Майда еритін витаминдер тобы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

1 Кіріспе
2 Негізгі бөлім
2.1 Майда еритін витаминдер тобы
2.2 Майда еритін витаминдер ашылу тархы
3 Қорытынды
4 Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

Ретинол
А витамині, антиксерофтальмиялык
А витамині химиялық структурасы тұрғысынан каротнге жақын, 1831 жылы неміс ғалымы Вакенродер оны өсімдіктерден ашты. Эмпирикалық формуласы С20Н30О. Ретинолдың химиялық формуласьш швецар химигі Каррер тапты.

Адам мен жануарлар тіршілігінде А витаминінің атқаратын маңызы зор. Бұл витамин тағамдық заттардың құрамында жетіспегенде организмдегі зат алмасу бұзылады, оның салдарынан өсу кешеуілдеп, салмақ азаяды. Көздің мүйіз қабығы бүлінумен
қатар, әлсіз жарық жағдайда адамның көру қабілеті де нашарлайды, мысалы, кешке жақын қараңғылық түсе бастағанда, оны халық арасында ақшам соқыр немесе тауық көз дейді. Мұндай
аурумен ауыратын адам ымырт жабыла өте нашар көреді. Көзі қызарып, ауырып, жарыққа қарай алмайды. Іңірде көрмеу әсірссе тракторшыларға, ұшқыштарға және шоферлерге аса қауіпті. Мүмкін осыдан шығар, Жапонияның транспорт министрлігі түнде жұмыс істейтін шоферлерге А витаминін қосымша түрде арнайы бергізіп тұрады. Ретинол әсіресе бауырда, бүйректен жасалған тағамдарда, сары майда, жұмыртқада, балықтардың майларында көп кездеседі.
Кальциферол
(Д витамині, антиразиттік)
XVIII ғасырдың ортасында Глиссон деген ағылшын дәрігері
Лондон қаласында тұратын жас балалардың арасында кездесетін ауру туралы жазған болатын. Бұл аурумен ауырғандардың сүйектері деформацияланатындығы анықталды, кейіннен оның мешел (рахит) ауруы яғни тағамда Д витамині жетіспеушілігі салдарынан екендігі белгілі болды.
Токоферол
(Е витамині, антистершіьдік)
Е витаминін 1921 жылы Иванс деген зерттеуші ашты. Жануарларды қолдан тек жасанды тамақпен; 54 жүгері крахмал, 18 қа зейін, 15 шошқа майы, 9 сары май, 4 тұздың қоспасы және 5 құрғақ сыра ашытқыларымен қоректенгенде, олардың ұрықтарының өсіп-өнуі тоқталып төлдемейтіндігі анықталды. Бұл құбылыс Е витамині жетіспеушілігінен екен. 1936 жылы Тванс бидай тұқымы ұрығынан Е витаминін бөліп алды, ол 7 ~ токоферол (грек тілінде токоs -- үриақ, рһtго -- алып жүру, жалғасттыру деген мағынаны білдіреді деп аталады).
Филлоион

(Квитамині, антигеморрациялық)
1929 жылы дат ғалымы Дам алғашқы рет балапандарды төмен-дегідей құрамынан тұратын жасанды тамақпен: 66 % крахмал, 18 % казеин, 4,5 % тұз қоспасы 2,5 % клетчатка мен ашытқылар экстрактысы, А мен Д витаминдері бар балық майымен қоретен-діргенде, 1 -- 2 аптадан кейін ет пен тері арасында немесе бұлшық еттерге, миға және ішектерге қан құйылуын байқаған. Бұл К витаминінің жетіспеуінен болатын құбылыс екен. Егер жасанды тағамның құрамыңдағы крахмалды астық тұқымдастары қоспасы-мен алмастырғанда, жоғарыдағыдай қан құйылу құбылысы мүлдем тоқтаған.
К витамині өсімдіктердің жасыл бөліктерінде, әсіресе беде мен жоңышқа жапырақтарында көп куздеседі. Шіріген балық ұны құрамынан да табады, оны К2 витамині деп атайды, ал жаңадап дайындалған балық ұнында ол кездеспейді, себебі микроорга-низмдер балықты шіріту барысында филлохинды синтездейді екен.

