Ежелгі дүние тарихы пәнінің ОҚУ - ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 49 бет
Таңдаулыға:

Ф-ӘД-001026
Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті
Тарих-педагогика факультеті
Жалпы тарих кафедрасы

БЕКІТЕМІН
ХҚТУ Оқу-әдістемелік ісі
жөніндегі
вице-президенті, техн.ғ.д.,
профессор
__________
С.Қ.Тұртабаев

2010 ж.

Ежелгі дүние тарихы пәнінің

ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ

Мамандыќ аты, шифры:5В011400

Оқу формасы : к‰ндізгі
Курс: I

І сем

ІІ сем

Барлығы:

Кредит саны:
3

3

Саѓат саны:
135

135

Лекция:
Практикалық
____45____

__________

____45____

Семинар:
15

15

Лабораториялық

ОБС¤Ж:
45

45

СӨЖ:
45

45

Аралыќ баќылау (АБ)
2

2

Қорытынды бақылау:
емтихан

емтихан

Оқу-әдістемелік кешенді ќ±растырѓан: Төлегенов Еділ Мейірбекұлы, аға
оқытушы
Мекен жайы, тел және E-mail:Түркістан қ. Кенесары 22. 87057022748
Кафедрадағы ж±мыс уаќыты: 8:30-16:00
С¤Ж ќабылдау күндер, уақыты және қабылдау орны : Сәрсенбі, жұма 201
каб.

Түркістан 2010

Оқу-әдістемелік кешен Ќазаќстан Республикасы Білім жєне Ѓылым
министрлігі 22 06. 2006 жылѓы № 671 б±йрыѓымен бекітілген мемлекеттік
жалпыѓа міндетті білім стандарты, мамандыќтыњ типтік оќу жоспары жєне ЌР
БЃМ 11. 05. 2005 жылѓы № 289 б±йрыѓымен бекітілген пєнніњ типтік оќу
баѓдарламасы жєне университеттіњ ж±мыс оќу жоспары негізінде дайындалѓан.

Оқу-әдістемелік кешенді дайындаған: Төлегенов Еділ Мейірбекұлы

Оқу-әдістемелік кешен кафедраныњ №1 хаттама 01 09. 2010 ж. мєжілісінде
қаралды.

Кафедра меңгерушісі т.ғ.к., доцент
Э.Зұлпыхарова

Оқу-әдістемелік кешен Тарих-педагогика факультетінің №1 02 қыркүйек
2010ж.

Оқу-әдістемелік кеңес төрайымы п.ғ.к., аға оқытушы
Ү.Мелдебекова

1. КІРІСПЕ

Пән туралы қысқаша сипаттама: Д‰ние ж‰зілік тарихтыњ бір бµлігі
ретінде Ежелгі д‰ние тарихы алѓашќы адамдардыњ ќауымдыќ µмір тіршілігінен
бастап, ќ±лиеленушілік ќ±рылыстыњ µріс алуына негіз болѓан тењсіздік пен
таптыќ ќатынастардыњ ќалыптасуы мен даму тарихын б.э.д. ‡ мыњ жылдыќтардан
бастап б.э. ‡ ѓасырына дейінгі тарихи кезењдерді ќамтитын пєн болып
табылады. Ежелгі д‰ние тарихы екі бµлім негізінде ќарастырылады: 1. Ежелгі
Шыѓыс тарихы- Солт‰стік-Шыѓыс Африканыњ, Бергі Азияныњ, Оњт‰стік жєне Шыѓыс
Азияныњ ењ ежелгі таптыќ ќоѓамдарымен таныстырады. Сонымен ќатар Египетпен,
Алдыњѓы Азиямен танысу; Нил ањѓарындаѓы жєне Месопотамиядаѓы мемлекеттердіњ
ќ±рылуынан басталып, оларды парсылардыњ жаулап алуына дейін жеткізіледі.
Б±л елдердіњ б±дан арѓы тарихы б‰кіл Жерорта тењізі елдері тарихыныњ бір
бµлігі ретінде ќаралады. Сондай-аќ ‡ндістан жєне Ќытай тарихымен танысу да
‡нді ањѓарындаѓы (б.э.д. ІІІ м.ж.) жєне Хуанхэ ањѓарындаѓы (б.э.д. ІІ м.ж.)
ежелгі мемлекеттер заманынан басталып, біздіњ эрамыздыњ алѓашќы ѓасырларына
дейін жеткізіледі.
Пән мақсаты: Ежелгі д‰ние тарихыныњ міндеті ќазіргі заманѓы б‰кіл Шыѓыс
жєне Европа елдерініњ тарихында мемлекеттіліктіњ бастауы мен негізі
ќалыптасќан тарихи даму кезењін антика заманы мєдениеті негізінде, жања
ѓылыми єдебиеттер мен ѓылыми жањалыќтар негізінде білімгерлерді таныстыру,
оќып ‰йрету болып табылады.
Ежелгі Шыѓыс тарихынан білімгерлер:
-алѓашќы ќауымдыќ ќ±рылыстыњ ыдырау процесстерініњ алѓы шарттары мен
ќ±лиеленушілік ќ±рылыстыњ ќалыптасуы, даму тарихын оќып игереді;
-ежелгі шыѓыс елдерініњ шаруашылыѓына географиялыќ ортаныњ тигізген
єсерін т‰сінуге баулынады;
-ежелгі халыќтардыњ µмір т±рмысын, ќ±лиеленуші мемлекеттердіњ шыѓуын
мемлекеттердіњ алѓашќы дамуын, материалдыќ мєдениетін, ќ±лдыќтыњ пайда
болуын жєне тап к‰рестерініњ шыѓу себептері мен салдарын оќып ‰йренеді;
-ежелгі шыѓыс халыќтары мєдениетініњ аса мањызды жетістіктерініњ д‰ние
ж‰зілік мєдениетке ыќпалы мен мєдени ќ±ндылыќтардыњ даму ‰рдістерін
игереді;
2. Ежелгі Антика тарихы бµлімі-Балкан т‰бегі мен Аппенин т‰бегі
халыќтары мен мемлекеттерініњ негізі болѓан тарихи даму ‰рдістері мен
Греция, Рим мемлекеттерініњ ќоѓамдыќ даму ќ±рылыстарын тарихи кезењдерге
бµле отырып ќарастырады.
Ежелгі д‰ние Антика тарихынан білімгерлер:
-антика заманыныњ тарихы б.э.д ІІ мыњ жылдыќтањ аяѓынан басталѓан Грек-
Рим мемлекеттерініњ тарихи даму кезењдерін оќытады;
-антика дєуіріндегі б.э.д. ІІ мыњ жылдыќтарда Эгей µркениетініњ
г‰лденуіне байланысты Греция тарихыныњ ењ ежелгі кезењін оќып, тарихи
дамудыњ сабаќтастыѓын ±ѓынады;
Пререквизиттер: Орта мектепте µтілген тарих курсын игеру.
Постреквизиттер: Д‰ниеж‰зілік мемлекеттердіњ ќоѓамдыќ даму
процестеріндегі саяси-єлеуметтік, экономикалыќ даму ‰рдістерініњ µзіндік
ерекшеліктері мен сабаќтастыѓын білу, µзіндік кµзќарастар мен ой-
т±жырымдарды ќалыптастыру.

