Жалпы білім беретін мектеп оқушылардың оқу-зерттеушілік іс - әрекетін қалыптастырудың теориялық негіздері

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 47 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Нормативтік сілтемелер . . .

Анықтамалар . . .

Қысқартулар . . .

Кіріспе . . .

1 Жалпы білім беретін мектеп оқушылардың оқу-зерттеушілік

іс - әрекетін қалыптастырудың теориялық негіздері

1. 1 Оқушылардың оқу-зерттеушілік іс-әрекетін қалыптастырудың ғылыми - теориялық негіздері

1. 2. Арнайы пәндерді оқыту барысында зерттеу элементтерін қолдану ерекшеліктері . . .

1. 3 «Экономика негіздері» пәнін үйрену процесі кезінде зерттеу элементтері бар тапсырмаларды қолдану технологиясы

2 Экономикалық пәндерді оқып-үйрену барысында зерттеу іс-әрекетін ұйымдастыру бойынша әдістемелік нұсқаулар. .

2. 1 Орта мектепте экономиканы оқыту барысында оқушылардың зерттеу іс-әрекетін белсендіру мәселелері

2. 2 Экономикалық пәндерді оқып үйрену үрдісінде зерттеу элементі бар тапсырмаларды қолдану технологиясы.

2. 3 «Экономика негіздері» пәнін оқытуда оқушылардың зерттеу іс-әрекеттерін ұйымдастыру

3 Экономика . . .

4 Қоршаған ортаны қорғау . . .

5 Еңбек қорғау . . .

Қорытынды . . .

Қолданылған әдбиеттер тізімі . . .

Нормативтік сілтемелер

Бұл дипломдық жұмыста келесі нормативтік құжаттардың сілтемелері қолданылған:

1995 жылы 30 тамызда шыққан ҚР Конституциясы;
1999 жылы шыққан ҚР білім туралы заңы;
Қауіпсіздік және еңбекті қорғау туралы кодекс;
1997 жылы 15 шілдеде шыққан қоршаған ортаны қорғау туралы заң;
2007 жылы 15 мамырда «Еңбек қорғау туралы» кодекс
Еңбек қауіпсіздігі Жүйесінің стандарттары;
Салалық стандарттар;
Кәсіпорын стандарттары;
2001 жылы 3 наурызда № 326 қабылданған ҚР қаулысы (Жұмысшылардың бақытсыздық жағдайға және басқа зардаптарға душар болуын зерттеу және ескеру ережелері) .
2030 стратегиясы.

Анықтамалар

Білім беру - қоғам мүшелерінің адамгершілік, зияттық, мәдени және дене дамуы мен кәсіби біліктілігінің жоғары деңгейіне қол жеткізудімақсат ететін үздіксіз тәрбиелеу мен оқыту процесі.

Оқыту - білім, білік, әрекет дағдыларын үйрету мен меңгерту процесі, өмір мен еңбекке бейімді етіп даярлаудың негізгі құралы.

Өздігінен білімін жетілдіру - жеке адамның өзі басқаратын мақсатты танымдық іс-әрекеті, ғылымның, техниканың, мәдениеттің, саяси өмірдің және тағы басқа қандай да бір саласынан жүйелі түрде білім алу.

Өздігінен оқу - адамның өз білімін жетілдіру мақсатында өзіндік ұмтылуы және осыған қажет болатын құралдарды таңдау арқылы ұрпақ тәжірибесін тікелей алу процесі.

Оқыту әдісі - білім мазмұнын, меңгеруді қамтамасыз ететін мұғалім мен оқушының өзара байланысты жүйелі әрекет жүйесі.

