып келеді. 2

Мемлекеттерді типке бөлудің екі тәсілі бар:

1. Формациялық тәсіл; 2. Өркениеттік тәсіл. Мемлекеттерді формацияға бөлу қоғамның экономикалық және әлеуметтік құрылысының ерекшеліктеріне байланысты. Мұндай тәсілді қолдану нәтижесінде қоғам таптарға бөлінеді де, олардың әрқайсысының экономикалық жүйеде өзінің ерекше орны болады.

Мемлекетті типтерге бөлудің марксистік әдісі. Бұл пікір қоғамды зерттеуде таптық мәселесімен байланысты. К. Маркс, Ф. Энгельс, В. И. Ленин мемлекет пен үстем таптың мүддесін қорғайтын құрал деп түсіндіреді. Марксистік тұрғыдан қарағанда тарихтағы мемлекеттер төрт түрге бөлінеді: құлиеленушілік, феодалдық, бужуазиялық және социалистік мемлекеттер. Бірінші рулық қоғамда мемлекет әлі болған жоқ, ал соңғы коммунистік қоғамда мемлекеттің орнына коммунистік өзін-өзі басқару жүйесі келуге тиіс. Бір тарихи типтен екіншісіне революция арқылы өтеді.

Мемлекет және құқықтың тарихи типі қоғамның, экономиканың дамуымен байланысты болса да, мемлекеттің ерекше даму заңдары бар. Мысалы, Рим құқығы туралы айтатын болсақ, корпус Юрис Цивилис деген ірі кодификациялық заң қабалданған кезде мемлекет ыдырап, басқа халықпен жауланып, экономикасы терең дағдарысқа ұшыраған еді. Батыс Рим империяны франктер басып алып, өздерінің Франк империясын құрған кезде, Византияда император Юстиниан жүйелеу жұмыстарын басқарып, құқықтық кодекстің жазылуын қадағалады. Бұл кезде экономиканың, мемлекеттің және құқықтың дамуы бір-біріне сәйкес болған жоқ. Құқықтың дамуы мемлекеттен көп жоғары болды.

Марксистік көзқарас тұрғысынан мемлекеттің тарихи типі ретінде мемлекетті бір формацияға жатқызып қарауға мүмкіндік беретін оның маңызды деген белгілері мен сипаттарының жиынтықтап алғандағы көрінісі. Өмір сүрген мемлекеттердің барлығын тарихи типке бөлудің критериі ретінде қоғамдық-экономикалық формация болып табылады, яғни белгілі бір өндірістің тәсіліне негізделген қоғамның тарихи типі.

Марксистік типологияның пайымдауынша қоғамдық-экономикалық формацияның төрт типіне (құлиеленушілік, феодалдық, буржуазиялық және социалистік), экономикалық базистің төрт типіне мемлекеттің төрт типі - құлиеленушілік, феодалдық, буржуазиялық және социалистік әр қайсысы өзінің белгілерінің жиынтығымен сәйкес келеді. Бір тарихи типтің екіншімен ауысуы революцияның нәтижесінде болатын объективті, табиғи-тарихи процесс болып табылады. Бұл процесте әр кейінгі мемлекеттің типі алдыңғыға қарағанда тарихи прогрессивті болуы қажет болып табылады.

Құлиеленуші мемлекеттер. Құлиеленушік сипатындағы мемлекеттер ертешығыстық мемлекеттерден кейін жеке меншіктің пайда болуының, мүліктік жіктелу, қоғамның таптарға бөлінуі салдарынан пайда болды. Анағұрлым классикалық құлиеленуші мемлекеттер Грецияда және Римде пайда болды.

Құлиеленуші мемлекеттердің экономикалық базисі ретінде құлиеленушілердің тек жерге және өндіріс құралдарына ғана емес, сонымен қатар негізгі жұмыс күші - құлдарға деген меншік құқығын ие бола бастауы себеп болды. Материалдық игіліктерді жасаушылар - құлдар ешқашан құқық субъектілерінің статусына ие болған жоқ, сонымен қоймай олар эксплуатацияның құралы болған заттармен теңестірілді. Олардың мәжбүрлілігі экономикадан тыс мәжбүрлеумен қамтамасыз етілді.

Құлиеленуші мемлекеттік биліктің ұйымдастырылу нысаны унитарлық монархиялар және республикалар болды. Мысалы, монархия Ежелгі Римде өмір сүрді. Ол басқарудың республикалық нысанының орнына келді және көп уақыт бойы оның белгілеріне ие болып жүрді. Құлиеленуші республиаканы басқарудың нысаны екі түрде болды. Біріншісі - барлық бостандықтағы халықтар мемлекеттік биліктің басты органдарын сайлауда қатысты. Екінші мемлекеттер - аристократиялық республика. Бұл жерде мемлекеттік биліктің басты басшыларын әскери-жер аристократиясының өкілдері сайлады.