2. Курстың құрлымы

№ Лекция тақырыбы және оның жоспары ЛекСеОБСӨЖ тақырыптары
циямиСС
сағнаӨЖ
ат р
са
ғ.
3 4
1 І-бөлім Ежелгі шығыс тарихы 1 1 1 Ежелгі Шығыстық
1. Кіріспе. Ежелгі дүние тарихына өркениет тарихы.
жалпылама түсінік беру. Алғашқы таптық
Ежелгі Шыѓыс елдерініњ тарихы пєнініњ қоғамның пайда болуы.
хронологиялыќ жєне географиялыќ шењбері
2. Ежелгі Шығыс халықтарының тарихы.
Алғашқы таптық мемлекеттердің пайда
болуы.
2 Ежелгі Египет 2 1 1 Ежелгі Египет
1. Ежелгі паршалық кезіндегі Египет. 1 мемлекетініњ
Ерте таптыќ ќоѓам мен мемлекеттіњ деректанулыќ жєне
ќалыптасуы тарихнамалыќ негізі.
2. Орталыќтанѓан Египет мемлекетініњ Египтология. Табиѓат
ќалыптасуы. ¦лы пирамидалар ќ±рлысыныњ жаѓдайы мен
дєуірі єлеуметтік ќ±рылымы
3. Орта патшалыќ тұсындағы Египет(б.э.д.
ХХІІІ-ХХІѓѓ)
4. Жања патшалыќ тұсындағы Ұлы Египет
ержавасы.
5. Соңғы патшалық тұсындағы Египет.
3 Ежелгі Алдыњѓы Азия 1 1 1 Митани патшалығы.
1. Ежелгі Месопатамия. 5. Ассирия.
2. Шумер-Аккад қала мемлекеттерінің
пайда болуы.
3. Вавилон қаласының өрлеуі.
4 Кіші Азия жєне Закавказе елдері 1 1 Ван (Урарту)
1. Хетт мемлекеті: деректер мен 1 патшалыѓы б.э.д.
тарихнамасы. ‡-ІІ мыњжылдыќтар.
2. Троян, Фригия жєне Лидия
мемлекеттері.
3. Урарту және Закавказьенің ежелгі
мемлекеттері.
5 Шыѓыс Жерорта тењізі жєне Аравия ежелгі1 1 1 Аравия тжарты
кезеңде аралындағы ежелгі
1. Сирия, Финикия, Палестина, Арабия мемлекеттері
мемлекеттері
2.Карфаген б.э.д. ІХ-ІІІѓѓ. Карфаген:
финикия калониясынан ±лы державалыќ
дењгейге кµтерілуі.
6 Иран жєне Орта Азия ежелгі кезеңде 1 1 Кушан державасы жєне
1. Ежелгі Элам. 1 Парфия патшалыѓы.
2. Б.э.д. ‡І-І‡І ѓѓ. Парсы державасы.
3. Ахменидтердіњ Парсы державасы Б.э.д.
‡І-І‡ѓѓ.
4. Б.э.д. ІІІ-ІІ мыњ жылдыќтардаѓы Орта
Азия.
7 Оњт‰стік Азия ежелгі кезеңде 1 1 1 Б.э.д. ІІ-б.э ‡ѓѓ.
1. Ежелгі Индияның дамуының кезеңдері. аралыѓындаѓы Оњт‰стік
2. Ежелгі өркениет-үнділік. Азияныњ саяси дамуы.
3. Веда кезењі. Солт‰стік ‡ндістандаѓы Ќоѓамдыќ ќ±рылымы.
ерте мемлекеттердіњ ќ±рылуы б.э.д.
ХІІІ-‡Іѓѓ..
4. Будда кезењі. Б.э.д. ‡-ІІІѓѓ. Жалпы
‰нділік державаныњ ќ±рылуы. Классикалыќ
кезењ.
8 Ежелгі Қытай 1 1 Б.э. І-ІІІѓѓ. Ежелгі
1. Алѓашќы ќауымдыќ ќ±рылыстыњ ыдырауы. 1 Ќытай. Шыѓыс Хань
Ќытайдаѓы ерте мемлекеттердіњ ќ±рылуы. империясыныњ дамуы.
Шань-Инь кезеңі..
2. Б.э.д. ‡ІІІ-ІІІѓѓ. Ежелгі Ќытай.
3. І-орталыќтанѓан Ќытай мемлекетініњ
ќ±рылуы. Цинь империясы б.э.д.
221-207жж.
4. Б.э.д. ІІІѓ. Хань империясы.
9 ІІ-тарау: Ежелгі Грекие тарихы 1 1 Б.з.б. ІІІ-ІІ мың
1. Кіріспе Антикалық қоғамдар тарихы 1 жылдықтардағы Грекие.
түсінігі. Б.з.б. ІІІ-ІІ мың
2. Ежелгі Грекие тарихының дерекнамасы. жылдықтардағы Крит
3. Ежелгі Грекие тарихының тарихнамасы. және Ахей тарихы.
10 Б.з.б. ХІ-ІХ ғғ. Грекие 1 1 1 Рулық құрылыстың
1. Гомер дастандары және археологиялық ыдырауы мен
ескерткіштер. мемлекеттің
2. Микендік өркениеттің күйреуі. белгілері.
3. Грек тайпаларының Балқан түбегі мен
кіші Азия жағалауына қоныстануы.
11 Б.з.б. ҮІІІ-ҮІ ғғ. Көне дәуірдегі 1 1 Б.з.б. ҮІІІ ғ. Грек
Грекие. Қала мемлекеттердің қалыптасуы. 1 отарлаушылығы.
1. Грекиенің экономикалық дамуы.
2. Полис-қала, полис-мемлекет ұғымдары.
3. Б.з.б. ҮІІІ-ҮІІ ғғ. Гректердің
әлеуметтік құрылымы.
12 Б.з.б. ҮІІІ-ҮІ ғғ. Пелопонес 1 1 1 Аргостың
1. Пелопонстегі жетекші полистер: саяси-экономикалық
Спарта, Корниф, Аргос. дамуының
2. Спартада мемлекеттің пайда болуының ерекшеліктері.
ерекшеліктері. Спартаның мемлекеттік
құрылысы.
3. Коринф – сауда-қолөнер полисі.
13 Б.з.б. ҮІІІ-ҮІ ғғ. Аттика 1 1 Клисфен реформалары
1. Микены кезіндегі Аттика. 1 және оның тарихи
2. Афиндік синойкизм. маңызы
3. Әлеуметтік қайшылықтар. Килион
бүлігі.
4. Драконт заңдары.
5. Солон реформалары және оның маңызы
14 Б.з.б. Ү-ҮІ ғғ. классикалық Грекие. 1 1 1 Калий бітімі.
Грек-парсы соғыстары Соғыстың аяқталуы.
1. Б.з.б. ҮІ ғ. Парсы патшалығы
2. Соғыс қарсаңындағы Грекие. Грек-парсы
соғыстарының себептері. Соғыстың
басталуы.
3. Марафон шайқасы.
