Зертханалық жануарлар шошқа обасының вирусына төзімді

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны
Кіріспе
Негізгі бөлім
1.1 Аурудың өршуі және оның белгілері

1.2 Аурудың таралуы және созылмалы түрлері ...

1.3 Аурудың індеттік ерекшілігі
1.4 Аурудан сақтану және одан арылу шаралары...

2 Өзіндік зерттеу
2.1 Обаны патанатомиялық тұрғыдан зерттеу..
3 Техникалық қауіпсіздік
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі...
Анықтама
Шошқаның обасы (Pestis suum,чума свиней) - аса жұғымтал, жіті байқалғанда өлітиіп, гаморрагиялық диатезбен, ал жітілеу және созылмалы түрде өткенде өкпеннің крупозды, ішектің крупозды-дифтериттік қабынумен ерекшеленетін жұқпалы ауру.
Індеттану- індет процессін, жұқөпалы ауруардың пайда болу және таралу заңдылықтарын зерттейтін, сол арқылы жұқпалы аурулармен күресу әдістерін қарастыратын ғылым.
Инфекция- жануарлар организмі мен зардапты микробтың бір-біріне әсерінен туындайтын ерекше жағдай.
Тірі вакцина - ауру қоздырушыларының тіршілігін жоймаған өсіндісі болып табылады.

Індеттанулық эксперимент - тәжірбие ретінде қолдан жұқтыру арқылы жануарлардың арасында жұқпалы ауру таратып, індет процесіне бақылау жасау.
Иммундеуші субинфекция - енген микробтың өсіп-өнбей тіршілігін тоқтатуының нәтижесінде организмнің дертке шалдықпай, онда иммунитеттің қалпытасуы.
Инфекция қақпасы - зардапты микорбтың жануар организміне енген орны

Кіріспе
Шошқаның обасы (Pestis suum,чума свиней) - аса жұғымтал, жіті байқалғанда өлітиіп, гаморрагиялық диатезбен, ал жітілеу және созылмалы түрде өткенде өкпеннің крупозды, ішектің крупозды-дифтериттік қабынумен ерекшеленетін жұқпалы ауру.

Тарихи деректер. Шошқа обасы алғаш 1833ж Солтүстік Америкада анықталып, жазылған болатын. 19- ғасырдың 60-жылдарында оба Еуропа елдерінің көпшілігінде кеңінен тарап, 20-ғасырдың 50-жылдарына дейін шошқа өсірумен шұғылданатын дүниежүзі елдерінде індет ретінде жиі байқалды. Оба вирусын алғаш 1903ж американ ғалымдары Швеиниц пен Досерт анықтады. 1908ж Досерт пен Уленгут обаға қарсы гипериммунді қан сарысуын алып, оны вируспен бір мезгілде егіп, обаға иммундеудің симультанды әдісін пайдаланды. АҚШ-та 1936ж Мак-Браид, КСРО- да 1939ж И.И. Кулеско шошқа обасына қарсы өлтірілген кристаллволет вакцина әзірледі.Үстіміздегі ғасырдың 50-жылдарынан бастап шошқа организміне реактогендік қасиеттері әр түрлі, қоян организмінде өсуге бейімделген әлсіретілген штаммдардан ( Ровак, SFA, Гудзон) дайындалған құрғақ вирусвакциналар пайдаланыла бастады. Сондай-ақ, К штамынан торша өсіндерінде өсірілген вирусвакцина да дайындалды. Бұрынғы КСРО да обаны зерттеп, оған қарсы шараларын ұйымдастыруда П.С. Саломкин, Н.В. Лихочев, И.И. Кулеско еңбектерін атаған жөн. Шошқаның бұл ауруының клиникалық белгілерін алғаш рет Оңтүстік Африкада Хутчен (1903ж) сипаттады, ал Тейлор оны эксперименттік жолмен жұқтыруға болатындығын дәлелдеді. Мартгомери 1911-1912 жылдары жан- жақты зерттеулер жүргізіп, ауруды вирус қоздыратындығын анықтады. Сондықтан, кейінгі уақытта ауру осы зерттеушінің атымен атала бастады. 1957 ж. дейін бұл індет Африканың экватордан төмен орналасқан елдерде ғана байқалды. Кейіннен ауру басқа құрлықтарға да тарап, қазіргі уақытта Партугалия, Испания, Орталық және Оңтүстік Американың шошқа шаруашылығы дамыған бірқатар елдерінде тұрақты орын алды. Ауру Қоздырушысын алғаш анықтап, ажыратып жазған Р. Кох (1878), Микробты қоян организмінен өткізіп, тірі вакцина даярлаған Л.Пастер (1883). Кейіннен Виноградник ВР -2 вакциналық штамды ұсынады. Оба вирусының А және В серологиялық топтары, обаға қарсы К штамының вакцинасы, ВНИИ ВМ и В вакцинасы, ВГНКИ вакцинасы ойлап табылды.

