Банктін қаржылық-шаруашылық қызметінің тиімділігін талдау

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 72 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . .

КІРІСПЕ . . .: 1 БАНКТІК ЖҮЙЕ ҰҒЫМЫ, ҚҰРЫЛЫМЫ ЖӘНЕ СИПАТТАМАСЫ….

3: 5

КІРІСПЕ . . .: 1. 1

3: ҚР-да банк жүйесінің даму тарихы, оның ерекшеліктері

КІРІСПЕ . . .: 1. 2

3: Банк түсінігі және банк қызметінің мәні мен сипаттамасы.

КІРІСПЕ . . .: 1. 3

3: Банк қызметінде болатын тәуекелдің орны және оның жіктелуі

КІРІСПЕ . . .: 2 ҚАРЖЫЛЫҚ - ШАРУАШЫЛЫҚ ҚЫЗМЕТ ТИІМДІЛІГІН КЕШЕНДІ БАҒАЛАУ ӘДІСТЕРІ . . .

3: 25

КІРІСПЕ . . .: 2. 1

3: Шаруашылық қызмет тиімділігін кешенді бағалау әдістемесі, көрсеткіштері

КІРІСПЕ . . .: 2. 2

3: Коммерциялық ұйымдардың қаржылық жағдайын бағалаудың салыстырмалы әдістері . . .

КІРІСПЕ . . .: 2. 3

3: БТА Банктің қаржылық-шаруашылық қызметін бағалау . . .

КІРІСПЕ . . .: 3 «БТА БАНК» АҚ-НЫҢ ҚЫЗМЕТІНІҢ ТИІМДІЛІГІН ТАЛДАУ ЖӘНЕ БОЛЖАМ ЖАСАУ . . .

3: 50

КІРІСПЕ . . .: 3. 1

3: БТА Банктің айналым құралдарының құрылымына талдау жасау . . .

КІРІСПЕ . . .: 3. 2

3: Банктің қаржылық көрсеткіштерінің тиімділік деңгейін анықтау . . .

КІРІСПЕ . . .: 3. 3

3: Банктің болашақ кезеңдегі табыстылығын муьтипликативті модель арқылы болжамдау . . .

КІРІСПЕ . . .: ҚОРЫТЫНДЫ . . .

3: 71

КІРІСПЕ . . .: ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . .

3: 73

КІРІСПЕ

Мәселенің өзектілігі. Нарықтық экономика жағдайында ақша айналымының негізгі тетігі банк секторы болып табылады. Қазіргі кезде ақша-несие саясатының негізгі мақсаты бағаларды бірқалыпты деңгейде ұстау болып табылады. Осы мақсатта Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі қолданған шаралары экономикалық өсуге, депозит нарығы мүмкіндіктерінің дамуын және банктік сектордың несиелік белсенділігін қалыпқа келтіруге септігін тигізеді.

Қазақстанда бүгінгі таңда «қазіргі заманғы банк жүйесі құрылды. Коммерциялық банктер үздіксіз бәсекелестік жағдайында белсенді түрде дамуда, елімізден сыртқары жерлердегі нарықтарды игеруде. Банк қызметінің нарығы толысуда. Несиелер барынша қолжетімді бола түсті. Тұтынушылық және ипотекалық несиелеу, құрылыс жинағы жүйесі дамуда. Төлем карточкалары әрбір қазақстандықтың күнделікті өміріне кең түрде енуде. Банктік қызмет көрсету мәдениеті айтарлықтай өсті», деп Алматыда өткен 5 конгрессінде атап өткен болатын [1] .

Бұл дипломдық жұмыс банк қызметтері мен банк қызметтерінің түсінігі, оның қызмет ету жағдайына талдау жасауға және жетілдірудегі кейбір мәселелерге арналған. Осыған байланысты бұл жұмыстың басты мақсаты - Қазақстан Республикасының қазіргі кездегі банк қызметтерін, оның аспектілерін, мәнін, комерциялық банктер қызметінің жіктелуін және БТА Банк қызметтерін талдау болып табылады. Сонымен қатар банк қызметтерінің қазіргі жағдайы мен перспективаларына талдау жасау.