Қысқартылған сөздер

ҚР - Қазақстан Республикасы

ЖОО - жоғары оқу орны

ОМ - орта мектеп

ҰБТ - ұлттық бірыңғай тестілеу

АҚ - ақпараттық қамсыздандыру

ДЭЕМ - Дербес электронды есептеуіш машиналары

ЕҚСЖС - еңбек қауіпсіздігінің стандарттары Жүйесінің стандарттары

МЕСТ - мемлекеттік стандарттар

ССТ - салалық стандарттар

КСТ - кәсіпорын стандарттары

Кіріспе

Зерттеу жұмысының көкейкестілігі. Қазіргі таңда білім беру жүйелерінің алдында тұрған негізгі міндет адамның бүкіл өмір бойы тұрақты түрде жаңа білімдерді ала алуларына және соған сәйкес оларды қолдана алу іскерліктерін игерулеріне, яғни шығармашылық тұлға ретінде қалыптасуына негіз қалау болып табылады. Бұл міндетті жүзеге асыру орта білім беру жүйесінде оқушыларды өз бетімен білім алуға ынталы ету, оларға жаңа білімді тек репродуктивтік қана емес ізденіс жүргізу және зерттеушілік қызметтерін дамыту арқылы игерту мәселелерінің практикада нақты шешімін табумен тығыз байланысты. Зерттеушілік қызмет оқушыларды жаңа білімді игеруге ғана бағыттап қоймай, жаңа ақыл-ой қызметінің қалыптасуына көмектеседі. Ал, бұл оқушылардың арнайы шығармашылық қабілетінің ғана емес, жалпы алғанда теориялық ой-пікірлерінің дамуына да зор ықпал етеді[1, 6-б. ] .

Әр түрлі салалардағы кең көлемді жүргізілген зерттеулерге қарамастан «зерттеу әрекеті» ұғымының ортақ қабылданған анықтамасы жоқ. Зерттеу әрекетінің, мысалы, мәліметтер іздестіруге бағытталған әрекет ретіндегі когнитивті анықтамасы бар. Зерттеу әрекетін қарастырудың негізін қалаушылардың бірі Д. Берлайннің физиологиялық бағыттылық тұрғысынан берген анықтамасында ол - беймәлімділіктің туындауынан ынтаны бәсеңдетпеуге бағытталған әрекет. Ал, А. Н. Поддьяков зерттеу әрекетін сырттай қоршаған ортадан жаңа мәліметтер іздестіру мен оларды табуға бағытталған әрекет ретінде анықтады.

А. С. Обухов байқағандай бастапқыда зерттеу әрекетінің уәжі қызығушылық немесе И. П. Павловтың айтуы бойынша, «бұл не?», - деген сұраққа туындайтын рефлекс. Адамға да жануарларға да зерттеу белсенділігі, зерттеу әрекеті, риясыз қызығушылық тән. Зерттеу қызметі зерттеу белсенділігіне және зерттеу әрекетіне негізделеді, бірақ олардан айырмашылығы - мәдени құралдармен ұғынықты, бағытты жүйеленуінде.

Зерттеу күнделікті қолданыста адамның танымдық әрекет түрлерінің бірі ретінде жаңа білімді игеру қабілетімен түсіндіріледі.

Оқыту үрдісінде оқушыларға зерттеу іс-әрекетін игертуді - баланың қоршаған ортасын өз бетінше танып білуге деген табиғи ынтасы негізінде құрылған оқытудың негізгі тәсілі деп қарауға болады. Оқушыларды зерттеушілік әрекетке баулудың негізгі мақсаты - оқушының, адамзаттық мәдениеттің қай саласында болмасын, өз бетімен шығармашылық жаңа іс-әрекет тәсілдерін игеруге дайындығы мен қабілетін қалыптастыру. Зерттеу алдын ала жоспарланған нысанды құруды көздемейді. Ол - белгісізді іздеу, яғни жаңа білімді іздеу үрдісі. Бұл - адамның танымдық әрекеттерінің бірі.