Ғ витамині
(қанықпаган май қышқылдары)
Соңғы жылдары жүргізілген зертгеулер нәтижесінде, егер тағамның құрамыңда өсімдіктер майы болмаса, онда адам организмінде липидтер алмасуы бұзылып, қан тамырлары қабырғаларында холестерин заты көп мөлшерде жиналады екен. Өсімдіктер майлары құрамында кездесетін 18 және 20 көміртегі атомдары бар қанықпаған май қышқылдары липидтер алмасу процесіне, әсіресе холестриннің алмасуына өте қажет-ақ.
Q витамині (убихинон)
1955 жылы жануарлар майынан Q липовитамині немесе уби-хиноно бөлініп алынды. Бұл, әсіресе мембрананың митохон-дрияларында көп кездеседі. Химиялық табиғаты жағынан Q вита-мині хинонның туындысы болады. Оның сақинасында екі меток-сильды топтар кездесумен бірге, бүйір тармағында 6 -- 10 изопрен бөліктерінен тұратын изопрен топшасы бар.
Убихинон биологиялық тотығу процесітерінде үлкен ролі
атқарады. Мұның молекуласында карбонильды топтар болатындықтан, протондар мен элекгрондарды тасымалдау процестеріне тікелей ат салысады. Бұл процесс клетканың энергетикалық станциялары болатын митохондрияларда өтеді.
Q витамині әсіресе жүректің бұлшық еттерінде көп кездеседі, себебі жүректің орасан зор жұмыс істеу барысында, оның энергияны да көп қажет ететіні белгілі. Сондай-ақ бұл витамин ткандердің тыныс алуына да қатысады.
Активитаминдер
Клетканың витаминмен қоректенуіне ортүрлі әдістермен бөгет жасайтын заттарды -- антивитаминдер деп атайды. Оларды екі топқа бөледі:
1) витамин молекулаларын бұзатын немесе олардың активсіз-дендіретін, яғни инактивтендіретін заттар:
2) витаминдердің структурасына ұқсас және олардың биоло-гиялық активтік заттардың ығыстырып, активсіздендіретін заттар.
Мысалы, К витаминіне гепарин мен дикумарин жатады. Олар протромбиннің тромбинге айналуына бөгет жасайды, сонымен бірге қан айналу процесін баяулатады. Жұмыртқа белогі -- авидин-биотинді байланыстыруға қабілетті.
Осы сияқты мысалдарды көптеп келтіруге болады.

Бұл топқа жататын витаминдер суда ерімейді, органикалық еріткіштерде: спирт, бензин, хлороформ, ацетон, т.б. жақсы ериді.
А витамині (ретинол, антиксерофтальмиялық витамин)
Ретинолды зерттеу 1909 жылы басталып, 1933 жылы синтез - делген. А витаминінің бірнеше витамерлері бар - А1, А2, А3; ішінде ең көп тарағаны - А1 (теңіз балықтарының бауырында көп болады).

Бұлардың бір-бірінен айырмашылығы формулада көрсетіл - ген, яғни А2 витаминінің β-ионон сақинасында екінші қос байланы - сы бар:

Химиялық құрылымы жағынан А витаминдері құрамында β-ионон сақинасы, оның бүйірінде изопреннің екі қалдығы және гидроксил тобы бар спирттер. А витаминдері сары түсті, 59-64°-та балқиды, от - тексіз 100°-қа дейін қыздыруға төзімді, жылдам тотығатын крис - талды заттар. Организмде ферменттердің қатысуымен ретинол (спирт) тотығып, витаминдік қасиеті бар ретинальға (альдегид) айналады:
Ұлпаларда, бауырда А витамині әр түрлі қышқылдармен (сірке, пальмитин, янтар) қосылып, күрделі эфир түрінде болады.
А витамині тек жануардан алынған азықтарда болады: балық майында, бауырда, етте, жұмыртқада, сары майда, т.б. Ал өсім - діктерде А витаминінің провитаминдері - каротиндер түзіледі. Каротиндер (лат. carota - морковь) - ең алғаш сәбізден бөлінген, сары түсті пигменттер.
Каротинге сәбіз, асқабақ, қымыздық, қара қарақат, қара жи - дек, қарлыған, қызыл бұрыш, қызанақ, т.б. өсімдіктер бай. Осы кезде зерттелгендері - α-, β-, γ-каротиндер. Бауырда және ішекте каротиназа ферментінің әсерімен β-каротиннен А витаминінің 2 молекуласы түзіледі.