Сонымен қатар, 1958ж Д.Ф Конев өзінің атымен аталған вакцианы ғылымға енгізді. Обаға қарсы Коневтың К штамынан деполандырылған вакцинасы, Румынияның ВР -2 вакцинасы.

1 Негізгі бөлім
1.1 Аурудың өршуі және оның белгілері

Шошқаның обасы (Pestis suum,чума свиней) - аса жұғымтал, жіті байқалғанда өлетеніп, гаморрагиялық диатезбен, ал жітілеу және созылмалы түрде өткенде өкпеннің крупозды, ішектің крупозды-дифтериттік қабынумен ерекшеленетін жұқпалы ауру. Қоздырушысы - European shwinefever pestivirus, құрамында РНҚ бар Togoviridae тұқымдастығына pestivirus туыстастығына жатады. Көлемі 35-40 нм. Тұратын бір типке жатады. А тобына барлық жастағы шошқаларда жіті өтетін індет қоздыратын, қоянға бейімделген және төменгі температурада торша өсінділерінде өсетін вакциналық штаммдар жатады. В тобына жататын штаммдар негізінен торайларды ауыртады, ал басқа топтарда созылмалы немесе телімсіз емес түрін қоздырады. Бұл топтарды бір бірінен ажырату үшін қыздыру арқылы белсенділігін жою әдісін, өзара бейтараптау, иммунофлуоресценция реакцияларын кешенді түрде қолдану және торайларға қойылатын биосынама пайдаланылады. Шошқа обасының вирусы мен сиырдың диареясы вирусының антигендік туыстығы бар.
Зертханалық жануарлар шошқа обасының вирусына төзімді. Бұл вирусқа тек қана шошқа бейім. Ауырып жазылған жануарлардың қанында вирусты бейтараптайтын, агглютинациялайтын және комплементті байланыстыратын антиденелерді кездестіруге болады [1,2,4].
Вирус шошқа эмбрионының алғашқы торша өсінінде және қайталап егілетін ПК-15 торшасының өсінінде өсіп-өнеді, ЦПӘ тудырмайды. Вирустың өсінде бар-жоғын және індеттік белсенділігін ИФР арқылы анықтайды.
Шошқа обасының вирусын қоян организміне бейімдеп өсіруге болады, соның негізінде олардың шошқаға уыттылығы төмендеп вакцина дайындайтын штаммдар (SFA, К) алынады. Сондай-ақ вирустың торша өсіндерінде өсуге бейімделген штаммдары да бар.

Төзімділігі. Вирус 60°С 10 минутта, ал қайнатқанда сол сәтте күшін жояды. Шошқа қораларда 1 жылға дейін уыттылығын жоймайды. Төменгі температурада жақсы сақталады -5°С-та қандағы вирус 6 ай, ал оған 0,5% карбол қышқылын қосқанда 1 жылдан артық уыттылығын жоймайды. Тоңазытылған етте 2-4 ай, тұздалған етте 10 айдан артық, ысталғын етте 3 ай, мұздатылған етте бірнеше жылға дейін уыттылығын сақтайды. Өлексе мен көңде 3-5 күнде, топырақта 1-2 аптада күшін жояды. Дезинфекция жасау үшін күйдіргіш натрийдің 2-3%, формальдегидтің 2,5% ерітінділері, хлорлы әктің судағы 15-20% тұңбасы пайдаланылады. Олар вирусты 1 сағатта өлтіреді.
Өтуі және симптомдары. Аурудың жасырын кезеңі 5-8 тәулік. Көбінесе жіті, жітіден төмен, созылмалы, ал сейрегірек оба аса жіті түрде өтеді.Аса жіті түрінде жануарлардың қызуы көтеріліп (41 және одан жоғары), жүрек соғуы және тынысы жиілеп, құсып, теріде ақ-қызыл дақтар пайда болып, жылдам әлсіреп, 1-2 күнде өледі. Обаның бұл түрі көбінесе ауруға сезімтал жас малдарға тән.