4. Коринф конгресі.
5. Делос одағының құрылуы
15 Б.з.б. Ү-ІҮ ғғ. Грекиенің 1 1 Классикалық құлдық
әлеуметтік-экономикалық дамуы. 1 ұғымы және оның
1. Грек полистерінің экономикалық ерекшеліктері.
дамуының ерекшеліктері.
2. Афиндік экономиканың қарқынды дамуы.
16 Б.з.б. Ү ғ. Афиндік демократияның дамуы.1 1 1
1. Афинада демократияның дамуы. 1
2. Эфиальттың реформалары.
3. Афинаның мемлекеттік құрылысы.
4. Перикілдің ішкі және сыртқы саясаты.
5. Бірінші Афиндік теңіз одағының
құрылуы.
17 Пелопонес соғысы 1 1 Б.з.б. ІҮ ғ. Бірінші
1. Афинің батысқа жорығы. жартысындағы Грекие
2. Соғыстың себептері мен сылтауы. поистік жүйенің
3. Архидамдық соғыс дағдарысы.
4. Афиныдағы ішкі күрестің асқынуы.
Лесбос аралындағы көтерліс.
5. Афиндік теңіз одағының ыдырауы.
6. Пелопонес соғысының
экономикалық-әлеуметтік, саяси салдары.
18 Ежелгі Македония және оның Балкан 1 1 1 Ежелгі Грекие
түбегін толық жаулауы 1 мәдениеті.
1.Табиғат жағдайы, ежелгі тұрғындары.
2. б.з.б. Ү-ІҮ ғғ. І-ші жарт.
Экономикалық-әлеуметтік құрылысы.
3. ІІ Филиптің реформалыр. Филократ
бітімі.
4. Грекиеде македондық өкіметтің орнауы.
5. ІІ Филиптің парсыларға қарсы жорыққа
дайындалуы.
19 Эллинденген дәуір тарихы. 1 1 Эллинденген
Ескендір Зұлқарнайынның жаулаушылығы мемлекеттер.
1.Б.з.б. ІҮ ғ. Ортасындағы парсы Селевкидтер
патшалығы. патшалығы.
2. Ескендірдің таққа келуі.
3. Ескендірдің Шығысқа жорығы.
4. Ескендір қайтыс болған соң
бағындырылған аймақтардың бөлінуі.
20 ІІІ-тарау: Ежелгі Рим тарихы 1 1 1 Ежелгі Рим тарихының
1. Ежелгі Рим тарихы ұғымы. 1 Тарихнамасы
2. Ежелгі Рим тарихының дерекнамасы.
21 Ежелгі Рим мен Италия. 1 1 Сервий Тулий
Италиядағы алғашқы таптық қоғамдар және 1 реформалары.
Римде республикалық құрылыстың орнауы. Римде республикалық
1. Апенин түбегінің табиғат жағдайы. құрылыстың орнауы.
2. Ежелгі халқы б.з.б. ҮІІІ ғ. Жерорта
теңізі әлемі мен Италия.
3. Этрускілердің шығуы жөніндегі
проблема.
4. Римнің негізделуі туралы аңыздар мен
деректер.
5. Б.з.б. ҮІ ғ. Этрускілер мен Рим.
22 Республика дәуіріндегі Рим. Б.з.б. Ү-ІІІ1 1 1 Пуни соғысы:
ғғ. Рим мен Италия. 1 себептері, сылтауы,
1.Республиканың алғашқы кезеңіндегі басталуы.
экономикалық қатынастар.
2. Плейбейлердің патрицилермен күресі.
3. ХІІ таблица заңдары бойынша Рим
қоғамы.
4. Римнің Карфагенмен Жерорта теңізінің
батысына өктемдігі үшін соғыс.
23 Б.з.б. ІІ-І ғғ. Римнің әлеуметтік 1 1 Б.з.д. ІІ ғ.
экономикалық құрылысы. 1 соңындағы әлеуметтік
1.Римдік жаулап алулардың Италияның қайшылықтың
әлеуметтік-экономикалық дамуына әсері. шиеленісуі.
2. Рим қоғамының әлеуметтік топтары.
24 Б.з.б. ІІ-І ғғ. Римнің саяси-әлеуметтік 1 1 1 Рим азаматтың
тарихы. италиктерге берілуі.
1. 190-180 жылдардағы римдік ноблитеттің
өз арасындағы тартыс.
2. Ағайында Грахтардың реформалары.
25 Рим республикасының құлауы. 1 1 Цезарьдің
1. Рим республикасының саяси жүйесінің 1 диктатурасы.Оның
дағдарысы. реформалары.
2. Шығыстағы провинцияларда антиримдік Республикалық жүйенің
қозғалыс. құлау себептері.
3. Спартак бастаған көтерліс.
4. Бірінші триумвират.
26 Империя дәуіріндегі Рм. Октавиан Август 1 1 1 Принципатың
принципиаты. ерекшеліктері мен
1. Октавиан-Цезардың мұрагері. сипаты белгілері
2. Октавиан заңдары және принципат
түріндегі монархиялық жүйені негіздеуі.
3. Мемлекет басшысының билігі.
27 І-ІІ ғғ. Рим империясының экономикалық 1 1 Калалық плебес.
әлеуметтік қатынастары Еркіне жіберілгендер.
1. Август мұрагерлері тұсында принципат
жүйесінің нығаюы.
2. І-ІІ ғғ. әлеуметтік қатынасардың
дамуы.
3. Колонат жүйесінің таралуы.
28 І-ІІ ғғ. Римнің саяси тарихы 1 1 1 Алғашқы христиандық
1. Клавдилер тұсындағы бюрократтық қауымдар.
басқару. Хрисиандықтың
2. Неронның билігі. таралуы.
3. ІІІ ғасырдағы дағдарыс.
4. Доминат дәуіріндегі Рим (ІҮғ).
29 Батыс Рим империясының құлауы. 1 1 Ежелгі Рим мәдениеті.
1. Рим империясының Батыс және шығыс 1
болып екіге бөлінуі.
2. Халықтардың Ұлы қоныс аударуы.
3. Батыс Рим империясының құлауы.
Барлыѓы 30 1545