Елімізде жүргізілген экономикалық реформа банк ісінің дамуында жаңа кезеңге алып келді. Нарыққа өту жағдайында банктердің және басқа несиелік институттардың даму перспективасы, оның іс-жүзінде іске асуы жайлы сұрақтар ерекше өзекті мәселеге айналып отыр.

Банк жүйесі кредит жүйесінің негізгі буыны, нарықтық экономиканың маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Ол кредит және қаржы операцияларының негізгі массасын шоғырландырады. Кез-келген жүйе барлық қажетті элементтер мен қажетті пропорцияларды қамтуы керек, онда олар өзара әрекеттесіп, бір-бірін толықтыруы қажет, әдеттегіше, бір жүйе өзінен де ауқымды басқа жүйеге енеді [2] .

Дипломдық жұмыстың мақсаты банктің қаржылық-шаруашылық қызметінің жағдайына талдау жасау және талдау нәтижесінде алынған мәліметтер бойынша банк қызметіне болжам жасау болып табылады.

Осы мақсатқа жету үшін келесі міндеттер қойылған:

Қазақстан Республикасының банктік секторын зерттеу;
Банк қызметінде болатын тәуекелдің орны анықтау;
Шаруашылық қызмет тиімділігін кешенді бағалау әдістемесін қарастыру;
БТА Банктің қаржылық-шаруашылық қызметін бағалау;

Зерттеу жұмысының объектісі болып Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктердің қаржылық - шаруашылық қызметі табылады.

Зерттеу пәні - екінші деңгейлі банктер мен заңды және жеке тұлғалар арасындағы қарым-қатынастар.

Жұмыстың ғылыми жаңашылдығы:

Банк ресуртарын қалыптастыру және олардың құрылымы талданды;
Банктің өткен кезеңдегі табысына мультипликативті модель арқылы талдау жасалды;
Талдау нәтижесі сараланып банктің болашақ табыстары болжанды.

Жұмысты зерттеу кезінде «ҚР банктер және банк қызметі туралы» Заңы, БТА Банктің электрондық сайты, ҚР статистикалық агенттігінің сайты және т. б. әдебиеттер қолданылды.

Дипломдық жұмыс құрылымы: диплом жұмысы кіріспеден, негізгі үш бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен, 13 сурет пен 23 кестеден тұрады. Жалпы көлемі 74 бет.

1 БАНКТІК ЖҮЙЕ ҰҒЫМЫ, ҚҰРЫЛЫМЫ ЖӘНЕ СИПАТТАМАСЫ

1. 1 ҚР-да банк жүйесінің даму тарихы, оның ерекшеліктері

Банктер несие жүйесiнiң негiзгi буыны. Себебi банк мемлекетпен кәсiпорындардың, Акционерлiк Қоғамның және шаруашылық субъектiлердiң халықтың бос ақшасын шоғырландырып iс жәзiндегi капиталға айналдырады. Осы айтып өткен бағытына байланысты банк төлем есептеу, несие беру, сақтандыру және т. б. операцияны жәргiзедi.

Өзінің қызметі барысында банк әр түрлі аудиториялар типтерімен байланысқа түседі: бәсекелестермен, клиенттермен, мемлекетпен және т. б. Бұлармен банк пайданы оңтайландыру мақсатымен өзара әрекет етеді [3, 142 б. ] .

Бірақ та бұл банктің банктік қызметтер нарығында қызмет атқара отырып, көздеген жалғыз мақсаты емес. Бұдан басқа, банктер қаржы ресурстарының өтімділігі мен табыстылығының колайлы үйлесімділігін, банк атағын құру мен қолдауын және т. б. қамтамасыз етуге ұмтылады. Өз кезегінде, банктің жақсы атағы тек осы банкке келетін клиенттердің санына әсер етеді.

Банктің клиенттерімен қарым-катынасы банк өнімдерін сатып алу-сату процесінде пайда болды. Оларға мыналар жатады: несие беру, депозиттік шоттарды ашу, бағалы қағаздарды шығару, сатып алу және сату бойынша операциялар, валюталық қатынастар, есеп-айырысу операциялар табылады [3, 153 б. ] .