Аурудың жіті түрі негізінен індет жаңа басталған кезде байқалады. Мұндағы инфекцияның басты белгілерінің бірі - дене қызуының тұрақты түрде жоғары болуы (40-41°С). Жануардың күйі кетіп, әлсіреп, 2-3 күннен кейін құсып, іші қатып, кейіннен іші өтіп (кейде қан аралас), көздің қасаң қабығы қабынып, кілегейлі-іріңді сора ағады. Буаз мегежіндер іш тастайды. Танаудың кілегейлі қабығы қабынып, кейде қан ағады. Ауру шошқалар көбінесе жатады, селқостанып, шөліркейді, жүргенде белі бүкірейіп, артқы аяқтарын нық баса алмай, шатқаяқтайды. Санның ішкі бетінің, мойынның, кұлақ түбі, іштің төменгі жағы терісінде сарғыш, сұйыққа толы күлдіреуіктер пайда болады, оларға кейіннен қан құйылып, бір-біріне қосылып, қолмен басқанда кетпейтін қара-қошқыл дақтарға айналады.

Ауру шошқаның жалпы әлсіреуіне оның тынысының жиілеп, қиналып
демалуы, журек жұмысының нашарлауы қосылып, кейіннен аяқтың, іштің,
күлақтың терісі көкшіл тартады. Қанда ликопения байқалады. Көбінесе ауру
7-10 күннің ішінде өліммен аяқталады. Өлердің алдында шошқаның дене
кызуы 35-36°С-қа дейін төмендейді [1,2,4].

Ауру аса жіті, жіті түрде өрбігенде, кейбір жануарда жүйке жүйесінің зақымдану белгілері басым болады (аурудың жүйкедегі түрі). Ондайда шошқаның аяғын шалыс басуы, бұлшық еттері дірілдеп, құрысуымен қатар кейде кенеттен эпилепсиялық ұстамасы қозып, одан кейін қатты әлсіреп қалады. Мұңдайда ауру жануар жылдам титықтап, тез өледі.
Обаның жітіден төмен түрі 2-3 аптаға созылып, негізінен тыныс алу (кеудедегі түрі) және ас қорыту (ішектегі түрі) жүйелері зақымданады. Егер өкпе зақымданса крупозды қабыну өрбіп, шошқа қиналып, сырылдап дем алып, ышқынып жөтеліп, кеудесін басқанда ауырсынады. Аурудың ішектегі түрінде тоқ ішектің кілегейлі қабаты крупозды-дифтеритті қабынып, іші өтеді. Дененің мезгіл-мезгіл қызуы көтеріліп, арықтап, әлсіреп, әрең қозғалып, көбінесе бір орында жатып, негізінен өліммен аяқталады. Аурудың ақыры сәтті болған жағдайда шошқа жемге қарап, іші өтуі тоқтап, бірте-бірте жазылады, бірақ, жазылғаннан кейін 10 айға дейін вирус алып жүруші болып қалады.Обаның созылмолы түрі екі айға және одан да ұзақ уақытқа жетеді. Шошқаның оқтын-оқтын іші өтіп, мезгіл-мезгіл қызуы көтеріліп, жөтеліп,рықтап, терісі қыртыстанып, қабыршақтанады. Кейде қүлағы мен құйрығының ұшатары өліеттенеді.Аурудың жітіден төмен және созылмалы түрлерді қосымша инфекциялармен асқынған жағдайда аурудың клиникалық белгілері өзгерістерге өзгерістерге ұшырауы мүмкін. Бірақ, қалай болғанда да ауру жануарлар қатарынан қалып өспей қалады. Мұндай шошқалар толық жазылмай, айлар бойына вирус алып жүруші болып, айналасындағы сау малдарға қауіп туғызады.Жіті өткенде дененің ыстығы үнемі жоғары болып, тек өлерден 2-3 сағат бұрын 37-35°С-қа төмендейді. Ауырған шошқаның танауы мен көзінен қоймалжың сора ағып, кейде танауынан қан кетеді. Өкпенің қабынған белгілері байқалады. Терісі, әсіресе, құлақта, талпақ танауында, кеудесінде, төсінде, құрсақ тұсында, құйрығында қөкшіл түске енеді. Аурудың соңғы кезеңінде бұл жерлері қанталайды. Өлерінен 1-2 күн бұрын кей жануарларда менин-гоэнцефалит белгілері байқалады. Буаз мегежіндер іш тастайды. Ауру 4-10 күнге созылып, өліммен аяқталады. Жітіден төмен өткенде, 15-25 күнге созылады да, көбінесе өліммен тынады. Тірі қалған жануарларда ауру созылмалы түрге ауысады да, 2 айдан 1 жылға дейінгі уақыт аралығында бронхопнеманияға тән белгілерімен әбден арықтап барып өледі [1,2,4,5].