4. БАҚЫЛАУ ТҮРЛЕРІ :

Емтихан, жазбаша 1 семестр.
5. СТУДЕНТ БІЛІМІН БАЃАЛАУ ЕРЕЖЕСІ

Єріптік ж‰йемен Баллдары %-к мазм±ны Дєст‰рлі баѓамен баѓалау
баѓалау
А 4,0 100 ¤те жаќсы
А- 3,67 90-94 ¤те жаќсы
В+ 3,33 85-89 Жаќсы
В 3,0 80-84 Жаќсы
В- 2,67 75-79 Жаќсы
С+ 2,33 70-74 Ќанаѓаттанарлыќ
С 2,0 65-69 Ќанаѓаттанарлыќ
С- 2,7 60-64 Ќанаѓаттанарлыќ
Д+ 1,33 55-59 Ќанаѓаттанарлыќ
Д 1,0 50-54 Ќанаѓаттанарлыќ
F 0 0-49 Ќанаѓаттанарлыќсыз

6. КАФЕДРА ЖЄНЕ ОЌЫТУШЫ ТАРАПЫНАН СТУДЕНТКЕ ЌОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАР

Бiлiмгер пєн бойынша µтiлетiн материалдар ќысќаша т‰рде алдын ала
таратылып берiлгендiктен, ары ќарай µз бетiњiзше єдебиеттер арќылы жєне
аптасына екi рет µтiлетiн дєрiстер кезiнде толыќтыруѓа м‰мкiндiктерiњiз
бар. Алѓан бiлiмiњiздi тексеру ‰шiн семестр барысында баќылау ж±мысы,
аралыќ тест сауалнамалары, коллоквиумдар, бiлiмгердiњ µзiндiк ж±мысы жєне
емтихан алынады.
Пєн барысы баллдыќ ж‰йемен баѓаланатындыќтан таќырыптыќ тест
сауалнамалары, карточкаларѓа жауап беру, карталармен ж±мыс, баќылау
ж±мыстары, эссе, рефераттар жазу т‰рлерi бойынша жинаќтауѓа болады. Сонымен
ќатар сабаќтан себепсiз ќалу, кешiгу, сабаќта тыныштыќ саќтамау, ±ялы
телефонды ќолдану, басќада шаралармен айналысу µрiс алѓан жаѓдайда сiздiњ
баллдыќ ќорыњыз кемiтiледi. єр жолы бiр баллдан.
Пєн негiзiнде бiлiмгер орындайтын µзiндiк ж±мыстар, аралыќ баќылау
ж±мыстары, рефераттар, картамен жмыс жасау секiлдi тапсырмалар µз уаќытында
орындалмайтын болса балл тµмендетiледi. Баллдыќ ж‰йе ќорытындысы I-шi
семестр-сынаќ, II-шi семестр-емтихан негiзiнде ќорытындыланады.
Аралыќ баќылау уаќыттары:
I- аралыќ баќылау мерзiмi 7-8 оќу апта аралыѓы.
II- Аралыќ мерзiмi 15-шi апта. Дєл осы секiлдi баќылау формасы екiншi
семестрде де жалѓасын табады.
Аралыќ баќылау кезiнде бiлiмгерлерге сабаќтан себепсiз ќалмау,
тапсырмаларды дер кезiнде орындау, дєрiс барысында белсендiлiк таныту
кµтермелеп балл ќою єдiстемесi ќолданылады. Сонымен ќатар айып балдарын
аралыќ баќылау алдында ќосымша тапсырмалар алып, орындау негiзiнде иеленуге
болады.
Карточка бойынша жеке ж±мыс: ары ќарай КБЖЖ деп жалѓасады.
Сiзге карточка бойынша жеке ж±мысты сабаќта оќытуша бередi жєне сiз
сабаќта оны орындайсыз. КБЖЖ-ныњ нµмерi жєне аты бар. Мєселен, КБЖЖ 1
хронология тiзбегiн д±рыс орналастыру. Тапсырма саны бiреуден ‰шеуге
дайiнгi аралыќта ќарастырылады, орындау уаќыты 7-8 минут. Карточка нµмерiн
жєне аты-жµнiњiздi кµрсетiп, таза дєптер параѓына орындайсыз. Егер карточка
нµмерiн жєне аты-жµнiњiздi кµрсетпесењiз, оќытушы оны тiркемейдi.
Бiлiмгердiњ µзiндiк ж±мысы Б¤Ж негiзгi таќырыптардыњ µзектi
мєселелерiнiњ мєнiн ашатын. Сiздiњ н±сќа нµмерiњiз оќытушы журналындаѓы аты-
жµнi жазылуына сєйкес. Тапсырма таќырыпшалары Б¤Ж нµмерiне жєне н±сќа
нµмерiне сєйкес оќытушы кµрсетен єдебиеттен жазылып алынады жєне Б¤Ж
тапсырмаларына шолу кестесiнде кµрсетiлген уаќыт аралыѓында орындалады,
кµрсетiлген апта басында оќытушыѓа тексерiлуге тапсырылады. Тексерiлгеннен
кейiн сiз оќытушы кµрсеткен уаќытта ќорѓауыњыз ќажет. Б¤Ж-дi ќорѓау
мiндеттi. Б¤Ж-дi ќорѓамаѓан жаѓдайда, ол орындалмаѓан болып есептеледi.
‡й тасырмасы ‡Т тек практикалыќ семинар сабаќтарында оќытушымен
бiрге орындалады. Єрбiр ‡Т алдын ала берiледi. Єрбiр ‡Т тµмендегiдей
ретпенорындалады. ‡Т-ныњ нµмерi жєне таќырыбы кµрсетiледi. ‡Т-ныњ орындаѓан
дєптердi, оќытушыѓа тапсырасыз. Дєптердi жоѓалтпауыњыз, ластамауыњыз жєне
б‰лдiрмеуiњiз ќажет.
ОБ¤Ж сабаќтары алдын ала берiлген тапсырмалар негiзiнде бiлiмгер
оќытушымен бiрге ж±мыс жасайды. ОБ¤Ж оќытушы мен бiлiмгер ж±мыс iстейтiн
машыќтану сабаѓы болып табылады.
Баќылау ж±мысы- машыќтану сабаѓында µткiзiледi. ¤ткiзу уаќыты 20
минут. Баќылау ж±мысы теориялыќ негiзiнде алдын ала талданѓан, таќырыпшалар
бойынша жазылады.
Эссе- берiлген таќырыптар бойынша бiлiмгердiњ ±ќќан бiлiмдерiнiњ
т±жырымдарын беруi.
Коллоквиум- µтiлген таќырыптардыњ теориялыќ материалын сiздiњ с±раќќа
жауап тапсыруыњыздан т±рады. Колоквиум ауызша т‰рде єрбiр тараудыњ соњында
µткiзiледi.
Таќырыптыќ тестер- єрбiр тараудан кейiн пайдаланылады. М±нда с±раќтыњ
берiлген бес жауабына д±рыс жауапты табуыњыз ќажет.
Ќорытынды баќылау I-шi семестр- сынаќ, студенттердiњ семестр кµлемiнде
кµрсеткен белсендiлiгi есепке алынады. Сынаќ тапсыру барысы жазбаша ауызшы
µтедi. Оныњ баллдыњ мµлшерi алынып, сєйкестендiрiп баѓаланады.
Ќорытынды баќылау II-семестр- емтихан. Емтиханда бiлiмгерлерге билет
жасалып, студенттер оны ќалауы бойынша тартып алып, жауабын жазбаша-ауызша
тапсырады.
Єр лекция сабаѓында µтiлген лекция таќырыбы µзара байланысты
фронтальдi с±раулар мен глоссарий ж±мыстары негiзiнде ќарастырылѓан.
Глоссарий- арнайы теминдердiњ сµздiгi ол алдын ала жазылып ќойылуы тиiс.
Єрбiр практика сабаѓында семинар алѓашќы 5-10 минут аралыѓында
ќысќаша т‰рде тест ќарастырылады.
Ќысќаша тест алдындаѓы лекция немесе ‰й тапсырмасы бойынша с±раќтарда
дайындалады.
‡й тапсырмасы мiндеттi жєне оны орындау ‰шiн апта сайын ОБ¤Ж кезiнде
берiлуi тиiс. Кешiккендерден ‰й тапсырмасы ќабылданбайды.