Ежелгі ғасырлар тарихы кейінгі ұрпаққа банктердің қашан пайда болғаны туралы ғана емес, сондай ақ олардың қандай операцияларды орындағаны туралы да толық мәліметтер қалдырмаған.

Кейбір ғалымдардың пікірінше, алғашқы банкттер капитализмнің мануфактура тұсында және ең бастысы Италияның жекелеген қалаларында (Венеция, Генуе) ХIV-ХV ғасырларда пайда болған. Олардың еңбектерінде банк тауар шаруашылығының ерекше институты ретінде тауар шаруашылығының ерте кезеңінде, яғни тауар ақша қатынастарының дамуына байланыссыз, ақша айналысын реттеу үшін пайда болған делінеді.

XVI-XVII ғасырларда Венецияда, Генуеде, Миланда, Амстердамда, Гамбургте, Нюркбергте саудагер клиентте арасында қолма қол ақшасыз есеп айырысуды жүзеге асыру үшін Жиробанктер құрылды. Жиробанктер өздерінің клиенттері арасында белгілі салмағы бар бағалы металдардан жасалан ақша бірліктері арқылы есеп айырысулар жүргізді. Өздеінің ос ақша қаражаттарын жиробанктер мемлекетке, қалаларға және артықшылығы бар компанияарға ссудаға берді.

Ал кейбір мамандар банкті одан да ерте мерзімде феодализм тұсында, пайда болған деп атайды. Олар феодалдық шаруашылық тұсында банктегі төлемдегі делдалдық қызметінің қажеттілігінен пайда болғанын айтады.

Дегенмен осы декектерге сүйене отырып, банктердің пайда болуының екі мың жылдық тарихы бар екендігін айтуға болады [3, 264 б. ] .

Банк италян сөзiнен Bank - орындық мағынада «Айырбас орындағы-Айырбас орны» дегендi бiлдiредi. Бұл айырбас орыны туарлармен сауда жасалатын алаңдарда құрылады. Сауда мемлекеттермен қалалардың жекелеген тұлғалардың әртүрлі монеталарымен жасалған. Ол уақытта монеталардың біртұтас жүйесі болмағандықтан, олардың сауда саттық барысында әртүрлі формадағы монетаар кедескен. Банктер пайда болар алдын ақша сауда капиталының өкілдері саудагерлердің ақшалай салымдарын қабылдап, оларды әртүрлі елдің ақшаларын айырбастуға маманданып отырған. Уақыт өте келе, айырбастаушылар бұл салымдарды, сондай ақ өздерінің ақша қаражаттарын ссудаға беріп, пайыз алу үшін пайдалана бастады. Сөйтіп айырбастаушылар біртінде, банкирлерге айналды [4, 93-97 бб. ] .

Біздің түсінігімізше банк ұғымы айырбастаушылардың және олардың айырбас орындарының болуымен сипатталады. Алғашқы банктердің Италияда пайда болу себебі, оның сол уақыттарда дүниежүзілік сауда орталығы болғандығы ескеріп, әр елдің ақшалары мен тауарларының сол елге қарай ағылып, банкирлердің сауда операцияларына тікелей қатысуына байланысты түсіндіріледі. Тарихшылардың пікірінше, б. э. д. 2300 жыл бұрын холдейлердің сауда компаниялары пайда болып, оар өздерінің тікелей қызметтерімен қатар, ссудалар берген. Олар б. э. д. IV ғасырда Ежелгі Грецияда да жасалған. Бір айта кететіні, ежелгі гректер салым қабылдай отырып, белгілі бір ақы төлеу арқылы ақшалар айырбасын жүргізіпи отырған.

Тарихшылардың пайымдауынша алғашқы банктік операцияларды жекелеген тұлғалар және қолында ақшалай қаражаттары бар шіркеу мекемелері жүргізген екен.

Шіркеулер құндылықтарды сақтайтын ең сенімді орындар болған. Сол уақыттары елгілі гректің шіркеулері (Дельфа, Дело, Само, Эфсе) ақша сақтаумен айналысқан. Эфседегі Артемид шіркеуінде кіші Азия жағалауындағы елдердің салымдары, ал Дельфада Аполлон шіркеуіне барлық еуропалық Грецияның бос ақша қаражаттары шоғырланыпты.