Феодалдық мемлекеттер. Феодалдық өндірістік қатынастардың негізінде қазіргі кезде белгісіз болып отырған көптеген мемлекеттердің пайда болды. Бұл Англиядағы мен Франциядағы, Германия мен Ресейдегі, Чехия мен Польшадағы, скандинавиядағы мемлекеттердегі, Япониядағы және де басқа да елдердегі мемлекеттер. Қазіргі кездің өзінде бірқатар елдерде феодалдық сарқыншақтар сақталып қалған.

Феодалдық мемлекеттердің экономикалық негізі жерге деген феодалдардың меншік құқығымен және крепостной шаруаларға деген толық емес меншік құқықтарынан пайда болды. Қоғамның негізгі таптары феодалдар мен крепостной шаруалар болды. Сонымен қатар басқа да әлеуметтік топтар: қалалық қолөнершілер, саудагерлер мен көрестер өмір сүрді.

Феодалдық мемлекеттердің таптық дифференциациясы сословиеге бөлінумен көрінді. Оларды барлығы бір бірінен өздерінің заңмен бекітілген құқықтары мен міндеттері арқылы айқындалды. Русьте, мысалы, князь, дворян, және духовендер сияқты анағұрлым үлкен құқықтық статусқа ие сословиелер өмір сүрді.

Феодалдық мемлекеттердің мемлекеттік аппаратына әскерлер, полиция отрядтары, жандармерия, барлау органдары, салық жинау органдары және соттар кірді.

Феодалдық мемлекеттердің доминациялы нысаны әр түрдегі монархиялар болды. Басқарудың республикалық нысаны мемлекет-республикалар ғана болды (Венеция, Генуя, Новгород, Псков) .

Феодалдық мемлекеттердің соңғы этаптарында өз еңбегін еркін түрде сататын жұмыскерлерді талап ететін буржуазиялық өндірістік қатынастар пайда бола бастады. Бірақ бұл жаңа қатынастардың пайда болуына феодалдар мен олардың мемлекеттері қиындық тудырды. Сондықтан да жаңа, жас буржуазия мен феодалдар арасында қарсылықтар буржуазиялық-демократиялық революциялардың нәтижесінде шешілуі тиіс еді. Аталған құралдардың негізінде мемлекеттің жаңа типі пайда болды.

Буржуазиялық (капиталистік) мемлекет.

Мемлекеттің бұл типі қоғамның дамуына бейімделе алатын ең тұрақты мемлекеттің типі бола алды. Алғашқы капиталистік мемлекеттер үш жүз жыл бұрын пайда болған. Буржуазия билікке "Теңдік, бостандық, ағайындық" деген ұрансөздермен жетті. Буржуазиялық мемлекеттіліктің орнауы феодалдық мемлекеттіліктің орнауына қарағанда - социализмге баратын жолға қарай бір қадам алға басу болып табылады.

Буржуазиялық мемлекеттердің экономикалық негізі ретінде өндіріс құралдарына деген жеке меншік құқығы болды. Бұл мемлекеттерде барлық азаматтар заң алдында тең болатын. Буржуазиялық қоғамның құрылымы көп кезге дейін негізгі екі таптан: буржуазиялар мен жұмысшылардан құралған болатын.

Буржуазиялық мемлекеттер өзінің даму кезеңдерінде бірнеше этаптарды басынан кешірді.

Бірінші этапты капиталистік мемлекеттердің қалыптасуы мен дамуы кезеңі деп атауға болады. Экономикалық тұрғыдан алғанда бұл меншік иелерінің еркін бәсекелестерінің кезеңі болды. Экономикалық өмірді табиғи рынок пен бәсекелестік анықтады. Мемлекет бұл кезде буржуазияның, капиталистік қатынастардың дамуына жағдай жасайды. Таптық күрестер бұл кезеңде әлі шарықтау шегіне жетпеген болатын.

Дамудың екінші этапы монополистік буржуазиялық кезеңмен тұспа-тұс келіп қалды. Бұл кезеңде буржуазиялық мемлекеттіліктің құлдырауы мен күйреуінің бастауы болды. Бұл этапта экономикада түбірлі өзгерістер айқын көріне бастады. Кіші-гірім кәсіпорындар мен фирмалар қатаң бәсекелестікке төтеп беру үшін бірігіп, экономиканың кейбір салаларын монополизациялай бастады.

