Ауыл шаруашылығы өнімін қайта өңдеу және тамақ өнеркәсібі салаларын дамыту
КІРІСПЕ
Қазіргі таңда Қазақстанның шаруа (фермер) қожалықтарына елеулі экономикалық міндеттер жүктелген. Оларды шешу ауыл шаруашылығының осы маңызды бөлігінің қызмет етуін реттейтін құқықтық тетікті жетілдірмеусіз мүмкін болмайды. Бұл орайда ең басты мәселе болып жерге меншік мәселесі табылады, өйткені ол ауыл шаруашылығы жерлері нарығының қызмет ету негізінде тұр.
Тақырыптың өзектілігі. Қазақстан әуел бастан ауыл шаруашылығы экономикада елеулі орынды иеленген мемлекеттердің біріне айналды. Өйткені көлемі жағынан үлкен аумақтың арқасында мемлекетте ауыл шаруашылығының түрлі салаларын дамытуға мүмкіндік қалыптасты. .
Шаруа қожалықтарында жер пайдалану құқығы меншік құқығына емес, жалға алуға негізделгендіктен оларда жердің сапасын арттыруға қаржы салуға ынта жоқ, өйткені жалға алушыларға, әдетте, ондай шығынның орны өтелмейді. Бұл жер ресурстарының тиімсіз пайдаланылуына алып келуде. Өз кезегінде, жер ресурстары жүйелі және тұрақты түрде жаңартылып отыруды, тыңайтуды қажет ететіні баршаға белгілі.
Шаруа қожалықтары туралы қазақстандық заңнама туралы айта отырып, мынаны атап өткен жөн: көптеген мәселелер әлі жеткілікті түрде реттелмеген, шаруа (фермер) қожалықтарын дамытуды тежейтін көптеген мәселелер бар. Атап айтақанда, ондай тежегіш фактор ретінде шаруа (фермер) қожалығын жүргізу үшін Қазақстан Республикасының азаматында жер пайдалану құқығында болуы мүмкін ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерінің бір әкімшілік ауданның (қаланың) аумағындағы шекті (ең жоғарғы) мөлшерінің әлемдік станларттардан төмен болуын атауға болады.
Жоғары айтылғандардың негізінде агроөнеркәсіп кешенінің маңызды элементі болып табылатын шаруа (фермер) қожалықтарының құрылу тәртібі мен қызмет ету мәселесі нарықтық экономика жағдайында өзекті тақырыптардың біріне айналғанына ешкім күмән келтірмейді деп ойлаймыз.
Бұл жұмысты жазудың мақсаты жерді бағалау сияқты мәселені қарау болып табылады. Ол жерге жеке меншік енгізілуіне байланысты аса өзекті болып отыр. Қазақстанда жер қатынастарын құқықтық реттеуді жетілдіру проблемасы соңғы уақытта заңгерлердің, заң шығарушылар мен саясаткерлердің арасында ғана емес, тұтастай алғанда қоғамда да өзекті және кеңінен талқыланатын проблемалардың біріне айналды
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЖЕР УЧАСКЕЛЕРІН БАҒАЛАУДЫҢ ТҰЖЫРЫМДАМАЛАРЫ, МАҚСАТТАРЫ МЕН ПРИНЦИПТЕРІ
Жерді экономикалық бағалаудың негізгі мақсаттары мен принциптері
Жерді экономикалық бағалау - экономикалық көрсеткіштер бойынша экономикалық құнарлығын салыстырып бағалау.
Жерді экономикалық бағалау-жер кадастры жүйесінде экономикалық, өндірісе қолданылатын жердің құндылығын, табиғи және экономикалық жағдайларын есептеудегі экономикалық көрсеткіш көмегімен топырақтың әр-түрлілігімен өндірістік қабілеттілігін анықтаумен мінезделеді. Экономикалық бағалау мәліметтері келесі есептерді шешуге қажет:
Жерді пайдаланушылардың, жеке меншік иесінің, жалға алушының меншігіндегі жерлердің шаруашылық іс-әрекетін бағалауға;
Жер учаскесін бөлуге және беруге;
Жердің нормалық бағасын, жер салығын, жердің жалға беру бағасын бекітуге;
Мемлекеттік меншіктегі жер қорларын жеке және мемлекеттік меншікке беруге қажет.
Экономикалық бағалаудың ең басты мақсаты-көп жақтылы есептеу негізінде ауыл шаруашылығындағы әр-бір шаруашылық жерлерінің өнімділігін және оларды пайдаланудағы экономикалық тиімділігін және жер учаскенің әр-түрлілігін пайдаланудағы қоғамдық еңбекті анықтау болып табылады. Республикада ауыл шаруашылық жерлерін бағалау келесі мақсаттарға сәйкес жүргізіледі:
Нысаналы мақсатты ескере отырып, жер учаскелерін пайдалану тиімділігін анықтау;
Жер учсаскесін кепілдікке беру арқылы несие алу;
Салық салу, жерді жалға алу төлемдерін анықтау;
Мемлекеттік мүдделер үшін жер учаскелерін алып қою кезінде;
Жер учаскелерінің жемесе жерді пайдалану құқығын сату кезінде оның бағасын білу.
Жерді бағалау үшін жер бағалық аудандау өткізіледі. Содан кейін, сол жерлердің шекараларынада топырақ бонитировкасы және жердің экономикалық бағалау жүргізіледі.
Жерді экономикалық бағалау 2-ге бөлінеді:
Жалпы бағалау-жалпы ауылшаруашылық дақылдары бойынша бағаланады;
Жеке бағалау-жеке ауыспалы егістіктер бойынша бағаланады.
Бағалау көрсеткіштері: өнім құндылығы (ӨҚ), шығын қайтарымы (ШҚ), дифференциалдық табыс (ДТ)
Жерді бағалау бойынша жүргізілетін жұмыстар:
дайындық жұмыстары, бастапқы ақпаратты жинау, өңдеу;
топырақтарды бонитеттеу;
жерлерді жалпы және жеке экономикалық бағалау;
жерді бағалау мағлұматтарын қарау;
жерді бағалау материалдарын жасап шығару, беру.
Камеральдық дайындық жұмыстары келесі мәліметтерді қамтиды
жердің сапалық және сандық есепке алу мәліметтері;
агро климаттық көрсеткіштері.
Жерді бағалау кезеңдері:
1 кезең-Бастапқы құжаттарды жүйелі түрде жұмысқа дайындау.
2 кезең-Жер бағалаудағы аудандау.
3 кезең- Топырақты агроөндірістік топтастыру.
4 кезең- Өнімділік бойынша бағалау шкаласын құру.
5 кезең-Жер бағалау жұмыстарын жүргізу.
6 кезең-Жер бағалаудағы құжаттарды дайындау және беру.
Жер бағалау жұмыстарын жүргізудегі құжаттар:
Есептік нормативтік құжаттама (коэффиценттік кестелер). Ішкі шаруашылық жерді бағалау жеке шаруашылықтар бойынша жүргізіледі. Жерді бағалау үшін жер жер бағалық аудандау өткізіледі. Содан кейін, сол жерлердің шекараларынада топырақ бонитировкасы және жердің экономикалық бағалау жүргізіледі.
Жерді экономикалық бағалау 2-ге бөлінеді
Жалпы бағалау-жалпы ауылшаруашылық дақылдары бойынша бағаланады;
Жеке бағалау-жеке ауыспалы егістіктер бойынша бағаланады. Бағалау көрсеткіштері: өнім құндылығы (ӨҚ), шығын қайтарымы (ШҚ), дифференциалдық табыс (ДТ).
Жерді бағалау бойынша жүргізілетін жұмыстар:
дайындық жұмыстары, бастапқы ақпаратты жинау, өңдеу;
топырақтарды бонитеттеу;
жерлерді жалпы және жеке экономикалық бағалау;
жерді бағалау мағлұматтарын қарау;
жерді бағалау материалдарын жасап шығару, беру;
Бағалаудың есептік - конструктивтік әдісі. Шаруашылықтардың егістік жерлеріне бағалау шкаласын жасау төмендегі ретпен жүргізіледі:
Шаруашылықтың егістік жерлерінінің балл бонитеті әрбір топырақ түрлерінің балл бонитеттерінің орташа өлшемдері бойынша мына формуламен анықталады:
Бш =∑ К1-п∙Б1-п (1)
бұндағы, ∑ К1-+п; Бш - шаруашылық егістігінің балл бонитеті,
К1-п-топырақ түрлері тармақтарының көлемі;
Б1-п-топырақ түрлері тармақтарының балл бонитеті.
Құрама (комплексті) топырақты жер участкелерінің балл бонитеті әр құрамның (комплекстің) компонентінің орташа өлшем мөлшеріне сәйкес біркелкі контурға негізделіп қайтадан есептеледі: әрбір топырақ түрлерінің сапалық баллдары ауыл шаруашылық дақылдардың көпжылдық орташа шығымдылығымен салыстырылады.
Суармалы егістік жерлерінің топырақ сапасын айыру. Суармалы егістік жерлердің топырақ сапасын айырғанда жоғарыда айтылған алты көрсеткіштерге қосымша төмендегі көрсеткіштер ескеріледі:
топырақ құрамындағы тұздың орта мөлшері топырақтың 0-50 см. қабатына қоса 50-100 см қабатында алынады (топырақтың екінші қайтара тұздануын білу үшін;
топырақтың 0-50 см қабатындағы кішкене бөлшектердің орташа өлшем мөлшері;
топырақтың ұсақ бөлшекті қабатының қуаты.
Эталон ретінде топырақтың 0-50 см қабатындағы қарашіріннің 2,5%-ке тең мөлшері алынады. Шығымдылық пен топырақтың балл бонитетінің арасындағы байланыстың тығыздық өлшемі ретінде бірнешеден корреляциялық коэффицииентті қолданған жөн. Егер олардың арасында тікелей байланыс (тәуелдік) болса, онда регрессия теңдеуі есептелінеді. Сол арқылы шығымдылықтың өзгеруіне сәйкес топырақ сапасының балл көрсеткішінің өзгерісі аңықталады. Регрессия теңдігі бойынша топырақ сапасы балының және шығымдылықтың шамасын теориялық тұрғыдан есептелінеді. Осыдан кейін оларды практикалық көрсеткіштермен салыстырып, олардың айырмасының екі есе дәрежесінің орташа мәні үйлесімдік шама ретінде пайдаланылынады.
Табиғи жайылым алаптарының топырағының сапасын айыру.
Бұл жұмысты геоботаникалық зерттеу мәліметтерінің негізінде өсімдіктердің белгілі бір топырақ түрлерінің бағалау топтарына ұштастырылған түрлері бойынша жүргізіледі. Табиғи жайылымдық алаптардың топырақ сапасы екі түрлі көрсеткішпен анықталады: мал азықтық бірлік (кормовая единица) және сіңірілгіш протеин (переваримый протеин) арқылы. Бірінші (малазықтық бірлік) негізгі көрсеткішті болып саналады, ал екінші көрсеткішті анықтаудың мақсаты сіңірілгіш протеиннің қаншалықты жетіспеушілігін және оның орнына пайдаланатын қажеттілікті көрсету болып саналады. Эталон ретінде (100 балл) бір гектар алаптың 10 ц. Малазықтық бірлікке және 100 кг протеинге тең өнімділігі алынады. Осы жолмен анықталған баллдардың нәтижесі бойынша бонитировкалық шкала жасалады. Жер учаскесінің кадастрлық номері мемлекеттік кадастр кітабына енгізіледі және есептік кварталдың кадастр картасына қойылады.
Жер иеленушіліер және пайдаланушылар бойынша бағалау шкаласын құру.
Жоғарыда қарастырылған әдістемелер бойынша жер иеленушілер мен жер пайдаланушылардың жерлерінінің балл бонитеті әрбір топырақ түрлерінің балл бонитеттерінің орташа өлшемдері бойынша мына формуламен анықталады:
Бш =∑ К1-п∙Б1-п (2)
Бұндағы, ∑ К1-+п
Бш-шаруашылық егістігінің балл бонитеті,
К1-п-топырақ түрлері тармақтарының көлемі;
Б1-п-топырақ түрлері тармақтарының балл бонитеті.
Құрама (комплексті) топырақты жер участкелерінің балл бонитеті әр құрамның (комплекстің) компонентінің орташа өлшем мөлшеріне сәйкес біркелкі контурға негізделіп қайтадан есептеледі. Әрбір топырақ түрлерінің сапалық баллдары ауыл шаруашылық дақылдардың көпжылдық орташа шығымдылығымен салыстырылады.
Қазақстан Республикасында жерді бағалауды құқықтық реттеу
Қазақстан Республикасында жерді бағалауды құқықтық реттеу
Қазақстандағы жер қатынастары өте маңызды және өзекті мәселе. Олар өте ұзақ уақыт бұрын қалыптасып, қазіргі уақытта көп немесе аз мақұлданды. Жер реформасы өте ұзақ уақытқа созылды және қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының Үкіметі қайта қарады және 2003 жылы жаңа Жер кодексін қабылдады, ол да жақында түзетулер енгізілетін болады.
Қазақстанда жер реформасы үш кезеңде жүзеге асырылды. Бірінші кезеңде (1991-1993 жж.) 1990 жылы Жоғарғы Кеңестің қабылдаған Жер кодексі қолданысқа енгізілді, онда сатылым, сатып алу, қайырымдылық және жерді кепілге салу, жалдауды қоспағанда, жер учаскесіне жеке меншік құқығының барлық негізгі белгілері. Екінші кезеңде (1994-1995 жж.) Жер қатынастарын жақсарту туралы президенттің жарлықтарына сәйкес жер учаскелерін иелену және пайдалану құқығын сатуға арналған нарықтық мәмілелерге рұқсат етілмеген, бірақ жеке меншіктегі қалған жерді сату және сатып алу актісі болмаған. Үшінші кезеңде (1996-2000 жылдар) Қазақстан Республикасы Конституциясының 6-бабының негізінде жеке және заңды тұлғаларға тұрақты және уақытша пайдалану үшін жер учаскелерін беруді қарастыратын жер учаскелеріне мемлекеттік және жеке меншік қамтамасыз етілді.