Жалпы, аталған мәселеге байланысты, оны өзінің зерттеу объектісі немесе зерттеуінің «өзегі» етіп алмағанымен де, оқушыларда зерттеушілік біліктілік қалыптастыру жайлы белгілі бір деңгейде тұжырымдар айтқан, ой-пікір білдірген ғалым-әдіскерлер А. Е. Әбілқасымова, Ә. І. Сембаев, Қ. Б. Жарықбаев, Ю. К. Бабанский, И. Я. Лернер, Ж. И. Икрамов, М. И. Махмутов, М. Н. Скаткин, Г. И. Щукина, В. И. Гусев, В. А. Далингер және т. б. Олардың дидактикалық зерттеулерінде оқушылардың танымдық қызмет субъектісі ретінде қалыптасу үрдісі қарастырылды. Сол сияқты, аталған мәселе, педагогика-психологиялық тұрғыдан алғанда, диссертациялық зерттеу жұмыстарында әр түрлі тұрғыда зерделенген: зерттеушілік қызмет тұрғысынан − М. З. Каплан, М. В. Таранова, Н. А. Меньшикова, Л. В. Шоркина, М. Ө. Мұсабеков, Н. Ғ. Дауымов; танымдық ізденімпаздық тұрғысынан − Р. С. Омарова; математика пәнін оқыту барысында оқушыларды зерттеу іс-әрекетіне баулу қажеттілігі тұрғысынан А. Е. Әбілқасымова, М. Есмұхан, И. Б. Бекбоев, Ә. К. Қағазбаева, А. М. Мүбәраков, Л. Т. Искакова, Е. Ж. Смағұлов, Д. Рахымбек.

Сондай-ақ аталған мәселелерді зерттеуге арналған А. Г. Сон, М. М. Хасенов, А. С. Акрамова, С. М. Мажиденова, С. Т. Мухамбетжанова, Ж. А. Умбетова, М. Ө. Мұқашева және т. б. ғалымдар еңбектері[2, 6-б. ] .

Бұл зерттеулерде жалпы білім беретін мектепте жеке пәндерді оқыту барысында оқушыларды зерттеу қызметіне үйрету мәселесін, жекелеген сыныптар бойынша емес, жалпы тұрғыдан пайымдайды. Ал, бұл мәселе бойынша сыныптар немесе экономиканың жеке саласы бойынша жүргізілген зерттеу жұмыстары онша көп емес (мысалы, Р. И. Кадырбаева, Б. Д. Дыбыспаев, Т. А. Каражигитова) .

Теориялық және практикалық тұрғыдан талдау жасау, қазіргі заманғы білім беру жүйесіндегі негізгі бағыттардың бірі - оқушыларда зерттеушілік біліктілік қалыптастыру және дамыту қажеттілігі мен оның жалпы білім беретін негізгі мектеп экономика негіздері (әсіресе 7-9 сыныптардың) оқыту барысында іске асыру жағдайы арасында қарама-қайшылық өз шешімін әлі таппай отырғанын көрсетті. Осы қарама-қайшылықты шешу біздің зерттеуіміздің негізгі проблемасы ретінде алынып, зерттеу тақырыбын «Жалпы білім беретін мектеп оқушылардың оқу - зерттеушілік іс-әрекетін қалыптастыру», - деп тұжырымдауға негіз болды.

Зерттеу жұмысының мақсаты: Жалпы білім беретін мектепте экономиканы оқыту барысында оқушылардың зерттеушілік іс -әрекетін қалыптастыру мәселесін теориялық тұрғыдан негіздеу мен әдістемелік тұрғыдан қамтамасыз ету.

Зерттеу нысаны: жалпы білім беретін негізгі мектепте экономиканы оқыту үрдісі.

Зерттеу пәні: негізгі мектепте экономиканы оқытуда оқушылардың зерттеушілік іс -әрекетін қалыптастыру әдістемесі.

Зерттеудің ғылыми болжамы: егер негізгі мектепте «Экономика» пәнін оқыту барысында оқушылардың зерттеушілік іс -әрекетін қалыптастыру мәселесі теориялық және практикалық тұрғыдан негізделген әдістемемен қамтамасыз етілсе және ол бағытты жүзеге асырылса, онда оқушылардың білім алуға деген қызығушылықтары, танымдық белсенділіктері артады, экономикадан алған білімдерінің сапасы көтеріледі және білімнің тәрбиелік маңыздылығы жоғарылайды.