Осының нәтижесінде жүйелі түрдегі кризистер мен депрессиялар пайда болды.

Қоғамның әлеуметтік-таптық құрылымында да көптеген күрделі және түбірлі өзгерістер орын алады. Көптеген жұмысшылар акция ұстаушыларға айналады және сонымен қатар басқа қоғам мүшелерімен қосыла отырып, орта тапты құрайды және олар қоғамдық қатынастарды реттеп отыратын негізгі стабилизатор ретінде болды.

Мемлекет буржуазиялық-таптық сипатты сақтап қалады, бірақ анағұрлым демократиялы және әлеуметті болып бөлінеді. Ол экономикаға жоспарлау мен мемлекеттік тапсырыс арқасында еркін еніп кетеді.

Дамыған капиталистік елдерде жүріп жатқан өзгерістер әртүрлі теорияларда да көрініс тапты.

Социалистік мемлекет.

Нақты демократиялық, ізгілікті, әділетті қоғам мен мемлекет туралы идеялар көптеген әлемдік діндерде, әсіресе, соның ішінде христиан дінінде кездеседі. Олар сонымен қатар социалист-утописттердің еңбектерінде кездеседі.

Социалистік мемлекет туралы негізгі оқулар К. Маркстің, Ф. Энгельстің, В. И. Лениннің еңбектерінде кездеседі. Олардың көзқарастары бойынша мемлекет пролетарлық революция мен буржуазиялық мемлекеттіліктің құлдырауының нәтижесінде орнығады. Өз мәні бойынша бұл мемлекеттердегі мемлекеттік билік жұмысшылар мен еңбеккерлердің қолында шоғырланады. Бұл мемлекеттерде барлық еңбек қабілеті бар адамдарды жұмысшыларға айналдыруды көздеген пролетарлық диктатура басты орынға және мәнге ие болды.

Марксизмнің айтуы бойынша, социалистік мемлекеттер өздерінің пайда болуы кезінен бастап мемлекет болудан қалады, ол қатып қалған жартымемлекетке айналады, ал ол өз кезегінде коммунистік қоғамдық өзін-өзі басқаруға айналады деді.

Бұрынғы социалистік мемлекеттер соңғы және жоғарғы типтегі мемлекеттер ретінде танылған болатын. Ол мемлекеттер барлық эксплуататорлық мемлекеттерге қарсы қойылды.

Шындығында, бұл мемлекеттер социалистік типке өтуге үлкен деформацияға ұшыраған мемлекеттер қатарына жатады. Бүгінгі күні қытайлық теоретиктер реалисттер болып табылады. Олардың мәлімдеуінше, Қытайда социализмді орнату үшін онжылдықтар емес, мыңжылдықтар керек деп есептеді (марксизм мен ленинизмнің теориялары бойынша социализмнің қалыптасуы ұзақ уақыттарға созылмауы қажет) . Сонымен қатар теориядағы догматизм, волюнтаризм, субъективизм осының нақты жүзеге асырылмауына негіз болды.

Дегенменен социалистік мемлекеттілікті қалыптастырудағы қалыптасқан сан жылдарлық тәжірибелері терең зерттеліп саралаудан өту керек. Олардың тәжірибесіндегі есептер, қателіктер мен жетістіктер қазіргі кездегі өмір сүріп жатқан мемлекеттерге, сонымен қатар алдағы қатардағы пайда болғалы жатқан мемлекеттерге өмір сүру үшін қажет болып табылады.

Формациялық көзқарасқа негізделген мемлекет типінің марксистік теориясы анау айтқындай жақсы емес, өйткені онда бірізділік пен схемалылық басым болып табылады.

Марксизмнің мемлекет типологиясына сәйкес мемлекеттер қатаң тәртіпте белгіленген бір жолмен жүру керек секілді болды. Дегенмен мемлекеттердің даму эволюциялары оған қарағанда анағұрлым көп қырлы болып табылады. Мысалы, мемлекеттердің барлығына құлиеленушілік типі сәйкес келмеді, өйткені олардың дамуында қозғалыс артқа қарай бағыт алған болатын (профеодалдық мемлекеттер) .