1.2 Аурудың таралуы және созылмалы түрлері
Оба вирусы шошқа организміне енгеннен кейін лимфоидты ұлпаларда көбейіп, 6 сағаттан кейін сол маңдағы сөл түйіндеріне енеді. Бір тәуліктен кейін қанға өтіп, организмге түгел жайылады, бірақ, негізінен көкбауыр, сөл түйіндері, бауыр, жілік майы сияқты лимфоидты торшаларға бай ағзаларда жинақталады. Вирус енген қан тамырларының эндотелий қабаты зақымданып, өліеттенеді. Осындай тамырлар жарылып, көптеген қанталаула кездеседі. Соның салдарынан қан айналу жүйесінің жұмысы бұзылып, оның әсерінен сөл түйіндерінде, ішекте, басқа да ағзаларда өліеттену ошақтары пайда болады.Қан түзу органдарының зақымдануына байланысты қаназдық, лейкопения өрбіп, лимфоидты-макрофагты ұлпалар семіп, соның салдарынан жалпы иммундік жүйенің қызметі бұзылады. Егер оба қосалқы бактериялық инфекциялармен асқынса, ішекте крупозды-дифтериттік қабыну болады. Мидағы және жұлындағы қабыну процестерінің әсерінен іріңсіз энцефалитке тән тамыр төңірегінде іркілген торшалар жиынтығы кездеседі. Жүйке жүйесінің осындай өзгерістерінің әсерінен жануардың күйзелуі немесе қозынуы байқалады.Ауру жіті өткенде бүкіл организмдегі, әсіресе, қан түзу және қан айналу жүйелерінің, морфологиялық зақымдануы өлімге әкеп соғады. Оба жітідентөмен және созылмалы түрінде өткенде жануардың табиғи төзімділігі әлсіреп иммундік жүйенің жұмысы бұзылады. Нәтижесінде организмдегі шартты түрде зардапты микроорганизмдер (сальмонеллалар, пастереллалар, т.б.) көбейіп, негізгі ауру қосалқы инфекциямен асқынады. Мұндайда көбінесе өкпеде крупозды, тоқ ішекте крупозды-дифтериттік қабыну өрбіп, шошқа әлсіреп, арықтап, өліп қалады. Обаның созылмолы түрі екі айға және одан да ұзақ уақытқа жетеді. Шошқаның оқтын-оқтын іші өтіп, мезгіл-мезгіл қызуы көтеріліп, жөтеліп,арықтап, терісі қыртыстанып, қабыршақтанады. Кейде қүлағы мен құйрығының ұшатары өліеттенеді Аурудың жітіден төмен және созылмалы түрлерді қосымша инфекциялармен асқынған жағдайда аурудың клиникалық белгілері өзгерістерге өзгерістерге ұшырауы мүмкін. Бірақ, қалай болғанда да ауру жануарлар қатарынан қалып өспей қалады. Мұндай шошқалар толық жазылмай, айлар бойына вирус алып жүруші болып,айналасындағы сау малдарға қауіп туғызады [2,6,8].

Иммунитет. Аурудан айыққан шошқалар қайталап ауырмайды.Қазіргі кезде көптеген елдерде обаға қарсы белсенді иммунитет қалыптастыру мақсатында оба вирусының қоян денесінде өсіруге бейімделген немесе торша өсіндісінде өсіріп әлсіретілген штаммдарынан дайындалған құрғақ вирусты вакциналар пайдаланылады. ТМД елдерінде вакцина дайындау үшін қоян организмінде өсіріліп әлсіретілген К штамм пайдаланылады. Иммунитет еккеннен кейін 5-10 күнде түзіліп, ересек шошқаларда 1 жылға дейін сақталады.К штаммынан бұдан басқа торша өсінділерінде дайындаған екі вирусвакциналар қолданылады:

-қозылардың ен ұлпасының диплоидты торшасында өсірілген ВНИИВМи вирусвакцинасы;