Зерттеудің міндеттері:

1) қазіргі кезең талаптары тұрғысынан оқушыларды зерттеу жұмысына баулу мәселесінің маңыздылығын негіздеу;

2) негізгі мектепте оқушылардың зерттеушілік іс -әрекетін қалыптастыру жолдарын педагогикалық-психологиялық және әдістемелік тұрғыдан зерделеу, арнайы зерттеу жұмыстарына талдау жасау және негізгі ұғымдық аппаратты анықтау;

3) жалпы білім беретін мектепте экономиканы оқыту барысында оқушыларды зерттеу іс-әрекетіне үйретудің практикадағы жағдайын қарастыру және негізгі мектепте экономиканы оқыту барысында оқушылардың зерттеушілік іс -әрекетін қалыптастыру жолдарын айқындау;

4) негізгі мектепте «Экономика» пәнін оқыту барысында оқушылардың зерттеушілік іс -әрекетін қалыптастыру әдістемесін құру және оны теориялық және практикалық тұрғыдан негіздеу;

5) негізгі мектепте экономиканы оқыту барысында оқушыларда зерттеушілік іс -әрекетін қалыптастыру әдістемесін эксперименттік байқаудан өткізу және нәтижелері бойынша әдістемелік ұсыныстар дайындау.

Зерттеудің жетекші идеясы: негізгі мектепте экономиканы оқытуда оқушылардың зерттеушілік іс -әрекетін қалыптастыру арқылы оқушылардың білім, білік және дағдыларының деңгейін көтеруді қамтамасыз ететін әдістемелік жүйе қалыптастыру.

Зерттеу жұмысының әдіснамалық және теориялық негіздері: жеткіншек ұрпақты оқыту мен тәрбиелеу, дамыту жайлы философиялық, педагогикалық-психологиялық және әдістемелік тұжырымдамалар, нормативтік құжаттар, озық педагогикалық тәжірибелер.

Зерттеу жұмысының базасы: негізгі мектепте экономика курсын оқыту барысында оқушылардың зерттеушілік іс -әрекетін қалыптастыру мен дамыту әдістемесі бойынша тәжірибелік эксперимент Астана қаласының № 53 жалпы білім беретін мектебінде жүргізіліп, нәтижелері оқу үрдісіне енгізілді.

Зерттеу нәтижелерінің дәлелділігі мен негізділігі: зерттеудің ғылыми аппаратына, зерттеу нысаны мен міндеттеріне, пәнді оқыту әдістеріне сәйкестігімен; зерттеу тақырыбы бойынша ғылыми-әдістемелік және оқу-әдістемелік әдебиеттерге, оқыту әдістері мен құралдарына жан-жақты талдау жасаумен және талдау нәтижелерін зерттеу барысында негізге алумен; құрылған әдістеменің теориялық және практикалық тұрғыдан негізделуімен; тәжірибелік-эксперименттік жұмысқа қатысқан оқушылар санының жеткілікті болуымен; эксперимент нәтижелерін өңдеуде статистикалық тәсілдерді қолданумен қамтамасыз етілді.

Дипломдық жұмыстың құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспеден, . . . бөлімнен, жалпы қорытындыдан, пайдаланған әдебиеттер тізімінен және қосымшалардан тұрады.

1 Жалпы білім беретін мектеп оқушылардың оқу-зерттеушілік іс - әрекетін қалыптастырудың теориялық негіздері

1. 1 Оқушылардың оқу-зерттеушілік іс-әрекетін қалыптастырудың ғылыми - теориялық негіздері

Қазіргі таңда білім беру үрдісінде оқушыларға білімді жаттанды түрде игерту емес, шығармашылық түрде меңгерту негізгі көкейтесті мәселелердің бірі болып отыр. Яғни, жаңа дәуірдің мұғалімдерінен оқушылардың шығармашылық іс-әрекеттерін, оқушылардың өз бетімен білім ала алуын дамыту арқылы олардың білімдерінің сапасын арттыру, деңгейін көтеру талап етіледі. Ал, бұл мәселені шешудің бірден-бір тиімді жолы оқушыларды оқу-зерттеу ісіне баулу арқылы оларға білімді зерттеушілік іс-әрекет деңгейінде игерту болып табылады.

Оқушылардың оқу-танымдық, шығармашылық әрекеттерін, яғни олардың өздігінен білім алудағы танымдық белсенділіктерін дамыту олардың пәнге деген қызығушылықтарын арттырумен, өздігінен білім алуға деген дағдыларын қалыптастырумен, ізденімпаздыққа, шығармашылыққа тәрбиелеумен байланысты.