1995 жылға дейін жер қатынастары 1990 жылы қабылданған Жер кодексімен реттелді. Оның негізгі баптарына сәйкес, жер мемлекеттік меншікте сақталып, әрбір шаруашылық субъектіне ұзақ мерзімді жер пайдалану құқығы берілді. Жерді пайдалану субъектілері Қазақстанда шаруа (фермер) және орман сауда кәсіпорындары ұсынатын ұжымдық бірлестіктер (серіктестік, мемлекеттік кәсіпорындар, акционерлік қоғамдар, өндірістік кооперативтер) және жеке шаруашылықтар болуы мүмкін. Экономиканы ұйымдастыру формасына қарамастан, барлық субъектілер бірдей құқықтарға ие болды. Жер пайдалану құқығы мұраға қалдырылды. Жерді жалдауға болады, бірақ оны сатып алуға немесе сатуға немесе кепілге беруге тыйым салынды.
1995 жылы Қазақстан Республикасының Президенті мен Үкіметі жер қатынастарын реформалауда маңызды қадам жасады. Қазақстан Республикасының Конституциясын қабылдағаннан кейін, егер жер мемлекеттік меншікте де, жеке меншікте де бола алатын болса, 1995 жылғы 25 желтоқсандағы Жер туралы Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы жер қатынастарын реттейтін 2001 жылға дейін қабылданды. 1995 жылы реформаларға сәйкес республикада жер қатынастарын үйлестіру тәжірибесі одан әрі шешуді талап ететін бірқатар мәселелерді анықтады.
1996-1998 жылдары Қиын жағдай болды: мемлекеттік жерді пайдалануда тек 11 миллион гектар жер қалды, яғни, Ауыл шаруашылық мақсатындағы жер учаскелерінің қалған 93,3% -ы заңмен бекітілген немесе меншік иелері мен жер пайдаланушыларға, сондай-ақ серіктестіктерде, кооперативтерде біріктірілген жеке тұлғалар немесе олардың топтары болып табылмайтын мемлекеттік емес заңды тұлғаларға беріледі. Сонымен бірге елдің жер қорының 13 бөлігі жеке меншікке тиесілі болды.
Осылайша, жер реформасы мемлекеттен, Президент пен Парламенттің атынан, жаңа қатынастар мен қолданыстағы қатынастарды қалыптастыратын заңнамалық түзетулерді талап етті. 2001 жылғы 24 қаңтардағы Жер туралы заң қабылданғаннан кейін реформалар оны дамытудың жаңа деңгейіне шықты. Н.А. Назарбаева: Жерге жеке меншік институтын енгізу оны нарыққа шығаруға және еңбек қалыпты құралына айналуға мүмкіндік береді.
Жер кодексінде:
- жер пайдалану құқығының үш түрі: тұрақты, уақытша және жеке меншік;
- жеке меншікке ауылшаруашылық жерлерін сатып алудың екі нұсқасы: толық кадастрлық (бағаланған) және жеңілдікпен.
Экономикалық тұрғыдан алғанда, кепілдік қатынастарды дамыту ауыл шаруашылығын қаржыландырудың қосымша маңызды көзі болып табылады. БанкТуранӘлем ААҚ Астана филиалының директоры Бахтияр Джуманов: Жеке меншік құқығындағы жер учаскесі, тұрақты жер пайдалану құқығын немесе уақытша ұзақ мерзімді жер пайдалану құқығын кепілге алуға болады. Мұндай кепілдікті бағалау кезінде жер учаскесінің сапалық сипаттамалары, соңғы 2-3 жылдағы кірістілік және т.б. есепке алынады. келесі ставкалар бойынша: 20% -дан бастап шетел валютасында және 26% теңгемен. Шетел валютасында жылдық 14% дейін төмендетуге болады. Кез-келген ферма үшін қарыз негізгі құрал-жабдықтар, ауыл шаруашылығы техникалары, ғимараттар, жабдықтар және т.б. болуы мүмкін. Негізгі кепіл ретінде, әрине, жер қабылданады.
Ауыл шаруашылығы жерлерін жеке меншікке алу мәселесі бүкіл әлем бойынша реттеледі. Жерді пайдалану кодексінде мемлекеттік реттеудің осындай шаралары қарастырылған:
Қазақстан Республикасының азаматтары, жеке және заңды тұлғалары ауыл шаруашылығы алқаптарының иелері бола алады. Шетелдіктер, азаматтығы жоқ адамдар және шетелдік заңды тұлғалар жер учаскелерін 10 жылға дейін ғана жалға алуы мүмкін, оларды жерді жеке меншікке беруге тыйым салынады. Сонымен қатар, шетелдік индустрияның осы салаға қатысуы мүмкіндігін жоққа шығармау әбден орынды болмас еді. Шетелдіктерге жерді жалдау мүмкін, бірақ екі негізгі шартпен: олар қосалқы жалдау құқығына ие болмайды және олар үшін жалға алынған жер үлестірілмейді.
2. Кодекс жеке меншікке сатылмайтын жерді айқын анықтайды. Бұл жер учаскелері:
- мемлекеттің меншігінде тұрған қорғаныс және мемлекеттік қауіпсіздік, қорғаныс өнеркәсібі қажеттіліктері үшін; Қазақстан Республикасының мемлекеттік шекарасын қорғау және қорғау үшін салынған инженерлік құрылымдар, байланыс құралдары; кедендік қажеттіліктер;
- ерекше қорғалатын табиғи аумақтар;
- жеке және мемлекеттік емес заңды тұлғалардың есебінен құрылған жасанды ормандармен қамтылған жерлерді қоспағанда, орман шаруашылығы;
- ауданаралық (аудандық) және шаруашылықаралық (аудандық) маңызы бар су объектілерін иемденген жер учаскелерін қоспағанда, сондай-ақ аталған объектілерді жекешелендіру жағдайында бір шаруашылық субъектісінің жер учаскесіне қызмет көрсететін суармалы объектілерді қоспағанда, су қоры;
- магистральдық темiр жол желiлерi мен қоғамдық жолдар;
- жеке меншік құқығындағы ғимараттар мен құрылыстар салынатын және оларды күтіп-бағуға қажетті жер учаскелерін қоспағанда, елді мекендерде жалпыға ортақ пайдалану аумақтары;
3. Ландифандизмге жол бермеу үшін Кодекс жеке немесе заңды тұлғалардан және олардың аффилиирленген құрылымдарынан жеке меншік құқығына ие болуы мүмкін жер учаскелеріне арналған лимиттерді белгілейді. Кейбір жер пайдаланушылар мемлекетті белгіленген мөлшерлік шегінен асатын иелерінен артық жерді сатып алу туралы міндеттемені алып, оларды ауылда тұратын және жұмыс істейтін адамдарға сатуға міндеттейді.
Қазақстан Республикасының Үкiметi облыстық өкiлдi және атқарушы органдардың бiрлескен ұсынысы негiзiнде бiр әкiмшiлiк округте (қалада) ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерiнiң ең үлкен мөлшерiн белгiлейдi.
Жер учаскелері Қазақстан Республикасының азаматтарына жеке меншікке төмендегідей мөлшерде тегін беріледі:
1) ауылдық жерлерде жеке қосалқы шаруашылықты жүргізу үшін - 0,25 га суарылмаған және 0,1 га суармалы жерлерде;
2) жеке тұрғын үй құрылысы үшін - 0,10 га;
3) көгалдандыру және ел құрылысы үшін - 0,12 гектар.
4. Басқа да жер учаскелерін шектеулі пайдалану мәселелерінде жер учаскелерінің меншік иелерінің басқа тұлғалармен өзара қарым-қатынасын реттейтін мемлекеттік және жеке сервитуттар институты енгізіледі.
5. Жер кодексінде жер заңнамасын бұзған жағдайда меншік иелерінен жер учаскелерін алып тастауға мүмкіндік беретін ережелер айқын анықталады.
Жер учаскесін меншік иесінен және жер пайдаланушыдан жер учаскесін ұтымды пайдалану ережелерін өрескел бұзған жағдайда, оның ішінде, егер учаске мақсатты мақсатта пайдаланылмаса немесе оны пайдалану ауыл шаруашылығы жерлерінің құнарлылығын елеулі түрде азайтуға немесе экологиялық жағдайдың елеулі түрде нашарлауына әкеп соқтырса, алынып тасталуы мүмкін. Жер мақсатты мақсатта пайдаланылмаған жағдайда да алынуы мүмкін.
Жер иелерінің құқықтарын шектеу. Бұл жерлерді алыпсатарлыққа жол бермейтін нормалар. Кодекс төмен бағамен сатып алған жер учаскесінің иесінің құқықтарын шектеуді көздейтін ережелерді белгілейді. Атап айтқанда, 10 жылға кепілдік беруді қоспағанда, жер учаскесімен кез-келген операция жасауға тыйым салынады.
1996 жылғы 14 ақпандағы № 198 Ауылдық жерлерде жылжымайтын мүлік нысандарында азаматтар мен заңды тұлғалардың меншік құқығына ие азаматтар мен заңды тұлғалардың меншік құқығы туралы Ресей Федерациясы Президентінің Жарлығымен ауылдық жерлерде ғимараттар, құрылыстар немесе басқа жылжымайтын мүлікті иеленетін азаматтар мен заңды тұлғалардың құқығы танылады ал ауылшаруашылық жерiнде осы мүлiк орналасқан жер учаскесiне меншiк құқығын сатып алу үшiн ақысыз немесе ақысыз. Осы Жарлық еліміздің көп бөлігінде бірыңғай меншік - мүліктік кешен құруды іс жүзінде мүмкін етеді. Қазақстанмен жер қатынастарының ресейлік тәжірибесін салыстырудан көріп отырғанымыздай, жер мәселелеріне қатысты реформалар көбіне бірдей.
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасындағы жер қатынастары Жер кодексі, Қазақстан Республикасының Конституциясы және елде қабылданған нормативтік-құқықтық актілер негізінде құрылады. Сонымен қатар, Қазақстанда әртүрлі жер қатынастары, жер телімдерінің төлемдері, жер учаскелерінің бағалау құнын анықтау тәртібі және т.б., жоғарыда аталған кейбір жерлерде Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулылары бар.
Осылайша, Қазақстан Республикасының жер қатынастарын трансформациялаудың басты шарасы жерді тиімсіз пайдалану үшін жауапкершілікті енгізу, бағалаудың құндылығын анықтау әдістемесін жетілдіру, жерді бағалаудың қазіргі заманғы талаптарына сәйкес шараларды жүргізу арқылы ауыл шаруашылық жерлерін жеке меншікке енгізу болып табылады. ипотекалық несиелендірудің тиімді механизмдерін дамыту.
Алматы облысының агроөнеркәсіптік кешенін дамыту
Агроөнеркәсіптік кешенді және ауылдық аумақтарда дамытуды мемлекеттік реттеу туралы заңы Қазақстан Республикасының агроөнеркәсіп секторын дамытып, ауылдарды жақсартуда үлкен мүмкіндіктер туғызды. Соның нәтижесінде ауылшаруашылық саласына бюджеттен 21 млрд. теңге бөлініп, жұмсалды. Саланың дамуына несиеленудің баламалы жүйесі - ауылдық несиелік серіктестіктер айтарлықтай ықпал ете бастады. Осы серіктестіктер арқылы соңғы төрт жылдың ішінде ауылшаруашылық құрылымдарына 1 млрд. Теңгеге жуық несие берілді. Ол өз кезегінде ауылда кәсіпкерлердің жаңа толқынын қалыптастыруға және тұрмысы төмен отбасыларының тұрмысын көтеруге оң ықпал етуде. Саладағы жалпы өнім өндіру көлемі 2004 жылмен салыстырғанда 47 пайызға өсіп, 46 млрд. Теңгеге жетті. Ауыл шаруашылығы жерлерін пайдалану тиімділігін арттыру бағытында да бірқатар жұмыстар атқарылуда.
Агроөнеркөсіптік кешеннің негізгі мақсаты - халықты азық-түлікпен, ал өнеркәсіпті қажетті шикізатпен қамтамасыз ету. АӨК-ке қызмет көрсететін, оны техникамен, тыңайтқыштармен қамтамасыз ететін салалар құрайды.
бұл ауыл шаруашылығы.
тамақ және жеңіл өнеркәсіптері.
Олар ауыл шаруашылығы өнімдерін халық тұтынатын тауарларға айналдырады.
Жұмыскерлердің саны жөнінен (2,4 млн адам) АӨК аса ірі салааралық кешен болып табылады. Ол елдегі ішкі жалпы өнімнің 110 бөлігін береді. АӨК өнімдері барлық тауар саудасының 50%-дан артығын құрайтындықтан, халықтың әл-ауқатын жақсартуға әсерін тигізеді. Сонымен бірге өнімдері шет елдерге сатылады. Мысалы, бидай және ұн Қазақстанның маңызды экспорттық тауары.
АӨК-тің 1 буыны - қызмет көрсету саласы
1 буыннын, салалары АӨК-ке ауыл шаруашылық машиналарын, құрал-жабдық жеткізе отырып, оның интенсификациясының жалпы деңгейін анықтайды. Тұтас кешеннің жетістіктері оның дамуымен тығыз байланысты. Өзірге АӨК-ті қажетті өніммен толық қамтамасыз ете алмай келеді.
АӨК-тің қалыпты жұмыс істеуі үшін техника мен құрал-жабдықтардың 4000-дай түрі қажет. Біздің елімізде олардың 400-дей түрі ғана шығарылады. Көптеген маңызды өндірістер дамымаған немесе енді пайда болып келеді.
Сондықтан әлі де ескі техника пайдаланылады, қол еңбегінің үлесі жоғары, ауыл шаруашылық дақылдары мен малдардың өнімділігі төмен. Өндірілген өнімнің аз ғана үлесі өңделеді. Еліміз шет елдерден азық-түлікті кеп мөлшерде сатып алады.
Ауыл шаруашылығы - АӨК-тің орталық тізбегі болып табылатын, ел экономикасының дәстүрлік саласы. Оның өнеркәсіптен 3 негізгі айырмашылығы бар.