Ғалымдардың пікірінше, марксистік теорияны қабылдамауға, тіптен керек болса одан бас тартуға болады, бірақ алдымен оны істеу үшін оның орнына анағұрлым ақылға сыйымды теория ұсыну қажет. Мүмкін осы формациялық көзқарасқа тағы бірнеше толықтырулар жасау керек шығар. Олардың кейбіреулерінің ұсынысы бойынша өмір сүріп келе жатқан формациялық көзқарасқа тағы "шығыстық мемлекет", "өндірістің азиаттық нысаны", "профеодалдықты" қосу қажет деп түсінеді. Ендігі кезде "посткапитализм" мемлекеттері деген түсініктің өзіне жаңаша қарау керек. Бұл дегеніміз не: мемлекеттің жаңа типі ма, әлде мемлекеттердің басынан өтетін өтпелі кезеңдер ме? Сонымен қатар социалистік жолмен, социалистік бағытты алып өмір сүріп жатқан мемлекеттерді сынға алуға болмайды. Мемлекеттің ең ірі деген мемлекеттерінің бірі - Қытай Халық Республикасы - өзінің елінің даму бағытын нақ осы социализммен ұштастырып отырғандығын біз қазіргі күні көріп отырмыз.

Марксизм мемлекетті - бір таптың екінші бір тапты қанауы деп түсіндіреді. Типті осындай бөлудің прогрессивті де негативті де жақтары басым болып табылады. Бір жағынан мемлекет таптың құрылуымен байланысы анық көрінеді, топтар және таптар құрылмаған қоғамдарда мемлекет орнамайды. Негізінен алғанда мемлекеттердің алдындағы мақсат екіге бөлінеді: бір жағынан бүкіл қоғамның мүдделерін қорғап, жалпы қоғамдық мәселелерді шешу, ал екінші жағынан - таптардың арасындағы қайшылықтарды бәсеңдету. Қоғамда таптар анық құралмаған кезде мемлекет пайда болған жағдайлар да кездеседі. Мысалы: Шығыс мемлекеттерді марксизм құл иеленуші мемлекеттерге жатқызады, ал негізінен бұл мемлекеттерде құл иеленушілік қарым-қатынастар әлі қалыптасқан да жоқ еді, мемлекеттерді туғызған басқа да жағдай да - географиялық жағдайлар мен қоғамның жалпы экономикалық функциялары мен қызметтері (мысалы, Египет мемлекетінде - Ніл өзенімен байланысты жер суару жұмыстар) . Сонымен, марксистік типологиясының негізін қалыптастыратын қоғамның экономикалық базисі мен таптық құрылысы. Марксизм мемлекеттің тарихи типтерін қоғамның даму құрылысымен және экономикалық формация деген түсініктерімен байланысты болды. Экономикалық формация базис (бұл қоғамның белгілі бір даму дәуіріндегі экономикалық құрылыс) пен қондырмадан (әрбір базистің өзінің қондырмасы болады) тұрады. Базисті өндірістің тәсілі белгілейді. Өндіріс өндірістік қатынастар мен өндіруші күштерден тұрады. Осы формация марксизм құл иеленушілік, феодалдық, буржуазиялық және социалистік мемлекеттерді сәйкес келтіреді. Мемлекеттің тарихи типтері осы экономикалық-қоғамдық формация мен тығыз байланыста дамуға тиісті.

Бұлайша мемлекеттедің типтерін жіктеудің тиімді жақтары:1) Әлеуметтік-экономикалық факторлардың негізінде мемлекетті бөлу идеясының өзі тиімді, себебі шын мәнісінде ол қоғамға маңызды ықпал етеді;

2) Ол мемлекеттің табиғи-тарихи дамуындағы ерекшеліктерін көрсетеді.

Жетімсіз жақтарына:

1) ол көп жағдайда біржақты, арықтау жоспарларымен сипатталады, сонымен бірге, тарих көпжақты кестелі және әр уақытта сол үшін алдын-ала белгіленген кестеге сай болуы әруақытта болмайды.

2) бұл ретте рухани факторлар есепке алынбайды.

Әлемдік әдебиеттерде мемлекет типологиясының классификациясына көптеген негіздер келтірілген болатын. Басқаларға қарағанда олардың ішінде ең көп кездескені мемлекеттерді демократиялық және демократиялық емес деп бөлуді ұсыну болатын. Мемлекеттерді тануға көмек көрсететін мұндай классификация тек мүмкін ғана емес, сонымен қатар маңызды болып табылады.

Соңғы кездері мемлекеттердің типін тоталитарлық, авторитарлық, либералдық және демократиялық деп жіктеу кең етек алуда.

Тоталитарлық мемлекетте адам мемлекеттің машинасының винтигі болып табылады. Билік не басқарушы элитаның немесе диктатор мен оның айналасындағылардың қолында болады. Ал қалған барлығы басқару мен билік етуден аластатылады. Бұл кезде құқықтық реттеудің режиміне "Заңмен тыйым салынбағандардың барлығына рұқсат етіледі" деген сәйкес келеді.

