Қой қырқу технологиясы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 39 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе 5
1 Аналитикалық бөлім 7
1.1 Қой қырқу технологиясы 7
1.2 Механикаландырылған жылжымалы және тұрақты қырқу пункттері 9
1.3 Механикаландырылған тұрақты қырқу пункттеріне шолу 12
1.3.1 Машинамен қой қырқудың тәсілдері 17
1.3.2 Қойды жылдам тәсілмен қырқу 17
1.4 Стеллажда, столда және пол үстінде қырқу 20
1.5 Жүнге арналған пресстер 22
2 Қой қырқу және жүнді бастапқы өңдеу пунктінің технологиялық
есептеулері 25
2.1 Қой қырқу және жүнді бастапқы өңдеудің технологиялық сұлбасын
негіздеу 25
2.2 Қырқым пунктінің ауысымдық өнімділігін анықтау 28
2.3 Қырқым пунктіне қажет машиналарды есептеу 28
2.4 Қырқым пунктінің ауданын есептеу 31
2.5 Су және электрэнергия қажеттілігін есептеу 33
3 Есептеу бөлім 35
3.1 Қырқу машинкаларының өнімділігін есептеу 35
3.2 Беріліс жылдамдығын анықтау 37
3.3 Пышақтың жылдамдығымен үдеуін анықтау 37
3.4 Электроэнергияның қажеттілігін есептеу 39
Қорытынды 42
Пайдаланылған әдебиеттертізімі 43

Кіріспе

Қазақстан Республикасы, бұрынғы одақ бойынша қой өсіретін аса ірі
республикалардың бірі, жайылымдық жерлерінің мол болуы, көптеген
шопандардың бай тәжірибесі мен қажірлі еңбегі, мамандар мен ғылымдардың осы
бағытқа бағытталған жұмысы, осы қазіргі таңға дейін, республикадағы қой
шаруашылығын экономикалық жағынан тиімді салаға айналдырып келді. Қазақстан
қой саны мен қой шаруашылығы өнімдерін өндіру жөнінде, басқа
республикалармен салыстырғанда екінші орында тұрды. Совхоздар мен
колхоздарда қой саны 3,5 млн басқа дейін жетті. Көптеген облыстардың
шаруашылықтары көптеген жетістіктерге қол жеткізе білді. Бұл мәліметтерге
бірнеше мысал келтіре кетуге болады. Мәселен, Семей облысы
шаруашылықтарында қой саны- 742 мың , Ақтөбе облысында-663, Павлодарда-627,
Торғай- 380 және Жезқазған облысында-357 мың бас қой болды, ал қазіргі
таңда осы қой және қой шаруашылығы туралап аяғынан тік тұра алмай келеді.
Бұрынғы шаруашылықтардың барлығы таралып, шаруа қожалықтарына, одан қала
берді жеке меншікке айналып кете барды.
Мал шаруашылығы жалпы ауылшаруашылығындағы қазіргі кездегі маңызды
міндеттердің бірі – фермаларға жабдықтарды дұрыс таңдай ала білу реттеу
және күту, ауылшаруашылығы қызметкерлерінен жоғары техникалық, сауаттылықты
механикаландырылған жұмыстар технологиясын білуді талап етеді. Қазіргі
кезде ферма және шаруа қожалықтарында көптеген әр түрлі машиналар мен
қондырғылар бар.
Шаруашылықтарда және шаруа қожалықтарында, фермаларда, мал шаруашлығы
өнімін өндіру негізінен шаруашылықтың өз азық базасынан дайындалады. Бұл
үшін арнайы аймаққа сәйкестендіріліп, мынадай азықтар өндіріледі немесе
өсіріледі: түйін-тамырлы азықтар, көк балауса азық, дәнді мәдени дақылдар
және керекті мөлшерде шөп-сабандар даярланады. Сонымен қатар малдың
күнделікті рационына өсімдік шаруашылығының өнімдерін де қосады: дәнді
азықтар сабаны, жүгерінің паясы, тағы басқа. Малдың күнделікті рационына
баланс үшін сатып алынатын синтетикалық заттар да қосылады. Бірақ та
қазіргі қиын экономикалық жағдайға байланысты мұндай қымбат азықтарды алуға
шаруа қожалықтарының қаржы жағдайлары көтере бермейді
Мал шаруашылығы өндірісі қарқынды жүргізу тек бірыңғай азық базасымен
жабдықтау ғана емес, сонымен қатар жоғарыда айтылған азықтардың түрлерін
дайындау мен қайта өңдеудің тиімді де оңай жолын іздеп алу керек. Бұл үшін
прогрессивтік технологияларға сәйкес нақты жағдайға байланысты комплексті
машиналар мен жабдықтарды пайдаланып тиімді түрде ұйымдастыра білу керек.
Азықтарды өңдеу және қайта өңдеу қандай да бір ортадағы орындаушы
машиналардың құмыс органының анықталған әсер қосындысымен сипатталады.
Сондықтан машиналардың нақты жұмыс көрсеткішін тек қана қарастырылған
азықтың анықталған сипаттамасымен және азықтың органикалық-механикалық
қасиетімен қарастыруға болады.
Республикадағы қой шаруашылығының қазіргі жай қандай? Міне осы сұрақ,
қазіргі таңдағы ең өзекті мәселелрдің бірі. Қой шаруашылығы негізнен екі
бағытта өркендеп отырады, жүн және ет бағытында. Қазақстанда жүн және қой
етіп өндірудің жаңа технологиясын кеңінен енгізу. Бұл саладағы
прогрессивті кезең болып табылады. Бұл технология бойынша мал
комплекстерінде мехникаландырылған фермаларға шоғырладыруға, өндіріс
процестерін толық механикаландыруға, қоршалған мәдени жайылымдар жасалуға,
малдың жемі, қоспалар түйіршіктеліп өнөнеркәсіптік негізде әзірленуге, мал
бордықылау ірі алаңдарда жүргізілуге тиіс екендігін ескерген жөн сияқты.
Қазіргі таңда әрбір шаруа қожалықтарына, бір-бір қырқу пункттерін пайдалану
қиын, сондықтан бірнеше шаруашылықтарға, 400,600,800,1000 бас қойға
арналған шағын қырқу пункттері қарастырылып жобаланғанжөн және қырқу
машинкалары тетіктерін жетілдіріп жұмыс қабілетін арттыру барысын қарастар
білу.
Егер өнеркәсіп орындары алдағы уақытта шаруашылықтарға жаңа, әрі
неғұрлым жетілдірілген техникаларды беретін болса, онда жұмысты мүлтіксіз
ұйымдастырған жағдайда азық майдалау, нормалау, тиеу, түсіру және тарату
жұмыстарын барынша тездету, сөйтіп дайындалған азықтың қоректік заттарының
ысырап болуын азайтуға толық мүмкіндік туады.
Міне, біздің дипломдқ жұмысымыздың негізгі алға қойған мақсаты осы,
өйткені қой шаруашылығы, оның ішінде жүн қырқып, жүн өңдеу өндірісін
дамыту қазіргі таңда өзекті мәселелсі болып отыр.