Ауыл шаруашылығында жер - негізгі зат әрі еңбек құралы болып саналады. Сондықтан жерді дұрыс пайдалану, құнарлылығын сақтау - қоғамның маңызды міндеті. Ауыл шаруашылығы - экономиканың маусымдық саласы.Ауыл шаруашылык өндірісіне табиғи жағдайлар қатты әсер етеді. Жиі болатын құрғақшылық, қатты аяздар, қар басуы мен көктайғақ ауыл еңбеккерлеріне егін өнімі мен мал басын сақтап қалу үшін қажырлы күрес жүргізуге мәжбүр етеді. Осыған байланысты, еліміздің аумағын тәуекелді егін жөне мал шаруашылығы зонасы деп атауға болады.
Ауыл шаруашылығымен 200 мыңдай әр түрлі кәсіпорындар - фермерлік шаруашылықтар, акционерлік қоғамдар, серіктестіктер, кооперативтер мен тұрғындар шаруашылықтары айналысады.
Нарықтық экономика жағдайында мемлекеттің рөлі өзгереді. Ол енді ауыл шаруашылық өнімдерін шығарумен айналыспайды, тек ол үшін қажетті жағдай жасайды. Мемлекет ауыл тұрғындарының тіршілігі мен еңбек жағдайын жақсартып, шаруашылықтарға техника мен жанар-жағармай алуға көмектеседі, сонымен бірге ауыл шаруашылығы ғылыми мекемелері мен тәжірибе стансаларын қаржыландырады. Мемлекеттік азық-түлік корпорациясы ауыл тұрғындарынан өсірген өнімнің бір бөлігін сатып алады.
Қазақстанның жер аумағы үлкен - 272 млн га. Еліміздің барлық жері - жер қорына (немесе жер фондына) жатады.
Оның көп бөлігін ауыл шаруашылығына жарамды жерлер құрайды. Бұлар - ауыл шаруашылық жерлері (аумақтары). Олардың негізгі түрлері - егістік жерлер, жайылымдықтар мен шабындықтap, сонымен бірге көп жылдық алқаптар (бақтар мен жүзімдіктер).
Егістік жерлердің жекелеген бөліктері кеп уақыт бойы өңделмей, тыңайған жер есебінде қалдырылады. Ауыл шаруашылық жерлерінің құрылымындағы ең бағалы жерлерінің (егістіктер) үлесі көп емес. Бірақ оның жан басына есептегендегі шамасы әлемдегі ең жоғарғылардың бірі болып саналады. Ең көп аумақты жайылымдық жерлер алып жатыр Еліміздің әр бөлігіндегі ауыл шаруашылық жерлерінің құрылымы бірдей емес.
Ауыл шаруашылық жерлеріне қолайсыз факторлар - құрғакшылық, жел және су эрозиясы, топырақтың тұздануы мен батпақтануы әсер етеді. Сондықтан жерді мелиорациялау (жақсарту) шараларының егістік жерлерді суарудың, жайылымдарды суландырудың; ағаш отырғызудың, құмдарды бекітудің, жер бетін тегістеудің, қышқыл топырақтарды әктаспен өңдеудің маңызы зор. Бірнеше мелиоративтік шараларды бір уақытта қатар жүргізуге де болады. Оны кешенді мелиорация деп атайды. Мысалы, Оңтүстікте егістікті суару және онда ағаш отырғызу арқылы қорғаумен ұштастырыла жүргізіледі. Мелиорациялық шаралар тұрақты өнім алу мен жерді тиімді пайдалануды қамтамасыз етеді.
Біздің елімізде ауыл шаруашылық жұмыстары орасан үлкен аумақтарда кысқа мерзім ішінде жүргізіледі. Ол үшін әр түрлі казіргі заманға сай техниканың көп мөлшері қажет. Ол бірақ әзірге жеткіліксіз.
Сондықтан егістік жерлерді өңдеудің қарапайым технологиясын қолдануға тура келеді. Жағдай дегенмен, біртіндеп жақсарып келеді. Бірақ бәрібір материалдық-техникалық базаның жетіспеушілігі - ауыл шаруашылық өндірісіне кедергі келтіретін негізгі себептердің бірі.
Ауыл шаруашылық өнімдерінің өндірісі өңделетін жер мен мал басының өсуі есебінен ұлғаюы мүмкін. Ондай жол экстенсивті болар еді. Өндірістің өсуін жерді, техниканы, тыңайтқыштарды тиімді пайдаланып, ауыл шаруашылығы ғалымдарының жаңа жетістіктерін қолдана отырып қамтамасыз етуге болады. Бұл - ауыл шаруашылығын дамытудың интенсивті жолы. Қазіргі уақытта негізінен осы жол басым болуы керек.
Ауыл шаруашылығы бір-бірімен байланысты екі саланы - өсімдік шаруашылығы мен мал шаруашылығын біріктіреді. Олар тиісінше ауыл шаруашылық өнімдерінің 53% және 47%-ын береді.
Қазақстан Республикасының агроөнеркәсіптік кешенін дамытудың
2017 - 2021 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын бекіту
және Мемлекеттік бағдарламалар тізбесін бекіту туралы
Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 19 наурыздағы
№ 957 Жарлығына өзгеріс пен толықтыру енгізу туралы.
1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасының агроөнеркәсіптік кешенін дамытудың 2017 - 2021 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы (бұдан әрі - Бағдарлама) бекітілсін.
2. Қазақстан Республикасының Үкіметі:
1) бір ай мерзімде Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігімен келісу бойынша Бағдарламаны іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспарын әзірлесін және бекітсін;
2) Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігіне Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік жоспарлау жүйесінің одан әрі жұмыс істеуінің кейбір мәселелері туралы Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 4 наурыздағы № 931 Жарлығымен белгіленген мерзімде және тәртіппен Бағдарламаның орындалу барысы туралы ақпарат берсін.
3. Орталық және жергілікті атқарушы органдар, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын және есеп беретін мемлекеттік органдар Бағдарламаны іске асыру бойынша шаралар қабылдасын.
4. Мемлекеттік бағдарламалар тізбесін бекіту туралы Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 19 наурыздағы № 957 Жарлығына (Қазақстан Республикасының ПҮАЖ-ы, 2010 ж., № 25-26, 185-құжат) мынадай өзгеріс пен толықтыру енгізілсін:
жоғарыда аталған Жарлықпен бекітілген Мемлекеттік бағдарламалар тізбесінде:
5. Қазақстанның су ресурстарын басқару мемлекеттік бағдарламасы және Мемлекеттік бағдарламалар тізбесін бекіту туралы Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 19 наурыздағы № 957 Жарлығына толықтыру енгізу туралы Қазақстан Республикасы Президентінің 2014 жылғы 4 сәуірдегі № 786 Жарлығының (Қазақстан Республикасының ПҮАЖ-ы, 2014 ж., № 25, 189-құжат) күші жойылды деп танылсын.
6. Осы Жарлықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігіне жүктелсін.
7. Осы Жарлық қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.
Қазақстан Республикасының агроөнеркәсіптік кешенін дамытудың
2017 - 2021 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы.
АӨК елдің азық-түлік және экономикалық қауіпсіздігін, сондай-ақ ауылдық аумақтардың еңбек және қоныстанушылық әлеуетін қалыптастыратын экономиканың маңызды секторының бірі болып табылады.
Қазақстан Республикасының (бұдан әрі - ҚР) АӨК-сі әрі қарай дамыту үшін жақсы перспективаларға ие: майлы, етті секторлардың экспорттық позициясы күшеюде, ал астық пен ұн бойынша Қазақстан қысқа мерзімде әлемдегі ірі экспорттаушы елдердің қатарына кірді. Қазақстанның Еуразиялық экономикалық одаққа (бұдан әрі - ЕАЭО) және Дүниежүзілік сауда ұйымына (бұдан әрі - ДСҰ) мүшелігі мүмкіндіктер ашады және сонымен бірге ішкі нарықта да, сыртқы нарықта да бәсекеге қабілеттілікке жоғары талаптар қояды. Осыған байланысты, АӨК-ні мемлекеттік реттеудің рөлі аса маңызды.
Тәуелсіздік кезеңінде тоғыз бағдарламалық құжат әзірленді, олардың негізінде АӨК саласындағы мемлекеттік саясат іске асырылды:
1991 - 1995 жылдарға және 2000 жылға дейінгі кезеңге арналған Ауыл әлеуметтік-экономикалық даму бағдарламасы, АӨК-ні дамытудың 1993 - 1995 және 2000 жылға дейiнгi кезеңге арналған тұжырымдамалық бағдарламасы, Ауыл шаруашылығы өндірісін дамытудың 2000 - 2002 жылдарға арналған бағдарламасы, 2003 - 2005 жылдарға арналған Мемлекеттік аграрлық азық-түлік бағдарламасы, Ауылдық аумақтарды дамытудың 2004 - 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы, АӨК-ні тұрақты дамытудың 2006 - 2010 жылдарға арналған тұжырымдамасы, ҚР АӨК-сін тұрақты дамытудың 2006 - 2010 жылдарға арналған тұжырымдамасын iске асыру жөнiндегi бiрiншi кезектегi шаралар бағдарламасы, АӨК-ні дамыту жөніндегі 2010 - 2014 жылдарға арналған бағдарлама және ҚР АӨК-сін дамыту жөніндегі 2013 - 2020 жылдарға арналған Агробизнес-2020 бағдарламасы.
Тамақ өнімдерінің анағұрлым сұранысқа ие түрлеріне баса назар аудара отырып, ауыл шаруашылығы өндірісінің көлемін ұлғайту және қайта өңделген ауыл шаруашылығы өнімдерінің экспортын дамыту мақсатында бәсекеге қабілетті өнімді бастапқы қайта өңдеу, сақтау мен өткізу үшін қолайлы жағдай және инфрақұрылым жасау жолымен ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерді (бұдан әрі - АШТӨ) мемлекеттік қолдаумен барынша қамтуды қамтамасыз ету қажет.
Осы ҚР АӨК-сін дамытудың 2017-2021 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы (бұдан әрі - Бағдарлама) Мемлекет басшысының 2016 жылғы 9 қыркүйектегі Қазақстан Республикасы Үкіметінің кеңейтілген отырысында берген тапсырмасына, 100 нақты қадам Ұлт жоспарында белгіленген Қазақстан Республикасын дамытудың стратегиялық мақсаттарына және Қазақстан-2050 стратегиясына сәйкес әзірленді.
Осылайша, аталған Бағдарлама ауыл шаруашылығы өнімдерінің аса қажетті түрлері бойынша халықтың ішкі қажеттілігін қамтамасыз етуге, мақсатқа бағытталған экспорттық саясатты айқындауға бағытталатын болады.
Бағдарлама АӨК-ні дамытудың Агробизнес-2017 бағдарламасы мен Қазақстанның су ресурстарын басқару мемлекеттік бағдарламасын интеграциялау негізінде әзірленді.
Заңнамада АӨК субъектілері үшін арнайы салықтық режимдер көзделген:
1. Шаруа және фермер қожалықтары үшін - бірыңғай жер салығы (бұдан әрі - БЖЗ). Салық органдарының деректері бойынша 2014 жылы БЖС төлеуші субъектілер саны 125,4 мың бірлікті, шаруа (фермер) қожалықтарында (бұдан әрі - Ш(Ф)Қ) жұмыс істейтін адамдар саны 476,2 мыңды құрап, бюджетке 4,1 млрд. теңге төленген.
2. Ауыл шаруашылығы өнімін, акваөсіру өнімін өндірушілер мен ауыл шаруашылығы кооперативтері үшін. Салық органдарының деректері бойынша 2014 жылы осы режимді пайдаланушы субъектілер саны 1,9 мыңды, онда жұмыс істейтін адамдар саны 117,4 мыңды құрап, бюджетке 12,1 млрд. теңге салық және өзге де төлем төленген.
Салықтар құрылымында анағұрлым жоғары үлесті ҚҚС (орта есеппен
5 жылда 53,5%) иеленеді.
Ауыл шаруашылығы түсімдерінің жалпы құрылымындағы, тұтас алғанда экономиканың барлық салалары бойынша түсімдер құрылымындағы елеулі үлесіне қарамастан, ҚҚС бар болғаны 1,6%-ды құрайды (осы Бағдарламаға 32-қосымшаны қараңыз).
ҚҚС бойынша жеңілдік - есептелген ҚҚС сомасын 70%-ға азайту көзделген. Осы жеңілдікті пайдаланатын субъектілердің жалпы саны - 1147, жеңілдік сомасы 5 899 млн. теңгені құрайды:
- ауыл шаруашылығы шикізатын қайта өңдеуді жүзеге асыратын ұйымдар бойынша - 3 117 млн. теңге;
- ауыл шаруашылығы өнімін, акваөсіру өнімін өндірушілер мен ауыл шаруашылығы кооперативтері бойынша - 2 782 млн. теңге.
Шығындар сомасындағы салықтардың үлестік салмағы ауыл шаруашылығында 6%-ды құрайды.
2018 жылы саланың рентабельділігі шығынды болуына байланысты минус 11%-ды құрады.
Мемлекеттік жоспарлау жүйесіне жүргізілген талдауға, анықталған проблемалар мен оның жоғары тұрған құжаттарына сүйенсек, Бағдарламаның мақсатынарықтарда сұранысқа ие, бәсекеге қабілетті АӨК өнімін өндіруді қамтамасыз ету болып табылады.
Өнімнің сұранысқа ие болуы ішкі нарық қажеттіліктерін қамтамасыз ету және АӨК-нің экспорттық әлеуетін іске асыру үшін өндірілуі қажет басым тауар топтарының айқындалатынын болжайды.
Өнімнің бәсекеге қабілеттілігі ресурспен қамтамасыз ету, инфрақұрылымды дамыту және АӨК-дегі ынталандырушы мемлекеттік саясатты іске асыру мәселелерін шешуді болжайды.
Мақсатқа қол жеткізу мынадай нысаналы индикаторлармен өлшенетін болады:
Рс
№
Нысаналы индикаторлар
Өлшем бірлігі
Ақпарат көздері
Орындауға жауаптылар
2019
2020
2021
1
2
3
4
5
10
11
12
1.
Ауыл шаруашылығындағы еңбек өнімділігінің нақты көлем индексі
%
Стат-деректер
АШМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
120
129
134
2.