А авитаминозының белгілері
А витамині организмде жетіспесе адам мен малдың өсуі баяулайды, салмағы азаяды. Тері мен ішкі органдардың кілегей қабаты кеуіп, мүйізденеді, көру процесі нашарлайды. Көз торының таяқша клеткаларында родопсин пигменті бар. Ол опсин белогы - мен А витаминінің альдегидтік түрі ретинальдың қосылысы. Жарықта родопсин опсин және ретинальға бөлініп, көздің көру қабілеті жоғарылайды:

Қараңғыда, керісінше екі зат бірігіп, родопсин түзілген кезде ғана көздің көру қабілеті жоғарлайды. Егер А витамині организмде жеткіліксіз болса, родопсиннің концентрациясы төмендеп, іңірде көздің көру қабілеті нашарлайды, ақшам соқырлығы немесе тауық соқырлы - ғы деген ауру пайда болады. Сондықтан, бұл витаминді көру витамині деп те атайды.
Авитаминоз кезінде көздің мүйіз қабаты құрғап, кеуіп, жас бөлінуі азаяды. Көздің мөлдір қабатына микробтар еніп, қабынып, жұмсарып жара пайда болады, көздің көру қабілеті төмендеп за - қымданады, ксерофтальмия (грек. xeros - кебу, ophtalamus - көз) деген ауруға шалдығады. Бұл жағдайда микробтарды жоятын ли - зоцим ферменті түзілмейді, сондықтан организмнің жұқпалы ауруларға төтеп беру қабілеті нашарлайды. Осыған орай, А витаминін денсаулық витамині деп те атайды.
А витамині организмге шамадан тыс көп түскен кезде гипер - витаминоз ауруы пайда болады, егер ол бір рет өте көп мөлшер - де организмге түссе - уланады.
Д витамині (кальциферолдар, антирахиттік)

витаминінің бірнеше витамерлері бар. Олардың ішінде ең көп тарағандары - Д2 (эргокальциферол), Д3(холекальциферол) витаминдері. Химиялық құрылымы жағынан бұл витаминдер, жо - ғары молекулалы циклді спирттер - стеролдардың туындылары:
Д2 мен Д3 витаминдері ультракүлгін күн сәулесінің әсерінен эргостерол мен холестерол провитаминдерінің В сақинасындағы 9-шы және 10-шы көміртек атомдары арасындағы байланыстың үзілуі арқылы активтеліп, синтезделеді.
Д2 витамині ультракүлгін сәулесінің әсерімен эргостеролдан бірнеше аралық заттар (люмистерин, тахистерин) түзілу арқылы пайда болады.
Қазіргі кезде бұл реакцияның барлық өнімдері таза күйінде бөлініп алынған.
Д2 және Д3 витаминдері дәмсіз, түссіз, иіссіз кристалдар, 115-117°-та балқиды. Органикалық еріткіштерде: хлороформда, бен - золда, эфирде, ацетонда, спиртте жақсы ериді де, су мен глице - ринде ерімейді.
Бұл витаминдер тотықтырғыштардың әсерінен В сақинасын - дағы 7-ші және 8-ші көміртек атомдары арасындағы қос байла - ныстары үзіліп, өте тез бұзылады.
Д3 витамині ас арқылы түспесе де, организмде тиісті прови - таминнен синтезделе береді. Д -- авитаминозы көбінесе солтүстік жақта, қыста кездеседі.

Биомедициналық қызметі
Д витамині организмде фосфор мен кальцийдың ащы ішектің сілемей қабатының клеткаларында сорылуына әсер етеді. Қанда кальцийдың фосфорға қатынасы 2:1 (CaP=21) болатындықтан, осы тепе-теңдікті сақ - тайды, сүйектің беріктігін қамтамасыз ететін фосфор-қальций тұздарының түзілуіне қатысады, қалқанша безі - нің функциясына әсер етеді. Кальциферол қанның белоктарымен кешен түзе отырып тасымалданады. Бұл кешен Д витаминін биологиялық тотығудан сақтайды.
Д витамині тағамда жетіспегенде балалар - мешел (рахит; грек. zhachіs - арқа қыры, омыртқа бағанасы), ересектер - остео - маляция (ostean - сүйек, malatіa - жұмсару), немесе остеодистро - фия, ал бөгде адамдар остеопороз (грек. poros - саңылау, тесік) ауруларына шалдығады.
Аурудың себептері: азықта Д витаминінің жетіспеуі, қарбалас қалқанша бездері қызметінің бұзылуы, азық пен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.