Лекция тақырыбы: Ежелгі Египет

Лекция жоспары:

1. Ежелгі Египет мемлекетініњ деректанулыќ жєне тарихнамалыќ негізі.
Египтология. Табиѓат жаѓдайы мен єлеуметтік ќ±рылымы.
2. Ежелгі паршалық кезіндегі Египет. Ерте таптыќ ќоѓам мен мемлекеттіњ
ќалыптасуы
3. Орталыќтанѓан Египет мемлекетініњ ќалыптасуы. ¦лы пирамидалар ќ±рлысыныњ
дєуірі
4. Орта патшалыќ тұсындағы Египет(б.э.д. ХХІІІ-ХХІѓѓ)
5. Жања патшалыќ тұсындағы Ұлы Египет ержавасы.
6. Соңғы патшалық тұсындағы Египет.

- Ежелгi Египет тарихы- Египет өркениетiнiң туындаған кезеңi яғни,
ерте таптыққатынастар мен алғашқы мемлекеттердiң пайда болған кезеңi-Б.э.д.
IҮ мыңжылдықтың ортасынан бастап, тәуелсiздiктен айрылған кезi- Б.э.д. IҮ
ғасырға дейiнгi яғни, Парсы державасының қол астына кiргенге дейiнгi даму
тарихын қамтиды.
- Ежелгi Египет тарихы үш мыңжылдықтың көлемiн қамтиды. Бұл кезең даму
тарихына қарай төмендегiдей кезеңдерге бөлiнiп қарастырылады;

Ежелгi Египет тарихының iрi кезеңдерi

1. I-династиялыққа дейiнгi кезең б.э.д.IҮ мыңжылдықтың басы
Рулыққатынастардың қалыптасқан кезеңi.
2. II-династиялыққа дейiнгi кезең немесе Герзей кезеңi б.э.д. IҮ
мыңжылдықтың ортасы-әлеуметтiк ыдыраудың, суармалы жүйенiң, алғашқы
номдық басқарудың пайда болған кезеңi. Дәуiр соңында Жоғарғы Египет,
Төменгi Египет патшалықтары пайда болады.
3. Ерте патшалық кезеңi-Бiрiккен Египет мемлекетiнiң құрылуы. Б.э.д.
ХХХІII-ХХІХғ. I-II Дин. басқарған кезең.
4. Ерте патшалық дәуiрiндегi Египеттiң орталықтануы. III-IҮ дин. басқарған
кезең. ХХҮІII-ХХІIIғғ.
5. I-өтпелi кезең. ҮІI-Х дин. басқарады. Б.э.д. ХХІII-ХХІғғ.- Бiрiккен
Египет мемлекетiнiң номдарға ыдырауы.
6. Орта патшалық кезеңiндегi орталықтанған Египет мемлекетiнiң қайта өрлеуi
ХІ-ХІII дин. басқаруы. Б.э.д. ХХІ-ХҮІIIғғ..
7. II-өтпелi кезең. ХҮІ-ХҮІI дин. басқаруы.Б.э.д. ХҮІII-ХҮІ ғ.орт..
Египеттiң әлсiреуi. Халық көтерiлiстерiнiң өрiс алуы. Гиксостардың
шапқыншылығы.
8. Жаңа дәуiрдегi Египет өркениетiнiң гүлденуi. ХҮІII-ХХ дин. басқаруы.
Б.э.д. ХҮІ-ХІғғ. Египет империясының құрылуы.
9. III-өтпелi кезең. ХХІ династия басқаруы. Египеттiң құлауы.
10. Соңғы патшалық кезеңi. Египет өзге жерлiктер қол астында. ХХІI-
ХХҮдинастиялар басқарған кезең. Египеттiң Сайсс династиясы кезiндегi
өрлеуi- ХХҮІ дин. б.э.д. ҮІIҮІғғ.
11. Египеттiң Парсы державасы қол астына қарауы. ХХҮІI-ХХХ дин. басқаруы.
б.э.д. ҮІ ғ. соңы-ІҮ ғ..

Ежелгi Египет тарихының деректiк қайнары мен тарихнамасы. Ежелгi
Египет деп алғашқы кезде Ніл өзенiнiң жағалауында орналасқан жерлердi
қоныстанған халықтардың бiрлестiгiн атаған. Ніл-Виктория өзенiнен басталып,
Жерорта теңiзiне құйып отырған өзен. “Египет” атауы грек сөзiнен бастау
алған. Бұл атаудың негiзi ежелгi Египет астанасы Мемфис қаласының египетше
атауынан бастау алады. Хетка-Птах немесе Хинупта Египетiктер өздерiн
“Кемет” ”черная” Ніл алқабындағы топырақ түсiне байланысты атаған.
Герадот Египетке “Ніл сыйы” деп анықтама берген. ”Дар Нила”.
Ежелгi Египет-Африка континентiнiң солтүстiк-шығысында орналасқан
мемлекет. Суэц каналы мен Алдыңғы Азия елдерiмен, (Синай түбегi) аравия
түбегiмен байланысқан. Осылайша Африка тропикалық елдерiмен, Жерорта
теңiзi елдерiмен, Алдыңғы Азия елдерi және Аравия түбегi халықтарымен
байланысып отырған.
Ежелгi Египет өркениетiнiң дамуына алғашқы кезеңде Египеттiң Дельта
бөлiгi (гректiң д әрiпiне ұқсайтын болғандықтан аталған)-Нілдiң Жерорта
теңiзiне құяр тұсы-батпақты болғандықтан ол Жерорта теңiзi арқылы байланыс
жолдарының дамуына кедергi келтiрген, Аравия түбегiмен байланыс шөл далаға
байланысты жүзеге аспаған, ал оңтүстiк-батысы мен шығыста көшпендi
тайпалардың қоныс тебуi Египеттi – географиялық оқшаулануға (изоляция)
әкеледi. Тiршiлiк көзi Ніл аңғары болғандықтан жер шаруашылығы Египетте
ерте өрiс алған. Оның кең өрiс алуына Орталық Африканың таулы аймақтардан
қар еруiнiң шiлде айында ерiп Ніл аңғарын толтырып, судың өз аңғарынан
тасуы яғни, Ніл жағалауының құнарлануы-Египетiктер үшiн жыл бастауы деп
саналған. Бұл жағдай қыркүйек айының орта тұсына дейiнгi аралықты
қамтығанҚазан-қараша айларына қарай өзен суы өз аңғарына тартылып, жер
егiн егудi жүргiзуге қолайлы болып табылған. Егiлген егiн көктем айларында
өз өнiмiн берген. Осыған байланысты египеттiктер жыл мерзiмiн 3-ке бөлген.
1. Сезон половодья 2. Сезон всходов 3. Сезон сухости.
Ежелгi Египет тарихы жайында мағлұматтар беретiн деректер түрiн 7-ге
бөлуге болады:

1. Жазба деректер: тарихи еңбектер, көркем әдебиеттер, дiни текстер және
т.б.
2. Материалдық мәдениет ескерткiштерi: қала, бекiнiс, храм, зират,
тұрақ, орындарының қалдықтары мен керамика, статуя және әр түрлi
мәдениет ескерткiштерi.
3. Халық ауыз әдебиетiнiң деректiк ескерткiштерi.
4. Тiлдiк деректер.
5. Этнографиялық материалдар.
6. Антрапология мәлiметтерi
7. Географиялық ортаның зерттелуiндегi мағлұматтар.
Жазба деректерiнiң деректiк маңыздылығының артуына француз египтологы
Ф.Шампольонның ироглифтiк жазбаларды оқу шифрын оқудың құпиясын ашуы жол
салады. Ежелгi жазба ескерткiштiк деректер қатарында ежелгi Сицилияда
сақталынған “Палермо тасы” тас плитасында жазылған жазбаларды атауға
болады. Тастағы жазбалар Ү-династияға дейiнгi ел басқаруды жүзеге асырған
фараондар жайында мәлiметтер бередi.
Қазiргi Эль-Амарна қаласының көне орны Ахетатон (фараон Эхнатон
басқарған кезеңдегi ел астанасы) қаласын зерттеу кезiнде табылған саны 350-
ге жететiн құнды деректердi атап өтуге болады. Бұл құжаттар б.э.д. II
мыңжылдықтарда мемлекет дипломатиялыққатынастарды аккад тiлiнде
(клинопистiк)- Сирия, Финикия, Палестина, Кiшi Азия Вавилония
мемлекеттерiмен байланыс жүргiзгендiгi жөнiнде мәлiметтер молынан берiлген
Эль-Амарна архивi. Бұл деректердiң ақиқаттығын Хетт патшалығының
территориясында орналасқан Богазкея (Анкара қаласының төңiрегiнде)
қаласында жүргiзiлген арх. Зерттеу жұмыстарының нәтижесiнде табылған Храм
қабырғасына қашалып жазылған жазбаларда дәлелдейдi. Мысалы: Рамсес III
тұсындағы ХХ дин өкiлi - бұл тарихта “Үлкен Харрис папирусы” жазбасы
атымен белгiлi.
Материалдық ескерткiштер қатарында пирамидалардың алатын орны ерекше.
Олар 1922 жылдан бастап зерттеле бастаған.
Ежелгi Египет жайында грек тарихшылары да жазып қалдырған. Солардың бiрi
Геродоттың “Грек-парсы соғысы” б.э.д.Үғ., Диодор Сицилиискиидiң “Тарихи
кiтапханасы”б.э.д.Iғ., Страбонның “География” б.э.д.I-б.э.Iғғ. атты
еңбектерiн атауға болады.
Ежелгi Египет тарихын зерттеумен айналысу Батыс Европада ХІХ ғасырдан
бастап қолға алынады. Наполеон Бонапарттың Египеттке жүргiзген басқыншылық
экспедициясынан бастау алады (1798ж.) Оның экспедициясының құрамында
ғалымдар тобыда болады. Олар “Египеттiң суреттелуi” (“Описание Египета”)
атты 48-томнан тұратын (1809-1828жж) еңбектi жарыққа шығарады. Дегенмен
Египтологияның ғылым саласы ретiндегi негiзi 1822ж. фр.ғалымы Жак Франсуа
Шампольонның ироглифтiк жазбаларды оқудың кiлтiн ашуынан бастап салынған
болып есептелiнедi. Жак Франсуа Шампольонмен қатар Египет жазбаларын
зерттеуде К Лепсиус пен Г.Бругштардың да еңбектерi ерекше сiңедi. Олар
ежелгi Египет тарихы мен оның хронологиясының негiзiн қалайды. Зерттеу
жұмыстарының негiзiнде ғалымдар К Лепсиус “Египетская хронология”,
“Книга о египетских фаронах”(1848-1849гг.), ал Г.Бругш “История
фаронов”өз зерттеулiк еңбектерiн жарыққа шығарады. Батыс Европа елдерiнiң
саяси басқыншылық саясаттары Египеттiң ғылыми тұрғыда зерттелуiне ерекше
мән беруiне әкеледi. Египеттi ХІХ ғасырда зерттеуге Франциямен қатар Англия
және Германия ғалымдары да үлес қосады. Олардың қатарында Египеттегi
Серапеум атты екi дiни храмда қазба жұмыстарын жүргiзген О.Мариетт, оның
iсiн ағылшын ғалымы У.Флиндрис Питри Египет пирамидаларын жүйелi түрде
зерттеумен жалғастырады. Осындай зерттеулер тiзбегi өз жалғасын қазiрге
кезеңге дейiн тауып келедi.
Б.э.д. IҮ мың жылдықтың II-жартысындағы таптық қатынастардың қалыптасуы.
Алғашқы құлиеленушiлiк мемлекеттердiң құрылуы. Египетте адамдар тұрағы
б.э.дейiнгi 20-10 мыңжылдықтардан бастап пайда болған болып ғылымда
есептелiнiп, ол тас дәуiрiне жатқызылады (Жоғарғы Палеолит). Бұл дәуiрде
египеттiктер құрал саймандарын жұқа пластиктан жасаған. Терiмшiлiк және
аңшылық шаруашылықтарымен айналысқан. Бұған 5 мың жыл көлемiнде сақталған
Ком-Омбо тұрағы дәлел. ( ш.б.э.д.15-10 мыңжылдықтар кезеңi). Бұл тұрақ
алғашқы қауымдыққұрылыстың өрiс алған кезеңiнiң ескерткiшi. Неолит
дәуiрiнен бастап египеттiктер тастан құрал саймандар пайдалана бастайды. Ең
көне неолит дәуiрi кезеңiнен сақталған ескерткiштер шамамен б.э.д.ҮІ-Ү
мыңжылдықтарға жатқызылады. Египеттiктердiң ерте жермен айналыса
бастағандығын дәлелде йтiн ескерткiштер тұрағы Төменгi Египетте орналасқан
Фаюм көлiнiң жағалауынан табылған. Тұрақ өкiлдерi iрi қара мал және шошқа
өсiрген. Бұл тұрақта сонымен қатар балық аулау шаруашылығы да өрiс алған.
өнiмдiк дақылдарды сақтауда балшықтан жасалған ыдыстар мен жер үңгiрлерi
пайдаланылған. Осы дәуiрдегi адамдардың мал және егiншiлiкпен
айналысқандықтарын дәлелдейтiн ескерткiштер табылған Олар ғылымда Тасии
мәдениетi ескерткiштерi болып аталады. Ескерткiштер қатарында қабiрлер де
бар. Тасии тайпалары бидай, арпа өсiрген. ұсақ мал өсiргенҚара және сұр
түстi батпақтан жасалған ыдыстар қолданған. Тасиилықтар рулыққауымда өмiр
сүрген. Тасиилық тайпалардың ең гүлденген мәдениетi-Бадари (б.э.д. Ү