Ауыл шаруашылығы жалпы өнімінің (көрсетілетін қызметтерінің) нақты көлем индексі
%
Стат-деректер
АШМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
118
125
130
3.
Өсімдік шаруашылығы өнімін өндірудің нақты көлем индексі
%
Стат-деректер
АШМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
120
128
133
4.
Мал шаруашылығы өнімін өндірудің нақты көлем индексі
%
Стат-деректер
АШМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
116
121
127
5.
Акваөсіру өнімін өндірудің нақты көлем индексі
%
Стат-деректер
АШМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
474
541
647
6.
Азық-түлік тауарларымен көтерме сауданың нақты көлем индексі
%
Стат-деректер
АШМ, ҰҒМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
118
123
129
Ауыл шаруашылығы кооперативтерін құру
Аталған міндетті орындаумынадай нәтижелер көрсеткіштерімен өлшенетін болады:
Рс №
Нәтижелер көрсеткіштері
Өлшем бірлігі
Ақпарат көздері
Орындауға жауаптылар
2019
2020
2021
1
2
3
4
5
10
11
12
1.
Құрылған ауыл шаруашылығы кооперативтері (шаруа және үй қожалықтары) мүшелерінің саны
мың бірл.
Стат-деректер
АШМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
86
81
66
2.
Құрылған ауыл шаруашылығы кооперативтеріның саны
бірл.
Стат-деректер
АШМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
207
195
158
Ішкі нарықты молықтыру, экспорттық әлеуетті іске асыру
және мал шаруашылығы үшін азықтық базаны кеңейту үшін өсімдік
шаруашылығы өнімінің басым түрлерінің өндірісін үдету
Аталған міндеттің орындалуы мынадай нәтижелер көрсеткіштерімен өлшенетін болады:
Рс №
Нәтижелер көрсеткіштері
Өлшем бірлігі
Ақпарат көздері
Орындауға жауаптылар
2019
2020
2021
1
2
3
4
5
10
11
12
1.
Арпа өндіру көлемі
мың тонна
Стат-деректер
АШМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
3267
3786
4004
2.
Сұлы
өндіру көлемі
мың тонна
Стат-деректер
АШМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
392
483
517
3.
Азыққа арналған жүгері өндіру көлемі
мың тонна
Стат-деректер
АШМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
389
385
387
4.
Күріш өндіру көлемі
мың тонна
Стат-деректер
АШМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
917
1067
1097
5.
Майлы тұқымдар өндіру көлемі
мың тонна
Стат-деректер
АШМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
2131
2754
3046
6.
Азықтық дақылдар өндіру көлемі
мың тонна
Стат-деректер
АШМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
9634
11617
12688
7.
Қант қызылшасын өндіру көлемі
мың тонна
Стат-деректер
АШМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
720
896
1120
8.
Мақта өндіру көлемі
мың тонна
Стат-деректер
АШМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
285
290
300
9.
Картоп өндіру көлемі
мың тонна
Стат-деректер
АШМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
3856
3921
3992
10.
Көкөністер өндіру көлемі
мың тонна
Стат-деректер
АШМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
4020
4080
4132
11.
Жеміс-жидек дақылдары мен жүзім өндіру көлемі
мың тонна
Стат-деректер
АШМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
380
400
421
Фитосанитариялық іс-шараларды уақтылы және сапалы орындау өсімдік шаруашылығын дамытудың нәтижелер көрсеткіштеріне қол жеткізуге ықпал ететін болады.
Ауыл шаруашылығы өнімін қайта өңдеу және тамақ
өнеркәсібі салаларын дамыту
Ауыл шаруашылығы өнімін қайта өңдеу және тамақ өнеркәсібі салаларын дамытуішкі нарықты азық-түлік тауарларымен молықтыру, мал шаруашылығының құрама азықтарға деген қажеттілігін және экспорттық әлеуетті іске асыруды қамтамасыз ету үшін басым өнім түрлерін өндіруге бағытталатын болады.
Аталған міндеттің орындалуы мынадай нәтижелер көрсеткіштерімен өлшенетін болады:
Рс №
Нәтижелер көрсеткіштері
Өлшем бірлігі
Ақпарат көздері
Орындауға жауаптылар
2019
2020
2021
1
2
3
4
5
10
11
12
1.
Өсімдік майын өндіру көлемі
мың тонна
Стат-деректер
АШМ, ИДМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
447
505
505
2.
Жеміс-көкөніс консервілерін өндіру көлемі
мың тонна
Стат-деректер
АШМ, ИДМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
41
48
56
3.
Қант өндіру көлемі
мың тонна
Стат-деректер
АШМ, ИДМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
78
97
121
4.
Картопты қайта өңдеу өнімдерін өндіру көлемі
мың тонна
Стат-деректер
АШМ, ИДМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
200
260
261
5.
Құрама азық өндіру көлемі
мың тонна
Стат-деректер
АШМ, ИДМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
1905
2138
2371
6.
Шұжық өнімдерін өндіру көлемі
мың тонна
Стат-деректер
АШМ, ИДМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
46,6
48
49,5
7.
Ет және ет-өсімдік консервілерін өндіру көлемі
мың тонна
Стат-деректер
АШМ, ИДМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
12
12,5
13,5
8.
Сары май өндіру көлемі
мың тонна
Стат-деректер
АШМ, ИДМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
21,8
25,1
28,9
9
Қатты ірімшік өндіру көлемі
мың тонна
Стат-деректер
АШМ, ИДМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
5,1
6,2
7,4
Өндірісті қауіпсіз өңделген ауыл шаруашылығы өнімімен қамтамасыз ету мен ішкі және сыртқы нарықтарда отандық өндірушілердің мүдделерін қорғау үшін ЕАЭО-ның техникалық регламенттері АӨК-нің даму деңгейі мен техникалық мүмкіндіктерін есепке ала отырып әзірленетін болады.
Бағдарламаның негізгі бағыттары, алға қойылған
мақсаттарға қол жеткізу жолдары және тиісті шаралар.
АӨК-ні дамыту ұзақ мерзімді перспективаға арналған стратегиялық жоспарлауды қажет етеді және осыған байланысты, аталған Бағдарламаның төртінші бөлімінде көрсетілген 2018 - 2021 жылдарға арналған индикаторлар мен көрсеткіштерді орындау үшін негізгі бағыттар, алға қойылған мақсаттарға қол жеткізу жолдары және тиісті шаралар әзірленді.
Ұсақ және орта шаруашылықтарды ауыл
шаруашылығы кооперациясына тарту.
АШТӨ-нің сәтті жұмыс істеуіне, ауыл шаруашылығының және жалпы АӨК-нің теңгерімді дамуына ауыл шаруашылығы кооперациясы ықпал ететін болады.
Бүгінгі таңда ҚР-да ауыл шаруашылығы өнімін өндіру, өткізу, қайта өңдеу, АШТӨ-ні материалдық-техникалық жарақтау, оған кредиттік, сервистік және ақпараттық-маркетингтік қызмет көрсету ең маңызды бағыт болып табылады.
Өндірістік кооперативтер жерді бірлесіп өңдеу, ауыспалы егістің бірыңғай жүйесін, өсімдік шаруашылығы өнімін өсірудің және жануарлар өсірудің прогрессивті технологияларын пайдалану, ауыл шаруашылығы техникасын бірлесіп пайдалану және т.б. жолмен ауыл шаруашылығы өнімін өндірумен айналысатын болады.
Өткізу кооперативтері кооператив мүшелері өндіретін өнімді өткізумен, сондай-ақ шикізатты балғын немесе қайта өңделген түрінде жинаумен, сақтаумен, сұрыптаумен, кептірумен, көтерме немесе бөлшек сатумен және кооператив мүшелерінің өнімін тасымалдаумен айналысатын болады.
Қайта өңдеуші кооперативтер ауыл шаруашылығы өнімін ірі қайта өңдеуші кәсіпорындар мен көтерме-бөлшек желілерге кейіннен өткізе отырып, оны бастапқы қайта өңдеуді ұйымдастыру мақсатында құрылатын болады.
Материалдық-техникалық жабдықтау жөніндегі кооперативтер АШТӨ-ні өндірістік процеске қажетті ресурстармен және материалдармен - жанар-жағар май материалдарымен, тұқымдармен, тыңайтқыштармен, улы химикаттармен, азықтармен, қосалқы бөлшектермен, ауыл шаруашылығы өндірісіне қажетті құрылыс және басқа да ілеспе материалдармен қамтамасыз ететін болады.
Кредиттік кооперативтер өз мүшелеріне ауыл шаруашылығы мақсатындағы өндірістік мақсаттарға, бизнестің ауыл шаруашылығымен қатысы жоқ түрлеріне де, тұтынушылық мақсаттарға да кредит берумен айналысатын болады.
Сервистік кооперативтер өз мүшелеріне ауыл шаруашылығы өнімін өндіру және өткізу процесімен, сондай-ақ басқа салалардағы (агрохимиялық, ветеринариялық, техникалық қызмет көрсету, сумен қамтамасыз ету, электрмен жабдықтау, техниканы жөндеу және оған қызмет көрсету, телефондандыру, асыл тұқымдық және селекциялық қызмет, мал шаруашылығында және өсімдік шаруашылығында зерттеулер жүргізу және басқалар) жалпы қажеттіліктерін қанағаттандырумен байланысты көрсетілетін қызметтер ұсынатын болады.
Ақпараттық-маркетингтік кооперативтер өз мүшелерін жаңа технологиялар, сорттар, тұқымдар, нарықтардағы ахуал туралы ақпаратпен қамтамасыз ету мақсатында құрылады.
Бірінші кезеңде Қазақстанда ауылдық округте көрсетілген бағыттардың бірін не екі немесе одан да көп бағыттарды біріктіретін бір кооператив құрылуы мүмкін.
АӨК-ні мемлекеттік реттеу шараларын жетілдіру. Өсімдік шаруашылығы.
Өсімдік шаруашылығы өнімін тиімді дамыту мақсатында өнімді қайта өңдеу және өткізу инфрақұрылымына байланыстыра отырып, өндірістерді өңірлік мамандандыру қамтамасыз етілетін болады.
Бұл үшін кооперация негізінде өнімді сақтау, тасымалдау, қайта өңдеу және өткізу инфрақұрылымын салу, минералды тыңайтқыштарды және пестицидтерді пайдалану, сондай-ақ жоғары репродукциялы тұқымдарды өндіру мен пайдалану ынталандырылатын болады.Бұл шаралар жоғары түсім мен сапалы өнім алуға мүмікіндік береді.
Тұқым шаруашылығын техникалық және технологиялық жаңғырту инвестициялық шығындарды субсидиялау және тұқым шаруашылығы бойынша технологиялық платформа құру арқылы жүзеге асырылатын болады.
Басым тәртіппен АӨК субъектілерінің техникасы мен жабдығын жаңарту үшін жағдайлар жасалатын болады.
Егіс алаңдары құрылымын әртараптандыруды, құрама жем өндіруді және сұранысқа ие өнім экспортын өсіру мақсатында арпа, сұлы, астыққа арналған жүгері өндіруді ынталандыру қамтамасыз етілетін болады.
Майлы дақылдарды қайта өңдеу жөніндегі кәсіпорындарды жүктеу және сұранысқа ие өнім экспортын ұлғайту үшін майлы дақылдарды, оның ішінде күнбағысты, рапсты, зығырды, сояны өндіру және осы өнімдерді қайта өңдеуші кәсіпорындардың сатып алуын ынталандыру қамтамасыз етілетін болады.
Жеміс-көкөніс шаруашылығын, жүзім шаруашылығын дамыту мақсатында инвестициялық шығындарды субсидиялау есебінен жеміс-жидек дақылдары мен жүзім отырғызу, маусымаралық кезеңде жылыжай кешендерінде көкөніс өнімін өндіру, су үнемдегіш технологияларды қолдану ынталандырылатын болады, сондай-ақ, Апорт сортты алма ағашы бақтарын отырғызу және өсіру шығындарын өтеу қамтамасыз етілетін болады. Кооперация негізінде өндірудің, дайындаудың, сақтаудың, қайта өңдеу мен өткізудіңтолық циклі инфрақұрылымы жасалатын болады.
Картоп шаруашылығында картоптыңвируссыз тұқымдарын пайдалануды ынталандыру, картоп сақтау қоймаларын салуды қолдау есебінен өндірістің сапасы мен қарқындылығын арттыруға бағытталған шаралар қабылданатын болады.
Қант қызылшасын өндіру мен қайта өңдеу көлемін арттыру мақсатында қант қызылшасын өндіруді және қайта өңдеуші кәсіпорындардың қант қызылшасын сатып алуын ынталандыру, шағын зауыттар салу және жұмыс істеп тұрған қант зауыттарын инвестициялық шығындарды субсидиялау және су үнемдегіш технологияларды енгізу жолымен реконструкциялау бойынша шаралар қабылданатын болады.
Күріш шаруашылығы мен мақта шаруашылығын қолдау күріш шаруашылығында су үнемдегіш технологиялар енгізуді ынталандыру, лазерлі жоспарлағыштарды пайдалану есебінен жүзеге асырылатын болады. Қосымша қолдау аумақтарды дамытудың, кредит беру мен лизингтің өңірлік бағдарламалары шеңберінде жүзеге асырылатын болады.
Мал шаруашылығы саласының азықтарға деген қажеттіліктерін қамтамасыз ету мақсатында оларды өндіруге арналған шығындарды және мамандандырылған техника мен жабдық сатып алу кезіндегі инвестициялық шығындарды субсидиялау жолымен азықтық дақылдар өндірісінің өсімін ынталандыру қамтамасыз етілетін болады.\
Мал шаруашылығы.