-шошқа эмбрионының бүйрегінің торша өсіндісінде өсірілген ВГНКИ вирусвакцинасы. Кейінгі жылдары шошқаны обаға қарсы иммундеудің аэрозольдік және алиментарлық әдістері тәжірибеге енгізілді. Сондай-ақ, оба, тілме, ауески ауруы, пастереллез, сальмонеллезге бір мезгілде кешенді иммундеу әдісі қолданыла бастады.Жасырын кезеңі 2-22 күн. Аса жіті, жіті, жітіден төмен және созылмалы өтеді. Аса жіті өткенде, дененің ыстығы кенеттен 40,5-42,5°С-қа көтеріледі. Жануар ентігіп, жөтеледі, жемге қарамайды, шөлдейді. 1-2 күн өткенде ыстығы төмендейді. Артқы аяқтары салдана бастайды. Ыстығы басылғаннан соң 2-3 күн өткенде ауырған шошқа өледі.Жіті өткенде дененің ыстығы үнемі жоғары болып, тек өлерден 2-3 сағат бұрын 37-35°С-қа төмендейді. Ауырған шошқаның танауы мен көзінен қоймалжың сора ағып, кейде танауынан қан кетеді. Өкпенің қабынған белгілері байқалады. Терісі, әсіресе, құлақта, талпақ танауында, кеудесінде, төсінде, құрсақ тұсында, құйрығында қөкшіл түске енеді. Аурудың соңғы кезеңінде бұл жерлері қанталайды. Өлерінен 1-2 күн бұрын кей жануарларда менин-гоэнцефалит белгілері байқалады. Буаз мегежіндер іш тастайды. Ауру 4-10 күнге созылып, өліммен аяқталады. Жітіден төмен өткенде, 15-25 күнге созылады да, көбінесе өліммен тынады. Тірі қалған жануарларда ауру созылмалы түрге ауысады да, 2 айдан 1 жылға дейінгі уақыт аралығында бронхопнеманияға тән белгілерімен әбден арықтап барып өледі. Обаны індеттанулық, клиникалық, патологиялық-анатомиялық деректерге сүйеніп анықтайды [2,6,8].

Зертханалық зерттеулердің нәтижесінде бактериялық инфекциялардан ажыратады. Аурудың жылдам таралып, жасына, күйіне, жыл мезгіліне қарамастан ауыр түрде өтіп, көп шығынға ұшыратуы, өлекседегі өзіндік өзгерістер обаны анықтауға мүмкіндік береді. Күмәнді болған жағдайда зертханалық зерттеулер жүргізіледі. Зертханаға торайлардың өлексесін түгелімен немесе қанын, ішкі үлпершек ағзаларын, сөл түйіндерін жібереді. Зертханада вирусологиялық зерттеулер жүргізіледі. Серологиялық реакциялардан ИФР, КБР, БР пайдаланылады. Түпкілікті диагноз қою үшін шошқаға жұқтыру арқылы биосынама пайдаланылады.

Аурудан айыққан шошқалар қайталап ауырмайды.Қазіргі кезде көптеген елдерде обаға қарсы белсенді иммунитет қалыптастыру мақсатында оба вирусының қоян денесінде өсіруге бейімделген немесе торша өсіндісінде өсіріп әлсіретілген штаммдарынан дайындалған құрғақ вирусты вакциналар пайдаланылады. ТМД елдерінде вакцина дайындау үшін қоян организмінде өсіріліп әлсіретілген К штамм пайдаланылады. Иммунитет еккеннен кейін 5-10 күнде түзіліп, ересек шошқаларда 1 жылға дейін сақтала К штаммынан бұдан басқа торша өсінділерінде дайындаған екі вирус-вакциналар қолданылады:

-қозылардың ен ұлпасының диплоидты торшасында өсірілген ВНИИВМи В вирусвакцинасы;

-шошқа эмбрионының бүйрегінің торша өсіндісінде өсірілген ВГНКИ вирусвакцинасы.
Кейінгі жылдары шошқаны обаға қарсы иммундеудің аэрозольдік және алиментарлық әдістері тәжірибеге енгізілді. Сондай-ақ, оба, тілме, ауески ауруы, пастереллез, сальмонеллезге бір мезгілде кешенді иммундеу әдісі қолданыла бастады [2,6,8,10].

1.3 Аурудың індеттік ерекшілігі

Індеттік ерекшеліктері. Табиғи жағдайда обамен жасына, тұқымына қа-рамастан үй және жабайы шошқалар ауырады. Асыл тұқымды ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.