Патогенді аурулар

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Оңтүстік Қазақстан Медицина Академиясы
"Микробиология кафедрасы"

БӨЖ
Тақырыбы:Фитопатогенді микроорганизмдер

Қабылдаған:Курманбекова Ш.Ж
Орындаған:Жукешева.Ж
Тобы:202-ФКБ

Шымкент 2019

Жоспар
I.Кіріспе
II.Негізгі бөлім
Фитопатогенді бактериялар
Өсімдіктер шалдығатын аурулар
Шіру,ісік,некроз,теңбілдену,солу және т.б
Патогенді аурулар
III.Қорытынды
IV.Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
Микроорганизмдер тіршілік нәтижесін адам ерте заманнан пайдаланылғаны белгілі қамырашытқан. Микроорганизмдердің адам өміріндегі маңызы. Микроорганизмдер пайдалы жағына қарама-қарсы зияндылығы олардың аурутудырғыштығы олар өнімдерді көгерту шіріту, археологиялық ескерткіштердің шіруі. Олар тағам өнеркәсібінде пайдаланады.Адам мен жануарлардың ауыз қуысында бактериялардың басым көпшілігі тіс өңезіндес көп шоғырланады. Мысалы, тіс өңезінің 1г массасында 250 млн микроб клеткалары болады. Ауыз қуысының тұрақты мекен етушілеріне стрептококтар, лактобатцилдер, каринебактериялар, актиномицеттер, бактероидтар, ашытқы саңырақұлақтар, микоплазмалар жатады. Факультативті мекен етушілерге энтеробактериялар, споратүзші бактериялар жатады.Ауыз қуысындағы микроорганизмдердің сандық және сапалық құрамына жағдай жасайтын сілекей болып табылады,ол антибактеиалды белсенділекке ие әр түрлі ферменттер бөледі. Адам қарнында микроорганизмдер мүлдем болмайды,ол қарындағы бактерицидтік әсері бар қарын сөлі мен қышқыл реакциясына байларысты.Егер қарында pH бейтарап немесе сілтілі жағдайға қарай паталогиялық ауытқыса,онда қарында Sarcina ventriculi,Bacillus subtilis пен кейбір саңырауқұлақтар кездеседі.Ащы ішекте салыстырмалы түрде бактериялар аз болады(102-103),көбінесе аэробтар.Ал тоқ ішекте микробтар саны көп,260 түр кездеседі,олар көбінесе факультативті және облигатты анаэробтар.Тәулігіне адамның организмінен 17х1012 бактериялар бөлініп шығады.Тоқ ішекте көп немесе бактероидтар, бифидобактериялар фекальді стрептококк, ішек таяқшасы, сүт қышқылы бактериялар және т.б. тіршілік етеді.Осының ішінде соңғылары ішекте шіріткіш микрофлора мен кейбір патагенді микробтарға қарсы антагонистер болып табылады.
Қоршаған орта ауасынан шаң арқылы адам мен жануарлар тыныс алу жолдарына көптеген микробтар келіп түседі.Танау қуысындағы эпителийдің қорғаныштық функциясы мен лизоцим мен муцинаның бактериоцидтік әсеріне байланысты көптеген микроорганизмдер ұстап қалады.Бронхы мен өкпе альвеолдары залалсызданған.Тыныс алу жолының жоғары жолдарында үнемі стафилококтар, коринебактериалар стрептококтар, бактероидтар, капсулалы грам-теріс бактериялар тіршілік етеді.Бактериялардан басқа вирустар мен аденовирустар болады.