Етті мал шаруашылығында неғұрлым сапалы және тиісіншенеғұрлым қымбат асыл тұқымды өнімге сұранысты ұлғайту мақсатында асыл тұқымды өнім сапасынабақылау күшейтілетін болады, республикалық палаталар мен мемлекет тарапынан селекциялық және асыл тұқымдық жұмыстың сапасын бағалау тетіктері жетілдірілетін болады. Сондай-ақ материалдық-техникалық базасы бар және селекциялық және асыл тұқымдық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қазіргі таңда Қазақстанның шаруа (фермер) қожалықтарына елеулі экономикалық міндеттер жүктелген. Оларды шешу ауыл шаруашылығының осы маңызды бөлігінің қызмет етуін реттейтін құқықтық тетікті жетілдірмеусіз мүмкін болмайды. Бұл орайда ең басты мәселе болып жерге меншік мәселесі табылады, өйткені ол ауыл шаруашылығы жерлері нарығының қызмет ету негізінде тұр.
Тақырыптың өзектілігі. Қазақстан әуел бастан ауыл шаруашылығы экономикада елеулі орынды иеленген мемлекеттердің біріне айналды. Өйткені көлемі жағынан үлкен аумақтың арқасында мемлекетте ауыл шаруашылығының түрлі салаларын дамытуға мүмкіндік қалыптасты. .
Шаруа қожалықтарында жер пайдалану құқығы меншік құқығына емес, жалға алуға негізделгендіктен оларда жердің сапасын арттыруға қаржы салуға ынта жоқ, өйткені жалға алушыларға, әдетте, ондай шығынның орны өтелмейді. Бұл жер ресурстарының тиімсіз пайдаланылуына алып келуде. Өз кезегінде, жер ресурстары жүйелі және тұрақты түрде жаңартылып отыруды, тыңайтуды қажет ететіні баршаға белгілі.
Шаруа қожалықтары туралы қазақстандық заңнама туралы айта отырып, мынаны атап өткен жөн: көптеген мәселелер әлі жеткілікті түрде реттелмеген, шаруа (фермер) қожалықтарын дамытуды тежейтін көптеген мәселелер бар. Атап айтақанда, ондай тежегіш фактор ретінде шаруа (фермер) қожалығын жүргізу үшін Қазақстан Республикасының азаматында жер пайдалану құқығында болуы мүмкін ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерінің бір әкімшілік ауданның (қаланың) аумағындағы шекті (ең жоғарғы) мөлшерінің әлемдік станларттардан төмен болуын атауға болады.
Жоғары айтылғандардың негізінде агроөнеркәсіп кешенінің маңызды элементі болып табылатын шаруа (фермер) қожалықтарының құрылу тәртібі мен қызмет ету мәселесі нарықтық экономика жағдайында өзекті тақырыптардың біріне айналғанына ешкім күмән келтірмейді деп ойлаймыз.
Бұл жұмысты жазудың мақсаты жерді бағалау сияқты мәселені қарау болып табылады. Ол жерге жеке меншік енгізілуіне байланысты аса өзекті болып отыр. Қазақстанда жер қатынастарын құқықтық реттеуді жетілдіру проблемасы соңғы уақытта заңгерлердің, заң шығарушылар мен саясаткерлердің арасында ғана емес, тұтастай алғанда қоғамда да өзекті және кеңінен талқыланатын проблемалардың біріне айналды
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЖЕР УЧАСКЕЛЕРІН БАҒАЛАУДЫҢ ТҰЖЫРЫМДАМАЛАРЫ, МАҚСАТТАРЫ МЕН ПРИНЦИПТЕРІ
Жерді экономикалық бағалаудың негізгі мақсаттары мен принциптері
Жерді экономикалық бағалау - экономикалық көрсеткіштер бойынша экономикалық құнарлығын салыстырып бағалау.
Жерді экономикалық бағалау-жер кадастры жүйесінде экономикалық, өндірісе қолданылатын жердің құндылығын, табиғи және экономикалық жағдайларын есептеудегі экономикалық көрсеткіш көмегімен топырақтың әр-түрлілігімен өндірістік қабілеттілігін анықтаумен мінезделеді. Экономикалық бағалау мәліметтері келесі есептерді шешуге қажет:
Жерді пайдаланушылардың, жеке меншік иесінің, жалға алушының меншігіндегі жерлердің шаруашылық іс-әрекетін бағалауға;
Жер учаскесін бөлуге және беруге;
Жердің нормалық бағасын, жер салығын, жердің жалға беру бағасын бекітуге;
Мемлекеттік меншіктегі жер қорларын жеке және мемлекеттік меншікке беруге қажет.
Экономикалық бағалаудың ең басты мақсаты-көп жақтылы есептеу негізінде ауыл шаруашылығындағы әр-бір шаруашылық жерлерінің өнімділігін және оларды пайдаланудағы экономикалық тиімділігін және жер учаскенің әр-түрлілігін пайдаланудағы қоғамдық еңбекті анықтау болып табылады. Республикада ауыл шаруашылық жерлерін бағалау келесі мақсаттарға сәйкес жүргізіледі:
Нысаналы мақсатты ескере отырып, жер учаскелерін пайдалану тиімділігін анықтау;
Жер учсаскесін кепілдікке беру арқылы несие алу;
Салық салу, жерді жалға алу төлемдерін анықтау;
Мемлекеттік мүдделер үшін жер учаскелерін алып қою кезінде;
Жер учаскелерінің жемесе жерді пайдалану құқығын сату кезінде оның бағасын білу.
Жерді бағалау үшін жер бағалық аудандау өткізіледі. Содан кейін, сол жерлердің шекараларынада топырақ бонитировкасы және жердің экономикалық бағалау жүргізіледі.
Жерді экономикалық бағалау 2-ге бөлінеді:
Жалпы бағалау-жалпы ауылшаруашылық дақылдары бойынша бағаланады;
Жеке бағалау-жеке ауыспалы егістіктер бойынша бағаланады.
Бағалау көрсеткіштері: өнім құндылығы (ӨҚ), шығын қайтарымы (ШҚ), дифференциалдық табыс (ДТ)
Жерді бағалау бойынша жүргізілетін жұмыстар:
дайындық жұмыстары, бастапқы ақпаратты жинау, өңдеу;
топырақтарды бонитеттеу;
жерлерді жалпы және жеке экономикалық бағалау;
жерді бағалау мағлұматтарын қарау;
жерді бағалау материалдарын жасап шығару, беру.
Камеральдық дайындық жұмыстары келесі мәліметтерді қамтиды
жердің сапалық және сандық есепке алу мәліметтері;
агро климаттық көрсеткіштері.
Жерді бағалау кезеңдері:
1 кезең-Бастапқы құжаттарды жүйелі түрде жұмысқа дайындау.
2 кезең-Жер бағалаудағы аудандау.
3 кезең- Топырақты агроөндірістік топтастыру.
4 кезең- Өнімділік бойынша бағалау шкаласын құру.
5 кезең-Жер бағалау жұмыстарын жүргізу.
6 кезең-Жер бағалаудағы құжаттарды дайындау және беру.
Жер бағалау жұмыстарын жүргізудегі құжаттар:
Есептік нормативтік құжаттама (коэффиценттік кестелер). Ішкі шаруашылық жерді бағалау жеке шаруашылықтар бойынша жүргізіледі. Жерді бағалау үшін жер жер бағалық аудандау өткізіледі. Содан кейін, сол жерлердің шекараларынада топырақ бонитировкасы және жердің экономикалық бағалау жүргізіледі.
Жерді экономикалық бағалау 2-ге бөлінеді
Жалпы бағалау-жалпы ауылшаруашылық дақылдары бойынша бағаланады;
Жеке бағалау-жеке ауыспалы егістіктер бойынша бағаланады. Бағалау көрсеткіштері: өнім құндылығы (ӨҚ), шығын қайтарымы (ШҚ), дифференциалдық табыс (ДТ).
Жерді бағалау бойынша жүргізілетін жұмыстар:
дайындық жұмыстары, бастапқы ақпаратты жинау, өңдеу;
топырақтарды бонитеттеу;
жерлерді жалпы және жеке экономикалық бағалау;
жерді бағалау мағлұматтарын қарау;
жерді бағалау материалдарын жасап шығару, беру;
Бағалаудың есептік - конструктивтік әдісі. Шаруашылықтардың егістік жерлеріне бағалау шкаласын жасау төмендегі ретпен жүргізіледі:
Шаруашылықтың егістік жерлерінінің балл бонитеті әрбір топырақ түрлерінің балл бонитеттерінің орташа өлшемдері бойынша мына формуламен анықталады:
Бш =∑ К1-п∙Б1-п (1)
бұндағы, ∑ К1-+п; Бш - шаруашылық егістігінің балл бонитеті,
К1-п-топырақ түрлері тармақтарының көлемі;
Б1-п-топырақ түрлері тармақтарының балл бонитеті.
Құрама (комплексті) топырақты жер участкелерінің балл бонитеті әр құрамның (комплекстің) компонентінің орташа өлшем мөлшеріне сәйкес біркелкі контурға негізделіп қайтадан есептеледі: әрбір топырақ түрлерінің сапалық баллдары ауыл шаруашылық дақылдардың көпжылдық орташа шығымдылығымен салыстырылады.
Суармалы егістік жерлерінің топырақ сапасын айыру. Суармалы егістік жерлердің топырақ сапасын айырғанда жоғарыда айтылған алты көрсеткіштерге қосымша төмендегі көрсеткіштер ескеріледі:
топырақ құрамындағы тұздың орта мөлшері топырақтың 0-50 см. қабатына қоса 50-100 см қабатында алынады (топырақтың екінші қайтара тұздануын білу үшін;
топырақтың 0-50 см қабатындағы кішкене бөлшектердің орташа өлшем мөлшері;
топырақтың ұсақ бөлшекті қабатының қуаты.
Эталон ретінде топырақтың 0-50 см қабатындағы қарашіріннің 2,5%-ке тең мөлшері алынады. Шығымдылық пен топырақтың балл бонитетінің арасындағы байланыстың тығыздық өлшемі ретінде бірнешеден корреляциялық коэффицииентті қолданған жөн. Егер олардың арасында тікелей байланыс (тәуелдік) болса, онда регрессия теңдеуі есептелінеді. Сол арқылы шығымдылықтың өзгеруіне сәйкес топырақ сапасының балл көрсеткішінің өзгерісі аңықталады. Регрессия теңдігі бойынша топырақ сапасы балының және шығымдылықтың шамасын теориялық тұрғыдан есептелінеді. Осыдан кейін оларды практикалық көрсеткіштермен салыстырып, олардың айырмасының екі есе дәрежесінің орташа мәні үйлесімдік шама ретінде пайдаланылынады.
Табиғи жайылым алаптарының топырағының сапасын айыру.
Бұл жұмысты геоботаникалық зерттеу мәліметтерінің негізінде өсімдіктердің белгілі бір топырақ түрлерінің бағалау топтарына ұштастырылған түрлері бойынша жүргізіледі. Табиғи жайылымдық алаптардың топырақ сапасы екі түрлі көрсеткішпен анықталады: мал азықтық бірлік (кормовая единица) және сіңірілгіш протеин (переваримый протеин) арқылы. Бірінші (малазықтық бірлік) негізгі көрсеткішті болып саналады, ал екінші көрсеткішті анықтаудың мақсаты сіңірілгіш протеиннің қаншалықты жетіспеушілігін және оның орнына пайдаланатын қажеттілікті көрсету болып саналады. Эталон ретінде (100 балл) бір гектар алаптың 10 ц. Малазықтық бірлікке және 100 кг протеинге тең өнімділігі алынады. Осы жолмен анықталған баллдардың нәтижесі бойынша бонитировкалық шкала жасалады. Жер учаскесінің кадастрлық номері мемлекеттік кадастр кітабына енгізіледі және есептік кварталдың кадастр картасына қойылады.
Жер иеленушіліер және пайдаланушылар бойынша бағалау шкаласын құру.
Жоғарыда қарастырылған әдістемелер бойынша жер иеленушілер мен жер пайдаланушылардың жерлерінінің балл бонитеті әрбір топырақ түрлерінің балл бонитеттерінің орташа өлшемдері бойынша мына формуламен анықталады:
Бш =∑ К1-п∙Б1-п (2)
Бұндағы, ∑ К1-+п
Бш-шаруашылық егістігінің балл бонитеті,
К1-п-топырақ түрлері тармақтарының көлемі;
Б1-п-топырақ түрлері тармақтарының балл бонитеті.
Құрама (комплексті) топырақты жер участкелерінің балл бонитеті әр құрамның (комплекстің) компонентінің орташа өлшем мөлшеріне сәйкес біркелкі контурға негізделіп қайтадан есептеледі. Әрбір топырақ түрлерінің сапалық баллдары ауыл шаруашылық дақылдардың көпжылдық орташа шығымдылығымен салыстырылады.
Қазақстан Республикасында жерді бағалауды құқықтық реттеу
Қазақстан Республикасында жерді бағалауды құқықтық реттеу
Қазақстандағы жер қатынастары өте маңызды және өзекті мәселе. Олар өте ұзақ уақыт бұрын қалыптасып, қазіргі уақытта көп немесе аз мақұлданды. Жер реформасы өте ұзақ уақытқа созылды және қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының Үкіметі қайта қарады және 2003 жылы жаңа Жер кодексін қабылдады, ол да жақында түзетулер енгізілетін болады.
Қазақстанда жер реформасы үш кезеңде жүзеге асырылды. Бірінші кезеңде (1991-1993 жж.) 1990 жылы Жоғарғы Кеңестің қабылдаған Жер кодексі қолданысқа енгізілді, онда сатылым, сатып алу, қайырымдылық және жерді кепілге салу, жалдауды қоспағанда, жер учаскесіне жеке меншік құқығының барлық негізгі белгілері. Екінші кезеңде (1994-1995 жж.) Жер қатынастарын жақсарту туралы президенттің жарлықтарына сәйкес жер учаскелерін иелену және пайдалану құқығын сатуға арналған нарықтық мәмілелерге рұқсат етілмеген, бірақ жеке меншіктегі қалған жерді сату және сатып алу актісі болмаған. Үшінші кезеңде (1996-2000 жылдар) Қазақстан Республикасы Конституциясының 6-бабының негізінде жеке және заңды тұлғаларға тұрақты және уақытша пайдалану үшін жер учаскелерін беруді қарастыратын жер учаскелеріне мемлекеттік және жеке меншік қамтамасыз етілді.