Авторитарлық мемлекет тоталитарлық мемлекеттерден оның құрамында кішкене болса да демократиялылық пен заңдылықтың элементтері бар болады.

Либералдық мемлекеттер доктриналар мен идеялардың негізінде

құралады. Бұл мемлекетерде тұлғаның мемлекеттен құқықтық тұрғыдан автономиялануына мүмкіндік беріледі, мемлекеттің жеке өміріне негізсіз қол сұғуға мүмкіндіктер жасалмайды. Бұл мемлекеттерде азаматтардың құқықтары мен міндеттері заңмен бекітілген, бірақ олардың жүзеге асырылуына мүмкіндіктер беріледі, "Заңмен тыйым салынбағандардың барлығына рұқсат беріледі" деген құқықтық режиміне негізделген. Дегенмен мемлекеттің және қоғамның құрылысын өзгертуге бағытталған әрекеттерге тыйым салынады.

Демократиялық мемлекетте мемлекеттің және қоғамның маңызды деген сауалдарын шешуде азаматтардың нақтылы қатысуына мүмкіндік берілген және мемлекеттің барлық органдары сайланбалы және адамдардың бақылауында болады.

Қарастырылып жатқан классификация ғылыми және практикалық маңызға ие болып отыр. Оның басты критериі ретінде саяси, нақтырақ айтқанда мемлекеттік-құқықтық режим болып табылады.

Аталған мемлекет типологиясы жалпы алғанда және толықтай құқыққа да тиесілі болып табылады.

Мемлекеттерді цивилизациялық, өркениеттік критериімен де бөлу қазір жиі кездеседі. Цивилизациялық әдістің және формациялық бөлудің айырмашылықтары көп. Формациялық критерий көбіне қоғамның таптық құрылысы мен өндірістік тәсіліне көңіл аударады. Бұл типологияның сыңар жақ түсіндірілуі. Мемлекеттердің ерекшеліктерін білу үшін қоғамның барлық салаларының базисін зерттегенде оған қоса қоғамның мәдени-рухани деңгейін зерттеп, орнын көрсету қажет және қанаушы таптан басқа қоғамды құрған барлық топтарды зерттеп орындарын, рөлін, маңызын түсінген дұрыс. Қоғамның әдет-ғұрыптарын, әр топтың саналары мен құқықтарының деңгейін білу қажет. Ал зерттеудің ең маңызды мақсаты - жеке адамның бостандығы мен құқықтарын, әлеуметтік жағдайын және еңбектегі қарым-қатынастарын жақсы білу - мемлекетке мінездеме беру үшін өте керек нәрселер. Қоғам бірнеше топтарға бөлінетін болса да, мемлекеттің алдында тұрған мақсат сол топтардың арасындағы қайшылықтарды бәсеңдетіп бүкіл халықтың мүддесін қорғау. Осы әдісті біз цивилизациялық әдіс деп атаймыз. Цивилизациялық әдіс мемлекет өзінің еленде тұратын адамдары үшін қандай жақсылық істеді, экономикалық, саяси, әлеуметтік, өнегелі қоғамның дамуы үшін қандай шара қолданды деген сұрақтарға жауап береді.

Цивилизациялық пікір бойынша мемлекеттің тарихи типі өзгеру үшін экономикалық базисқа қосымша қоғамның мәдени және рухани сана-сезімі жоғары деңгейде болуы қажет.

Жоғарыда айтқандай, өркениетті жолдың негізінің белгісі ретінде оның рухани жағы (мәдени, діни, ұлттық, психологиялық) жатады. Осы жолды жақтаушылардың өкілі А. Дж. Тойнбидің ойынша, өркениет - қоғамның жабық және жекелеген жағдайы, діни, ұлттық, географиялық және басқа белгілерінің жалпылылығымен өзгешеленеді. Соған байланысты олардан мынадай өркениетті бөліп айтуға болады: мысырлық, қытайлық, батыстық, провославиелік т. б.

Бұл теорияның маңызды және пайдалы тұстарына:

1) Мәдениет факторларының белгілі жағдайдағы маңыздылығы бөліп көрсетілген;

2) Әртүрлі өркениеттің ерекшелігін сипаттайтын рухани белгілердің кеңеюіне байланысты, мемлекетті кейіптеу төмендемеген.

Жетімсіз жақтарына:

1) Әлеуметтік-экономикалық факторлар бағаланбайды.

2) Бұл - мемлекетті типтеу емес, қоғамды кейіптеуге жатады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.