Бактериялардың өсімдік патогенезіндегі рөлі, қоздыратын аурулары. Көптеген бактериялар топырақта және өсімдік қалдықтары мен жануар өлекселерінде сапрофитті тіршілік етіп, оларды ыдыратып, гумус түзуге қатысады. Қазіргі кезде өсімдік ауруларын қоздыратын бактериялардың 400-ге жуық түрі белгілі, олар фитопатогенді бактериялар деп аталады. Адам мен жан-жануар ауруларын қоздыратын түрлері де жеткілікті.
Өсімдік мүшелерінде бактериялардың тіршілік етуінен әр түрлі патологиялық өзгерістер байқалады. Оларға жапырақтар мен сабақтардағы некроз дақтар, су және қоректік заттар жүргізетін түтікшелердің бітелуі немесе улануынан өсімдіктердің кенеттен солуы, жемістер мен түйнектер және тамыр жемістердің ылғалды шіруі, жасушаның шамадан тыс көбеюінен пайда болатын ісіктер, т.б. өзгерістер жатады.
Шіру -- көбінесе өсімдіктердің жемістері мен түйнектері және тамыр жемістерінде байқалады. Бұл ауруды Erwinia туысына жататын бактериялар қоздырады, көкөніс дақылдары мен картопта жиілеу кездеседі.
Дақтар, немесе теңбілдену -- жапырақтармен қатар сабақтар және жеміс түзетін мүшелерде пайда болады. Бұл ауруларды Pseudomonas және Xanthomonas туыстарының өкілдері қоздырады. Күйік сүректі ағаштарда кездеседі, олардың гүл шоғырлары, сабақтары немесе бұталары қарайып кетеді. Қоздырғыштары Bacillus, Pseudomonas, Xanthomonas және Erwinia туыстарының өкілдері болуы мүмкін.
Солу -- бактериялар өсімдік тамырларын немесе өткізгіш және су тасымалдайтын түтікшелерді өздерінің шырыштарымен бітеп, немесе улауы нәтижесінде байқалады. Бактериялардың әсерінен өсімдік тамырлары мен сабақтарында немесе бұталарында неше түрлі ісіктер, немесе терең жаралар пайда болады.
Фитопатогенді бактериялар әсерінен жоғарыда көрсетілген морфологиялық және анатомиялық өзгерістермен қатар, физиологиялық және биохимиялық үрдістер қалыпты жағдайдан ауытқиды. Мәселен, жапырақ пен сабақтардағы некроз дақтар мен ісіктерден фотосинтез және ассимиляция екпінділігі төмендейді. Ауру жайлаған өсімдіктерде органикалық заттардың және ассимиляттардың жапырақтардан жыныс мүшелерінде жинақталуына біраз кедергі жасалынады. Осының салдарынан мәдени дақылдардың түсімділігімен қатар, сапасы да айтарлықтай нашарлайды, кейде олар апат болып, өнім мүлде жиналмайды. Кейбір фитопатогенді бактериялар өсімдік ұлпасына улы заттар бөліп шығарады. Олардың әсерінен көкөніс дақылдары мен картоп түйнектері, жемістер мен тамыржемістер сақтау кезінде тез арада шіріп, жиналған өнім ысырап болады.
Морфологиялық және физиологиялық ерекшеліктері. Табиғатта кездесетін көптеген бактерия түрлерінің тек біразы ғана өсімдік патогендері ретінде белгілі. Морфологиялық қасиеттері бойынша фитопатогенді бактериялар бір-біріне өте ұқсас келеді. Олар бір жасушалы, ядросы анық байқалмайтын бөліну арқылы көбейетін микроағза. Пішіні көбінесе екі ұшы жұмырланған таяқша тәріздес жеке жасушалардан тұрады немесе қосарланған, кейбір түрлері қысқа тізбек түзеді. Кейде олар сәл иілген немесе тарамдалған. Мөлшерлері өте кіші, ұзындығы 0,5-4,5, ені -- 0,3-0,6 микрон. Фитопатогенді бактериялардың көпшілігі денесіндегі талшықтар арқылы сұйық ортада еркін қозғалады. Көпшілігі спора түзбейді, түзетін түрлері бірен-саран, мәселен көптеген дақылдардың жемістерін және басқа мүшелерін шірітетін B. mesentericus. Сауыт (капсула) түзетіндері де сирек кездеседі. Оған қиярдың бұрышты дағының қоздырғышы Pseudomonas lachrymanas жатады. Бұл бактерия ауруға шалдыққан мүшелердің үстінде шырышты экссудат бөледі, ауа райы құрғақ болса, ол кеуіп қиыршыққа айналады. Грамм әдісімен боялмайды немесе реакциясы теріс және боялатын, немесе оң әсерлі болып, екі топқа жіктеледі. Corynebacterium туысына жататындарынан басқалары бұл әдіспен боялмайды. Спора түзетін, денесі таяқша тәріздес немесе дөңгелектеу, жылжымайтын бактериялармен қатар денесіндегі талшықтары арқылы еркін жылжитындары кездеседі.
Сырт келбеті бірдей болғанмен фитопатогенді бактериялар физиологиялық және биохимиялық қасиеттері арқылы ажыратылады. Олардың басым бөлігі аэробтар, жасанды қоректік орталарда, мәселен ет-пептон немесе картоп агарында және т.б. жақсы өседі. Колониялары көбінесе ұсағырақ, дөңгелектеу, жиектері бір тегіс, көлденеңі 0,3-0,5 мм, беті жылтыр, біртегіс немесе шырышты, реңі түссіз немесе күңгірт сары келеді.
