Қазақстанның экологиялық проблемалары



Экология (грекше oikos-үй, тұрақ, мекен, logos-ғылым) “мекен еткентабиғи орта туралы білім” деген мағынаны білдіреді. Шынында да экология қоршаған ортаның тавзалығын сақтау, яғни салауатты өмір қалпын қалыптастыру болып табылады. Қазір экология кешенді ғылымдар ретінде дамып отыр. Сонымен қатар экология табиғатта болып жатқан барлық өзгерістердің себеін анықтау, баға беру, оның зиянды жақтарын алдын алу мәселелерін қарастырады. Ең алғаш 1866 жылы “экология” терминін неміс биологі Э.Геккель ұсынып, оның анықтамасын берген.

Экология – тірі организмдердің бір-бірімен карым-қатынасын қоршаған ортамен байланыстырып зерттейтін ғылым. Бұл анықтама қазір ғылыми-техникалық прогреспен және адамның іс-әрекетін байланыстырыла атылып, оның аясы кеңейіп түсуде.

Қазақстан полигондары
Республикамыздың аудандарында ядролық қарудың сыналғаны әлемге әйгілі. Полигондар аймағы ұзақ жылдар бойы құпия сақталынды. Тек Семей полигоны ғана көпшіліктің назарында болып, қалған сынақ аймақтарынан жұрт беймәлім еді. Шын мәнінде, қазақ даласының шамамен 19 млн га жері 40 жыл бойы ядролық сынақтың полигоны болды. Ол жерлер Семей, Азғыр, Нарын, Тайсойған т.б. полигондар алып жатқан табиғаты әсем,шұрайлы жайылымдар еді. Осы жерлерде 1949-1989 жылдар аралығында болған ядролық сынақтардың 27-сі атмосферада, 183-і жер бетінде, қалғаны жер астында жасалды. Атом қаруы сыналған елдерді салыстырсақ, Ресейде –225, АҚШ-та -1032, Қазақстанда 500-ден астам жарылыс жасалған. Бұдан біз Қазақстан жерінің қаншалықты зардап шеккенін көреміз. Атом қаруы сол сияқты Ұлыбритания, Қытай, Франция, Үндістан және Пәкістанда да сыналғанын білгеніміз жөн. Оның үстіне, дүние жүзіне танымал ядролық сынақтың орталықтары

Қазақстанның экологиялық проблемалары

Экология нені зерттейді?
Экология (грекше oikos-үй, тұрақ, мекен, logos-ғылым) “мекен
еткентабиғи орта туралы білім” деген мағынаны білдіреді. Шынында да
экология қоршаған ортаның тавзалығын сақтау, яғни салауатты өмір
қалпын қалыптастыру болып табылады. Қазір экология кешенді ғылымдар
ретінде дамып отыр. Сонымен қатар экология табиғатта болып жатқан
барлық өзгерістердің себеін анықтау, баға беру, оның зиянды жақтарын
алдын алу мәселелерін қарастырады. Ең алғаш 1866 жылы “экология” терминін
неміс биологі Э.Геккель ұсынып, оның анықтамасын берген.

Экология – тірі организмдердің бір-бірімен карым-қатынасын қоршаған
ортамен байланыстырып зерттейтін ғылым. Бұл анықтама қазір ғылыми-
техникалық прогреспен және адамның іс-әрекетін байланыстырыла атылып, оның
аясы кеңейіп түсуде.

Қазақстан полигондары
Республикамыздың аудандарында ядролық қарудың сыналғаны әлемге
әйгілі. Полигондар аймағы ұзақ жылдар бойы құпия сақталынды. Тек Семей
полигоны ғана көпшіліктің назарында болып, қалған сынақ аймақтарынан жұрт
беймәлім еді. Шын мәнінде, қазақ даласының шамамен 19 млн га жері 40 жыл
бойы ядролық сынақтың полигоны болды. Ол жерлер Семей, Азғыр, Нарын,
Тайсойған т.б. полигондар алып жатқан табиғаты әсем,шұрайлы жайылымдар еді.
Осы жерлерде 1949-1989 жылдар аралығында болған ядролық сынақтардың 27-сі
атмосферада, 183-і жер бетінде, қалғаны жер астында жасалды. Атом қаруы
сыналған елдерді салыстырсақ, Ресейде –225, АҚШ-та -1032, Қазақстанда 500-
ден астам жарылыс жасалған. Бұдан біз Қазақстан жерінің қаншалықты зардап
шеккенін көреміз. Атом қаруы сол сияқты Ұлыбритания, Қытай, Франция,
Үндістан және Пәкістанда да сыналғанын білгеніміз жөн. Оның үстіне, дүние
жүзіне танымал ядролық сынақтың орталықтары Капустин Яр(Ресей) мен Лобнор
(Қытай) Қазақстанға шекаралас жақын жатқан аумақтар.