мыңжылдықтардың соңы). Олар тiптi үй жануары ретiнде мысықтарды да
асыраған. Нiл аңғарынан тасыған сулардан сақтану мақсаттарында каналдар
қазған. Аңшылық пен балық аулау өз шаруашылықтық маңыздылықтарын бұл
дәуiрде жоғалтпаған. Аңшылыққұралы ретiнде садақ (деревянные бумеранги)
қолданылған. Мыстан әшекейлiк заттар жасаған (бусы, проколки). Мыс кенi
Синай түбегiнде орналасқан. Ары қарай дамудың прогрестiк желiсiн Амра
комплекстi ескертiштерiнен байқауға болады. (Амра қазiргi елдi мекен
атауынан алынған)-IҮ мыңжылдықтың I-жартысы Египетегi династиялық басқаруға
дейiнгi кезең. Ирригация жүйесi өрiс алады. Алғашқы алтыннан әшекейлер
жасау өрiс алады. Батпақтан жасалған ыдыстарда ою-өрнектер салу жүзеге
асады.
Б.э.д. IҮ-мыңжылдықтың орта кезеңi Египет тарихында- Герзей кезеңi деп
аталынады Династиялық басқаруға дейiнгi екiншi кезең. Жер шаруашылығы
анағұрлым iлгерi дамйды (қолдан суару өрiс алады) қолөнер жер
шаруашылығынан бөлiнiп шығады, ал қоғамда меншiктiк бөлiнушiлiк өрiс
алады. Құрал-жабдық мыстан жасалынады, сирек күмiстен, темiрден заттар
жасалынады, Сауда iсi өрiс алады. Азиядан Египетке лазурит, мырыш,
күмiс, (кен орындары қазiргi Ауғаныстанның солтүстiгi). Ол тiптi
халықаралық сипат алады. Ал, әлеуметтiк құрылымда түбегейлi өзгерістер
жүредi. Қабiрлiк ескерткiштерге қарағанда әлеуметтiк теңсiздiк пайда
болады. (Тайпа көсемдерiнiң қабiрлерi ерекшеленедi). Осы Герзей кезеңiнде
құлдық пайда боладыҚұлдықтың шығу көзi тайпалар мен рулар арасындағы
соғыстар болады. Алғашқы құлдарды египеттiктер “тiрi-өлiктер” убитыи-
живой деп атаған.
Б.э.д. IҮ-мыңжылдықтың ортасында ежелгi Египеттiң қоғамдық дамуында
әлеуметтiк құрылымның негiзi қалыптасады.
1.Үстемдiк етушi тап- ру-тайпа көсемдерiнiң ұрпақтары, ауқаттылар,
ауқатты қауымдастар құраған.
2. Жер қауымдастығының мүшелерi- қарапайым қауым мүшелерi тез азайған.
Таптық құрылымның қалыптасуы-Мемлекеттiң қалыптасуына әкеледi. Мемлекет-
қалыптасқан және қалыптасып келе жатқан таптардың арасындағы қарым-
қатынасты үстем тап мүддесi тұрғысында реттеп отыру қажеттiгiнен
туындайды. Сонымен қатар, ежелгi Египетте мемлекет-негiзгi шаруашылық жер
болғандықтан жердi суландыру жүйесiн мемлекет территориясында ұйымдастыру
мақсатында құрылады. Алғашқы мемлекеттер аз ғана ел тұрақтары мен қала
төңiрегiндегi елдi мекендердi қамтыған кiшiгiрiм облыстық көлемдердi
құрайды. Оларды Египетте номдар деп атайды. Ном орталығы деп көсем
резиденциясы мен басты ел сыйынатын құдай құлып тасы орналасқан жер
есептелiнген. Жаңа патшалық кезiнде Жоғарғы Египет территориясында 22 ном,
Төменгi Египетте 20 ном болған. Алғашқыда номдық басқарулар жеке-жеке
жүргiзiлiп келгенiмен, табиғат пен қоғамдық даму номдардың бiр үлкен
мемлекет құрып, бiрiгуiне әкеледi. Күштiлерi әлсiздерiн бағындыруы
желiсiмен Жоғарғы Египет, Төменгi Египет үлкен патшалықтарға бiрiгедi.
Жоғарғы Египет билеушiсi-Ақ түстi тәж киген, ал Төмегi Египет билеушiсi-
қызыл түстi тәж киген. Бiрiншi патшалықтың астанасы-Энхаб Нехен қаласы,
ал солтүстiктегi Төменгi Египеттiң астанасы-Буто қаласы болады. Екi iрi
патшалықтар алғашқы кезеңдерде қатар бейбiт өмiр сүредi бiрақ, ол ұзаққа
созылмай, бiр-бiрiмен соғыстар жүргiзедi. Осылайша Египеттiң толық
бiрiгуiне әкелген соғыстар басталады. Соғыс нәтижесiнде Нілдiң толық алқабы
мен Жерортатеңiзi аралығын қамтыған Бiрiккен Египет мемлекетi құрылады.
Б.э.д ХХХ-ХХІХғғ.
Ежелгi Патшалық кезеңiндегi Египет б.э.д. ХХҮІII-ХХІIIғғ. Осылайша
мемлекеттердiң бiрiгуi елдiң саяси бiрiгуiне әкеледi. Елдi бiрiктiрудi
жүзеге асырған Жоғарғы патшалықтың билеушiсi Нармер болады. Осыған орай
Бiрiккен Египеттi билеу Жоғарғы Египет билеушiлерiнiң үлесiне тиiсiлi
болады. Манефон жазып қалдырған билеушiлер тiзiмiне сүйенсек, Бiрiккен
Египеттiң бiрiншi билеушiсi, әрі бiрiншi қолбасшысы Мина фараон болып, I-
династиялық басқарудың негiзiн қалайды. Мина жаңа бiрiккен Египеттiң
бiрлiгiн нығайту мақсатында екi жердiң бiрiккен тұсына бiрiншi ел
астанасының iрге тасын қалатады. Бiрiншi астана Египеттегi iрi қалалардың
бiрi-Мемфис қаласы болады. Осы қалада ел сыйынған құдай ПТАХА-ның құлып
тасы орнатылады. I династия өкiлдерi Абидос ауданында шикi кiрпiштен
салынған ерекше зираттар салады. Онда патша өз кызметшiлерiмен бiрге
жерленетiн болған.-Бұл патша билiгiнiң күшейгендiгiн көрсетедi. I-дин.
өкiлдерi арасында сәттi жорықтар жүргiзген фараон Джер болады. Оның тұсында
египеттiктер мыс кенiне бай –Синай түбегiне толық үстемдiктерiн орнатады.
Ал, II-династия басқарған тұста Төменгi Египет территориясында
наразылықтар күшейiп, тұрақтылық әлсiрей бастайды. Осыған орай қайта
бiрiктiрудi мақсат еткен соғыс қимылдары II-династия өкiлi-Хасехемуи
тұсында жүзеге асады. Нәтижесiнде Египеттiң орталықтан басқарылуы
күшейтiледi.- Б.э.д. ХХҮІII-ХХІIIғғ.-Ежелгi патшалық дәуiрi басталады.
Бiрiккен Египет мемлекетiнiң негiзгi шаруашылығы жер, ал қосалқы