Бактериялардың қоректену ерекшеліктері, зат алмасуы және мамандануы. Фитопатогенді бактериялар өсімдік ұлпасындағы дайын органикалық заттармен қоректенетін гетеротрофты ағзаға жатады. Оларды осмостық жолмен, жасушалардың қабықшасы арқылы өзіне қабылдайды немесе сорып алады. Арнайы ферменттердің көмегімен өсімдік ұлпасындағы органикалық заттарды өздері игере алатын қарапайым қосылыстарға ыдыратады. Қоректік заттар бактериялардың көбеюіне және жаңа жасушаларды түзуіне жұмсалады. Қорытылған заттарды денесі арқылы сыртқа -- өсімдік ұлпасына немесе басқа субстратқа шығарып отырады. Бактериялардың фитопатогендік қасиеттері тіршілігіне қажетті ферменттердің бар-жоғына тікелей байланысты. Олардың көпшілігінде ақуызды игеретін протеаза, пектин заттары мен жасуша қабықшасын ыдырататын пектиназа және протопектиназа, крахмалды гидролиз жасайтын амилаза, хлорофилл дәндерін жоятын -- хлорофиллаза ферменттері бар. Аталған ферменттердің ішінде аса қажеттісі протопектиназа, оның көмегімен бактериялар өсімдік ұлпаларын ыдыратып, өзіне қажет заттарды алады. Тотықтыру ферменті -- тирозиназаның әсерінен өсімдік ұлпалары қараяды немесе қара-қоңыр тартады. Мысал ретінде Xanthomonas translucens қоздыратын астық дақылдарының масақтары және басқа мүшелерінің, Pectobacterium phytophtorum әсерінен картоптың тамыр мойынының қараюын келтіруге болады.
Патогендік термині микроорганизмдердің ауру шақыру қабілетін білдіреді. Ол екі грек сөзінен құралған: pathos-қиналу, ауыру және genes-тудырушы. Барлық бактериялар патогенді, яғни ауру тудырушы болмайды. Сондықтан патогендік қалай туып, анықталады? деген сұрақ заңды. әр түрлі бактериялардың птогендігі олардың ерекше қасиеттерімен сипатталтындықтан бір жауап қана болуы мүмкін емес. Патогенді бактериялардың пайда болуын мынамен түсіндіруге болады: бактериялар паразиттік тіршілікке бейімделіп, макроорганизмдердің қорғаныш механизмдеріне қарсы тұру қабілеттілігін қамтамасыз ететін биологиялық қасиеттер пайда болуымен.
Айтылғандай, макро және микроорганизм арасындағы симбиоздың бірнеше формалары бар: мутуализм, комменсализм және паразитизм, комменсализмнен паразитизмге өту де болуы мүмкін. Бұл тұжырым табиғатта егіз микробтардың болуын түсіндіреді. Мысалы, адам мен жылықандыларға патогенді микобактериялар бар. Патогенді микобактериялар организмнің сәйкестігіне байланысты бейімделу нәтижесінде әр түрлі топтарға біріктірілді. Сонымен қатар батулизм мен сіреспе сияқты аурулардың қоздырғышы сыртқы ортада тұрақты болады: олардың табиғи тіршілік ортасы - топырақ. Олардың адамға және жылықандыларға патогенділігі қуатты токсиндерді бөлу қабілетімен байланысты. Бірақ токсин өндіру бұл бактериялардың тіршілігі мен экологиясына қандай әсер ететіні белгісіз. Патогенсіз бактериялардың патогендіге айналуының басқа механизмі бактериофагтар мен плазмидтардан алғашқы қосымша гендерді қабылдаумен байланысты. Мысалы, адамда дифтерияны тек патогенді Corynebacterium diphtheriae шақырады, ал дифтерийлі экзотоксин синтездеу қабілетіне олар лизогенді конверсия нәтижесінде ие болады. Басқаша айтқанда бұл бактериялардың ауру тудырғыштығы токсигенді коринефагтардан оларға токсигенділік гендердің берілуіне тәуелді. Патогенсіз коринебакиериялардың хромосомасына интеграцяланып, бұндай фагтар патогенсіз коринебактерияларды дифтерия қоздырғышына айналдыратын гендерді алып келеді.Өз кезегінде, диареегенді ішек таяқшаларының көп түрлері құрамында патогенсіз E.coli-ді, эшерихиоздың әр түрлі формаларын тудыруға қабілеті бар патогенді E.coli-ге айналдырытын гені бар плазмидтер пайда болуы нәтижесінде туды.
Ақырында, табиғатта сенсорлы - реттеуші жүйе көмегімен өз метаболизмдерін қандай жағдайда тіршілік етуіне байланысты - сыртқы ортада немесе жылықанды жануарлар организмінде, өзгерте алатын бактериялардың көптеген түрі тіршілік етеді. Бұндай ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.