1995 жылға дейін жер қатынастары 1990 жылы қабылданған Жер кодексімен реттелді. Оның негізгі баптарына сәйкес, жер мемлекеттік меншікте сақталып, әрбір шаруашылық субъектіне ұзақ мерзімді жер пайдалану құқығы берілді. Жерді пайдалану субъектілері Қазақстанда шаруа (фермер) және орман сауда кәсіпорындары ұсынатын ұжымдық бірлестіктер (серіктестік, мемлекеттік кәсіпорындар, акционерлік қоғамдар, өндірістік кооперативтер) және жеке шаруашылықтар болуы мүмкін. Экономиканы ұйымдастыру формасына қарамастан, барлық субъектілер бірдей құқықтарға ие болды. Жер пайдалану құқығы мұраға қалдырылды. Жерді жалдауға болады, бірақ оны сатып алуға немесе сатуға немесе кепілге беруге тыйым салынды.
1995 жылы Қазақстан Республикасының Президенті мен Үкіметі жер қатынастарын реформалауда маңызды қадам жасады. Қазақстан Республикасының Конституциясын қабылдағаннан кейін, егер жер мемлекеттік меншікте де, жеке меншікте де бола алатын болса, 1995 жылғы 25 желтоқсандағы Жер туралы Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы жер қатынастарын реттейтін 2001 жылға дейін қабылданды. 1995 жылы реформаларға сәйкес республикада жер қатынастарын үйлестіру тәжірибесі одан әрі шешуді талап ететін бірқатар мәселелерді анықтады.
1996-1998 жылдары Қиын жағдай болды: мемлекеттік жерді пайдалануда тек 11 миллион гектар жер қалды, яғни, Ауыл шаруашылық мақсатындағы жер учаскелерінің қалған 93,3% -ы заңмен бекітілген немесе меншік иелері мен жер пайдаланушыларға, сондай-ақ серіктестіктерде, кооперативтерде біріктірілген жеке тұлғалар немесе олардың топтары болып табылмайтын мемлекеттік емес заңды тұлғаларға беріледі. Сонымен бірге елдің жер қорының 13 бөлігі жеке меншікке тиесілі болды.
Осылайша, жер реформасы мемлекеттен, Президент пен Парламенттің атынан, жаңа қатынастар мен қолданыстағы қатынастарды қалыптастыратын заңнамалық түзетулерді талап етті. 2001 жылғы 24 қаңтардағы Жер туралы заң қабылданғаннан кейін реформалар оны дамытудың жаңа деңгейіне шықты. Н.А. Назарбаева: Жерге жеке меншік институтын енгізу оны нарыққа шығаруға және еңбек қалыпты құралына айналуға мүмкіндік береді.
Жер кодексінде:
- жер пайдалану құқығының үш түрі: тұрақты, уақытша және жеке меншік;
- жеке меншікке ауылшаруашылық жерлерін сатып алудың екі нұсқасы: толық кадастрлық (бағаланған) және жеңілдікпен.
Экономикалық тұрғыдан алғанда, кепілдік қатынастарды дамыту ауыл шаруашылығын қаржыландырудың қосымша маңызды көзі болып табылады. БанкТуранӘлем ААҚ Астана филиалының директоры Бахтияр Джуманов: Жеке меншік құқығындағы жер учаскесі, тұрақты жер пайдалану құқығын немесе уақытша ұзақ мерзімді жер пайдалану құқығын кепілге алуға болады. Мұндай кепілдікті бағалау кезінде жер учаскесінің сапалық сипаттамалары, соңғы 2-3 жылдағы кірістілік және т.б. есепке алынады. келесі ставкалар бойынша: 20% -дан бастап шетел валютасында және 26% теңгемен. Шетел валютасында жылдық 14% дейін төмендетуге болады. Кез-келген ферма үшін қарыз негізгі құрал-жабдықтар, ауыл шаруашылығы техникалары, ғимараттар, жабдықтар және т.б. болуы мүмкін. Негізгі кепіл ретінде, әрине, жер қабылданады.
Ауыл шаруашылығы жерлерін жеке меншікке алу мәселесі бүкіл әлем бойынша реттеледі. Жерді пайдалану кодексінде мемлекеттік реттеудің осындай шаралары қарастырылған:
Қазақстан Республикасының азаматтары, жеке және заңды тұлғалары ауыл шаруашылығы алқаптарының иелері бола алады. Шетелдіктер, азаматтығы жоқ адамдар және шетелдік заңды тұлғалар жер учаскелерін 10 жылға дейін ғана жалға алуы мүмкін, оларды жерді жеке меншікке беруге тыйым салынады. Сонымен қатар, шетелдік индустрияның осы салаға қатысуы мүмкіндігін жоққа шығармау әбден орынды болмас еді. Шетелдіктерге жерді жалдау мүмкін, бірақ екі негізгі шартпен: олар қосалқы жалдау құқығына ие болмайды және олар үшін жалға алынған жер үлестірілмейді.
2. Кодекс жеке меншікке сатылмайтын жерді айқын анықтайды. Бұл жер учаскелері:
- мемлекеттің меншігінде тұрған қорғаныс және мемлекеттік қауіпсіздік, қорғаныс өнеркәсібі қажеттіліктері үшін; Қазақстан Республикасының мемлекеттік шекарасын қорғау және қорғау үшін салынған инженерлік құрылымдар, байланыс құралдары; кедендік қажеттіліктер;
- ерекше қорғалатын табиғи аумақтар;
- жеке және мемлекеттік емес заңды тұлғалардың есебінен құрылған жасанды ормандармен қамтылған жерлерді қоспағанда, орман шаруашылығы;
- ауданаралық (аудандық) және шаруашылықаралық (аудандық) маңызы бар су объектілерін иемденген жер учаскелерін қоспағанда, сондай-ақ аталған объектілерді жекешелендіру жағдайында бір шаруашылық субъектісінің жер учаскесіне қызмет көрсететін суармалы объектілерді қоспағанда, су қоры;
- магистральдық темiр жол желiлерi мен қоғамдық жолдар;
- жеке меншік құқығындағы ғимараттар мен құрылыстар салынатын және оларды күтіп-бағуға қажетті жер учаскелерін қоспағанда, елді мекендерде жалпыға ортақ пайдалану аумақтары;
3. Ландифандизмге жол бермеу үшін Кодекс жеке немесе заңды тұлғалардан және олардың аффилиирленген құрылымдарынан жеке меншік құқығына ие болуы мүмкін жер учаскелеріне арналған лимиттерді белгілейді. Кейбір жер пайдаланушылар мемлекетті белгіленген мөлшерлік шегінен асатын иелерінен артық жерді сатып алу туралы міндеттемені алып, оларды ауылда тұратын және жұмыс істейтін адамдарға сатуға міндеттейді.
Қазақстан Республикасының Үкiметi облыстық өкiлдi және атқарушы органдардың бiрлескен ұсынысы негiзiнде бiр әкiмшiлiк округте (қалада) ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерiнiң ең үлкен мөлшерiн белгiлейдi.
Жер учаскелері Қазақстан Республикасының азаматтарына жеке меншікке төмендегідей мөлшерде тегін беріледі:
1) ауылдық жерлерде жеке қосалқы шаруашылықты жүргізу үшін - 0,25 га суарылмаған және 0,1 га суармалы жерлерде;
2) жеке тұрғын үй құрылысы үшін - 0,10 га;
3) көгалдандыру және ел құрылысы үшін - 0,12 гектар.
4. Басқа да жер учаскелерін шектеулі пайдалану мәселелерінде жер учаскелерінің меншік иелерінің басқа тұлғалармен өзара қарым-қатынасын реттейтін мемлекеттік және жеке сервитуттар институты енгізіледі.
5. Жер кодексінде жер заңнамасын бұзған жағдайда меншік иелерінен жер учаскелерін алып тастауға мүмкіндік беретін ережелер айқын анықталады.
Жер учаскесін меншік иесінен және жер пайдаланушыдан жер учаскесін ұтымды пайдалану ережелерін өрескел бұзған жағдайда, оның ішінде, егер учаске мақсатты мақсатта пайдаланылмаса немесе оны пайдалану ауыл шаруашылығы жерлерінің құнарлылығын елеулі түрде азайтуға немесе экологиялық жағдайдың елеулі түрде нашарлауына әкеп соқтырса, алынып тасталуы мүмкін. Жер мақсатты мақсатта пайдаланылмаған жағдайда да алынуы мүмкін.
Жер иелерінің құқықтарын шектеу. Бұл жерлерді алыпсатарлыққа жол бермейтін нормалар. Кодекс төмен бағамен сатып алған жер учаскесінің иесінің құқықтарын шектеуді көздейтін ережелерді белгілейді. Атап айтқанда, 10 жылға кепілдік беруді қоспағанда, жер учаскесімен кез-келген операция жасауға тыйым салынады.
1996 жылғы 14 ақпандағы № 198 Ауылдық жерлерде жылжымайтын мүлік нысандарында азаматтар мен заңды тұлғалардың меншік құқығына ие азаматтар мен заңды тұлғалардың меншік құқығы туралы Ресей Федерациясы Президентінің Жарлығымен ауылдық жерлерде ғимараттар, құрылыстар немесе басқа жылжымайтын мүлікті иеленетін азаматтар мен заңды тұлғалардың құқығы танылады ал ауылшаруашылық жерiнде осы мүлiк орналасқан жер учаскесiне меншiк құқығын сатып алу үшiн ақысыз немесе ақысыз. Осы Жарлық еліміздің көп бөлігінде бірыңғай меншік - мүліктік кешен құруды іс жүзінде мүмкін етеді. Қазақстанмен жер қатынастарының ресейлік тәжірибесін салыстырудан көріп отырғанымыздай, жер мәселелеріне қатысты реформалар көбіне бірдей.
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасындағы жер қатынастары Жер кодексі, Қазақстан Республикасының Конституциясы және елде қабылданған нормативтік-құқықтық актілер негізінде құрылады. Сонымен қатар, Қазақстанда әртүрлі жер қатынастары, жер телімдерінің төлемдері, жер учаскелерінің бағалау құнын анықтау тәртібі және т.б., жоғарыда аталған кейбір жерлерде Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулылары бар.
Осылайша, Қазақстан Республикасының жер қатынастарын трансформациялаудың басты шарасы жерді тиімсіз пайдалану үшін жауапкершілікті енгізу, бағалаудың құндылығын анықтау әдістемесін жетілдіру, жерді бағалаудың қазіргі заманғы талаптарына сәйкес шараларды жүргізу арқылы ауыл шаруашылық жерлерін жеке меншікке енгізу болып табылады. ипотекалық несиелендірудің тиімді механизмдерін дамыту.
Алматы облысының агроөнеркәсіптік кешенін дамыту
Агроөнеркәсіптік кешенді және ауылдық аумақтарда дамытуды мемлекеттік реттеу туралы заңы Қазақстан Республикасының агроөнеркәсіп секторын дамытып, ауылдарды жақсартуда үлкен мүмкіндіктер туғызды. Соның нәтижесінде ауылшаруашылық саласына бюджеттен 21 млрд. теңге бөлініп, жұмсалды. Саланың дамуына несиеленудің баламалы жүйесі - ауылдық несиелік серіктестіктер айтарлықтай ықпал ете бастады. Осы серіктестіктер арқылы соңғы төрт жылдың ішінде ауылшаруашылық құрылымдарына 1 млрд. Теңгеге жуық несие берілді. Ол өз кезегінде ауылда кәсіпкерлердің жаңа толқынын қалыптастыруға және тұрмысы төмен отбасыларының тұрмысын көтеруге оң ықпал етуде. Саладағы жалпы өнім өндіру көлемі 2004 жылмен салыстырғанда 47 пайызға өсіп, 46 млрд. Теңгеге жетті. Ауыл шаруашылығы жерлерін пайдалану тиімділігін арттыру бағытында да бірқатар жұмыстар атқарылуда.
Агроөнеркөсіптік кешеннің негізгі мақсаты - халықты азық-түлікпен, ал өнеркәсіпті қажетті шикізатпен қамтамасыз ету. АӨК-ке қызмет көрсететін, оны техникамен, тыңайтқыштармен қамтамасыз ететін салалар құрайды.
бұл ауыл шаруашылығы.
тамақ және жеңіл өнеркәсіптері.
Олар ауыл шаруашылығы өнімдерін халық тұтынатын тауарларға айналдырады.
Жұмыскерлердің саны жөнінен (2,4 млн адам) АӨК аса ірі салааралық кешен болып табылады. Ол елдегі ішкі жалпы өнімнің 110 бөлігін береді. АӨК өнімдері барлық тауар саудасының 50%-дан артығын құрайтындықтан, халықтың әл-ауқатын жақсартуға әсерін тигізеді. Сонымен бірге өнімдері шет елдерге сатылады. Мысалы, бидай және ұн Қазақстанның маңызды экспорттық тауары.
АӨК-тің 1 буыны - қызмет көрсету саласы
1 буыннын, салалары АӨК-ке ауыл шаруашылық машиналарын, құрал-жабдық жеткізе отырып, оның интенсификациясының жалпы деңгейін анықтайды. Тұтас кешеннің жетістіктері оның дамуымен тығыз байланысты. Өзірге АӨК-ті қажетті өніммен толық қамтамасыз ете алмай келеді.
АӨК-тің қалыпты жұмыс істеуі үшін техника мен құрал-жабдықтардың 4000-дай түрі қажет. Біздің елімізде олардың 400-дей түрі ғана шығарылады. Көптеген маңызды өндірістер дамымаған немесе енді пайда болып келеді.
Сондықтан әлі де ескі техника пайдаланылады, қол еңбегінің үлесі жоғары, ауыл шаруашылық дақылдары мен малдардың өнімділігі төмен. Өндірілген өнімнің аз ғана үлесі өңделеді. Еліміз шет елдерден азық-түлікті кеп мөлшерде сатып алады.
Ауыл шаруашылығы - АӨК-тің орталық тізбегі болып табылатын, ел экономикасының дәстүрлік саласы. Оның өнеркәсіптен 3 негізгі айырмашылығы бар.