1 Аналитикалы бөлім

1.1 Қой қырқу технологиясы

Жүн өндіру қой шаруашылығының негізгі басты мақсаты болып саналады.
Қойлардың нүннінің өнімділігінің көрсеткіші, ол таза жүн шалшығын қырқу
болып есептелінеді.Оның көбінесе шығымы 30-35%-ті құрайды. Жүннің
технологиялық қасиеттеріне байланысты біркелкі және біркелкі емес деп
бөледі.
Біркелкі - жүндерді қысқа талшықты және жартылай қысқа талшықты
қойлардан алады. Ал біркелкі емес жүндерді- ірі жүнді және жартылай жуан
талшықты қойлардан алады. Жұқа мата өндіру үшін тек ғана біркелкі жүн
пайдаланылады, олардың қалыңдылығы біркелкі болып, талшық диаметрінің
қалыңдығы 23,1-25 мкм болып келеді, ұзындығы 20-30 мм болып келетін жүндер
қалған шұлық т.б. заттарды дайындауда кетеді. Біркелкі емес жүн диаметрі 40
тан 120 мкм-ге дейін ірі талшықтардан және солармен бірге жабысып тұрған
жіңішке талшықтардан-түбіттен тұрады. Жүндердің негізгі сапасы- талшық
беріктігі, негізінен қойларды қалай тамақтандыруға байланысты. Жіңішке
талшықты және жартылай ірі жүнді қойларды жылына екі рет көктемде және
күзде қырқылады. Мал басы өте үлкен шаруашылықтарда қойлардаы қырқу
жұмыстарын анықталған бір кезек бойынша қатаң түрде жүргізіледі. Яғни қой
қырқу мерзімі, уақыты т.б. бірінші қыстан шыққан аналық қойларды 40-тан
қырқады.
Сонан соң тоқтыларды, сонан кейін қозылар, ең соңында аталық
қошқарларды қырқады. Бурцелез, қышымасы бар отарлардың ең соңынан, арнайы
орындарды қырқады. Қойларды қырқым алдында бір тәулік бойына азықсыз және
сусыз ұстайды. Қырқымның алдындағы түнде оларды мүмкіндігінше жылы қора
ішінде ұстайды, өйткені жүн тоқты шықтың әсерінен ылғалданбасын деген
сөз.Егер қойларды жүндері ылғал күйінде қырқса жүн пресстерде өзінен-өзі
қызып, бұзылуы мүмкін. Қырқымнан кейін барлық қойлар міндетті түрде
ветеринарлық өңдеуден өтуі тиіс. Яғни керолин, тексахпор ерітінділерімен
өңдеу бұл дегеніміз қойлардың қышыма ауруына шалдығуынан қорғайды. Мұндай
жұмыстар арнайландырылған ванналардан жүргізіледі. Қой қырқу жұмыстар
өте еңбек сиымдылығы мол операциялардың бірі қолмен қырққан кезде
тәжіриебелі қырқымшылық өзі күнінен 15-20 қой, ол машинамен қырыққан кезде
60 қойға дейін қырқа алады. Машинамен қырқу төмен әрі тегіс қырымды
қамтамасыз етіп жүннің ұзындығы әсерінен, сапасын арттырады. Қырқу
жұмыстары, қырқу столдарында, полды, арнайландырылған стол тележкаларда
жүргізіледі. Қазіргі таңда қайда қырқу тәсілінің ең бір прогрессивті түрі
ол оренгурт тәсілі болып табылады. Бұл тәсілдің ерекшілігі қырқымшы мен
машинаның арасындағы тәртіптің қатаң сақталып, өз кезегімен жүнуінде.Бұл
кезде қойларды, полда отырған күйінде қырқады.
Қойларды қырыққан кезде олардың терісінің зақымдануын болдырмау қажет.
Қырқу барысында жүн үйінділерінің былғанбауын қадағалаған жөн. Машинамен
қырыққан бір жүргеннен қалдықсыз, машиналары қайта жүргізуді болдырмауды
талап етеді. Алынған жүн орамаларын сапасы бойынша әртүрлі сорттарға
бөледі, сонан соң оларды арнайы пресстерде, престеп жинайды. Айтылған
операциялардың барлығы арнайы тұрақты немесе жылжымалы қырқу пункттерінде
орындалды мұндай қырқу пункіттеріндегі төмендегідей құрал-жабдықтармен
жабдықталған: қырқу машиналары МСО-707 немесе МСУ-200, қой қырқуға арналған
столдардан, қырқу жұбын қайрауға арналған ТА-1 аппаратынан, сорттауға
арналған столдан, тасымалдағыштардан, таза жүннің шығымен өлшейтін
прибордан, соңында таразыдан тұрады. Қойды ұстау жүйесіне, қой санына,
қырқу уақытына байланысты қырқу пункттері төмендегідей түрге бөлінеді.
1.Арнайы қорада орналасқан, 24 қырқу машинасы бар, ізгілендірілген
тұрақты пункті;
2.Типтік қой базаларында орналасқан, 12-24 машинкасы бар тұрақты
пункті;
3. Жылжымалы және тасмалды 12-24 машинкалы ірігендірілген қырқу
пункттері қой айдау жолдарында жабдықталады, егер қырқу мерзімі, қайда
жайлауға айдау мезгілімен бірдей болған болса. Олардың өнімділік қабілеті
күндігіне 1200-1500 басты құрайды. Қырқу біткенне соң әрбір отарда (800-
1200 бас) міндетті түрде профилактикалық шомылу жүргізілуі тиіс. Ғалымдар
С.Т.Тлеубергенов пен Н.Л.Полозновтар жүргізген зерттеу жұмыстарының
нәтижесі, ірілендірілген қырқу пункттері тиімсіз деп санайды. Өйткені мал
басы көп отарлардың бір учаскеге жиналды, сол қырқу пунктінің айналысына
ешқандай өсімдіктің өспеуіне әкеліп соқтырады. Бұдан басқа аударуға
шалдығын инфекция тарауы мүмкін. Мұндай ірігендірілген қырқу пунктін
қамтамасыз ету үшін көп адам күші керек болып, тек сол жақ мезгілінде
жұмысты атқарып шығу мүмкін болмай қалады. Осы пункттерде жұмыс уақытының
тиімділігіне талдау жасаған кезде, сәйкестік коэффициенті өте төмен болған,
бар жоғы 0,41-0,51%-ті құраған. Сондықтан қазіргі мал шаруашылығында 1981-
1990 жылдары келісіп шығарылған. Машина жүйелері пайдаланылады, мұндай
машиналар 0,12 және 24 машинкадан тұрады. Өнімділігі үлкен қырқу пункттері
дадалық жайылымға жүктеме болып, олардың өсімдік өнімділігін біршама
төмендетеді. Бір жерде жинақталған, оптимальді қай санын есептеу
методикасын П.Л.Полознов ұсынады. Оның негізгі шарты, мына шарттың
орындалуында ; мұндағы есептелген қай санына байланысты, азық мөлшері
С-таңдалған жердегі нақты озық саны. Бұл кездегі жіберілетін қай саны,
белгіленген жайлауға байланысты мына төмендегі қатынастан табылады:

(1.1)

мұндағы:
К-жайлаудағы шөптің жеткілікті коэффициенті (К=0,54-0,05) ;
R-өндіріс процесі орындалу барысындағы жайлаудың алатын радиусы
(R=1км)
-жайлаудың дақылдылығы. (d=0,08-0,123га) g-бір басқа тәулігіне
берілетін озық мөлшері,тәул-қойлардың жайлауда болған уақыты, тәулік.

Қырқым кезеңі барысында отарлар қырқу пункітінде көп болса, бір
тәуліктей уақыт болады. Туркменияның далалы аймағындағы қойлардың қырқу
пункітінде болуы уақытын П.Л.Полознов анықтаған, бірақ олардың отарлары 6,4
мыңнан 10 мыңға дейін қой басы болады. Типтік қырқу пунктіттерінің негізгі
жұмыс барысын талдаған кезде, оларға коорпорациялық технологиялық схема
құрастырылған, бұл технологиялық схемасының жұмыстарын таңдаған кезде, ол
төмендегідей технологиялық желілерден құралған.
1.қырқылмаған қойларды дайындау;
2.жүк қабатын қырқу
3.қырқылған қойларды ветеринарлық өңдеу;
4.жүндерді сорттау
5.жүндерді пресстеп жинау. Осы технологиялық желікі негізге ала отырып,
жобалайтын дипломдық жұмыс барысына мынадай технологиялық желіні ұсынамыз:
Қарастырылатын биотехнологиялық процессіз негізгі операциясы-ол жүн
қабатын сыдыру, яғни қырқу болып табылады. Құл жұмыс жеке немесе тасқынды
тәсілмен жүргізіледі. Тасқынды тәсіл кезінде жүн орамын бірнеше қырқымшы
қырқады, ал жеке тәсілде бір қырқымды. Тасқынды тәсіл арнай қойларды
орналастырады тележкаларды немесе столдарда орындалады. Жеке қырқу тәсілі
полда жүргізіледі. Жеке тәсілде малдарға қызмет жасау үшін, яғни қырқу үшін
қазіргі таңда кеңінен пайдаланылмен жүрген жылдам қырқу әдісі қолданылады.

1.2 Механикаландырылған жылжымалы және тұрақты қырқу пункттері

Республиканың шаруашылықтарында және кооперативтік өндірістерінде жыл
сайын 100 деген, мыңдаған қойлар қырқылады. Қой қырқу пункттерін жылжымалы
және тұрақты қырқу пункттерінде, арнайы құрал жабдықтардың көмегімен іске
асырылады. Тұрақты қырқу пункттері онша үлкен болмайды, олар 12-16
машинкамен жабдықталған, ал ірілендірілген қырқу пункттерінде 60 машинкаға
дейін болады. Тұрақты пункттерде, әсіресе ірілендірілген пункттерде барлық
жұмыс процесстерінің еңбек сыйымдылығын механикаландыруға болады:
қырқымшылардан жүнді тасымалдау, пресстеу, оны тиеу, және қойларды
қырқымнан кейін өңдеуден өткізу. Еңбек сыйымдылығы мол процестерді
механикаландыру, қайрақшылар санын, таразшылар, есепшілер және басқа да
жұмысшылар санын қысқартуға мүмкіндік береді. Бұл кезде қырқу пункітіндегі
құрал-жабдықтарға техникалық күтім жасауды ұйымдастыру оңай болады.
Ірілендірілген қырқу пункіттерінің жақсы жағымен қатар бірнеше кемшіліктер
де бар:Бұл пункттерде қойларды қырқу үшін біраз жерден айдап келіп,
қайтадан айдап тиісті жеріне жеткізеді. Соынмен қатар бірнеше отарлардың
бір учаске төңірігенде шоғырлануы, қырқу пунктінің айналысында
өсімдіктердің өспей жоюылып кетуіне әкеліп соғады.
Бұдан басқа тағы бір айта кететін жай, бір отарда ауыру (жұқпалы) болса
ол басқа қойларға да жұғуы мүмкін. Сондықтан мұндай ірілендірілген қырқу
пункттеріндегі жұмысты өте сақ, әрі ұйымдастырылған түрде өткізе білу
керек. Үлкендеу тұрақты қырқу пункті (12-16 машинамен жабыдқталған) 10-15
мыңқойларды қырқуға арналған. Ірілендірілген қырқу пункттері 15 мың-нан
жоғары қойлары бар шаруашылықтарға арналған. Сондықтан 15-40 мың қойлары
бар шаруашылықтар үшін, жайлаулары бір-бірінен 20-25 км қашықтықта болатын
болса, онда жылжымалы қырқу пункіттерін пайдаланған тиімді. Мұндай қырқу
пункіттерімен бірден қойлардың жайылым орындарында қырқуға болады.
Жылжымалы және тұрақты қырқу пункттерінде жұмысты ұйымдастыру үшін,
малдарды суару үшін суы жеткілікті, қойларда шомылдыруға ыңғайлы жерлерді
таңдаған жөн. Қырқу пункіттерін құрғақ, жел өтінен ықылау жерге орналастыру
керек, сондай-ақ көлік және автомобиль жүретіндей жерге құрған дұрыс.
Қырқу пункіттеріне арналған, алаңдар мен қоралар үлкен жолдан 500 м
қашықтықта ораналасады. Бұл мақсат кейбір жұқпалы аурулардан сақтану үшін
жасалады. Кейбір шаруашылықтарда қойды арнайы қырқуға арналған қоралар
немесе ғимараттар әліде жоқтың қасы.
Қырқу пункттері жыл бойына бар жоғы 20-30 күн ғана пайдаланылады.
Кейбір шаруашылықтарда жаңа қой қораларды құрған кезде, сол жердің табиғи
және территориялық жағдайына қарай орналастырылады.
Жылжымалы қырқу пункті:
Жылжымалы қырқу пунктінде құрал-жабдықтарды, ашық алаңдайды, отар
орналасқан территорияда құрады. Жылжымалы қырқу пунктіне келесі құрал-
жабдықтар кіреді: 12-16 қырқу машинкасы, қоршауы бар 7-8 бағана,
тележкалар, тайды тартуға арналған кіші таразылар, жүнді сорттауға арналған
столдар, жүк салатын қаптар, жеткілікті түнде тайларды маркілейтін краска.
Егерде жүнді сол жылжымалы қырқу пунктінің өзінде престейтін болса, онда
сол жерге жүн прессі керек болады. Мұндай жағдайда пресстеуге керекті сым,
қап т.б. керек- жарақтар жеткілікті түрде болғаны жөн. Қырқу бригадалары
жұмысқа шығар кезде барлық құрал-жабдықтар үш машинкаға тиеледі. Бірінші
машинкаға құрал-жабдықтарымен қоса ЭСА-12 агрегатын тиейді, екінші
машинкаға, пресс, жанар-жағар май, қаптар және басқа да материалдар
тиеледі. Ал үшінші машинаға қырқымшы бригадасының мүшелері орналастырылады.
Қырқу пунктінің орналасу жеріне жеткен соң машинадан барлық құрал-
жабдықтар түсіндіріледі. Бірінші кезекте бағаналар мен ұсақ заттарды
түсіреді, онан соң қырқу агрегатын, қайрау аппаратын және басқа да құрал-
жабдықтарды түсіреміз.