Ядролық қаруды сынау алғашында ғылым мен техниканы дамыту бағытында
сипат алғанымен, кейіннен атом бомбасы соғыс мақсатында қолданылды. Атом
бомбасын алғаш рет АҚШ 1945 жылы Хиросима мен Нагасаки қалаларына тастады.
Адамзат тарихындағы бұл қасіреттің ізі бүгінге дейін жапондықтарды зардап
шектіріп отырғаны әлемге белгілі. Ал Қазақстан жерінде сыналған 500-ден
астам атом бомбасының зардабы айтпаса да түсінікті болар.

Қазақстанда ядролық қаруларды сынау кең көлемде жүргізілді. 1990 жылғы
мәліметтерге қарағанда, сынақ жасалған жерлердің көлемі облыстарда 16686,1
мың га жерді қамтыған.

Ядролық қарудан тек атом бомбаларын сынаумен шектелмей, полигондарда
соғыс зымырандарын т.б. техникаларды да сынақтан қатар өткізіп отырған.
Батыс Қазақстан аумағында 1966-1979 жылдар аралығанда 24 рет ядролық қару
сыналған. Соның ішінде Азғыр полигоны ғана 6,1 мың га жерді алып жатыр. Осы
аймақтарда радиоактивті заттардың шектеулі рауалы мөлшері бірнеше есеге
көбейіп кеткені анықталған. Мұндай сынақтар Үстіртте де 1968-1970 жылдары
жасалған. Сол сияқты ірі полигондар қатарына Атырау облысының Тайсойған,
Балқаш көлі маңында Сарышаған сынақ алаңдары мен Байқоңыр ғарыш айлағы
жатады. Сынақ кезінде апатқа ұшыраған зымырандар, әскери техникалар
қоршаған ортаға өте қауіпті.

Полигондардың ішінде Семей өңірі – ең көп зардап шеккен аймақ. Мұнда
атом қаруын сынаудың ғылыми орталығы орналасқан. Ол – Курчатов қаласы.
Шығыс Қазақстан облысының Абай, Бесқарағай, Жаңасемей, Абыралы аудандарының
аумақтары атом сынақтарының ордасы аталып, ең көп зардап шекккен
экологиялық апатты аймаққа айналды.

Қазақстан жерінден атом қаруларын сынау 40 жылға созылып, табиғи
экожүйелерді бұзып, жарамсыз етті. Жалпы полигондар көлемі 33,6 млн. га-ға
жетті.Полигондарға пайдаланылған жердіің ауа, су, топырақ құрамы
радионуклеиндермен ластанып, ауа және жер асты

сулары арқылымыңдаған километр жерге тарайтыны белгілі.Қазірдің өзінде
Қазақстанда 2,6 млн. адам мутагенез ауруымен есепте тұр. Оның басым бөлігі
Семей өңірінің тұрғындары. Сол сияқты қатерлі ісік, қан аурулары, сәлелік
ауру және жүйке ауруымен ауырғандар санының көрсеткіші бұл аймақта
республика бойынша жоғары.

1991 жылы 20 тамызда елбасының бұйрығымен Қазақстан жерінде атом
қаруын сынау біржола тоқтатылды. Бұл оқиғаны дүние жүзінің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Қазақстан Республикасының 2004-2015 жылдарға арналған экологиялық қауіпсіздігі тұжырымдамасы туралы. Жалпы ережелер
Қазақстан Республикасының экологиялық қауіпсіздігінің жай-күйі мен проблемалары
Экология ғылымының дамуы
Қазақстанның жекелеген аймақтар мысалында қоршаған орта сапасын жақсартуға арналған іс - шаралар.
Негізгі орта білім беру деңгейінің 7-9-сыныптарына арналған География пәнінен жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасы
Қазақстан Республикасындағы экологиялық проблемалар және оларды жоюдың құқықтық жағдайлары
Қазақстанның экологиялық проблемалары жайлы
Қоршаған ортаны қорғау және табиғатты пайдаланудың экономикалық механизмін қалыптастыру
Су ресурстарын бірігіп басқару (СРББ) жайлы түсінік
Жалпы экологияға кіріспе
Пәндер