Ауыл шаруашылығында жер - негізгі зат әрі еңбек құралы болып саналады. Сондықтан жерді дұрыс пайдалану, құнарлылығын сақтау - қоғамның маңызды міндеті. Ауыл шаруашылығы - экономиканың маусымдық саласы.Ауыл шаруашылык өндірісіне табиғи жағдайлар қатты әсер етеді. Жиі болатын құрғақшылық, қатты аяздар, қар басуы мен көктайғақ ауыл еңбеккерлеріне егін өнімі мен мал басын сақтап қалу үшін қажырлы күрес жүргізуге мәжбүр етеді. Осыған байланысты, еліміздің аумағын тәуекелді егін жөне мал шаруашылығы зонасы деп атауға болады.
Ауыл шаруашылығымен 200 мыңдай әр түрлі кәсіпорындар - фермерлік шаруашылықтар, акционерлік қоғамдар, серіктестіктер, кооперативтер мен тұрғындар шаруашылықтары айналысады.
Нарықтық экономика жағдайында мемлекеттің рөлі өзгереді. Ол енді ауыл шаруашылық өнімдерін шығарумен айналыспайды, тек ол үшін қажетті жағдай жасайды. Мемлекет ауыл тұрғындарының тіршілігі мен еңбек жағдайын жақсартып, шаруашылықтарға техника мен жанар-жағармай алуға көмектеседі, сонымен бірге ауыл шаруашылығы ғылыми мекемелері мен тәжірибе стансаларын қаржыландырады. Мемлекеттік азық-түлік корпорациясы ауыл тұрғындарынан өсірген өнімнің бір бөлігін сатып алады.
Қазақстанның жер аумағы үлкен - 272 млн га. Еліміздің барлық жері - жер қорына (немесе жер фондына) жатады.
Оның көп бөлігін ауыл шаруашылығына жарамды жерлер құрайды. Бұлар - ауыл шаруашылық жерлері (аумақтары). Олардың негізгі түрлері - егістік жерлер, жайылымдықтар мен шабындықтap, сонымен бірге көп жылдық алқаптар (бақтар мен жүзімдіктер).
Егістік жерлердің жекелеген бөліктері кеп уақыт бойы өңделмей, тыңайған жер есебінде қалдырылады. Ауыл шаруашылық жерлерінің құрылымындағы ең бағалы жерлерінің (егістіктер) үлесі көп емес. Бірақ оның жан басына есептегендегі шамасы әлемдегі ең жоғарғылардың бірі болып саналады. Ең көп аумақты жайылымдық жерлер алып жатыр Еліміздің әр бөлігіндегі ауыл шаруашылық жерлерінің құрылымы бірдей емес.
Ауыл шаруашылық жерлеріне қолайсыз факторлар - құрғакшылық, жел және су эрозиясы, топырақтың тұздануы мен батпақтануы әсер етеді. Сондықтан жерді мелиорациялау (жақсарту) шараларының егістік жерлерді суарудың, жайылымдарды суландырудың; ағаш отырғызудың, құмдарды бекітудің, жер бетін тегістеудің, қышқыл топырақтарды әктаспен өңдеудің маңызы зор. Бірнеше мелиоративтік шараларды бір уақытта қатар жүргізуге де болады. Оны кешенді мелиорация деп атайды. Мысалы, Оңтүстікте егістікті суару және онда ағаш отырғызу арқылы қорғаумен ұштастырыла жүргізіледі. Мелиорациялық шаралар тұрақты өнім алу мен жерді тиімді пайдалануды қамтамасыз етеді.
Біздің елімізде ауыл шаруашылық жұмыстары орасан үлкен аумақтарда кысқа мерзім ішінде жүргізіледі. Ол үшін әр түрлі казіргі заманға сай техниканың көп мөлшері қажет. Ол бірақ әзірге жеткіліксіз.
Сондықтан егістік жерлерді өңдеудің қарапайым технологиясын қолдануға тура келеді. Жағдай дегенмен, біртіндеп жақсарып келеді. Бірақ бәрібір материалдық-техникалық базаның жетіспеушілігі - ауыл шаруашылық өндірісіне кедергі келтіретін негізгі себептердің бірі.
Ауыл шаруашылық өнімдерінің өндірісі өңделетін жер мен мал басының өсуі есебінен ұлғаюы мүмкін. Ондай жол экстенсивті болар еді. Өндірістің өсуін жерді, техниканы, тыңайтқыштарды тиімді пайдаланып, ауыл шаруашылығы ғалымдарының жаңа жетістіктерін қолдана отырып қамтамасыз етуге болады. Бұл - ауыл шаруашылығын дамытудың интенсивті жолы. Қазіргі уақытта негізінен осы жол басым болуы керек.
Ауыл шаруашылығы бір-бірімен байланысты екі саланы - өсімдік шаруашылығы мен мал шаруашылығын біріктіреді. Олар тиісінше ауыл шаруашылық өнімдерінің 53% және 47%-ын береді.
Қазақстан Республикасының агроөнеркәсіптік кешенін дамытудың
2017 - 2021 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын бекіту
және Мемлекеттік бағдарламалар тізбесін бекіту туралы
Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 19 наурыздағы
№ 957 Жарлығына өзгеріс пен толықтыру енгізу туралы.
1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасының агроөнеркәсіптік кешенін дамытудың 2017 - 2021 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы (бұдан әрі - Бағдарлама) бекітілсін.
2. Қазақстан Республикасының Үкіметі:
1) бір ай мерзімде Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігімен келісу бойынша Бағдарламаны іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспарын әзірлесін және бекітсін;
2) Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігіне Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік жоспарлау жүйесінің одан әрі жұмыс істеуінің кейбір мәселелері туралы Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 4 наурыздағы № 931 Жарлығымен белгіленген мерзімде және тәртіппен Бағдарламаның орындалу барысы туралы ақпарат берсін.
3. Орталық және жергілікті атқарушы органдар, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын және есеп беретін мемлекеттік органдар Бағдарламаны іске асыру бойынша шаралар қабылдасын.
4. Мемлекеттік бағдарламалар тізбесін бекіту туралы Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 19 наурыздағы № 957 Жарлығына (Қазақстан Республикасының ПҮАЖ-ы, 2010 ж., № 25-26, 185-құжат) мынадай өзгеріс пен толықтыру енгізілсін:
жоғарыда аталған Жарлықпен бекітілген Мемлекеттік бағдарламалар тізбесінде:
5. Қазақстанның су ресурстарын басқару мемлекеттік бағдарламасы және Мемлекеттік бағдарламалар тізбесін бекіту туралы Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 19 наурыздағы № 957 Жарлығына толықтыру енгізу туралы Қазақстан Республикасы Президентінің 2014 жылғы 4 сәуірдегі № 786 Жарлығының (Қазақстан Республикасының ПҮАЖ-ы, 2014 ж., № 25, 189-құжат) күші жойылды деп танылсын.
6. Осы Жарлықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігіне жүктелсін.
7. Осы Жарлық қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.
Қазақстан Республикасының агроөнеркәсіптік кешенін дамытудың
2017 - 2021 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы.
АӨК елдің азық-түлік және экономикалық қауіпсіздігін, сондай-ақ ауылдық аумақтардың еңбек және қоныстанушылық әлеуетін қалыптастыратын экономиканың маңызды секторының бірі болып табылады.
Қазақстан Республикасының (бұдан әрі - ҚР) АӨК-сі әрі қарай дамыту үшін жақсы перспективаларға ие: майлы, етті секторлардың экспорттық позициясы күшеюде, ал астық пен ұн бойынша Қазақстан қысқа мерзімде әлемдегі ірі экспорттаушы елдердің қатарына кірді. Қазақстанның Еуразиялық экономикалық одаққа (бұдан әрі - ЕАЭО) және Дүниежүзілік сауда ұйымына (бұдан әрі - ДСҰ) мүшелігі мүмкіндіктер ашады және сонымен бірге ішкі нарықта да, сыртқы нарықта да бәсекеге қабілеттілікке жоғары талаптар қояды. Осыған байланысты, АӨК-ні мемлекеттік реттеудің рөлі аса маңызды.
Тәуелсіздік кезеңінде тоғыз бағдарламалық құжат әзірленді, олардың негізінде АӨК саласындағы мемлекеттік саясат іске асырылды:
1991 - 1995 жылдарға және 2000 жылға дейінгі кезеңге арналған Ауыл әлеуметтік-экономикалық даму бағдарламасы, АӨК-ні дамытудың 1993 - 1995 және 2000 жылға дейiнгi кезеңге арналған тұжырымдамалық бағдарламасы, Ауыл шаруашылығы өндірісін дамытудың 2000 - 2002 жылдарға арналған бағдарламасы, 2003 - 2005 жылдарға арналған Мемлекеттік аграрлық азық-түлік бағдарламасы, Ауылдық аумақтарды дамытудың 2004 - 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы, АӨК-ні тұрақты дамытудың 2006 - 2010 жылдарға арналған тұжырымдамасы, ҚР АӨК-сін тұрақты дамытудың 2006 - 2010 жылдарға арналған тұжырымдамасын iске асыру жөнiндегi бiрiншi кезектегi шаралар бағдарламасы, АӨК-ні дамыту жөніндегі 2010 - 2014 жылдарға арналған бағдарлама және ҚР АӨК-сін дамыту жөніндегі 2013 - 2020 жылдарға арналған Агробизнес-2020 бағдарламасы.
Тамақ өнімдерінің анағұрлым сұранысқа ие түрлеріне баса назар аудара отырып, ауыл шаруашылығы өндірісінің көлемін ұлғайту және қайта өңделген ауыл шаруашылығы өнімдерінің экспортын дамыту мақсатында бәсекеге қабілетті өнімді бастапқы қайта өңдеу, сақтау мен өткізу үшін қолайлы жағдай және инфрақұрылым жасау жолымен ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерді (бұдан әрі - АШТӨ) мемлекеттік қолдаумен барынша қамтуды қамтамасыз ету қажет.
Осы ҚР АӨК-сін дамытудың 2017-2021 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы (бұдан әрі - Бағдарлама) Мемлекет басшысының 2016 жылғы 9 қыркүйектегі Қазақстан Республикасы Үкіметінің кеңейтілген отырысында берген тапсырмасына, 100 нақты қадам Ұлт жоспарында белгіленген Қазақстан Республикасын дамытудың стратегиялық мақсаттарына және Қазақстан-2050 стратегиясына сәйкес әзірленді.
Осылайша, аталған Бағдарлама ауыл шаруашылығы өнімдерінің аса қажетті түрлері бойынша халықтың ішкі қажеттілігін қамтамасыз етуге, мақсатқа бағытталған экспорттық саясатты айқындауға бағытталатын болады.
Бағдарлама АӨК-ні дамытудың Агробизнес-2017 бағдарламасы мен Қазақстанның су ресурстарын басқару мемлекеттік бағдарламасын интеграциялау негізінде әзірленді.
Заңнамада АӨК субъектілері үшін арнайы салықтық режимдер көзделген:
1. Шаруа және фермер қожалықтары үшін - бірыңғай жер салығы (бұдан әрі - БЖЗ). Салық органдарының деректері бойынша 2014 жылы БЖС төлеуші субъектілер саны 125,4 мың бірлікті, шаруа (фермер) қожалықтарында (бұдан әрі - Ш(Ф)Қ) жұмыс істейтін адамдар саны 476,2 мыңды құрап, бюджетке 4,1 млрд. теңге төленген.
2. Ауыл шаруашылығы өнімін, акваөсіру өнімін өндірушілер мен ауыл шаруашылығы кооперативтері үшін. Салық органдарының деректері бойынша 2014 жылы осы режимді пайдаланушы субъектілер саны 1,9 мыңды, онда жұмыс істейтін адамдар саны 117,4 мыңды құрап, бюджетке 12,1 млрд. теңге салық және өзге де төлем төленген.
Салықтар құрылымында анағұрлым жоғары үлесті ҚҚС (орта есеппен
5 жылда 53,5%) иеленеді.
Ауыл шаруашылығы түсімдерінің жалпы құрылымындағы, тұтас алғанда экономиканың барлық салалары бойынша түсімдер құрылымындағы елеулі үлесіне қарамастан, ҚҚС бар болғаны 1,6%-ды құрайды (осы Бағдарламаға 32-қосымшаны қараңыз).
ҚҚС бойынша жеңілдік - есептелген ҚҚС сомасын 70%-ға азайту көзделген. Осы жеңілдікті пайдаланатын субъектілердің жалпы саны - 1147, жеңілдік сомасы 5 899 млн. теңгені құрайды:
- ауыл шаруашылығы шикізатын қайта өңдеуді жүзеге асыратын ұйымдар бойынша - 3 117 млн. теңге;
- ауыл шаруашылығы өнімін, акваөсіру өнімін өндірушілер мен ауыл шаруашылығы кооперативтері бойынша - 2 782 млн. теңге.
Шығындар сомасындағы салықтардың үлестік салмағы ауыл шаруашылығында 6%-ды құрайды.
2018 жылы саланың рентабельділігі шығынды болуына байланысты минус 11%-ды құрады.
Мемлекеттік жоспарлау жүйесіне жүргізілген талдауға, анықталған проблемалар мен оның жоғары тұрған құжаттарына сүйенсек, Бағдарламаның мақсатынарықтарда сұранысқа ие, бәсекеге қабілетті АӨК өнімін өндіруді қамтамасыз ету болып табылады.
Өнімнің сұранысқа ие болуы ішкі нарық қажеттіліктерін қамтамасыз ету және АӨК-нің экспорттық әлеуетін іске асыру үшін өндірілуі қажет басым тауар топтарының айқындалатынын болжайды.
Өнімнің бәсекеге қабілеттілігі ресурспен қамтамасыз ету, инфрақұрылымды дамыту және АӨК-дегі ынталандырушы мемлекеттік саясатты іске асыру мәселелерін шешуді болжайды.
Мақсатқа қол жеткізу мынадай нысаналы индикаторлармен өлшенетін болады:
Рс
№
Нысаналы индикаторлар
Өлшем бірлігі
Ақпарат көздері
Орындауға жауаптылар
2019
2020
2021
1
2
3
4
5
10
11
12
1.
Ауыл шаруашылығындағы еңбек өнімділігінің нақты көлем индексі
%
Стат-деректер
АШМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
120
129
134
2.