Соңғы кезде білім алушылардың танымдық ізденімпаздық қабілеттерін арттыруға көп көңіл бөлініп отыр (Л. В. Занков, А. Е. Әбілқасымова, Н. А. Половикова, Т. И. Шамова, П. И. Пидкасистый және т. б. ) .

Ізденімпаздықтың қалыптасуының жоғары деңгейіне - оқушылардың танымдық есептерді анықтай және тани білуі, яғни ойша математикалық моделін құра алуы; іс-әрекет етуге тез бейімделуі; іс-әрекетін жоғары дәрежеде ұйымдастыра алуы мен өзгелердің көмегін, нұсқауын қажетсінбеуі жатқызылады[3, 16-б. ] .

Оқушылар тұлғасының психологиялық моделін жасаудағы зерттеу жұмыстарына талдау жасау, зерттеу іс-әрекетін жүзеге асыра алатын оқушы дайындауда келесідей психологиялық-педагогикалық талаптарды ескеру қажеттігін көрсетті:

1. Оқушы зерттеу іс-әрекетін жүзеге асыра алуы үшін оның оқу дайындығының жоғары деңгейде болуы; зерттеушілік және практикалық даярлығының ұштастырылуы; өз білімін үнемі жетілдіріп отыруына, зерттеу іс-әрекетін ұйымдастыру ұстанымын практикада қолдана білуге ынталы болуы қажет.

2. Оқушыларда келесідей қасиеттер қалыптастырылуы тиіс: байқағыштық; жоғары дәрежедегі танымдық белсенділік, ізденімпаздық, зерттеушілік қызметке қызығушылық; сыншылдық; шығармашылық-ізденуде бағыттылық, жаңашылдық, адамгершілік, сезгіштік, мақсаткерлік, шешімпаздық.

3. «Зерттеуші оқушы» зерттеу логикасын, әдістерді меңгеруі; ұстанымдарды жүйелей және жалпылай алуы; ғылыми ақпараттарды қолдана білуі тиіс. Сонымен қатар ол:

а) игерген білімі мен біліктерін оқу, зерттеу міндеттерін шешуге қолдана алуы; өзінің және замандастарының тәжірибелерін талдай, жалпылай алуы; ғылымның теориялық ақпаратының элементтерін, формалары мен негізгі танымдық әрекеттерді (суреттеу, түсіндіру, қайта өңдеу) білуі; өз бетімен зерттеу мәселесін табуды, әдістерін меңгеруі; тиімді ізденіс тәсілдерін таңдауды, сақтауды және ақпаратты қолдануды білуі; қосымша әдебиеттерді қолдана алуы, кітапхана қорымен жұмыс істей білуі қажет;

б) ғылыми ізденісте өзінің әрекетін жалпы эвристикалық ізденіс ережелерімен сәйкес құра отырып, келесідей мәселелерді жүзеге асыра алуы керек: талдау жасауды (диагноз қоя білуді) ; бастапқы мәліметтерді нәтижемен салыстыра отырып жобалай, болжай алуды; білімді игеру үрдісін жүзеге асыра алуды; алынған мәліметтерді бағалай білуді; жаңа міндеттерді қоя алуды.

Сонымен, оқушының белсенділігін, ізденімпаздығын және шығармашылық қабілеттерін бағытты дамыту олардың зерттеушілік қызметін дамытумен тығыз байланысты.

Танымдық әрекет - шәкiрттiң бiлiмге деген өте белсендi ақыл - ой әрекетi. Ол танымдық қажеттiлiктен, мақсаттан, таным қисындарынан және әрекеттiң негiзiнде оқушыларда танымдық белсендiлiктерiнен iзденiмпаздық қалыптасады.

Танымдық зертеушілік ұғымы және оны қалыптастыру проблемасын көптеген педагогтар, психологтар мен әдiскерлер зерттеп, ғылыми еңбектер жазды. Бұл проблеманың түп тамыры сонау көне замандардан бастау алады.