Сөйтіп, алғашқы банктер жинақталған ақша қаражаттарын қозғалыссыз жатуға болмайтындығын, оарды уақытша пайдалануға беріп, пайда табу қажеттігін түсінеді.

Банктер несиелік операциялар жүргізумен қатар, салым иелеріне біртіндеп есеп айырысу қызметін де көрсетті. Есеп айырысулар банктегі салым иелерінің бір шотынан басқа бір шотқа аудару арқылы жүргізіледі.

Есеп айырысуларды жеңілдету мақсатында ежелгі банктер өздерінің банктік билеттерін шығарды. Олар толық құнды ақшалармен қатар айналыста жүрді. Алғашы акционерлік банк Ағылшын банкі 1964 жылы құрылып, үкіметтен банкнота шығаруға құқық алды [3, 58 б. ] .

Мұның өзі алғашқы бактердің капитализмнің мануфакиура жағдайында, банкирлер үйлері ретінде пайда блғанын куәландырады. Мұндағы несие беруші мен қарыз алушылардың болуы банктердің пайда болуының тек алғышарттарын ғана сипаттайды.

Анықтамалық басылымдарда банк «Ірі несиелік мекеме» ретінде сипатталады. Несиелік істің даму денгейіне байланысты және несие берушілердің несиелік операциялары бір жүйеге айналдыру нәтижесінде жеке несие беруші өзінің несие беуін тоқтатады. Несие теке қана тұтыну мақсатына ғана берілмей, шаруашылық операциялардың қажеттілігін де қанағаттандыра бастайды. Несиелік мәмілелер жасаумен бірге несие беруші өзінің клиентінің тапсырмалары бойынша есеп айырысу және басқа да операцияларды жзеге асырады. Сөйтіп, банктер ақша шаруашылығының осы даму сатысына өте отырып, барлық операцияларды бірдей көрсететін бітұтас орталыққа айналды. Демек, алғашқы банктер капитализмнің мануфактура сатысынан да бұрын яғни мемлекеттің құрылу кезеңінде пайда болған дегенге негіз бар. Мұндай қатынастардың құл иеленушілік қоғамында болғандықтан тарих куә [4, 73 б. ] .

Ежелгі Римде нормалары болан, ол нормаларға сәйкес б. э. д. III ғ. айырбас ісіне мамандандырылған Римдік банкирлерде кумулияр деп атады. Оларға несиелік операцияларды жүргізуге рұқсат етілмеген. Тарихшылардың айтуынша, Ежелгі Вавилон банктері тек қана несие беріп қана қоймай, сондай ақ жер бөлімшелерін сатып алу сату, және басқа да операцияларды орындаған

Кеңес үкіметі тұсында Қазақстанның өз банк жүйесі болмады, өйткені республика аумағында КСРО-ның орталықтандырылган кредит жүйесінің филиалдары мен бөлімшелері жұмыс істеді. Сол себепті де банк жүйесінің тарихы КСРО тарихымен және революцияға дейінгі Ресейдің тарихыменажырағысыз байланыста болды. Патшалық Ресейдің банк жүйесіне мыналар кірді: Мемлекттік банк, акционерлік банктер, өзара кредит қоғамы, қалалық банктер, ипотекалық кредит банкісі жәнебасқа кредит мекемелері.

Ресейдің мемлекеттік банкісі (өз қызметін 1860 жылыбастады) бұл кредит жүйесінің Орталық банкісі болып табылды. Қағаз ақшаларды айналысқа шығарудың монополиялық құқығы тек осы банкке ғана тиесілі болды. Ресейдің мемлекеттік банкісі 1914 жылы салым ақшалар мен ағымдағы шоттардың жартысынан көбін, барлық акционерлік - коммерциялық банктердің шамамен 1/3 есептік - ссудалық операцияларын өз жағына тарта білді. Басқа елдердің орталық эмиссиялық банктерден Ресейдің Мемлекеттік банкісінің айырмашылығы: ол тек банктерді ғана емес, сонымен бірге, өнеркәсіпті, сауда-саттықты және т. б. кредиттеледі. 1914 жылы оның 10 кеңесі, 124 бөлімшесі және 791 басыбайлы мемлекеттік қазынашылық кассасы болады.