1-қозғағыш ПАД-0,12Б; 2-бағана; 3-электр кабелі; 4-қосқыш; 5-қозғағышты
бекіту тірегі; 6-иелмелі білік; 7-қырқу машинкалары; 8-биіктігі-2,2 м
желден қорғау үшін арналған шарбақ.

Сурет 1. Дала жағдайындағы қырқу агрегаттарының орналасу жағдайы.

Түсіру жұмыстары аяқталған соң, монтаждау жұмысы басталады.
Бағаналарды орналастыратын жер белгіленіп, құдықшалар қазылып бағаналар
орналастырылады. Бағаналарды орналастырып болғаннан соң, электр өтті және
электр қозғағыштары ілінеді де, иілмелі білікпен қырқу машиналарын
жалғайды. Мұнан соң қозғағышты оталдырып, монтаждық дұрыс құрылғандығын
тексереді. Сонан-соң, жел жүндерді ұшырып кетпес үшін, жұмыс орнының
айналысын қоршайды. Қырқу аппараттарының дала жағдайында орналасуы-
суретте көрсетілген. Қырқу пункті басқа, келесі жерге көшірілген кездегі
жұмыс келесі ретпен жүргізіледі. Иілмелі біліктерджі машинадан және
қозғағыштан ажыратады. Бұдан соң ящикке бірінші машиналарда, содан кейін
иілмелі біліктерді орналастырады. Электрқозғағыштардың электр желілерін
отыратын оны басқа жәшікке орналастырады. Барлық үш жәшікті, қайрау
аппаратын, машина кузовының алдынға жағына орналастырады, ортасында қырқу
агрегаты, ал шеттеріне бағаналар басқа да құрал-жабдықтар орналастырады.
Егерде құрал-жабдықтарды және адамдарда тасуға тек бір ғана машина болса,
бірінші агрегатты, екінші қырқу бригадасын, сонан соң прессті құрал-
жабдықтарымен қоса тасымалдайды. Бірінші рейспен агрегат басшысы,
қайрауыш және құрастыру мен жөнелтіледі. Олар белгіленген жерге келіп
агрегаттарды монтаждай бастайды. Оны кунуста 2-2,5 сағат уақыт қажет
етеді, ол қайта бұзуға екі сағат қажет.
1.3 Механикаландырылған тұрақты қырқу пункттеріне шолу

2-суретте көрсетілген механикаландырылған қырқу пункті жалпы саны 1400-
1600 бас биязы жүнді қойларды, яғни екі отарды қамтамасыз етуге арналған.
Бір мезгіл (период) ішінде 37 мың бас қойды өңдеуге арналған. Қырқу пункті
өлшемі 70х10 м, биіктігі 3м болатын қораға орналасқан. Қора іші бөлек екі
бөлмеге бөлінген-үлкен жағында қырқу цехы, ал екіншісінде, жүнді реттен
және престеу цехы орналасқан. Осы бөлімшеде жүнді сақтау және керекті
жеріне жөнелту жұмыстары атқарылады.
Қырқу цехының ортасында 30 қырқу машинкасы, қырқымшалардан, сорттау
столына тасымалдауға арналған тасымалдағыш-5, екі қайрау аппараты-4,
қырқымаған қойларға-3 және қырқылған қойларға арналған қара орналасқан.
Қырқымшылардың жұмыс орнын жағалай орналасқан, өлшемі 2,8ч3,2 м болатын
қой қара –15 бар, онда 20-25 қойды кіргізеді. Қабырға мен қой қара арасында
ені 0,8 м болатын, жол бар. Осы жол арқылы қойларды қораға айдайды. Әрбір
екі қырқымшының арасында есікше орналасқан, олар осы есікті ашып, келесі
қойды қырқымға ашады.

1 және 2-жүретін жол; 3-қырқылмаған қойларға арналған қора; 4-қайрау
аппараттары;5-жүн тасымалдағыштар; 6-қырқылған қойлар қорсаы; 7-сортаң
столы; 8-сортталған жүн сақтайтын орын; 9-пресстер;10-торозилер;11-жүн
тайлау орны; 12-көлбеу тасымалдағыш;13-жүн тиеуге арналған орын; 15-затоп;
16-шомылдыру зонасы;17-шомылғанна кейін қой тұратын орын; 18-шомылған
қойларды қамау орны; 19-отейник; 20-дистерка;21-пайдаланылған ерітіндіге
арналған ыдыс; 22-қырқымшылардың жұмыс орны.