Құл иеленушiлiк құрылыс кезiнде ежелгi Греция мен Римде басқа мемлекеттермен салыстырғанда қоғамдық даму деңгейi жоғары болды. Бұл дәуiрде де өскелең тәрбие беру iсiне мемлекет тарапынан айрықша көңiл бөледi. Құл иеленушi қоғамға мемлекеттi қорғай алатын, қажет кезiнде жаугершiлiк ұрыстарға шалымды, күштi, жiгерлi де бiлiктi адамдар қажет болады. нәтижесiнде ежелгi грек тәрбие теориясы пайда болып, бұл идеялар Платон, Аристотель, сондай - ақ ежелгi Рим философтары Плутарх, Тацит, Квинтилиан еңбектерiнде одан ары дами түстi.

Бұл теорияда ақыл - ой тәрбиесiне көп көңiл бөлiндi, әсiресе шәкiрттiң өз ой тұжырымын дамытуға ерекше мән берiлдi. Сократтың өзi - ақ оқыту барысында шәкiрттердiң танымдық белсендiлiгi мен iзденiмпаздығын арнайы басқарудың маңыздылығын атап көрсеткен - дi. Ол шәкiрттердiң танымдық iзденiмпаздығын арттыратын арнайы оқыту әдiсiн - эвристикалық әңгiмелесудi алғашқылардың бiрi болып қолданды. Сократ бiлiмдi жай ғана бере салмай, шәкiрттерiне сұрақ қоя отырып, олардың ойлау қабiлетiн, қызығушылығын арттырып, өз ой тұжырымдарын жасай бiлуге ұйретедi. Эвристикалық сұрақтарды алдын - ала дайындай отырып, танымдық iзденiмпаздықты оқыту құралы ретiнде қарастырады[4, 25-б. ] .

Кейiнiрек осы iзденiмпаздықтың дамуына ежелгi Рим философтары үлес қосты. Олар бiлiмдi игеруде шәкiрттердiң белсендi танымдық iзденiмпаздығы айтарлықтай роль атқарады деген пiкiр айтты.

Демек, антикалық дәуiрдiң өзiнде - ақ педагогтар оқушылардың өзiндiк ой - тұжырымын жасау, оны дамыту үшiн репродуктивтi және эвристикалық әдiстердi дұрыс қолдану мәселесiне көңiл бөлген.

Орта ғасырлық тәрбиелеу процессiнде дiннiң ерекше роль атқарғанын байқауға болады. дiннiң уағыздауы бойынша, адамды алдағы келетiн «о дүниелiк» өмiрге дайындау мәселесiне мән берiлдi. Шiркеу қызметкерлерi антикалық дәуiрдегi әдеби және ғылыми мұраларды жоққа шығарып, оны таратушыларды аяусыз жазалап отырды. Мысалы, ҮI ғасырдың соңында Папа Григорий I шәкiрттерiн латын грамматикасына үйреткен епископты жазалауға үкiм шығарған.

Жалпы, орта ғасырдағы оқу жүйесi догмалық жағдайда болды, мағынасын түсiнбей жаттап алу жиi кездестi. Оқылатын материал шындықтан алыс, бұлдыр тiлде берiлдi. Сондай - ақ бiлiмдi жеткiзу сұрақ - жауап түрiнде жүзеге асты. Оқытудың мұндай жағдайында танымдық iзденiмпаздық туралы сөз қозғауға болмайтыны белгiлi.

Оқытудың мұндай догмалық жүйесi шәкiрттiң жалпы дамуын тежеп қана қоймай, олардың танымдық әрекетiне балта шапты. Бұл жүйе бiрнеше ғасырға созылды[5, 13-б. ] .

Қайта өрлеу дәуiрiнде капиталистiк өндiрiстiң дамуына байланысты оқытудың догмалық жүйесiн сынап, шәкiрттiң ой - өрiсiн дамытуға үндеген еңбектер пайда бола бастады. Қоғамға «о дүниеге» дайындалып жатқан адам емес, керiсiнше, белсендi, ой - өрiсi кең, қоғамның алдыңғы қатарлы мүшелерi қажет болды.

Оқытуды жетiлдiру құралы ретiнде танымдық iзденiмпаздық туралы құнды пiкiрлер Ф. Бэкон, Ф. Рабле, М. Монтень, Д. Локк, Я. А. Коменский, Ж. Ж. Руссо, К. Гельвеций, Д. Дидро, А. Лавуазье, И. Г. Песталоцци, И. Кант және т. б. еңбектерiнде айтылды.