Акционерлік-коммерциялық банктердің (743 филиалы бар 47 банк) жағдайы ссудалық капитал нарығында үстем болды және 1914 жылы шоғырланудың жоғары деңгейіне жетеді. Орта және ұсақ буржуйларға қызмет көрсету үшін ұсақ кредит мекемелері жұмыс істеді, өзара кредит қоғамы (11081), қалалық-қоғамдық банк (343) . Ипотекалық кредит жүйесі мемлекеттік-двориандық жер банкісін және мемлекеттік жер банкісін, 10 акционерлікжер банкісін, 36 қалалық кредит банкісін, басқа да ипотекалық кредит банктерін қамтиды.

Басқадай кредит мекемелерің арасында деревняның ауқатты тұрғындарына қызмет көрсететін кредит кооперациялары кеңінен тұрады. Ол кредит-жинақ кассаларын және кредит серіктестіктерін қамтиды.

Қазан төңкерісінен кейін 1917 жылы банктерді мемлекеттік тұрғыдан монополиялады. Елді мемлекеттік банк құрылды, содан соң, басқа банктер-мемлекетке тиесілі салалық және аумақтық банктер пайда болды. Банк жүйесінің бір буыны-мемлекеттік еңбек-жинақ кассасы. Кеңес үкіметің алғашқы жылдарында мемлекеттік банктермен қатар бір мезгілінде мемлекеттік емес кредит мекемелері, кооперативтік және жеке меншік, мемлекеттік-капиталистік, оның ішінде, шетелдік капитал қатыстырылған мекемелер құрылды. 1922 жылы кредит және ссуда-жинақ серіктестіктері мен олардың одақтары ұйымдастырылды. Олардың міндетіне деревнялар және майдангерлік өнеркәсіпті өркендету кірді. 1924 жылы ауыл шаруашылық кооперцияларына салым ақшаларды қабылдау, суда беру және есеп айырысуда делдал болу секілді формалардағы кредит операцияларын жүргізуге рұқсат берілді. 1926 жылдың 1 сәуіріндегі есеп бойынша КСРО-да 16185 серіктестік жұмыс істеген. Оның 2426-ауыл шаруашылығына арналған кредит мекемесі.

1922 жылы жеке сауда-саттықты, өнеркәсіпті кредиттейтін өзара кредит қоғамы, мемлекеттік-капиталистік әрі акционерлік Оңтүстік-шығыс банкісі және шетелдік капиталдың қатысумен Ресей коммерциялық банкісі құрылды.

Социалистік экономика секторының дамуына қарай кооперативтік және жеке кредит мекемелерінің маңызы кеміп, жұмыс істеуін біржола тоқтатады. Ауыл шаруашылығы ұжымдастырылғанда кредит кооперативтерінің қажеті болмай қалды. Ол 1931 жылы таратылды. Экономиканың жеке секторынан сауда мен өнеркәсіп салаларының ығызуына байланысты өзара кредит қоғамы да өз қызметін тоқтатады. Басқа да кредит органдарының міндеті мемлекеттік салалық банктерге ауысады. Олар 1922-1925 жылдар аралығында құрылған Өнеркәсіп банкісі, Цекомбанк, Всекобанк, Орталық шаруашылық банкісі және басқалары [5] .

КСРО-да жүргізілген кредит реформасының нәтежиесінде 1930-1932 жылдары салалық банктер жаңа принциппен ұйымдастырылады. Капитал салымдарын қаржыландыру және кредиттеу бойынша 4 арнайы банк құрылады:

1. Өнеркәсіптері және электр шаруашылығын ұзақ мерзімге кредиттейтін банктен қайта құрылған өнеркәсіптердін және электр шаруашылығын капиталдық құрылысын қаржыландыратын банк (өнеркәсіп) . Ол 1959 жылы КСРО Құрылыс банкісі боп қайта ұйымдастырылады.

2. Социалистік егіншілік қаржыландыратын банк (КСРО Ауыл шаруашылық банкісі) . Ол көптеген кредит серіктестіктіктерінін және республикалық ауыл шаруашылық банктерінің орнына құрылды (1959 жылы жабылып, оның қызмет ету аясы КСРО Құрылыс банкісі мен Мемлекеттік банкісіне ауыстырылды) .

3. Кооперациялардын капиталдық құрылысын қаржыландыратын банк (Всекобанк) . Ол Бүкіл ресейлік кооперативтік банкісінің негізіне құрылды (Всекобанк 1936 жылы таратылып, оның активтері мен пассивтері 1959 жылы жабылып КСРО Сауда банкісіне берілді)

4. Коммуналдық және тұрғын үй құрылысын қаржыландыратын банк (Цекомбанк), 1959 жылы жабылып, оның қызметі КСРО Мемлекеттік банкісі мен Құрылыс банкісіне берілді.

Осы салалық банктердін барлығы салаларды ұзақ мерзімге кредиттеумен және қаржыландырумен айналысты. Ал, КСРО-ның Мемлекеттік банкісіне халық шаруашылығың барлық саласына арналған қысқа мерзімді кредиттер шоғырландырылды. Барлық кредит жүйесінің орталық әрі жетекші буыны ретінде КСРО Мемлекеттік банкісінің ролі өсе түсті. Барлық кәсіпорындар мен ұйымдардың есеп айырысуға арналған және ағымдағы шоттары КСРО Мемлекеттік банкісіне шоғырландырылды.

Барлық одақтас республикаларда, оның ішінде Қазақстанда барлық банктердің республикалық мекемелері ұйымдастырылды. Бұл арада банк ісін орталықтандырудың принципі қатаң сақталды, банк мекемелері жоғары банк оргаандарына бағынды, қандай да бір жергілікті мәні бар ереженің енгізілуіне үзілді-кесілді тыйым салынды.

Сондай-ақ, іс-тәжірибеде ақша айналымын тек бір ғана банкте шоғырландыру принципі жүзеге асырылды, яғни, әрбір кәсіпорын, ұйым немесе мекеме есеп айырысу және ағымдағы шотын тек бір ғана банкте аша алатын. Олар өз қаражатын осы банктен алды және осы банк арқылы ақшасыз есеп айырысты [5] .

КСРО-да банк реформасы 1987-1988 жылдары жүргізілді. Осы реформаның нәтежиесінде КСРО Мемлекеттік банкісінің және КСРО Құрылыс банкісінің негізінде Өнеркәсіп құрылыс банкісі (Промстройбанк), Аграрлық өнеркәсіп банкісі (Агропромбанк) және Әлеуметтік тұрғын үй банкісі (Жилцосбанк) кұрылды. КСРО Мемлекеттік банкісінің құрамына кіретін жинақ касса жүйесінің негізінде Жинақ ақша банкісі құрылды, ал Сыртқы экономика банкісі құрылды, осы тұста КСРО Мемлекеттік банкісі кәсіпорындар мен ұйымдарға кассалық тұрғыдан және кредит-есеп айырысу секілді қызмет көрсетуін тоқтатты. Ол елдің Орталық банкісі боп жарияланды.

КСРО Өнеркәсіп-құрылыс банкісіне (Промстройбанк) кредит саясатын жүргізу, кредит жүйесінің тиімділігін арттыру жүктеліп, капитал салымдарын, сонымен бірге, өнеркәсіптегі, құрылыстағы, көліктегі және байланыстағы, КСРО Мемлекеттік жабдықтаудағы есеп айырысуларды қаржыландыру мен кредиттеу де шоттарын жүргізді. Мұндай кешенді кредит-есеп айырысу қызметін аграрлық-өнеркәсіп кешенінің кәсіпорындары үшін-КСРО Аграрлық өнеркәсіп банкісі, сауда мен әлеуметтік салаладағы кәсіпорындар мен ұйымдар үшін-КСРО Әлеуметтік тұрғын үй банкісі жүзеге асырса, ал халыққа КСРО Жинақ банкісі қызмет көрсетті. КСРО Сыртқы экономика банкісі экспорттық және импорттық операциялар бойынша есеп айырысуды ұйымдастырды әрі жүргізді.