Сурет 2. Механикаландырылған тұрақты қырқу пункті

Қырқу пунктінің ортасында, ағаштан жасалған қырқымшалар столы бар, оның
ені 1,5 м. Оның үстінде электр жүйесі және бекілік жасалған темір екі құты
бар. Оның біріне машинаны жуып отыру үшін құйылған дизель майы, екіншісінде
кескіш аппаратты майлау үшін құйылған автол толтырылған, қабырғаның қарама-
қарсы ұзындығын бойлай, әрбір қырқымшыға қарама-қарсы қара бар, осы арқылы
қырқылған қойларды жібереді де, оларды шомылуға айдайды. Осы қоралардың
алдынғы шет жағында, биікті полдан 1,2 м жерде орналасқан жүк тасымалдағышы
бар. Екінші бөлімшеде тасымалдағыштың шығар жерінде, сорттау столы-7,
сортталған жүндерді қоятын орны-8, екі пресс және көліктерге тайланған
жүнді тиейтін тасымладағыш орналасқан. Тасымалдағыштың-13 соңғы жағында,
қораның артында троншея қазылған, мұнда тайда тиеп алу үшін көліктер
кіреді. Қораның жанында, душ тәрізді механикаландырылған шомылдыру ваннасы
орналасқан. Қырқу пункті электр энергиясын, электр станциясынан алады.
Пункттегі қырқу процессі келесі тәсіл бойынша орналасқан. Таңертең
шопандар жұмыс алдында, отардың жартысынан кродор арқылы қораға айдайды.
Осы кезде қырқымшы қойды алып, қырқып, тасымалдағыш астымен қораға
жібереді. Онан соң жүн үймесін жинап оны тасымалдағышқа салады. Онан кейін
арнайы ескік арқылы келесі қойды алады. Егер де машинаны майлау керек
болса, жоғарыда айтылған ыдысқа батырып майлайды, қырқылған қойларды ферма
зоотехникі, есепшімен бірге санап, бақылап тұрады. Әрбір қырқымшының неше
қой қырқаннын, қырқу сапасын бақылайды. Проход арқылы қойлар шомылу
ваннасына немесе жанында орналасқан загонға-15 барады. Шомылудан шыққан
қойлар алаға-17 келіп, осында олардың үстінен ерітінді толық ағады. Онан
соң қойларды загонға-18 айдайды. Отардың бірікші жартысы қырқылып болған
соң ғана, екінші жартысы қырқымға түседі. Қырқымшылардан тасымалдағыш
арқылы келген жүк тіке столға келіп түседі. Бұл жерден сорттаушының
көмекшісі жүк үйінділерін алып, сорттау столына-7 береді. Мұнда сорттаушы
жүндерді сорттан келесі бөлмеге-8, жібереді. Сонан-соң жүндер ПШ-3, ПГШ-1
маркалы тік орналасқан пресстердің көлігімен престеледі. Бұл жерден шыққан
жүн машиналарға тиеледі. Осындай жинақты орналасқан жұмыс орны, қырқу
бригадасының жұмысын жақсы ұйымдастыруға мүмкіндік береді.
Технологиялық процестерді толық механикаландырылғаннан кейін,
бригадағы адамдар саны 25 адамға келеді. Тек бір жүк тасымалдағыштың өзі 4
адамды , яғни 4 жүн тасушыны алмастырады. Қойдан түскен әрбір үйме жүнді
өлшемейді, тек отардан түскен жалпы жүн санын өлшем, қой санына бөліп,
орташа шамамен есептейді. Ыстық көл қой шаруашылығы тәжірибе сынау қырқу
пункті жаңа қораға орналасқан. Қырқу пункті 42-қырқу машинкасымен
жабдықталып 1500-1600 бас қойды қырқуға арналған. Бір мезгілде (одан) бұл
пунктін 40 мың бас қойды қырқа алады. Бұл пункіште жүнді тасымалдау, оны
пресстеу қойды шомылдыру жұмыстары толығымен механикаландырылған. Пункттің
ішінде, таза жүн шығымын анықтайтын лаборатория орналасқан. 3-суретте
көрсетілген пункіш П-тәрізді қораның жартысынан алып жатыр. Пункттің бір
бөлігінде қырқу бөлімшесі, екінші бөлігінде жүн сорттау, пресстеу жұмыстары
атқарылады. Қырқу бөлімшесінде қабырғадан 1,5м қашықтықта, ағаштан
жасалған, ені 0,35 м болатын траншея орнатылған. Траншеядан тірек
бағаналарына дейінгі жер ағашпен қапталған, бұл жер қырқымшалардың жұмыс
орны болып саналады. Қораның ортасына таман, екі бағана ортасына,
қырқылмаған қойларға арналған орын бар. Әрбір қырқымшы жұмыс орнына қарама-
қарсы өз осінен айналатын есік орнатылған.
Жүнді пресстеу және сорттау бөлімінде екі сорттау столы-14
орналасқан, екі негізгі және бір қосымша пресс бар, сонымен қатар есепші-
таразшы столы-15, тасымалдағыш орналасқан. Қырқу процессі келесі тәсілмен
жүзеге асырылады: қырқылмаған қой загонындағы, қойды ұстап беруші адам,
қойды ұстап оны, айналмалы есік арқылы қырқыншағы береді, мұнан соң
қырқыммен қырқу жұмысына кіріседі. Қырқымды аяқтаған соң малдың мойнына
номер іліп, қойды жібереді, қой қорадан загонга-1 келеді. Бұл жерде тұрған
бақылаушы қойдың мойнындағы номерін алып, қырқылу сапасын бақылайды. Еркін
конвейрмен келген фартукты қырқымшы шешіп оған жүк түймесін салып,
фартукты қайтып іледі. Бұл жүн сорттау бөлімшесіне барады. Бұл бөлімшеде
жұмысшы конвейерден жүнді алып сорттаушыға береді. Жүнді екі престе
пресстейді. Егер олардың біреуі істен шығатын болса, онда қосалқы прессті
іске қосады. Сортталған жүндерді пресстеп, жинау осы бөлмеде іске
асырылады, қырқу процесі жүріп жатқанда, лабораторияға әрбір отардан,
шыққан тоза жүн шығымын анықтап отырады. Қырқым жұмыстары біткен соң,
отарлардағы қойлардың бәрі профилактикалық өңдеуден өтеді. Бұл жұмысқа
арналған загон-1-дің, жанында өлшемі 6+6м болатын шомылу ваннасы
орналасқан. Қойларды шомылдырып болғаннан соң, барлық отарды загоннан
шығарып жайлауға айдайды.
Ресейдің Ростов облысындағы, Ленин атындағы қойшаруашылығы совхозының
қырқу пункті, қысты күні ауылшаруашылық техникаларын сақтайтын сарайға
орналасқан екен. -суретте көрсетілген қырқу пункті бөлімшеден тұрады.
Біріншісі-қырқу және ветеринарлық өңдеуге дайындау, екіншісі-қырқу және
үшінші жүнді сорттау, қаттау бөлімдері. Қырқуға арналған бөлімше, ені 1,6м
проходы бар, бөлек орналасқан. Проходтың оң және сол жағына қырқымшалардың
жұмыс орны орналасқан. Сонымен қатар, ені 0,85 м , биіктігі 40 см болатын
настилден тұрады. Настил 25-жұмыс орнына арналған. Құралдың жоғарғы
жағында 2,25 м биіктікте рейкамен жабылған тірек бар.
Қырқу бөлімінде екі негізі және бір көмекші қайрау аппараты
орналасқан. Қосымша аппарат жұмысқа, оны екі аппарат қайрауға жеткіліксіз
болған жағдайда ғана қосылады. Қайраушылардың жұмыс орны, орталықта
орналасқан. Қайраушының оң жағында, дизель майымен толтырылған ыдыс
орналасқан, бұл кесу аппараттарын қайрағаннан кейін, оларды майлау үшін
қажет. Қырқу бөлімінің жанында, есептеу, сорттау, жүн пресстеу бөлімдері
орналасқан.

1-қой загоны; 2-қозыға арналған бастырма.3-қой ұстайтын алаң. 4-қой
қора; 5-қырқымшалардың жұмыс орны; 6-проход; 7-қойларды ветеринарлық өңдеу
орны: 8-оқу қондырғысы. 9-есепші столы; 10-сорттаушы столы; 11-пресс; 12-
жүн отсексасы; 13-таразы;14-жүн тайына арналған қойма; 15-конторка; 16-
тельфар; 17-темекі шегетін орны; 18-киоск; 19-асқана ; 20-душевая.

Сурет 3. Озат қойшаруашылығының қырқу пункті.

Бұл бөлімшелерде мынадай заттар бар: Жүн үйіндісін өлшейтін таразасы
бар, үлкен емес, екі стол, жүн сорттауға арналған екі стол бар. Бұл қырқу
пунктнідегі жұмыс процессі мынадай ретпен жүреді: қой жеткізушіден алған,
қойды қырқымшы, қырқу орнына жеткізіп, қырқу жұмыстарына кіріседі. Қырқу
пунктінде, қырқу бригадасының құрамына кіретін, 4-жүн жинаушы қызмет
етеді. Олар жүретін жолда, стол айтымды, жерде қалған жүндерді жинап бір
жерге үйін, ең төменгі сортпен жинақтайды. Бұдан басқа да, олар барлық
бөлмелердегі жинау жұмыстарымен айналысады. Қырқымнан кейін барлық
қойларды загонға айдап, сол жерде арнайы ДУК-1 дезинфекция қондырғысының
көмегімен ветеринарлық өңдеуден өткізіледі.
Оның аз жүктемеде айналу жиілігі 185с-1, салмағы 0,365 кг
электрқозғағыштың алюминиді корпусын суытып тұру, Головка корпусын үш
болтпен бекітілген, вентилятордың көмегімен іске асырылады, ол ротор
білігінің соңында орналасқан. 2,5 м болатын қоректенгіш кабель, үш ГОК
өткізгіш желіден және жібек матадан жасалған шнурдай тұрады. Жоғарғы
жиіліктегі машинаның кескіш аппараты қарастырылған МСО-7,5 машинасының
аппаратымен бірдей. Жұқа жүнді қойларды қырқу кезінде тарақты былай
орналастыру керек, пышақтың өткір тісі мен тарақ арасындағы бақылау 0,5мм,
ал ірі жүнді қойларды қырыққанда 2-3 мм болғаны жөн. ЭСА-6200 электрлі
қырқу агрегаттары түйелер мен қойларды қора ішінде қырқуға арналған. Ол
МСУ-200В типтес 6-машинкадан, ИЭ-9403 ток жиілігін түргендіргіштен және
қайрау аппаратынан тұрады. МСУ-200В қырқу машинаның МСУ-200 машинкасынан
айырмашылығы оның шнурының ұзындығында , яғни ол 15 м. Бұл машиналардың
негізгі техникалық сипаттамалары таблицада көрсетілген. Отпай қалған
пышақтар мен тарақтарды, ДАС-350 қайрау қондырғысында қайрайды. Оның жұмыс
органы болып, диаметрі 350мм болатын диск құрайды. Қайрау аппараты жұмысқа
қуаттылығы 0,4 кВт электроқозғағыштың көмегімен іске асырылады.
Қой қырқу кезінде машинаның пышақтары мен тарақтары мұқалады. Бұл
қырқу саласын нашарлататын, қырқу машинкалары мен оның басқа тетіктеріне
артық күш түседі. Сондықтан пышақтар мен тарақтардың жүздері мұқалаған
кезде қайрап отыру керек. Осы мақсат үшін өндірісіміз ТА-1, ДАС-350 және
ТАД-350А қайрағыш аппараттарын шығарады. Олар бір және екі дискалы арнаулы
пышақ пен тарақты қайраудан басқа дискілердің бетіне бедер салу үшін де
қолданылады. ДАС-350 қайрағыш аппараты пышақтар мен тарақтарды қайраумен
бірге, дискілердің бедер салуға реттелген.

Кесте 1. Қайрағыш аппараттардың техникалық сипаттамасы
№ Көрсеткіштер ТЛ-1 ДАС-350 ТАД-350А
1 2 3 4 5
1 Дискілер саны 1 1 2
2 Қайрағыш дискінің диаметрі, мм 350 350 350
3 Қайрағыш дискінің диаметрі, мм 18 18 18
4 Қайрағыш дискінің өте жұқарғандағы 8 8 8
қалыңдығы, мм
5 Қайрағандағы дискінің айналу жиелігі, 1440 1325 1450
мин
6 Кесу мен бедер салуда, мин - 171,5 -
7 Электр қозғағыш қуаты, кВт 0,4 0,5 0,4
8 Тұрқы, мм
ұзындығы 386 515 610
ені 370 730 790
биіктігі 770 813 850

ДАС-350 аппараты электр двигателінен, сына белдікті берілістен (қайта
қосу тұтқасы) қайрағыш дискіден, қорғаушы қаптамадан сукораттан және
тұғырдан тұрады. Электр двигателі білігінің конус тәрізді үшына бұрандамен
диаметрі 350 мм диск бекітілген. Дискінің сыртқы бетіне спираль бойымен
бедер жасалынған. Бедердің қадамы 1,5мм. Бедерлер дискінің жұмысшы бетіне
жағылған зімпара пастаны пышақ пен тарақтың жүздерін қайраған кезде ұстап
тұрады. Қорғаушы қаптың жоғарғы жағынан тесігі бар ойық жасалған. Ол
тесікке саусақ енгізіледі де, оған таратқыш арқылы ұстаушы ілінеді. Ұстаушы
екі штрифт арқылы қайрау кезінде пышақты және таратқыш ұстап тұрады.
Штифтардың бір ұшы ұстаушының корпусына, ал екінші ұшы пышаққа немесе
тараққа кіріп тұрады. Қорғаушы қаптың бүйіріндегі ойыққа орнатылған суппорт
қайрағыш дискінің тозған жұмысшы бетін тегістеуге және дискілі электр
двигателінің білігінен босатын алмай-ақ, оның бетіне бедер салуға арналған.
ТА-1 қайрағыш аппаратының жоғарыда айтылған ДАС-350 аппараттарынан
айырмашылығы, онда супортты механизм болмайды. Оның қайрағыш дискілерін
токарлық станоктар арқылы бедер жасайды.