шаруашылық ретiнде мал сиырқой, ешкi, ешек, шошқа өсiрiлген.
шаруашылығы саналады. Мал шаруашылығы өрiстетiлген негiзгi аймақ Дельта
болған. Сонымен қатар, бұл ауданда бақша дақылдарымен қатар жүзiм өсiруде
жұзеге асырылып отырылған. Негiзiнен өндiрiлген майлы дақылдар сезам
немесе кунжут. Осыған байланысты Ежелгi Египеттiң патшалық дәуiрдегi
экономикасы мен мемлекетiк байлық негiзi жер шаруашылығының өнiмдерi болған
қолөнер үш сала; 1. Мыс өндiру, 2. Тас өңдеу, 3Құмыра жасау негiзiнде
өрiс алған. Ежелгi патшалық дәуiрiнде тастан соғылған iрi құрылыстар жүзеге
асады.
Ежелгi патшалық дәуiрiнде Үстем таптардың жер иелiктерiмен қатар
қауымдастардың iшiнде жер иеленудiң территориялық және көршiлiк
қауымдастық түрлерi үстемдiк етедi. Олардың жерлерiн “патша
адамдары”царские люди терминiмен аталған адамдар тобы өңдеген. Патша,
храм дiн басылары мен ауқаттылардың жерлерiн “Мерет немесе Хемуу”
терминiмен аталған адамдар тобы өңдеген. Сонымен қатар бұл жерлерде
“Нисутиу немесе Хентуише” деп аталған қауым мүшелерiде еңбек еткен. Бұл екi
тап өкiлдерi қатарына қолөнершiлерде қосылып үстем таптарға қарама- қарсы
тап өкiлдерiн құраған. Египет қоғамында құлдар ерекше таптық сатыны
құрайды. Құлдарды бұл дәуiрде “бак” терминiмен атайды.
Мемлекеттiң басқару құрылымы. Басқару құрылымы негiзiнен 3 звенодан
тұрған: орталық, облыстық (номдық) және жергiлiктi (қауымдық). Орталық
басқарудың басында-патша Жоғары және Төменгi Египет титулын ала отырған,
оның қорғаушысы Гора құдайының дәстүрi бойынша патша аты өзгелер тарапынан
аталуға тиiм салынған. Оның тұлғасы құдайландырылған. Сондықтан да патша
Египетте “Фараон” Пер-о Үлкен үй терминiмен аталған. Фараон Египет
мемлекетiнiң қуаттылығының көрiнiсi деп есептелiнiп, елдегi барлық билiк
түрiн (заң шығарушылық, соттық, атқарушылық) өз қолында шоғырландырған.
Фараоның көмекшiсi жоғарғы чиновник-чати (орта ғасырлық уәзiрдiң қызметiн
атқарған.) болған. Ол иерархиялық саты негiзiнде құрылған чиновниктiк
ведомстваларды басқарған. Номдық басқару (жергiлiктi) да рангiлiк жүйеге
негiзделген. Номды номарх басқарған. Олар жергiлiктi жердiң ежелгi
аристократия өкiлдерi мен оның ұрпақтары арасында мұрагерлiкке қалдырылуы
негiзiнде жүзеге асқан қауымды “Джаджат” немесе “Кенбет” деп аталған
ақсақалдар кеңесi басқарған. Осындай негiзде қалыптасқан Ежелгi дәуiр
кезеңiндегi мемлекеттi басқару тұлғасы құдайландырылған монархтың шексiз
билiгi яғни ежелгi шығыс деспотиялық (грек тiлiнде деспотес-мырза
(госпадин)) басқару сипатында болған.
Ежелгi патшалық дәуiрiндегi Фараондардың жүргiзген iшкi және сыртқы
саясаттары. Жоғарғы және Төменгi Египет толық бiрiккеннен кейiн II-
династияның соңғы өкiлi Хасехемуи әскери iстердi жүзеге асыру негiзiнде
елдi нығайтуды көздейдi. Оның iсiн III-династияның негiзiн салған Джосер
(б.э.д. ХХҮІIIғ.) фараон жалғастырады. Джосер iшкi басқаруды нығайтуда
(әсiресе номархтардың мұрагерлiк басқаруын орталықтан тағайындаумен),
ирригация жұмыстарын ұйымдастыруда, сыртқы саясатты қайта қарастыру
салаларында реформалар жүргiзедi. Сонымен қатар орталықтан басқаруды
күшейтудiң бiр жолы болған-пирамидалыққабiрлердiң салына бастауы болады. IҮ-
дин. (б.э.д. ХХҮІII-ХХҮІғғ.-Хуфу, Хафра, Менкаура) фараондары тарапынан
бұл дәстүр өз жалғасын табады. Бұл дәуiрде фараондардың абсалюттiк
билiктерi өз шыңына жетедi. Орталықтан басқарудың күшеюi сыртқы саясатта
басқыншылық саясаттарын жүргiзуге жол ашады. Сыртқы саясат әсiресе IҮ-дин.
негiзiн салушы Снофру кезiнде сәттi болады. Оның тұсында Египеттiң сыртқы
саясаты негiзiнен 3 негiзгi бағытта жүргiзiлдi. 1. Оңтүстiк-Нубияға, 2.
Солтүстiк-шығыс-Синай түбегi арқылы-Палестинаға, 3. Батысқа-Ливия көшпендi
тайпаларына бағытталады. Осы бағыттардың барлығында Снофру сәттi жорықтар
жүргiзедi. Оның кезiнде Египетке Синай түбегiнiң мысқа бай кен орны
қаратылады. Сәттi жорықтар нәтижесiнде Египет Таяу Шығыстағы iрi державаға
айналады. Алайда, IҮ-династияның соңғы өкiлдерi тұсында Египет iшкi
саясатта тұрақсыздықтан айрыла бастайды. Iшкi саясатты қайта қалпына
келтiру мақсатында Ү-династия (б.э.д.ХХҮІ-ХХҮғғ.) өкiлдерi пирамидалар
салудан бас тартады. Ү-династия Египетте шамамен б.э.д.ХХҮІ-ХХҮғғ. үстемдiк
етедi. Олардың тұсында орталықтан басқару iсiне жергiлiктi және қызметтiк
аристократия тартылады. Нәтижесiнде жергiлiктi аристократия өз позициясын
нығайтады. Фараондар билiгi номиналды, ал номархтар үсемдiгi елде артады.
Тiптi номархтар пирамидаларды өз иелiктерiнде салдыра бастайды. Соңғы Ү-
династия өкiлдерi бүлiк құрбандарына айналып, династия өмiр сүруiн
тоқтады. Осылайша Ежелгi патшалық дәуiрi аяқталып, Египет тарихында I-
өтпелi кезең басталады. өтпелi кезеңде Египетiң орталықтан басқарылуы
әлсiрейдi, шаруашылығы құлдырайды, ашаршылық жайлап, халық толқулары
өрiс алады. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.