Мамандырылған банктердің құрылымы аймақтық-әкімшілік принципі бойынша құрылды. Одақтас республикаларда республикалық банктер, ал облыстар мен өлкелер банк басқармалары ұйымдастырылды. Аудан орталықтарында және қалаларда банктердін өз мекемелері болды. Олар бастапқыда мынадай принцип бойынша құрылған болатын; мамандырылған қай банкінін клиенттері басым аудандарда тек олардың (мамандырылған банктердің) мекемелері (әр ауданда бір мекемеден) болды. Тек КСРО Жинақ банкісінің ғана мекемелері әрбірауданда, ұжымшар мен кеңшарда ашылды. Мамандырылған банктердін (Жинақ банкісінен басқасы) төменге буындары мамандандырылғанына қарамастан өздерінің клиенттері бар аудандарда қызмет көрсетті. Банктердің мамандану мәні тек басқару денгейінде ғана көрінгені болмаса, олардың төменгі мекемелерінің әмбебап кредит мекемесінең ешқандай айырмашылығы болған жоқ. Олар ауданның барлық клиенттеріне, яғни, кәсіпорындарға, барлық салаларға қызмет көрсетуіне тура келді [5] .

Банктердің санына қарай олардың 4 жоспары болды. Аталмыш банктердің салалық өзгешіліктері өз клиенттерінің әмбебаптығына қайшы келгендіктен, ең алдымен кредит ресурстарына байланысты көптеген проблемалар туындады. Бұл проблемалар бір банктен екіншісіне өзара аймақарлық есеп айырысу жүйесі арқылы құйылатын қаражатқа бақылау болмағандықтан одан ары терендеді. КСРО Мемлекеттік банкісінде ашылған корреспондеттік шот бойынша аймақарлық есеп айырысуға көшуі қажет болды. Мемлекеттен банктен бөлінген коммерциалық банктер әдетте мамандырылған банк ретінде жұмыс істеді, нақты салаларда (өнеркәсіп, құрылыс, ауылшаруашылығы, сыртқы сауда) әрбір банктің өз монополиясы болды . Олар өз кәсіпорындарын көбінесеолардың (кәсіпорындардың) қабілетің, мүмкіндігін және т. б. Ескермей өте төменгі пайызбен қаржыландыруды және кредиттеді. Бұл банктердің активтері залалға ұшыраған мемлекеттік кәсіпорындардың мерзімі өтіп кеткен сапасыз ссудаларына ие болды.

Тұтастай алғанда банктерді мамандандыру туралы идея банк жүйесінің жұмысын тығырыққа тіреді, ол монополиялаудан арылмады, кредит тетігін түбегейлі өзгеріс енгізе алмады, керісінше, үлкен кедергі келтіріп, елеулі шығынды қажет ететін көп буынды болумен сипатталды. КСРО Мемлекеттік банкісінің ролі де көп төмендеп кетті-ол мамандандырылған банктердің жұмысына елеулі ықпалын тигізе алмады.

Бұл жағдайдан шығудың бірден бір дұрыс - жолы реформасын жүргізу, банк жүйесін батыс үлгісіндегі екі денгейлі ұйымға көшіру. Банк құрылымын қайта құру үшін Мемлекеттік банктің банк ісі монополиясын жою қажет болды. 1988 жылға дейін орталық, коммерциялық және инвестициялық бантердің қызметтерін орындайтын КСРО Мемлекеттік банкісінің әмбебап кредит мекемесінен еш айырмашылығы болмады десек артық айтпаймыз.

Қазақстандағы КСРО Құрылыс банісінің республикалық кеңсесі қаладағы-өнеркәсіптегі, көліктегі және шаруашылықтың басқа салаларындағы инвестицияларға қызмет көрсетті. Акционерлік негізде жұмыс істейтін КСРО Сыртқы сауда банкісі валютадағы және валютамен операцияларды жүзеге асырды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.