1.3.1 Машинамен қой қырқудың тәсілдері

Қырқымшылардың жұмыс өнімділігі және қырқу сапасының дәрежесі, көбінесе
қырқу тәсілдеріне байланысты . Бұл тәсілдің ішінде ең жақсысы деп
саналатыны, ол жұмысты орындау барысында аз шығын жіберіп, жұмыс уақыт мен
қырқымшының энергиясын үнемдеу. Бұл кездегі тәсіл жұмысты орындауға
ыңғайлы ешқандай асып-саспайтын ыңғайлы болуы қажет. Ол операция барысына
ешқандай кедергі жасамай немесе жұмысты қайталамауы керек. Қырқу тәсілі
жоғарғы, қырқу сапасын қамтамасыз ете отырып, пышақ пен тарақты тиімді
пайдалана білу қажет. Бұдан басқа да ол барлық техника қауіпсіздігі
шараларын толық меңгере білуі керек. Жақсы қырқымшы болуға кез-келген
шаруашылық жұмысшысы бола алады. Бұл үшін машина құрлысын жақсы
меңгеріп,оның реттеулерін, қырқу тәсілдерін толық игере білуі керек.
Қазіргі таңда біздің елімізде машинамен қой қырқудың төмендегідей
тәсілдері бар: жылдам (Оренбургский), столда қырқу; кәдімгі қырқу, қырқу
станоктарында, т.б.

1.3.2 Қойды жылдам тәсілмен қырқу

Қой қырқудың ең прогрессивті тәсілі ол жылдам қырқу, яғни Оренбург
тәсілі. Бұл тәсіл бірінші мәрте Оренбург облысының “Октябрь” совхозында
қолданылған, сондықтан осылай атан кеткен. Сонан-соң бұл тәсіл
республиканың барлық облыстарының шаруашылықтарында қолданыла бастады.
Бұл тәсілде қойды жатқызып не болмаса байламайды, ал отырғызып қырқады.
Әрбір қырқымшыда, қырқу машинкасы және 3-4 нар қышақ және қосалқы
парақтары болады. Қырқымшы бұларды өзі қайран, машинаны өзі іске қосып
жұмысты атқара береді. 1963- жылдары Бүкіл Россиялық қырқымшылар көп
курсында, “Октябрь” мал совхозының қырқымшалары, Н.Холод және А.Попов
жеңімпаз аталды. Бұлар жылдам тәсілді қолдана отырып, жеті сағаттық жұмыс
күнінде, Н.Холод-200 қойды, ал А.Попов –171 қойды қырыққан. Ал енді сол
жылдам тәсіл тәжіриебесі нені көрсететіндігін байқайық. Осы тәсілді
пайдаланғанға дейін “Октябрь” совхозында қой қырқу жұмыстарына 100-
қырқымшы катысып, 12-мың қойды, 1-ай көлемде қырыққан. Бұл тәсілді
пайдаланған соң жұмысшылар саны екі есе қысқартылып, кейіннен 24-ақ адам
болды. Жаңа тәсілді пайдаланудың арқасында, 24-қырқымшымен 2-кі аптаның
ішінде 14 мың қой қырқылған. Сондай-ақ мұндай тәсілді пайдаланған басқада
шаруашылықтар жақсы нәтижеге жеткен. Кейбір қырқымшылар жаңа тәсілді үйрену
барысында, оның приемдары өте қиын екен деп, өздерінің ескі тәсілдерін
пайдаланған көздері де болған. Бұл түсінікті жай ғой, өйткені бұл тәсілдің
барлық приемдарын жетік меңгермейінше игеріп кету қиын-ақ. Сондықтан жаңа
тәсілді толық меңгерген қырқымшылар басқаларына үйрете білген. Тағы бір
айта кететін жай қырқымшылар, қандай тәсілге толық үйренсе, сол тәсіл
оларға тиімді болады, сондықтан қой қырқу пунктерін жабдықтаған кезде,
қандай тәсілмен болса да қырқатындай етіп жабдықтаған жөн. Алғашқыда
жылдам қырқу тәсілі, 2-приемнан тұрған, кейіннен 20-прием болып
толықтырылды. Енді төменде осы приемдарға түсініктеме бере кетейік.
Бірінші тәсіл- қойды ұстап, оны жұмыс орнына беру. Жұмысқа кірісер
алдында немесе жұмысқа кіріспей бұрын, қырқымшы қораға кіріп, қойдың артқы
жағынан жақындап, артқы аяғынан ұстайды. Сонан-соң екі қолымен шап беріп
ұстап, күшті сілкініс әсерінен, артқы екі аяғымен отырғызады.
Екінші тәсіл -қырқуды қарнынан бастау; қойды сыртқы аяғымен отырғызған
соң, қырқу жұмысына кірісеміз. Бұл кезде қырқымшы, қойдың жанына, жақын,
артқа таман тұрады. Машинканы қосып, малдың басын, шыңтағымен бір жетке
қарай бұрады, да машинканың бірінші жұмысын бастайды. Алдымен кезде
сүйегінің жоғарғы жағындағы жүндерді қырқады, сонан-соң кездеден төмен
қарай қырқымға дейін, сонан-соң оң жағын бойлай жатырға дейін қырқады. Бұл
кезде қырқымшының аяғы сәл алға беріліп, бүгіліп тұрады. Қойды ол сәл
созыңқы түрде ұстайды, бұл машинаның жақсы жүруін қамтамасыз етеді.
Үшінші тәсіл -Қорынан қырқуды аяқтау. Бүл кезде қойдың тұрысы
өзгермейді. Келесі жүрістер алдынғыға қарағанда қысқа болады, бағыты төмен
және көлденең . Қарындағы жүнді қырыққанда өте сақ болу керек. Бұл жерді
қырқымшы өте сақ әрі жаймен жүріп өтеді.
Төртінші тәсіл -Алдынғы, артқы аяқтарының ішкі жағын қырқу. Қырқымшы
өзінің сол қолын босату үшін, өзінің өзі тізесінің астына қойдың оң аяғын
жібереді, осы кезде қой жақсы тынырламай жатады. Артқы оң аяғының ішкі
жағын қырқуды, машинкамен жатырдан оның соңына дейін, сонан-соң кері
қозғалыста, тұяғынан жатырға дейін жүргізеді. Егерде кере болған жағдайда,
осындай жүрісті екі рет қайталайды.
Бесінші тәсіл -Артқы сол аяғының ішкі жағын қырқу. Алдыңғы оң аяғын
толығымен қырқып болғаннан соң, сол аяғына пісіреді .
Алтыншы тәсіл -Артқы сол аяғының сыртқы жағын қырқуды бастау қырқымшы
бұл операцияны бастамас бұрын, қойды оң жамбасымен өзіне қарай бұрады.
Аяғының сыртқы бетін машинкамен өңдей отырып, диоганал бойынша тұяғына
дейін қырқады .
Жетінші тәсіл - Артқы сол аяқтың сыртқы бетін аяқтау: қой бұл кезде
жатқан жерін өзгертпейді, қырқымшы машинаны жаймен жүргізе отырып сол
жамбасын да қырқады.
3-сурет бұдан соң ол, құйрығын да қырқып келесі тәсілге көшеді.
Сегізінші тәсіл - қырқымшы құйрық жүнін қырқып болғаннан кейін,
машинкамен бір-екі қысқа жүріс жасайды . Бұл кездегі қырқымшының сол қолы,
қойды ол жағында жүнді ұстап тұрады, яғни машинканың жақсы жүрісін
қамтамасыз етеді.
Тоғызыншы тәсіл - басын қырқу. Қырқымшы басты қырқардың алдында, аяқтың
көмегімен қойды вертикалды жағдайға ауыстырады, да кездесіп еңкейтіп, қыш
түседі. Сонан-соң қойдың сол қумағын ұстап, машинкамен бір жүріс жүргізеді
.
Оныншы тәсіл - мойындай қырқуды бастау. Мойынды қырқу-бұл өте қиын
тәсілдердің бірі. Оның орындау әсіресе мойнында қайнары көп қойларды қиын
қырқымшы қойды қырқар алдында өзінің оң аяғын, малдың артқы және алдыңғы
аяғының ортасына қояды. Мойын жүнін қырқу, кеуде сүйегімен бастайды да
машинканы жоғары көтереді
Он бірінші тәсіл - мойын қырқу: мойынды қырқар кезде, қырқымшы қойды
созыңқы түрде ұстайды, өйткені мойын қайнарлары жазылуы тиіс .
Он екінші тәсіл -Артқы жағын қырқу. Мойынды қырқуды аяқтап, қырқымшы
қойды өзіне қарай кеудесімен жатқызады, сонан-соң сол құлағының ұстап, бір-
екі қысқа жүріс жасап, құлақ арасын қырқады .
Он үшінші тәсіл -Алдынғы сол аяғының сыртқы жағын қырқу. Басы мен мойын
қырқып болған соң, қырқымшы алдыңғы аяқты, яғни иықты қырқамыз. Қырқу
ыңғайлы болу үшін аяғын сәл артқа береді .
Он төртінші тәсіл - сол жақ иығын қырқуда аяқтау. Бұл тәсілді қолданған
кезде, қырқымшы өзінің тұрған жағдайын өзгертпейді .
Он бесінші тәсіл -сол жақ бүйірін қырқуды бастау, қырқымша қойды сол
жақ бүйіріне ауыстырып қырқуды бастайды. Қырқу машинаның толық алымында,
ұзақ жүрістермен өтеді. .
Он алтыншы тәсіл -ұзын проходтармен қырқуда жалғастыру, қырқу оңай болу
үшін, қырқымшы өзінің оң аяғын, қойдың артқы аяғына қойып, сол қолымен
қойдың басынан ұстап тұрады .
Он жетінші тәсіл -Сол жақ бүйірін қырқуды аяқтаймыз. Ол бұл тәсілді дәл
жоғарыдай етіп орындаймыз. Қойдың артқы жағынан мойын етіне дейін ұзақ екі
жүріс жасаймыз . Жүнді қайталап қырықпас үшін малдың беліне параллель түрде
ұзақ жүріс жасайды.
Он сегізінші тәсіл -мойны мен басының оң жағын қырқу. Қырқымшы бұл
приемда бастамас бұрын, өзінің сол аяғымен қойды оң жағына аударып, оң
бүйіроімен жатқызады. Сонан-соң қырқуды бастайды .
Он тоғызыншы тәсіл - Оң бүйірімен оң иығын қырқу .
Жиырмасыншы тәсіл оң жақ аяғының сыртқы жағын аяқтап, қырқымды
толығымен бітіру.
Қырқымшы қырқылған қойларды қораға кіргізеді де келесі қойды қырқуға
дайындалады. Тәжіриебе көрсеткендей жас қырқымшаларды үйреткен кезде,
оларға әрбір тәсілді толығымен түсіндіріп отыру қажет, тәсілдердің бәрін
толық меңгермей жақсы қырқымшы шықпайды.

1.4 Стеллажда, столда және пол үстінде қырқу

Көп жылдық тәжіриебелер көрсеткендей, қой қырқудың анықталған
тәсілдерінің бірі-ол столда, стелажда және пол үстінде қырқу болып
табылады. Пол үстінде қырқу барысында қырқымшы бүгіліп, ең кейін немесе
қойдың қасында тізесімен отырады. Ал стеллажда, столда жұмыс істегенде
тұрып тұрады. Енді осы тәсілді сипаттай кетейік.
Бірінші тәсіл-қырқымның басталуы . Берушіден қойды алып, қырқымшы оны
ө бүйірімен жатқызады, машинканы қосып қырқуды құйрық жағынан, санының
ішкі жағын қырқудан бастайды. Қырқу кезінде қой емшегін қырқып алмас үшін
қолмен жауып тұру керек.
Екінші тәсіл- кеуде және қарынды қырқу . Дайындық жұмыстары аяқталған
соң, артқы ө және сол аяқтарының арасын қырқып жоғары кеудеге қарай
машинаны көтереді.
Үшінші тәсіл-сол жақ бүйірін қырқуды бастау қарын мен кеудені аяқтаған
соң, қырқымшы қойды оң жағымен өзіне қаратып, қолымен артқы аяғын соза
ұстап, сол аяғы қырқады.
Төртінші тәсіл- оң жақ бүйірін қырқу .
Бесінші тәсіл- Оң жағын қырқуды бастау . Қырқымшы қойды оң жағына
аударады да оң жағын қырқады. Малда аудару кезінде машинканы арнайы
кнопкасы арқылы тоқтату керек.
Алтыншы тәсіл-Оң бүйірін және арқасын қырқу . Бұл тәсілді орындау
кезінде қырқымшы ұзақ жүрістер жасай отырып арқасын қырқады. Бұл кезде
машинканы жүнге кіргізу барысында тек бір тарағы ғана көрініп тұруы керек.
Жетінші тәсіл- Бас жүнін қырқу . Қой басын құлағынан немесе тұмсығымен
көтереұстап, кеудесіне дейін бастың оң жақ жүндерін қырқады.
Сегізінші тәсіл-Мойынын қырқу . Бұл операцияны орындау барысында
қырқымшы қойдың басын оң жаққа бұрып, сол жақ мойнын қырқады, сонан соң оң
жағын. Осымен қырқым аяқталады.

1.5 Жүнге арналған пресстер

Жүнді пресстеу ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.