Қайта өрлеу дәуiрiнiң ұлы ойшылы, ХҮI ғасырда өмiр сүрген француз ғалымы Мишель Монтень оқытудағы танымдық әрекеттiң маңыздылығын ерекше атап көрсеттi: «Тәрбиешi баланы бастан - ақ оның бойындағы қабiлеттердi еркiн көрсете бiлуiн, түрлi заттардың дәмi мен олардың ерекшелiктерiн ажыратуда өз бетiнше әрекет етуiн, кейде оған жол көрсетiп, кейде, керiсiнше, өзiне iздеп отыруын қалаймын». Монтень таным әрекетiнде оқушының басшылық ролiнiң маңыздылығын түсiндi. Ол: «Оқушы мұғалiмнен алған бiлiмiн түгел сүзбеден өткiзiп, өз бетiнше талдау жасату қажет. Соның нәтижесiнде оның бiлуге құштарлығы дами түсетiнi сөзсiз», - деп жазған болатын.

Демек, Монтень пiкiрлерiнде оқушының танымдық iзденiмпаздығын дамыту идеялары айтылған.

Монтеньнен кейiн iзденiмпаздық ұғымы мен ондағы мұғалiмнiң ролi туралы идеяның маңыздылығын Я. А. Коменский, Ж. Ж. Руссо, И. Г. Пестолоцци және т. б. мұраларында жалғасын тапты.

Танымдық iзденiмпаздықты дамытудағы оқыту әдiстемесiнiң негiзiн Я. А. Коменский қалады. Ол: «Таным бастамасы - сезiмнен, бала сезiне бiлмесе, оның ой - өрiсiнде ешқандай өзгерiс болмайды. Оқытуды зат туралы сөзбен емес, сол затты бақылау арқылы шәкiрттiң ойын дамыту керек», - деп жазды[6, 46-б. ] .

«Мен өз шәкiртiмнiң әрқашанда өз бетiнше бақылауын, практикада өздiгiнен тұжырым жасауын дамытуды - бiлiм берудегi негiзгi жетiстiкке жету құралы ретiнде қарастырамын», - деген болатын.

Коменский оқытудың мақсаты ғылыми бiлiмдi меңгеру және өмiрге пайда келтiру деп бiлдi. Ол «Ұлы дидактика» еңбегiнде: «Заттың не құбылыстың түп тамырына жету, анықтау қабiлетiн дамыту, оны шынайы түсiну және қолдана бiлу қажет», - деп ерекше атап өттi.

Я. А. Коменскийдiң шәкiрттiң iзденiмпаздығы туралы пiкiрiн Д. Локк одан әрi дамытып, оқу әрекетiндегi мотив пен ұмтылыс туралы сөз ете отырып, баланы дамытудағы iзденiмпаздықтың қажеттiгiн атап көрсеттi.

Ж. Ж. Руссо тәрбие мақсатын сөз ете отырып, баланың шығармашылық тұлғасын көрсету керектiгiн айтты. Ол алғаш рет оқытудағы белсендiлiк пен өзбеттiлiк, iзденiмпаздық ұстанымын көрсетiп бердi.

Ж. Ж. Руссо идеясын И. Г. Пестолоцци әрi қарай дамытты. Ол баланың iзденiмпаздығын дамытудағы мұғалiмнiң ролiн ерекше атап көрсеттi.

ХҮIII - ХIХ ғасырдағы танымдық iзденiмпаздық теориясының дамуына И. Г. Песталоцци еңбектерiнiң маңызы зор болды.

И. Г. Песталоций оқыту әдiстемесiнiң жалпы психологиялық қайнар көзiн iздедi, сол арқылы ғана адамның дамуын жүзеге асыруға болады деп есептедi.

Қазiргi таңда әрбiр жеке тұлғаның құндылық қасиеттерiн дамытып, қалыптастыруға аса мән берiлiп отырғаны белгiлi. Әсiресе ұрпақтан - ұрпаққа мирас болып келе жатқан салт - дәстүр, әдет - ғұрыптар, тарихи - әдеби мұралар арқылы оқушылардың жеке бас қасиетiн дамыту мүмкiндiгiне барынша көңiл бөлiнгенiн ғылыми - зерттеу еңбектерден аңғарамыз.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.