Ауыл шаруашылығы жалпы өнімінің (көрсетілетін қызметтерінің) нақты көлем индексі
%
Стат-деректер
АШМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
118
125
130
3.
Өсімдік шаруашылығы өнімін өндірудің нақты көлем индексі
%
Стат-деректер
АШМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
120
128
133
4.
Мал шаруашылығы өнімін өндірудің нақты көлем индексі
%
Стат-деректер
АШМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
116
121
127
5.
Акваөсіру өнімін өндірудің нақты көлем индексі
%
Стат-деректер
АШМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
474
541
647
6.
Азық-түлік тауарларымен көтерме сауданың нақты көлем индексі
%
Стат-деректер
АШМ, ҰҒМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
118
123
129
Ауыл шаруашылығы кооперативтерін құру
Аталған міндетті орындаумынадай нәтижелер көрсеткіштерімен өлшенетін болады:
Рс №
Нәтижелер көрсеткіштері
Өлшем бірлігі
Ақпарат көздері
Орындауға жауаптылар
2019
2020
2021
1
2
3
4
5
10
11
12
1.
Құрылған ауыл шаруашылығы кооперативтері (шаруа және үй қожалықтары) мүшелерінің саны
мың бірл.
Стат-деректер
АШМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
86
81
66
2.
Құрылған ауыл шаруашылығы кооперативтеріның саны
бірл.
Стат-деректер
АШМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
207
195
158
Ішкі нарықты молықтыру, экспорттық әлеуетті іске асыру
және мал шаруашылығы үшін азықтық базаны кеңейту үшін өсімдік
шаруашылығы өнімінің басым түрлерінің өндірісін үдету
Аталған міндеттің орындалуы мынадай нәтижелер көрсеткіштерімен өлшенетін болады:
Рс №
Нәтижелер көрсеткіштері
Өлшем бірлігі
Ақпарат көздері
Орындауға жауаптылар
2019
2020
2021
1
2
3
4
5
10
11
12
1.
Арпа өндіру көлемі
мың тонна
Стат-деректер
АШМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
3267
3786
4004
2.
Сұлы
өндіру көлемі
мың тонна
Стат-деректер
АШМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
392
483
517
3.
Азыққа арналған жүгері өндіру көлемі
мың тонна
Стат-деректер
АШМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
389
385
387
4.
Күріш өндіру көлемі
мың тонна
Стат-деректер
АШМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
917
1067
1097
5.
Майлы тұқымдар өндіру көлемі
мың тонна
Стат-деректер
АШМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
2131
2754
3046
6.
Азықтық дақылдар өндіру көлемі
мың тонна
Стат-деректер
АШМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
9634
11617
12688
7.
Қант қызылшасын өндіру көлемі
мың тонна
Стат-деректер
АШМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
720
896
1120
8.
Мақта өндіру көлемі
мың тонна
Стат-деректер
АШМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
285
290
300
9.
Картоп өндіру көлемі
мың тонна
Стат-деректер
АШМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
3856
3921
3992
10.
Көкөністер өндіру көлемі
мың тонна
Стат-деректер
АШМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
4020
4080
4132
11.
Жеміс-жидек дақылдары мен жүзім өндіру көлемі
мың тонна
Стат-деректер
АШМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
380
400
421
Фитосанитариялық іс-шараларды уақтылы және сапалы орындау өсімдік шаруашылығын дамытудың нәтижелер көрсеткіштеріне қол жеткізуге ықпал ететін болады.
Ауыл шаруашылығы өнімін қайта өңдеу және тамақ
өнеркәсібі салаларын дамыту
Ауыл шаруашылығы өнімін қайта өңдеу және тамақ өнеркәсібі салаларын дамытуішкі нарықты азық-түлік тауарларымен молықтыру, мал шаруашылығының құрама азықтарға деген қажеттілігін және экспорттық әлеуетті іске асыруды қамтамасыз ету үшін басым өнім түрлерін өндіруге бағытталатын болады.
Аталған міндеттің орындалуы мынадай нәтижелер көрсеткіштерімен өлшенетін болады:
Рс №
Нәтижелер көрсеткіштері
Өлшем бірлігі
Ақпарат көздері
Орындауға жауаптылар
2019
2020
2021
1
2
3
4
5
10
11
12
1.
Өсімдік майын өндіру көлемі
мың тонна
Стат-деректер
АШМ, ИДМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
447
505
505
2.
Жеміс-көкөніс консервілерін өндіру көлемі
мың тонна
Стат-деректер
АШМ, ИДМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
41
48
56
3.
Қант өндіру көлемі
мың тонна
Стат-деректер
АШМ, ИДМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
78
97
121
4.
Картопты қайта өңдеу өнімдерін өндіру көлемі
мың тонна
Стат-деректер
АШМ, ИДМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
200
260
261
5.
Құрама азық өндіру көлемі
мың тонна
Стат-деректер
АШМ, ИДМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
1905
2138
2371
6.
Шұжық өнімдерін өндіру көлемі
мың тонна
Стат-деректер
АШМ, ИДМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
46,6
48
49,5
7.
Ет және ет-өсімдік консервілерін өндіру көлемі
мың тонна
Стат-деректер
АШМ, ИДМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
12
12,5
13,5
8.
Сары май өндіру көлемі
мың тонна
Стат-деректер
АШМ, ИДМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
21,8
25,1
28,9
9
Қатты ірімшік өндіру көлемі
мың тонна
Стат-деректер
АШМ, ИДМ, облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдіктері
5,1
6,2
7,4
Өндірісті қауіпсіз өңделген ауыл шаруашылығы өнімімен қамтамасыз ету мен ішкі және сыртқы нарықтарда отандық өндірушілердің мүдделерін қорғау үшін ЕАЭО-ның техникалық регламенттері АӨК-нің даму деңгейі мен техникалық мүмкіндіктерін есепке ала отырып әзірленетін болады.
Бағдарламаның негізгі бағыттары, алға қойылған
мақсаттарға қол жеткізу жолдары және тиісті шаралар.
АӨК-ні дамыту ұзақ мерзімді перспективаға арналған стратегиялық жоспарлауды қажет етеді және осыған байланысты, аталған Бағдарламаның төртінші бөлімінде көрсетілген 2018 - 2021 жылдарға арналған индикаторлар мен көрсеткіштерді орындау үшін негізгі бағыттар, алға қойылған мақсаттарға қол жеткізу жолдары және тиісті шаралар әзірленді.
Ұсақ және орта шаруашылықтарды ауыл
шаруашылығы кооперациясына тарту.
АШТӨ-нің сәтті жұмыс істеуіне, ауыл шаруашылығының және жалпы АӨК-нің теңгерімді дамуына ауыл шаруашылығы кооперациясы ықпал ететін болады.
Бүгінгі таңда ҚР-да ауыл шаруашылығы өнімін өндіру, өткізу, қайта өңдеу, АШТӨ-ні материалдық-техникалық жарақтау, оған кредиттік, сервистік және ақпараттық-маркетингтік қызмет көрсету ең маңызды бағыт болып табылады.
Өндірістік кооперативтер жерді бірлесіп өңдеу, ауыспалы егістің бірыңғай жүйесін, өсімдік шаруашылығы өнімін өсірудің және жануарлар өсірудің прогрессивті технологияларын пайдалану, ауыл шаруашылығы техникасын бірлесіп пайдалану және т.б. жолмен ауыл шаруашылығы өнімін өндірумен айналысатын болады.
Өткізу кооперативтері кооператив мүшелері өндіретін өнімді өткізумен, сондай-ақ шикізатты балғын немесе қайта өңделген түрінде жинаумен, сақтаумен, сұрыптаумен, кептірумен, көтерме немесе бөлшек сатумен және кооператив мүшелерінің өнімін тасымалдаумен айналысатын болады.
Қайта өңдеуші кооперативтер ауыл шаруашылығы өнімін ірі қайта өңдеуші кәсіпорындар мен көтерме-бөлшек желілерге кейіннен өткізе отырып, оны бастапқы қайта өңдеуді ұйымдастыру мақсатында құрылатын болады.
Материалдық-техникалық жабдықтау жөніндегі кооперативтер АШТӨ-ні өндірістік процеске қажетті ресурстармен және материалдармен - жанар-жағар май материалдарымен, тұқымдармен, тыңайтқыштармен, улы химикаттармен, азықтармен, қосалқы бөлшектермен, ауыл шаруашылығы өндірісіне қажетті құрылыс және басқа да ілеспе материалдармен қамтамасыз ететін болады.
Кредиттік кооперативтер өз мүшелеріне ауыл шаруашылығы мақсатындағы өндірістік мақсаттарға, бизнестің ауыл шаруашылығымен қатысы жоқ түрлеріне де, тұтынушылық мақсаттарға да кредит берумен айналысатын болады.
Сервистік кооперативтер өз мүшелеріне ауыл шаруашылығы өнімін өндіру және өткізу процесімен, сондай-ақ басқа салалардағы (агрохимиялық, ветеринариялық, техникалық қызмет көрсету, сумен қамтамасыз ету, электрмен жабдықтау, техниканы жөндеу және оған қызмет көрсету, телефондандыру, асыл тұқымдық және селекциялық қызмет, мал шаруашылығында және өсімдік шаруашылығында зерттеулер жүргізу және басқалар) жалпы қажеттіліктерін қанағаттандырумен байланысты көрсетілетін қызметтер ұсынатын болады.
Ақпараттық-маркетингтік кооперативтер өз мүшелерін жаңа технологиялар, сорттар, тұқымдар, нарықтардағы ахуал туралы ақпаратпен қамтамасыз ету мақсатында құрылады.
Бірінші кезеңде Қазақстанда ауылдық округте көрсетілген бағыттардың бірін не екі немесе одан да көп бағыттарды біріктіретін бір кооператив құрылуы мүмкін.
АӨК-ні мемлекеттік реттеу шараларын жетілдіру. Өсімдік шаруашылығы.
Өсімдік шаруашылығы өнімін тиімді дамыту мақсатында өнімді қайта өңдеу және өткізу инфрақұрылымына байланыстыра отырып, өндірістерді өңірлік мамандандыру қамтамасыз етілетін болады.
Бұл үшін кооперация негізінде өнімді сақтау, тасымалдау, қайта өңдеу және өткізу инфрақұрылымын салу, минералды тыңайтқыштарды және пестицидтерді пайдалану, сондай-ақ жоғары репродукциялы тұқымдарды өндіру мен пайдалану ынталандырылатын болады.Бұл шаралар жоғары түсім мен сапалы өнім алуға мүмікіндік береді.
Тұқым шаруашылығын техникалық және технологиялық жаңғырту инвестициялық шығындарды субсидиялау және тұқым шаруашылығы бойынша технологиялық платформа құру арқылы жүзеге асырылатын болады.
Басым тәртіппен АӨК субъектілерінің техникасы мен жабдығын жаңарту үшін жағдайлар жасалатын болады.
Егіс алаңдары құрылымын әртараптандыруды, құрама жем өндіруді және сұранысқа ие өнім экспортын өсіру мақсатында арпа, сұлы, астыққа арналған жүгері өндіруді ынталандыру қамтамасыз етілетін болады.
Майлы дақылдарды қайта өңдеу жөніндегі кәсіпорындарды жүктеу және сұранысқа ие өнім экспортын ұлғайту үшін майлы дақылдарды, оның ішінде күнбағысты, рапсты, зығырды, сояны өндіру және осы өнімдерді қайта өңдеуші кәсіпорындардың сатып алуын ынталандыру қамтамасыз етілетін болады.
Жеміс-көкөніс шаруашылығын, жүзім шаруашылығын дамыту мақсатында инвестициялық шығындарды субсидиялау есебінен жеміс-жидек дақылдары мен жүзім отырғызу, маусымаралық кезеңде жылыжай кешендерінде көкөніс өнімін өндіру, су үнемдегіш технологияларды қолдану ынталандырылатын болады, сондай-ақ, Апорт сортты алма ағашы бақтарын отырғызу және өсіру шығындарын өтеу қамтамасыз етілетін болады. Кооперация негізінде өндірудің, дайындаудың, сақтаудың, қайта өңдеу мен өткізудіңтолық циклі инфрақұрылымы жасалатын болады.
Картоп шаруашылығында картоптыңвируссыз тұқымдарын пайдалануды ынталандыру, картоп сақтау қоймаларын салуды қолдау есебінен өндірістің сапасы мен қарқындылығын арттыруға бағытталған шаралар қабылданатын болады.
Қант қызылшасын өндіру мен қайта өңдеу көлемін арттыру мақсатында қант қызылшасын өндіруді және қайта өңдеуші кәсіпорындардың қант қызылшасын сатып алуын ынталандыру, шағын зауыттар салу және жұмыс істеп тұрған қант зауыттарын инвестициялық шығындарды субсидиялау және су үнемдегіш технологияларды енгізу жолымен реконструкциялау бойынша шаралар қабылданатын болады.
Күріш шаруашылығы мен мақта шаруашылығын қолдау күріш шаруашылығында су үнемдегіш технологиялар енгізуді ынталандыру, лазерлі жоспарлағыштарды пайдалану есебінен жүзеге асырылатын болады. Қосымша қолдау аумақтарды дамытудың, кредит беру мен лизингтің өңірлік бағдарламалары шеңберінде жүзеге асырылатын болады.
Мал шаруашылығы саласының азықтарға деген қажеттіліктерін қамтамасыз ету мақсатында оларды өндіруге арналған шығындарды және мамандандырылған техника мен жабдық сатып алу кезіндегі инвестициялық шығындарды субсидиялау жолымен азықтық дақылдар өндірісінің өсімін ынталандыру қамтамасыз етілетін болады.\
Мал шаруашылығы.
Етті мал шаруашылығында неғұрлым сапалы және тиісіншенеғұрлым қымбат асыл тұқымды өнімге сұранысты ұлғайту мақсатында асыл тұқымды өнім сапасынабақылау күшейтілетін болады, республикалық палаталар мен мемлекет тарапынан селекциялық және асыл тұқымдық жұмыстың сапасын бағалау тетіктері жетілдірілетін болады. Сондай-ақ материалдық-техникалық базасы бар және селекциялық және асыл тұқымдық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz